فهرست مطالب

آینه معرفت - پیاپی 9 (پاییز و زمستان 1385)

فصلنامه آینه معرفت
پیاپی 9 (پاییز و زمستان 1385)

  • 185 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1385/11/17
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مینو حجت صفحه 1
    صیرورت از مقدم ترین مسائل مابعدالطبیعی است که فلاسفه در تبیین آن دیدگاه های بسیار متنوع و متفاوتی را مطرح ساخته اند. برخی از فلاسفه حتی واقعیت داشتن آن را انکار کرده اند و برخی دیگر آن را مبنای نظام فلسفی خود قرار داده اند. اولین فیلسوفی که با بیان فلسفی از تغییر دائم اشیای طبیعی سخن گفته هراکلیتوس افسوسی است؛ از طرفی مسئله حرکت در فلسفه هیچیک از فیلسوفان مسلمان به اندازه صدرای شیرازی نقش اساسی ایفا نمی کند. در این مقاله به قصد مقایسه آراء این دو فیلسوف در باب حرکت به شرح اجمالی نظر آنان پرداخته شده است و در نهایت با در نظر گرفتن نکاتی در حول و حوش نظریه صدرا، ارائه تفسیری نزدیک به هم از نظرات دو فیلسوف امکان پذیر می نماید.
    کلیدواژگان: هراکلیتوس، صدرالمتالهین، صیرورت، تضاد، لوگوس، حرکت جوهری، وحدت در کثرت
  • علی اکبر ایمانی صفحه 63
    اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت از محوری ترین موضوعات حکمت متعالیه است؛ اما در عین حال باید دانست که اصیل دانستن وجود و اعتباری شمردن ماهیت، بدین معنا که واقعیات خارجی مصادیق حقیقی وجودند و ماهیات، محصور در فضای اعتبار و فرض یا وهم و خیال، ادعایی است که اندیشه آدمی آن را برنمی تابد، زیرا چنین باوری انسان را دچار چالش هایی می کند که رهایی از آن ها جز با پذیرش قرائتی نو از مسئله اعتباریت ماهیت میسر نیست.
    در این نوشتار تلاش شده است تا سه قرائت و تفسیر از کلمات صدرالمتالهین در اعتباریت ماهیت ارائه گردد: 1) ماهیت در محدوده ذات را محصور در فضای ذهن دانستن و ماهیتی که لباس وجود بر تن نموده به عین وجود در عالم خارج از ذهن موجود دیدن؛ 2) ماهیت را حد وجود انگاشتن؛ 3) ماهیت را نه حد وجود، بلکه خیال حد وجود پنداشتن. و در نهایت آنچه در این مقاله به اثبات رسیده این است که: تفسیر نخست در توجیه واقع نمایی ادراکات حصولی و بحث از ذاتی و عرضی، جوهر و عرض و مقولات دهگانه و وجود کلی طبیعی و غیره منطقی تر و متقن تر از دو تفسیر دیگر است و می توان ادعا نمود که مقصود از اعتباری بودن ماهیت در کلمات ملاصدرا، ماهیت من حیث هی است و گرنه ماهیتی که لباس وجود بر تن نموده، در عالم خارج از ذهن آدمی به عین وجود موجود است نه آنکه ماهیت حد وجود و یا خیال حد وجود باشد.
    کلیدواژگان: وجود، ماهیت، اصالت، اعتباریت، حد وجود
  • سیدمحمداسماعیل سیدهاشمی صفحه 101
    مفهوم و ماهیت زمان و مکان از جمله موضوع های محل نزاع در فلسفه و فیزیک بوده است. از سویی ما همه اشیای مادی را زمانمند و مکانمند می یابیم و از سوی دیگر، هیچ حس مکان یاب و زمان یاب نداریم. به همین دلیل، آراء بسیار متفاوتی در تبیین این موضوع ارائه شده است. برخی از متفکران زمان و مکان را امری موهوم دانسته و برخی حتی به عینیت آن دو در خارج از ذهن معتقد شده اند.
    کانت، فیلسوف شهیر آلمانی، که اندیشه های او تاثیر بسزایی در فلسفه غرب داشته است، تبیین ویژه ای از مسئله زمان و مکان دارد. او این مقولات را در قلمرو معرفت شناسی وارد کرده و شالوده معرفت شناسی خود را بر آنها قرار داده است. او که شدیدا تحت تاثیر دستاوردهای علوم جدید، به ویژه فیزیک نیوتونی، و نیز متاثر از تشکیک های هیوم می باشد، از سویی در پی توجیه مبانی معرفتی علوم تجربی است، و از سوی دیگر درباره امور غیر مادی مانند خدا، نفس و امثال آن عقل محض را ناتوان از فهم و اثبات آنها می بیند. به اعتقاد او، معرفت ترکیبی از ماده شناسایی و صورت شناسایی است. ماده شناسایی همان چیزی است که خارج از ذهن، از طریق حس به ذهن منتقل می شود، و صور شناسایی، در مرحله تصور، زمان و مکان و در مرحله تصدیق مقولات پیشینی فاهمه هستند؛ بنابراین هرچه در زمان ومکان قرار نگیرد، از قلمرو معرفت بشر خارج است. نتیجه این نظر چنانکه خود کانت تصریح می کند نفی فلسفه الهی است. از این رو، در این مقاله، این شالوده معرفتی کانت مورد تامل قرار گرفته و نشان داده شده است که دلائل و توجی هات کانت دراین زمینه قابل اعتماد نیست.
    کلیدواژگان: زمان، مکان، ماده شناسایی، صورت شناسایی، مفاهیم پیشینی و پسینی، حس استعلایی
  • زکریا بهارنژاد صفحه 125
    امام محمد غزالی و رنه دکارت، دو متفکر و اندیشمند بر جسته شرق و غرب، هریک به نوبه خود با تحت تاثیر قراردادن فکر و اندیشه زمان خود، موجب تحولات بزرگی در عالم فکر و اندیشه بشری شده اند. دکارت در فلسفه جدید غرب تحول ایجاد کرد و غزالی سبب گردید تا فلسفه از شرق جهان اسلام به غرب آن) اندلس و شمال آفریقا(راه یابد و فلاسفه بزرگی مانند: ابن باجه، ابن طفیل و ابن رشد در آن دیار ظهور کنند.
    بررسی دیدگاه این دو متفکر ما را با تحولات فکری که آن دو در عرصه فلسفه پدید آوردند آشنا می سازد. هدف نگارنده نیز در این مقاله، بررسی چگونگی برون رفت غزالی و دکارت از مرحله شک به یقین است.
    کلیدواژگان: یقین، شک، شک دینی، شک فلسفی، شک دستوری، عقلگرایی، کوجیتو
  • رضا عارف صفحه 155
    در این مقاله، با نگاهی به آراء فارابی درباره مغالطات و مقایسه آن با دیدگاه ارسطو علاوه بر بررسی موضوع، به طور ضمنی تصویری از تحول و پیشرفت منطق در حوزه مغالطه پژوهی از زمان ارسطو تا فارابی ارائه می گردد. نخست بحثی با عنوان»تعریف مغالطه«مطرح و سپس به بیان رویکردهای مختلف در مغالطه پژوهی پرداخته می شود؛ آن گاه دیدگاه ارسطو و فارابی در مورد تعریف مغالطه، رویکرد، هدف، نامگذاری ها و... با هم مقایسه و مشترکات، نقاط تمایز آنها از یکدیگر و میزان تحول بحث از ارسطو تا فارابی ترسیم می گردد و در نهایت مقاله با جمع بندی ونتیجه گیری به پایان می رسد.
    کلیدواژگان: مغالطه، تبکیت، رویکردهای مغالطه پژوهی
  • چکیده انگلیسی مقالات
    صفحه 1