فهرست مطالب

تربیت اسلامی - پیاپی 8 (بهار و تابستان 1388)

نشریه تربیت اسلامی
پیاپی 8 (بهار و تابستان 1388)

  • تاریخ انتشار: 1389/01/03
  • تعداد عناوین: 9
|
  • سید رضا حسینی صفحه 7
    مقاله ی حاضر به بررسی رویکرد جامع نگر و محدود نسبت به دین و تاثیر آن بر دانش تعلیم و تربیت می پردازد. ابتدا دو رویکرد جامع و محدود نسبت به دین مورد بررسی قرار گرفته اند. از آنجا که در هر رویکرد اختلافاتی نیز میان طرفداران آن وجود دارد، لذا طرفداران رویکرد جامع به سه دسته با نامهای الف: دائره المعارفی، ب: اجتهادی ج: گزیده گو؛ تقسیم شده اند. طرفداران رویکرد محدود نیز به سه دسته با نامهای الف: آخرت گرا، ب: داوری و تهذیب، ج: دخالت غیر مستقیم تقسیم شده اند. سپس به بررسی نقش دین در تولید دانش تعلیم و تربیت براساس هر کدام از این دیدگاه ها پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: رویکرد جامع نسبت به دین، رویکرد محدود نسبت به دین، دانش تعلیم و تربیت
  • علی قاسمپور دهاقانی، سید ابراهیم جعفری صفحه 27
    روش تلقین، یکی از روش های مورد استفاده در تربیت دینی است. برخی از کارشناسان تربیت دینی معتقدند در تربیت باید از روش هایی استفاده کرد که موجب تغییر نگرش متربی شود و چشم انداز شناختی در او ایجاد کند. از نظر آنان کاربرد تلقین، قبولی کورکورانه و عادت به یادگیری و یادآوری مکانیکی آموزه ها را در پیدارد و موجب ایجاد خصوصیاتی همچون تسلیم و انقیاد در متربی می شود. موافقان بکارگیری این روش در تربیت دینی نیز معتقدند، کاربرد روش هایی غیر از تلقین همچون روش های عقلانی منوط به رشد عقلی در متربی است.
    مقاله حاضر، به بررسی چالشها، پیامدها و محاسن ناشی از بکارگیری روش تلقین در تربیت دینی پرداخته و به تشریح ماهیت و مفهوم تلقین و تربیت دینی و سازواری و ناسازواری آن پرداخته است. از آنجایی که نمی توان در دوره های کودکی منتظر رشد فرایند عقلانی در متربیان شد و به آموزش عقلانی دین پرداخت، بنابراین در دوران کودکی، که دوره تمهید برای قلمرو اصلی تربیت دینی است، می توان از روش تلقین برای ایجاد برخی آداب و صفات انسانی و اخلاقی استفاده کرد. همچنین از این روش نیز می توان برای تثبیت ایمان در دوره های بالاتر رشد بهره گرفت.
    کلیدواژگان: تلقین، تربیت دینی، آموزش عقلانی، سازواری و ناسازواری
  • علی اکبر زهره کاشانی صفحه 45
    نوشتار حاضر به تحقیقی درباره تاریخ تاسیس حوزه علمیه قم نشسته است و در این راستا با استناد به منابع تاریخی، به تحلیل زمینه ها و عوامل پیدایش آن پرداخته است. آنگاه وضعیت این حوزه را از نظر فرهنگی، علمی و آموزشی در دو قرن پس از تشکیل به تصویر می کشد. این تحقیق، بنیادی و از نوع توصیفی تحلیلی به شیوه کتابخانه ای می باشد. از این رو برای جمع آوری اطلاعات از روش یادداشت برداری (فیش برداری) استفاده می شود. پس از طبقه بندی اطلاعات گردآوری شده، با استفاده از روش تحلیل محتوا به نتیجه گیری و تدوین می پردازیم.
    یافته های این تحقیق نشان می دهد که حوزه علمیه قم به عنوان نهاد تعلیم و تربیت دینی در پایان سده دوم و یا در ابتدای سده سوم هجری، در عصر حضور امامین رضا و جواد (علیهما السلام) شکل گرفته است. این حوزه مقدس با قدمتی به طول هزار و دویست و اندی سال، دارای پیشینه ای طولانی تر از پیشینه حوزه شریف نجف است.
    محدثان و دانشمندان اشعری در ایجاد زمینه تشکیل و در برپایی حوزه در قم نقش اساسی داشته اند. آنان پس از سعی در توسعه شهر و وضعیت اقتصادی آن و به دنبال استقلال سیاسی بخشیدن به شهر قم، با فراخواندن سایر اشعریان، شیعیان و سادات، و تثبیت دین اسلام و مذهب تشیع در آن، زمینه های اجتماعی و فرهنگی لازم را برای حضور و اجتماع دانشمندان و محدثان شیعی در این شهر فراهم آوردند. در چنین شرایطی محدثان و صحابی امامان معصوم (علیهم السلام) که غالبا از خاندان اشعری هم بودند با تشکیل جلسات علمی و دینی، حوزه علمیه قم را برپا نمودند. بنابر شواهد تاریخی، می توان از محمد بن عیسی اشعری و پسرش احمد به عنوان اولین رؤسای حوزه علمیه قم نام برد. حوزه قم در زمان شکل گیری خود بسیار فعال و پر رونق بوده است، به گونه ای که با قاطعیت می توان این مرحله از حیات آن را یکی از شکوفاترین دوران آن دانست.
    کلیدواژگان: آموزش دینی، تاریخ آموزش و پرورش، حوزه علمیه قم، تاریخ قم، اشعریان
  • مریم عظیمیان، سعید بهشتی صفحه 75
    این مقاله به بررسی فلسفه و حدود حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن و نیز راهکارهای درونی کردن حجاب می پردازد. این بررسی از نوع توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، تحلیل محتوا است. پس از بررسی فلسفه حجاب از دیدگاه قرآن، سنت، عقل و فطرت، دو فلسفه اساسی برای حجاب بدست آمد. نخست، جلوگیری از تحریک مردان در جامعه و دیگری حفظ امنیت زن تا هم از شر مزاحمان دور باشد و هم بتواند به راحتی در جامعه رفت آمد کند. حدود حجاب زن در بعد فردی این است که تمام بدن به غیر از وجه وکفین (گردی صورت و دستها تا مچ) را از نامحرم بپوشاند ولی این پوشش در محیط خانواده، نزد محارم لزومی ندارد. با وجود این، زنان در محیط اجتماعی باید از هر گونه جلب نظر بپرهیزند حتی در سخن گفتن و راه رفتن. مهم ترین آثار حجاب در بعد فردی، مصونیت، آرامش و امنیت زن و در بعد خانوادگی، استحکام وثبات خانواده و در بعد اجتماعی، و سلامت اخلاق جامعه است. روش های درونی کردن حجاب نیز عبارتند از ارتقا و تقویت اینمان به خدا، اطلاع رسانی در زمینه حجاب، بیان فلسفه حجاب وآثار مثبت آن، معرفی الگوهای والای حجاب و....
    کلیدواژگان: حجاب، ارکان حجاب، ابعاد حجاب، آثارحجاب و تعلیم وتریبت اسلامی
  • زهرا شعبانی صفحه 105
    پژوهش حاضر معطوف به ارزشیابی برنامه درسی قرآن پایه چهارم اعم از برنامه درسی مصوب، اجرا شده و کسب شده است. روش انجام پژوهش از نوع مطالعات ارزشیابی که با روش آمیخته به صورت تحلیلی –توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان پایه چهارم سراسر کشور در سال تحصیلی 81-80 است. نمونه گیری به صورت نمونه برداری تصادفی - طبقه ای و نمونه گیری خوشه ایبا توجه به ویژگی های نمونه انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که اهداف در حیطه شناختی، مهارتی، نگرشی بطور گسترده در راهنمای برنامه قرآن لحاظ شده است ولی بسیاری از آنها در طرح ریزی برنامه مورد استفاده قرار نگرفته است. اهداف در حیطه عاطفی در سطوح پایین تنظیم شده است، و همچنین در سطوح مختلف به صورت تحلیلی و تفسیری مرتبط با یکدیگر نیستند. این اهداف به صورت بخشهای جدا از هم (شناختی، مهارتی، نگرشی) تنظیم شده است و بین اجزاء ارتباطی وجود ندارد و با ارزشهای اخلاق دینی و رفتارهای اجتماعی ارتباط کمتری دارد. برای دستیابی به اهداف آموزش قرآن حدود 27 درصد معلمین 2 ساعت را مشروط بر کم کردن حجم کتاب لازم دانسته اند. در برنامه قرآن بر حجم فراوان مطالب و سطوح پایین یادگیری تاکید شده است و در بکارگیری ارزشهای دینی در موقعیت های مختلف توفیق چندانی حاصل نشده است. در تنظیم محتوای برنامه قرآن روش های سنتی غالب است. بر همین اساس راهکارهایی برای بازنگری در برنامه درسی مصوب و اجرا شده و کسب شده در عناصر اهداف، محتوا، روش های آموزشی و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: برنامه درسی، اهداف، محتوا، روش های آموزش، ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، ارزشیابی برنامه های درسی
  • سید محمدرضا تقوی، سید علی اکبر حسینی، سید حسین سلیمی، جواد ملازاده صفحه 141

    هدف از نوشتار حاضر، تاکید بر نقش تهذیب نفس در درک حقایق کلی عالم هستی و تبیین جایگاه کشف و الهام در فرآیند یادگیری از دیدگاه عالمان اسلامی است. بررسی منابع حاکی از آن است که یادگیری می تواند به سه سطح: 1) یادگیری در حیوانات، 2) یادگیری در انسان، و 3) یادگیری در انسان های برگزیده تقسیم بندی شود. یادگیری در انسان های برگزیده، خود می تواند به دو نوع کشف و شهود که عمدتا«حاصل کوشش انسان (عامل درونی) و الهام و علم لدنی که نتیجه افاضه الهی (عامل بیرونی) است، تقسیم گردد. بر اساس این نظریه، تلاش برای یادگیری در سطوح اول و دوم منتهی به کسب»دانش«و دستیابی به سطح سوم فراگیری که با تلاش فرد و یا افاضه الهی انجام می پذیرد، منتهی به کسب معرفت (حکمت) می گردد. پس از شرح و تبیین این نگاه به یادگیری، تآکید بر ضرورت ارائه تلفیقی دانش و معرفت در مدارس و دانشگاه های کشور بر این نوشتار مهر ختام می زند.

    کلیدواژگان: علم معرفتی، کشف و شهود، الهام و علم لدنی، عالمان اسلامی، مدل یادگیری
  • سید حسن هاشمی اردکانی صفحه 161
    هدف از تدوین این مقاله، تبیین عوامل زمینه ساز در جهت کمال و تربیت انسان می باشد. تبیین عوامل مورد نظر بر اساس دیدگاه های مطرح شده در نهج البلاغه می باشد. این مقاله که از نوع پژوهش های بنیادی است، با روش تحقیق کیفی مبتنی بر تحلیل محتوایی و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته و با مطالعه گزاره های انشائی در نهج البلاغه، شش عامل اساسی در تربیت را که هموار کننده مسیر کمال آدمی است استخراج و پیرامون آن به بحث و بررسی پرداخته است. این عوامل عبارتند از:1)عامل معرفت شناختی به واجب تعالی. 2)یقین، و محقق نمودن آن در نفس. 3)خرد و خردورزی. 4)علم و نقش آن در تربیت و کمال انسان. 5)خودشناسی. 6)تمسک متربی به مربی کامل(انسان کامل).
    کلیدواژگان: تربیت، نهج البلاغه، عوامل زمینه ساز کمال
|
  • Seyed Reza Hossaini Page 7
    The present article seeks to assess comprehensive and limited approaches towards religion and its impact on the science of education. First of all these two approaches towards religion are carefully studied. Since there is naturally a possible difference between the advocates of every approach, advocates of the comprehensive approach are classed under three names of a) encyclopedic, b) innovative, and c) eclectic, just as the advocates of the limited approach are also divided into three divisions as they stress either a) the other world, b) judgment and purification or, c) indirect involvement. The article finally studies the role of religion in producing educational science on the basis of each one of these attitudes.
  • Ali Ghasempoor Dehaghani, Ebrahim Jafari Page 27
    The indoctrination method is one of the main methods in religious education. Critiques of this method believe that we should use methods in education that lead to attitude changes in pupils. They believe that indoctrination method is a mechanical one that causes characters such as submission and obedience in pupils.Supporters believe that application of other methods such as a rational one is dependent on intellectual development and awareness in pupils, but we know that in childhood period intellectual process development is very rare. They believe the childhood is the right of religious education. We can use indoctrination method to establish some habits, humanity and ethical characters. Also by this method, we can stablize faith in upper developmental periods. So in this paper, we examine challenges, outcome, benefits of application of indoctrination method in religious education and consistency and inconsistency of it.
  • Ali Akbar Zohreh Kashani Page 45
    The research studies the history of establishment of Hawzeh as an educational institute. In this way, based on historical resources, the research analyzes the grounds and causes of its development. Then, its cultural, scientific and educational condition in two years after its establishment is depicted. This is a basic library research of the descriptive-analytic type. Thus, after the data collection phase, by taking notes and categorizing them, conclusions are drawn by the content-analysis method. Based on the findings of this research, the Hawzeh of Qom has been established at the end of the second, or at the beginning of the third, century of Hijrat. Ashari scholars and narrators have had the main role in forming the Hawzeh in Qom. After attempting to develop the town, to improve its economic condition and to gain political independence, Ashari's invited other Ashari, shia, and sadat people and affirmed Islam and the shia school. In this way, they created the social and cultural ground for gathering shia scholars and narrators in Qom. In such a condition, the narrators and companions of the Imams, most of whom have been Ashari, formed the Hawzeh by scientific and religious meetings. In this era, the Hawzeh has been very active.
  • Maryam Azimian, Saeed Beheshti Page 75
    This article reviews philosophy and limitations of Hejab in Islam and its educational effects as well as methods for internalization of Hejab.After reviewing philosophy of Hejab in Quran, sunah, reason and inward view, two basic philosophies of Hejab were obtained. First, preventing men’s motivation in society and then maintaining women’s security. The indivitual impact of women’s Hejab is to cover the whole body except the face and two hands from strange men but this covering is not necessary in family. However, women in society should avoid attraction even in speaking and walking.The most important effects of Hejab in individual side are tranquility and women safety. The domestic impact of Hejab is strengthing the family. In addition, the social impact of Hejab is the ethical health of the people of society.Methods of internalizing Hejab are: increase belief in God, informing others about Hejab, explanation of the philosophy of Hejab and their good effects and introduction of better examples of Hejab…
  • Zahra Shabani Page 105
    The main objective of the research turns to curriculum evaluation of the fourth grade Quran from the point of view of intended, implemented and attained curriculum.The necessity of this study contains the correction and review of fourth grade Quran.The research has been done in the form of evaluation studies accompanied by descriptive analytic method. The population consisted of the fourth grade students all over the country in 1380-81 school year and sampling contained all the teachers and principals who implemented the experimental design of Quran program covering 208 classes in provinces, nineteen states of the country and ten percent of parents and students of the experimental design were also selected by random-stratified sampling method. Research findings show that the aims in cognitive, skillful and attitude domain are widely arranged in the Quran program guideline which most of them were not used in the planning of the program.The aims in the effective domain, are arranged in the lower stages and they are not related to each other in the case of analytic-interpreting in different stages and they are arranged as separate sections (cognitive, skillful and attitudal) and there is less relation to religious moral values and social behaviours.To obtain the goals of Quran instruction, twenty-seven percent of Quran teachers believe that two hours of teaching will be enough if the number of books’ pages decrease.Based on research findings, suggestions have been presented for the review of intended, implemented and attained curriculum about aims, contents, instructional methods and evaluation of educational development and curriculum.
  • Prof. S. M. R. Taghavi, Dr. S. A. A. Hosseini, Dr. S. H. Salimi, Dr. J. Mollazade Page 141

    In the present study, the role of virtue in understanding reality of the world and the placement of transcendence and inspiration in learning process from the standpoints of Islamic scholars were emphasized. Based on the model, learning could be divided into 3 levels including 1) learning in animal, 2) learning in man and 3) learning in spiritual individuals. For the latest, two kinds of learning would be conceptualized. First, learning via transcendence which is based on man effort (internal factor) and second, learning via inspiration which leads to receiving the purest knowledge via God effusions. Based on the model, learning in the first and second levels leads to “acquisition of science”. However, learning in the third level leads to “acquisition of wisdom (Maarefat)”. Consequently, the integration of both science and wisdom is supposed to be a necessary action in formal education.

  • Seyed Hasan Hashemi Ardakani Page 161
    The aim of this essay, according to the importance of human education, is exploration of planning factors with regard to human education and perfection. Therefore, the exploration of these factors based on Imam Ali (PBUH) views that are discussed in Nahjolbalaghe. This research is a basic research, that uses library documents and references, and uses qualitative method based on content analysis to explore and discuss six basic factors in education, which facilitating human perfection course. These factors are 1) epistemological to self-existent. 2) positive, and vim come off that the self. 3) reason and rationality. 4) science and its role in education and human perfection. 5) self-knowing. 6) learner obligation to perfect teacher (perfect human).