فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 1 (زمستان 1382)

همزیستی مسالمت آمیز ملتها در کنار هم، علیرغم تدوین اعلامیه هایی چون اعلامیه جهانی حقوق بشر و دیگر لوایح و میثاق ها، همچنان تحقق نیافته است. پس از تحقیق درعلل موجده اختلاف در میان انسان ها، عواملی چند از جمله اقتصاد و غیره نمود می یابد که از این میان برجسته ترین نقش را اعتقاد به تعارض و برتری به خود اختصاص می دهد که متاسفانه ملل مبتنی بر ادیان الهی و ملل غیر الهی هر دوبه یکسال از این نقص برخوردارند...

این مقاله حول محور منابع حکمت اشراق و یک بازنگری در این خصوص تدوین شده است و پژوهشگر کوشیده است ضمن توجه به منابعی مانند حکمت ایران باستان، یونان و عرفان که حکمت اشراق از آن الهام و سرچشمه گرفته، به قرآن که یکی از منابع مهم تاثیرگذار بر اندیشه سهروردی بوده است بپردازد. عقل اول، آفرینش نفس، تجرد نفس، جاودانگی نفس و قاعده امکان اشراف از مباحث این مقاله است که در اندیشه سهروردی ریشه قرآنی دارند. همچنین به این نکته توجه داده شده است که شیخ اشراق گرچه به عنوان یک حکیم شناخته شده است، رویکرد ویژه او به قرآن و مفاهیم و حیانی، وی را از دیگر حکیمان متمایز می سازد؛ به گونه ای که می توان او را در عداد مفسران به شمار آورد...

در مقاله پیش رو ابتدا به اهمیت، ارزشمندی و کمیابی عصر یقین در مجموعه باورها و معارف دینی به خصوص مبداء هستی و آثار و ابعاد گسترده آن اشاره شده و سپس به ادله اثبات مبداء، به ویژه برهان نظم، از دیدگاه یقین آفرینی پرداخته شده است. و در ادامه، سیر این برهان در غرب و توجه خاص متکلمان مسیحی بدان در اوج منازعات کلامی، و نهایتا سخنان وایتهد، فیلسوف بزرگ انگلیسی، در این باره، مورد بررسی و توجه قرار گرفته است. در بخش پایانی، نظام برتر هستی از نگاه غربیان و مقایسه آن با نظرگاه معارف اسلامی و آثار اندیشمندان بنام و راهبرد یقین زایی آن مورد بحث قرار گرفته و دست آخر، ساحت های هستی از منظر ویژه اسلام و ژرفایی، توان تعالی بخش، یقین زایی و باور آفرینی این معارف به عنوان والاترین دستاورد فرهنگ ناب و راستین اسلامی مورد بررسی و اذعان قرار گرفته است.

آیا اصول بدیهی و مشترکی در باب شناخت وجود دارد؟ فطری بودن خداشناسی به چه معناست و از چه طریقی قابل اثبات است؟ این مقاله در جواب به این دو پرسش اساسی، ابتدا مفهوم فطرت و استعمالات آن در قرآن، کلام، فلسفه و عرفان بررسی می کند و سپس در بخش اول دلائل و شواهد موافقان و مخالفان فطری بودن اصول اولیه تفکر مورد بحث قرار داده، نشان می دهد که نفی اصول اولیه فطرت موجب مسدود شدن باب علم و تفکر و استدلال است. در بخش دوم دیدگاه های مختلف راجع به فطری بودن خداشناسی مطرح و بررسی شده و با آن چه از آیات و احادیث به دست می آید مقایسه شده است...

این مقاله می کوشد تا به مبانی تعلیم و تربیت، آن گونه که در نظام آموزشی کشور رایج است نظری افکند و نقاط ضعف و قوت آن را بازشناسد. لذا با نظریه تعریف ایمان و عقل و نظر علمای اسلامی به نقش طرح مباحث عقلی و یا طرح مباحث به شیوه عقلانی در جهت تحکیم این مباحث در اذهان مخاطبان، این مقاله بر آن است که در امر تعلیم و تربیت دینی نسل جوان تجدید نظر رخ دهد و علاوه بر مباحث عقل بر ساحت خیال نیز تاکید شود.

وقتی از مقابله با تمدن غرب سخن می رود، اولین سوالی که به ذهن متبادر می گردد، چرایی این وضعیت است. چرا از اتحاد سخن نمی رود؟ قطعا باید تضادی در کار باشد و یا لااقل احساس آن موجود باشد که وضعیت چنین است لذا باید جست که اصلا آیا چنین تضادی یا احساسی واقعا وجود دارد یا نه، یا اصلا معقول هست یا نیست. این مقاله در جستجوی پاسخی، ابتدا علل ممکنه موجد یا توجیه گر مقابله ما با غرب را دنبال می کند و از دو عامل «خارجی یا بیگانه بودن» و بر «باطل بودن» غرب، عامل نخست را پی می گیرد و با نظر به تعریف «ما» و «ذات ما» و رسیدن به این نتیجه که «ذات ما» همان تاریخ ملی ماست، «خارجی بودن» را بر مبنای تداول یا عدم تداول یک چیز در بستر این تاریخ ملی معنی می کند...