فصلنامه جغرافیا
پیاپی 46 (پاییز 1394)

روابط شهر و روستا در ایران از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، اما آنچه کمتر بررسی شده، دیرپایی کانونهای شهری در کنار مراکز روستایی بوده است. این ویژگی نه تنها زمینه ساز تفاوت گذاری بین سرزمینهای شرق و غرب به حساب آمده، بلکه، در معنای مفاهیمی همچون ناحیه و منطقه در گذشته تاریخی ایران زمین نقش داشته است. ویژگی بارز این هم بودی تاریخی، روابط سلطه آمیز شهر با روستاهای پیرامونی خود بوده است.
دگرگونی های اجتماعی- اقتصادی و سیاسی در سطح ملی و جهانی طی چندین دهه اخیر، زمینه ساز تغییر ماهیت این روابط و برقراری روابطی تازه شده است، هرچند روابط سنتی گذشته کم و بیش، اینجا و آنجا قابل ردیابی است. همگام با این روابط تازه، جریان های مختلفی بین شهر و روستا پدیدار شده است که از آن میان می توان به جریان افراد، نوآوری، تولید و شاید از همه مهمتر، جریان سرمایه اشاره نمود. امروز، بررسی این جریانها برای شناخت ماهیت روابط و دامنه تعامل شهر و روستا بیش از پیش مورد توجه کارشناسان قرار گرفته است.
این مقاله، بر اساس مطالعات میدانی، کوشش دارد نشان دهد، چگونه جریان سرمایه در محدوده مورد مطالعه نه تنها بر دامنه روابط روستایی- شهری، بلکه، در دگرگونی های درونی روستاها اثرگذار بوده است. بررسی پیامدهای جریان سرمایه در این محدوده نشان می دهد که اگرچه این گونه تعامل تازه زمینه ساز دگرگونی های مختلف محیطی- اکولوژیک، اجتماعی و اقتصادی شده است، اما نتوانسته است به درستی در تحول اقتصاد درونی روستا و نقش پذیری فعال روستاییان در جریان سرمایه و روند سرمایه گذاری ها نقش سازنده ای ایفا نماید.

آسایش حرارتی با احساس رضایت و خشنودی از دمای اطراف تعریف می شود میزان فعالیت بدنی و لباس، عامل اقلیمی مانند دمای هوا و سرعت حرکت هوا و رطوبت هوا، پارامترهای اساسی تاثیرگذار در مطلوب بودن حرارت برای بشر هستند. نامطلوب بودن منجر به احساس شدید گرما و سرما در اکثر افراد می شود. همچنین ممکن است به وسیله ی جریان هوای ناخواسته و اختلاف زیاد دما بین قسمت بالا و پایین بدن ایجاد شده باشد.
در این بررسی، آسایش حرارتی در کل ایران، با استفاده از شاخص دمای موثر محاسبه گردید و داده های 139 ایستگاه کشور بررسی شد. لذا، از ایستگاه هایی که بالاتر از 15سال داده داشتند استفاده گردید. محدوده ی سرد تنها در ماه های ژانویه و فبریه و دسامبر دیده می شود که بیشترین مساحت را در ماه ژانویه از سطح کشور دربر می گیرد. با نگاهی به اعداد جدول مشخص می شود که در ماه سپتامبر، کشور ایران بیشترین درصد آسایش و بعد از آن، ماه می با 50 درصد آسایش در رتبه بعدی قرار می گیرد، که سطحی معادل 63 درصد از کل کشور را دربر می گیرد. از نظر محدوده خیلی خنک، بیشترین مقدار را ماه دسامبر با 92 درصد و کمترین مقدار را ماه جولای دارد. از نظر محدوده گرم و شرجی بودن، بیشترین مقدار مربوط به ماه جولای است. همچنین از نظر محدوده خیلی گرم ماه ژوئن بیشترین مقدار مساحت در کشور را دارا می باشد.

با توجه به ضرورت توسعه ی یکپارچه ی ناحیه ای، تحلیل شاخص های موثر در توسعه یافتگی شهرستان ها، یکی از موثرترین ابزارها جهت برنامه ریزی محسوب می شود. شاخص آموزشی بدون شک یکی از مهمترین مولفه ها جهت اختصاص امکانات برابر در سطوح ناحیه ای است. این پژوهش درصدد بررسی و سطح بندی شهرستان های استان گیلان با توجه به شاخصه ی آموزشی است تا نواحی کمتر توسعه یافته مشخص شده و ابزاری جهت تصمیم گیری بهتر برنامه ریزان شهری قرار گیرد.
روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی بوده که 9 گروه از متغیرهای آموزشی تعیین و سپس شاخصه های مربوطه نیز با توجه به متغیرها تعیین شدند و با توجه به مراحل روش تاپسیس، ابتدا نرمال سازی و سپس بی مقیاس سازی و وزن دهی به شاخص ها با استفاده از نرم افزار SPSS و ضریب همبستگی مک گراناهان برای شاخص های آموزشی موردنظر بدست آمد و در نهایت 16 شهرستان استان گیلان با استفاده از روش تاپسیس، از نظر توسعه یافتگی آموزشی، سطح بندی شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشانگر این است که شهرستان های رشت، سیاهکل، رودبار و رودسر، دارای سطح مطلوبی از برخورداری آموزشی هستند و بیشترین سطح توسعه یافتگی آموزشی در کل استان با رتبه ی یک ((c+ =1 مربوط به شهرستان رشت و کمترین سطح توسعه یافتگی با رتبه ی شانزده (c+=0)، مربوط به شهرستان بندرانزلی است. همچنین 62.5 درصد از شهرستان های استان گیلان در گروه توسعه نیافته 12.5 درصد در سطوح کمتر توسعه یافته و 25درصد در گروه توسعه یافته ی آموزشی قرار گرفتند.

طی چند دهه گذشته مناطق مختلف جغرافیایی به ویژه مناطق روستایی تحت تاثیر مشکلات متنوع محیطی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فضایی در وضعیتی نامساعد قرار گرفته اند. شناسایی این عوامل و برنامه ریزی در جهت رفع آن با رویکرد مناسب و مطلوب در ممانعت از ناپایداری روستاها تاثیر به سزایی داشته و می-تواند پایداری روستاها را تضمین نماید این تحقیق با هدف تحلیل ناپایداری سکونتگاه های روستایی از دیدگاه شوارها و دهیاری ها در منطقه کوهستانی و پایکوهی زاگرس مطالعه موردی روستاهای شهرستانهای مریوان و سروآباد انجام گرفته، مطالب این پژوهش عمدتا به روش کتابخانه ای و میدانی انجام گرفته، ابزار مورد استفاده برای گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده، در این تحقیق از نرم افزارهای ARC GIS وSPSS استفاده شده است در نرم افزار SPSS با استفاده از آزمون های آماری Tتک نمونه ای، فریدمن، ضریب همبستگی، تحلیل واریانس یک طرفه و رگرسیون چندمتغیره، وضعیت ناپایداری سکونتگاه های روستایی روستاهای مریوان و سروآباد مورد سنجش قرار گرفته است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه شوراها و دهیاران، منطقه مورد مطالعه از بعد اقتصادی و محیطی - اکولوژیکی بسیار ناپایدار بوده و این دو بعد بیشترین تاثیر را در میزان مهاجرت های روستایی و ناپایداری روستاها داشته است و عوامل فرهنگی اجتماعی و نهادی سیاسی تاثیر چندانی در ناپایداری روستاها نداشته اند. به عقیده مسئولین، با تغییر مثبت در عوامل اقتصادی و کنترل عوامل محیطی - اکولوژیکی منطقه می توان روند ناپایداری سکونتگاه های روستایی را کاهش داد.

روند نزولی وضعیت اقتصاد روستاها، جابه جایی و مهاجرت های گسترده ی روستاییان به شهرها، گسترش فقر و بیکاری، عدم امنیت غذایی، قرار گرفتن عمده ی جمعیت روستایی در حاشیه و مواردی از این دست نشان می دهد که روستاهای کشور در وضعیت ناپایدار اقتصادی قراردارند. بنابراین ارزیابی ابزاری است که تصمیم گیران و سیاست گذاران را قادر می سازد تا اقدامات مناسب برای پایدارسازی هر چه بیشتر جامعه را انجام دهند. هدف از ارزیابی پایداری آن است که از سهم بهینه طرح و فعالیت ها در توسعه پایدار اطمینان حاصل شود. این پژوهش با هدف شناخت پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی شهرستان رضوانشهر، در پی تشخیص تفاوت های اقتصادی ناحیه ای در زمینه شاخص های پایداری اقتصادی با روش اسنادی و میدانی است. شاخص های تحقیق در ابعاد رفع فقر، کاهش آسیب پذیری، تنوع بخشی، کارآیی و بهره وری طبقه بندی شده و با استفاده از تکنیک وزن دهی آنتروپی شانون و جدول ارزیابی اقتصادی پرسکات آلن، شاخص ها بررسی شده اند. نتایج این پژوهش نشان داد که نخست روستاهایی که در موقیعت طبیعی مناسب و در تیپ جلگه ای قرار دارند از ضریب پایداری اقتصادی بالاتری برخوردارند. سپس روستای اردجان با ضریب 66/0 درصد بالاترین و روستای ارده با 36/0 درصد پایین ترین میزان پایداری را داشته اند. در نهایت این تحقیق برای پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی شهرستان رویکرد متنوع سازی معیشت را با تاکید بر مشاغل خانگی، گردشگری و توریسم، کشت دوم و صنایع تبدیلی و تکمیلی را ارائه می نماید.

امروزه گرمایش جهانی باعث تغییر در روند شرایط اقلیمی در نواحی مختلف جهان شده است. این تغییرات می تو اند در شاخص های دمایی و بارش نمود پیدا کند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی روند روزهای یخبندان ایران در دوره 1982- 2012 می باشد. جهت انجام این کار از داده های روزانه دمای حداقل هوا مربوط به 44 ایستگاه سینوپتیک کشور در بازه زمانی 1982/1/1 تا 2012/12/30 استفاده شده است. جهت استخراج روندها از نرم افزار RClimDex تحت زبان برنامه نویسی Rبهره گرفته شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد در دوره مطالعاتی، بیشتر ایستگاه های کشور روند روزهای همراه با یخبندان دارای شیب منفی است. این روند از نزدیک به صفر تا 4/1- (Slope estimate= -1.4) روز در هر سال متغیر می باشد. همچنین نتایج نشان داد با وجود کاهش روزهای یخبندان در بیشتر ایستگاه ها، در برخی از ایستگاه ها نیز یک شیب ملایم مثبت در تعداد روزهای یخبندان وجود داد. بیشترین افزایش مربوط به ایستگاه سمنان با 5/ روز افزایش در هر سال می باشد.

شرایط آب وهوایی از این قابلیت برخورداند که بتوانند به طور غیرمستقیم بر امنیت ملی کشورها تاثیر گذاشته و آن را با تهدیداتی که ایجاد می نماید به چالش بکشاند. مقابله با این چالش ها در مرحله اول نیازمند شناخت این تغییرات بر جغرافیای طبیعی و انسانی این کشورها و به تبع آن تسری و تاثیرگذاری این آثار بر جغرافیای امنیتی و سیاسی آنها و در مرحله بعد ارائه الگوهای این تاثیرگذاری ها و در نهایت ارائه راهبردهای مناسب برای مدیریت و مقابله با این آثار در قالب سیاست گذاری امنیت ملی می باشد. در این راستا تغییر اقلیم به عنوان یکی از تهدیدهای مهم و به تعبیر عده ای از پژوهشگران به عنوان مهمترین تهدید در قرن 21 محسوب می شود. در این مقاله نیز با شناسایی شاخص های حدی دما (کمینه یشینه) پیشنهادی کمیسیون اقلیم-شناسی سازمان هواشناسی جهانی (CCL) به جدا کردن داده های هواشناسی با نرم افزار فرترن 90 و محاسبه شاخص ها در محیط RCLIMEX و پهنه بندی و وزن دهی سلسله مراتبی این شاخص ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی (Arc GIS) پرداخته، و در نهایت مناطق آسیب پذیر و غیرآسیب پذیر ایران از دیگاه شاخص های مذکور با دو سناریو در 5 طبقه پهنه بندی گردید. نتایج نشان داد که شاخص شب های حاره ای در سواحل دریای عمان و جنوب شرق ایران به طور میانگین 280-168 روز و در بقیه نقاط ایران صفر تا 112 روز بوده است پهنه بندی روزهای تابستانی ایران نشان می دهد که این نمایه از شمال به جنوب افزایش یافته پهنه بندی شاخص تعداد روزهای یخی ایران نشان می دهد که کل ایران به غیر از نوار شمالغربی ایران 8-1 روز، روز یخی داشته و شمالغرب ایران 32-16 روز را نیز تجربه کرده اند. همچنین شرق کشور نسبت به شاخص های دمای کمینه آسیب پذیر و شمال کشور نسبت به شاخص های دمای بیشینه آسیب پذیر می باشند که زمینه تهدیدات داخلی و خارجی در این قسمت ها بیشتر می باشد.

از دورانی که بشر برای شناسایی محیط اطراف خود، رفع مشکلات و نیازهای خود و تسهیل امور زندگی به تکاپو پرداخت، دست به برنامه ریزی زد. در شرایط کنونی برنامه ریزی جهت دستیابی به اهداف یک امری واجب و ضروری است که رویکردهای نظری و شیوه های عمل آن در طول زمان متحول و پیشرفت کرده است. امروزه بواسطه تحولات بنیادی در مفاهیم دولت، ماهیت برنامه ریزی، اصول مدیریت، جایگاه مردم و ذی مدخلان، رویکردهای جدیدی نیز در حیطه برنامه ریزی مطرح شده است که می توان به مواردی همچون استراتژیک، مشارکتی و ارتباطی اشاره کرد.
هدف اصلی در این تحقیق بررسی وضعیت طرح های توسعه شهر تهران بر مبنای اصول برنامه ریزی بوده است. برای این منظور23 معیار به کار گرفته شده که ماخذ آنها رویکردهای متاخر در حوزه برنامه ریزی و مدیریت همچون ارتباطی، مشارکتی، حمایتی و میانجیگری بوده است. نوع تحقیق، توصیفی- تحلیلی است که از روش های تحلیل چندمعیاره (تکنیک تاپسیس و ویکور) و روش های ادغام (روش کپ لند و بردا) و در نهایت، جهت بررسی عملکرد هر کدام از طرح ها در کلانشهر تهران از تحلیل پوششی داده ها استفاده شده است. یافته ها بر اساس مدل های چند معیاره حاکی از آن است که به ترتیب طرح های جامع، طرح مجموعه شهری و برنامه استراتژیک تهران توانسته اند رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص دهند و جایگاه بهتری نسبت به سایر طرح ها داشته باشند. همچنین نتاج حاصل از تحلیل پوششی داده ها بیانگر آن است که طرح مجموعه شهری تهران با کسب امیتاز (0.354166) در جایگاه نخست در بین طرح های مورد ارزیابی دارد و عملکردی بهتری دارد و طرح جامع با کسب امتیاز (0.344991) در جایگاه دوم و در نهایت، طرح برنامه استراتژیک تهران با کسب امتیاز(0.343781) در جایگاه سوم قرار دارد.

گسترش ناهمگون شهر بدون توجه به معیارهای جامع شهرسازی و ویژگی های فیزیکی بستر آن، عدم رعایت حریم رودخانه و تجاوز به قلمرو فعالیت آن بدون در نظر گرفتن دوره های بازگشت چندساله به دلیل ارزش بالای اراضی شهرها که تحت عنوان بازسازی مورد تعرض قرار گرفته و به محدود شدن بستر و سطح مقاطع مسیل ها منجر شده است و افزایش سطوح نفوذناپذیر سبب تغییر الگوی زهکشی طبیعی بستر شهر و جاری شدن سیل در نواحی شهری، آب گرفتگی معابر و ناپایداری ساخت و سازهای شهری شده است. کلانشهر تهران مستقر در دامنه ی جنوبی کوه های البرز مرکزی، به عنوان پهنه ای با تمرکز بالا و توسعه طرح های عمرانی، زهکش های متعددی را از ارتفاعات شمالی خود دریافت می نماید. رودخانه ها و مسیل ها رواناب های حاصل از بارندگی ها را از دامنه های جنوبی البرز زهکشی نموده و به طور مستقیم وارد شهر تهران می نمایند. با توجه به شمالی – جنوبی بودن جهت شیب، اختلاف ارتفاع و پیک سیلاب بالا، غالب این رودخانه ها سیلابی بوده و رواناب حاصل از بارندگی در مدت زمان کوتاهی وارد پیکره شهری می گردد. با توجه به سابقه سیل خیزی مناطق شمالی تهران، دخل و تصرف در حریم و بستر رودخانه ها و مکانیابی نادرست ساخت وسازهای شهری، آسیب پذیری و تخریب آن ها دور از انتظار نیست. منطقه پنج شهرداری تهران در شمال غرب تهران به دلیل مجاورت و زهکشی حوضه های فرحزاد، حصارک و کن، اجرای و پیاده کردن پروژه های بزرگ ساخت و سازها بدون توجه به حریم رودخانه و بالا بودن نسبی تراکم مسکن و جمعیت که ناشی از نرخ بالای مهاجرپذیری که توام با تغییر کاربری اراضی بوده است، در معرض ناپایداری ناشی از سیلاب قرار دارد. این پژوهش با استفاده از نقشه های توپوگرافی 1:25000، داده های اقلیمی و هیدرومتری (2012 تا 1995) و داده های کاربری اراضی دریافت شده از سازمان شهرداری تهران انجام شده است. معیارهای انتخابی با مدل منطق فازی وزن دهی و در ادامه براساس توابع فازی تلفیق گردیدند. نقشه آسیب پذیری نشان از بیشترین آسیب پذیری در مناطق بالادست منطقه 5 و پیرامون مسیل های پایین دست می باشد. نتایج مطالعات آسیب پذیری گویای این است که ترکیبی از عوامل طبیعی بالادست همچون دبی زیاد حوضه ها، عدم رعایت حریم مسیل شهری و نبود توان کافی مسیل های کنونی در هدایت سیلاب سبب تشدید آسیب پذیری این مناطق می شود. همچنین عوامل دیگری همچون بافت فرسوده، سطوح شیب عمودی و ضریب انحناء در تعیین میزان آسیب-پذیری نواحی شهری دخالت دارند.

شیوه بهره برداری خانوادگی از انواع نظام های بهره برداری کشاورزی در ایران می باشد که در روستاهای کشور ما سابقه بسیار طولانی داشته است. استفاده از نیروی کار خانواده، کوچک بودن اندازه مزارع و اولویت داشتن تامین نیازهای خانوار از ویژگی ها و مشخصه های بارز شیوه بهره-برداری خانوادگی به شمار می رود. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تعیین نقش شیوه بهره برداری خانوادگی در اقتصاد خانوارهای روستایی شهرستان آستانه اشرفیه استان گیلان با تاکید بر محصولات باغی است. از این رو پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی - تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش از طریق منابع اسنادی و مطالعات پیمایشی و میدانی به دست آمده است. جامعه آماری کلیه روستاییان دارای شیوه بهره برداری خانوادگی است که در کنار شغل اصلی یعنی زراعت برنج، به کشت و تولید محصولات باغی نظیر: محصولات صیفی، جالیزی و... به عنوان فعالیت جنبی اقدام می کنند. بر این اساس از آنجا که تقریبا کلیه روستاهای بخش مرکزی شهرستان آستانه اشرفیه دارای چنین مشخصه ای بودند، بهره برداران این محدوده که در دو دهستان کیسم و چهارده بیشتر بوده، مورد مطالعه قرار گرفته اند. حجم نمونه بر اساس روش مورگان، 361 بهره بردار بدست آمده که پرسش نامه ها به روش نمونه گیری تصادفی- طبقه بندی شده در سطح روستاهای نمونه توزیع و تکمیل شده است. تایید روایی سوال های پرسش نامه با بهره گیری از نظر متخصصین و پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ 93/0 تعیین شده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که شیوه بهره برداری خانوادگی در محدوده مورد مطالعه دارای سابقه نسبتا زیادی بوده که بیشتر در مزارع با اندازه های بسیار کوچک و با مالکیت خصوصی انجام می شود که دسترسی آسان و واقع شدن روستاها درحاشیه شبکه ارتباطی اصلی استان، نقش بسیار زیادی در پرداختن روستاییان به این فعالیت ها و توسعه آن در سال های اخیر داشته است. این شیوه از نظام بهره برداری کشاورزی که به صورت یک فعالیت جنبی بوده رضایت نسبی روستاییان را از نظر اقتصادی به همراه داشته و نقش آن در درآمد و بهبود معیشت روستاییان در حد متوسط بوده است. از نظر روستاییان حمایت دولت از این نوع از فعالیت ها، بیمه محصولات، برگزاری کلاس ها و دوره های آموزشی از مهمترین راهکارهای عملی در توسعه و گسترش آتی این فعالیت می باشد.

طی چند دهه ی اخیر بسیاری از سکونتگاه های روستایی به نقاط شهری تبدیل شده اند. انگیزه اصلی این روند ایجاد تعادل ناحیه ای و تقویت عملکردهای شهری در توسعه نواحی است. در این تحقیق به تحلیل پیامدهای ایجاد نوشهرها در شبکه سکونتگاهی ناحیه فومنات گیلان (شامل شهرستان های فومن، صومعه سرا و شفت) طی سال های 1335 تا 1390 پرداخته شده است. تحلیل عملکرد ناحیه-ای شهرهای فومنات از طریق شاخص های تعدیلی رتبه- اندازه، ضریب مکانی، آنتروپی نسبی، ضریب کشش پذیری نشان می دهد که نو شهرهای این ناحیه طی سه دهه اخیر توان نگهداشت جمعیت و ایجاد تعادل در سازمان فضایی ناحیه را نداشته اند. هر چند که در نوشهرها، پس از تبدیل شدن به شهر، بخش خدمات و صنعت تبدیل به اقتصاد پایه گردید که این فرایند یکی از مهمترین عملکردهای اینگونه شهرها در ایجاد تعادل فضایی در حوزه ی نفوذشان به شمار می آید. در این میان، نزدیکی ناحیه به مرکز استان و پیامدهای سلطه نخست شهری رشت در شبکه شهری استان، موجب عملکرد ضعیف شبکه شهری ناحیه و بویژه نوشهرها گردیده است.

یکی از شاخه های روبه رشد صنعت گردشگری، طبیعت گردی می باشد که برای پایدار بودن آن می بایست ضوابط خاصی را در نظر گرفت. در همین راستا گزینش مکان های مناسب طبیعت گردی وطرح ریزی محیط زیستی از اهمیت خاصی برخوردار است. به این منظور معیارهای مختلفی که در سطح ملی وبین المللی در گزینش مکان های مناسب طبیعت گردی استفاده می شود، بررسی شد و از 19 مرجع مورد استفاده هشت معیار اصلی و 16 زیرمعیار با توجه به ماهیت آنها، شرایط منطقه مورد مطالعه و موضوع پژوهش استخراج گردید. معیارها و زیرمعیارهای برگزیده به طور جداگانه از طریق تحلیل سلسله مراتبی وزن دار شدند و اولویت آنها مشخص گردید و ضرایب تعیین شده به صورت مدل ریاضی برای مکان یابی پارک جنگلی ارائه شد. سپس برای هر شاخص نقشه تهیه شد و نقشه ها با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی استاندارد شد. در نهایت با استفاده از مدل ریاضی تهیه شده و روش WLC پهنه های مناسب طبیعت گردی در منطقه قلعه گل شناسایی شد.

در چند دهه اخیر تهران به عنوان بزرگترین کلانشهر در کشورهای خاورمیانه، با مقوله ترافیک دست به گریبان بوده و از این رو صدمات و هزینه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی بسیاری به خود دیده است و جه بسیار سرمایه های مادی، معنوی و انسانی زیادی که ازدست داده است؛ بررسی ها نشان می دهد که موضوع ترافیک در شاهراه ها و خطوط مواصلاتی بزرگ تهران رفته رفته از حالت عادی خارج و ابعادی فراتراز حد مسئله یا مشکل را به خود می گیرد؛ به عبارت دیگر، ترافیک در تهران، آرام آرام حدود و ثغور خود را توسعه داده و به محدوده بحران نزدیک می شود؛ به نحوی که در تعدادی از روز های سال به طور جدی می توان از آن به عنوان بحران ترافیک یاد کرد؛ در این میان ترافیک بزرگراه همت یکی از مهمترین و اصلی ترین موضوع ترافیکی شهر تهران می باشد که تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف آن را می طلبد؛ بزرگراه شهید همت یکی از مهمترین کریدورهای شرقی- غربی شهر تهران محسوب می شود که علاوه بر امکان ایجاد دسترسی ها به بخش مرکزی شهر، نقش اصلی انتقال بار ترافیک عبوری را به عهده دارد؛ ترافیک سنگین در ساعات اوج صبح و عصر بخصوص در مقاطع میانی آن نشان دهنده تمایل سهم زیادی از سفرها به سمت مراکز جذب در محدوده مرکزی شهر می باشد. با توجه شرایط و موقعیت گذرگاهی محور شهید همت در شهر تهران، می توان گفت که در مواقعی از فصول و ماه های سال، امکان تجربه ترافیک سراسری در آن وجود دارد؛ با توجه به گستردگی پهنه، تاثیرگذاری آن بر شبکه معابر و کلیه زیرساخت های مجاور و در رابطه گذاشتن این موضوع با یک یا ترکیبی از عوامل جوی موثردر اقلیم تهران، امکان وقوع بحران شهری با ابعاد منطقه ای و فراشهری بحران، آشکار می شود. با بارش شدید باران در محور مذکور، سرعت انتقال خودرو با دو پله کاهش در تمام مقاطع و افزایش سطح اشغال مقطع و دو برابر شدن ضریب فشردگی در تمام حالات همراه است؛ بنابراین، بایستی ضرایب ورودی های موثر و ته-نشین به بزرگراه شهید همت را در دامنه های آماری بیش از مکعب اعداد پایه (یعنی 28، 56 و 112 درصد و...) محاسبه کنیم و هریک از مقاطع را دو پله جابه جا کنیم؛ در این حالت، با افزایش 28 درصدی ورودی ها به بزرگراه شهید همت، شاهد بالا رفتن 2 برابر در آستانه های حداقل ها و حداکثرها هستیم؛ در نتیجه، ضریب فشردگی در کمترین و بیشترین حالت به ترتیب 40 و 170 درصد و متوسط 74.2 درصد است؛ تداوم وضعیت فوق در شرایط افزایش ورودی ها به 56 و 112 درصد، به طور کامل شبکه را از کار می اندازد؛ با توجه به موانع فیزیکی موجود در محور شهید همت، امکان امداد هوایی نیز در بسیاری از قسمت ها وجود ندارد؛ از آنجائی که در این پژوهش صرفا تاثیر بارش شدید باران بر جریان ترافیکی مدله شده است و عامل بارش یکی از ساده ترین حالات وقوع در تهران می باشد، لذا احتمال وقوع آن نیز بیشتر است؛ اما ممکن است شدت بحران در نتیجه وقوع سایر عوامل جوی (مثل بارش برف) باشد. عوامل غیر جوی دیگر (مثل زلزله) نیز، نیاز به محاسبات و مدل سازی جداگانه دارد. این موضوع به راحتی گویای عمق فاجعه بزرگ شهری و زوایای وقوع بحران در بزرگراه شهید همت می باشد که متاسفانه توجه جدی به آن نشده است.

انگیزه سفر به عنوان یک عامل بسیار مهم در رفتار گردشگران جهت انتخاب مقصد در نظر گرفته می شود. هدف این تحقیق، سنجش انگیزه های گردشگران با تاکید بر انگیزه های جذبی یا کششی در انتخاب مقاصد بیابانی و کویری است. ناحیه مورد مطالعه روستاهای گردشگری شهرستان خور و بیابانک (مصر، بیاضه و گرمه) است. جهت تبیین مبانی نظری موضوع تحقیق و استخراج متغیرهای تحقیق، از نظریه های انگیزه”رانش“و”کشش“استفاده شد. روش بررسی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر پیمایش و ابزار اصلی در گردآوری داده ها پرسشنامه و مصاحبه است. جامعه آماری تحقیق گردشگرانی هستند که در سال 1393 به این منطقه سفر کرده اند. با توجه به گستردگی جامعه آماری، از روش نمونه گیری استفاده شد. داده های گردآوری شده پرسشنامه با استفاده از نرم افزار آماری SPSS پردازش و بر اساس هدف و ماهیت داده ها از آزمون های ناپارامتری فریدمن و پارامتری تحلیل مسیر استفاده شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که به طور کلی تمایل و انگیزه زیادی برای سفر به روستاهای مناطق بیابانی و کویر وجود دارد و جاذبه های گردشگری در نواحی روستایی مورد مطالعه، کشش بالایی برای جذب گردشگران دارند. همچنین یافته ها بیانگر آن است که در بین جاذبه های مختلف ناحیه مورد مطالعه نیز میزان کشش و جذابیت متفاوتی برای هر یک از جاذبه ها وجود دارد، به گونه ای که بر اساس نتایج تحلیل مسیر، جاذبه های اجتماعی و فرهنگی بیشترین تاثیر و جاذبه های علمی- آموزشی به دلیل تخصصی بودن و خاص بودن گونه گردشگران آن با توجه به نوع فعالیت آنها کمترین اثر را بر متغیر وابسته (انگیزه) دارد.

طراحی همساز با اقلیم عبارت است از نگهداری وضعیت میکروکلیمای مسکن در محدوده آسایش و طراحی اقلیمی معماری با داشتن داده های اقلیمی و نیازهای حرارتی مکان مورد ساخت امکان پذیر می باشد. هدف این مقاله شناخت و بررسی میزان شاخص های آسایش حرارتی و طبقه بندی اقلیمی و مطابقت آن با معماری شهرهای استان سمنان که اغلب معماری درونگرا دارند. بدین منظور ابتدا با استخراج عناصر اقلیمی موردنیاز در زیست اقلیم ساختمانی، طبقه بندی اقلیمی درطی 12 سال گذشته (2002-2013) برای حداقل 10 شهرستان سمنان صورت گرفت. این تحقیق بیشتر ازنوع تصمیم گرا و روش کار به صورت تحلیلی، توصیفی وبا نگاه تلفیقی که به همراه عملیات میدانی و پیمایش از نوع روش طولی (تداومی) انجام شده است که دادها در طول زمان گردآوری می شود تا تغییرات بر حسب زمان بررسی شود. دادهای هواشناسی با مراجعه حضوری به مرکز تحقیقات هواشناسی- سازمان هواشناسی استان سمنان، و همچنین سایت سازمان هواشناسی کل کشور میسر شد و سپس با استفاده از روش های بررسی شاخص های حرارتی همانند اولگی، ترجونگ، گیونی بیکر، ماهانی شرایط معماری همساز با اقلیم برای استان سمنان در قالب جدول و نقشه تهیه گردید و فرضیات مورد ارزیابی قرار گرفته و در نهایت، پیشنهاداتی برای طراحی فضای زیستی شامل فرم کالبدی جهت قرارگیری ساختمان، موقعیت پنجره ها و... غیره ارائه شده است.

هندوستان در جنوب آسیا و در همسایگی چین، پاکستان، بنگلادش، برمه، بوتان و نپال قرار دارد. این کشور از جنوب خود بطور مطلق مسلط به اقیانوس هند است. هند از نظر وسعت هفتمین کشور دنیا است و با بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون دومین کشور پرجمعیت دنیا است که جمعیت و دارای تتوع نژادی، فرهنگی، مذهبی و زبانی است. در نظریه سیستم (ساختار) ژئوپولیتیکی جهان، کوهن جهان را به چهار جزء تقسیم می کند که یکی از این اجزاء منطقه ی ژئوپولیتیکی مستقل است. این منطقه با جغرافیای سیاسی شبه قاره هند منطبق است. قطب برتر این منطقه کشور هندوستان است که در حال ارتقاء برای تبدیل شدن به سومین قلمرو ژئواستراتژیک جهان می باشد (حافظ نیا،1390: 244). هند در حال ارتقاء به یک بازیگر در موازنه قدرت نه تنها در بین همسایگان خود در جنوب آسیا بلکه، در سرتاسر قاره آسیا و جهان است. هند اکنون در حال تبدیل شدن به بازیگر محوری در ارتباط با چین، آسیای مرکزی، خلیج فارس و جنوب آسیاست (مجتهدزاده و همکاران،1390: 16).
قلمرو ژئوپولیتیکی هند نیز به ترتیب اولویت عبارتند از: جنوب آسیا و حوزه اقیانوس هند، جنوب شرق و غرب آسیا با محوریت ایران، اوراسیای مرکزی، در طول دهه 1980 و 1990 میلادی تشکیلات نظامی و غیرنظامی هند، حوزه ی منافع استراتژیک هند را از توده ی خشکی جنوب آسیا به اقیانوس هند و از خلیج-فارس تا تنگه هرمز تعیین کرده است. با این وجود در قرن 21 پهنه ی افقی منافع استراتژیک این کشور به ماورای تنگه مالاگا رسید و به حوزه های دیگر تداوم پیدا خواهد کرد. لذا در این تحقیق اهداف ژئوپولیتیکی و استراتژیکی هند تا سال 2030 میلادی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.