فهرست مطالب

سفینه - پیاپی 53 (زمستان 1395)

نشریه سفینه
پیاپی 53 (زمستان 1395)

  • ویژه عدل الهی
  • تاریخ انتشار: 1395/12/08
  • تعداد عناوین: 9
|
  • صفحه 5
  • مقالات
  • کامران اویسی، سید رضا مودب صفحه 10
    این گفتار درباره حدیثی است که در بعضی از منابع حدیثی شیعه و سنی از جمله مجمع البیان نوشته شیخ فضل بن حسن طبرسی نقل شده به این مضمون که حام بن نوح (ع) به پدرش خندید و این کار زشت او، به دودمانش سرایت کرد. نگارندگان، پس از بررسی سندی در منابع شیعه و سنی، به روایات مخالف آن اشاره کرده اند. آنگاه آن را در جنبه دلالی، از جنبه تعارض با عقل و قرآن بررسی کرده و احتمال داده اند که این مطلب از منابع اهل تسنن به منابع شیعه منتقل شده، در شمار احادیثی که «احادیث منتقله» نام دارد.
    کلیدواژگان: نوح (ع)، حام بن نوح، روایات منتقله، طبرسی، فضل بن حسن، عدل الهی، مجمع البیان (کتاب)
  • محمد مهدی کرباسچی، گیتا حری رضایی صفحه 32
    اهل بیت (ع) ضمن رد اعتقاد به جبر و تفویض در افعال اختیاری انسان، دیدگاه خود را با عنوان امر بین الامرین یا منزله بین المنزلتین مطرح نموده اند. یکی از متون مکتوب در این زمینه، نامه گهربار امام هادی7 در پاسخ به پرسش های اهالی اهواز است که در متن آن، پس از بیان لزوم مراجعه به آموزه های ثقلین ، ضمن بهره گیری از آیات و روایات معصومین: و مثالهای ملموس، سه صورت موضوع (جبر، تفویض، و امر بین الامرین) طرح و تبیین شده است. در این پژوهش، نامه یاد شده از منظر روش شناسی کلامی مورد بررسی قرار گرفته و علاوه بر توجه به مصادر و سند روایت، به ساختار نامه از دیدگاه روش شناسی کلامی پرداخته و روش های استنباط و دفاع اعتقادی در کلام امام هادی: در حد امکان استخراج شده است. در ضمن، محتوای نامه از جهت منابع نقلی مورد استفاده و اصول اخلاقی بکارگرفته شده در آن واکاوی گردیده است.
    کلیدواژگان: امام هادی (ع)، روش شناسی، جبر و اختیار، تفویض، اهواز، امر بین الامرین، منزله بین المنزلتین
  • عباس همامی، سمیه خلیلی آشتیانی صفحه 66
    در طول سال های رشد و بالندگی علوم اسلامی، کلام و تفسیر هم همچون دیگر علوم اسلامی در مدارس مختلفی رشد یافته و کامل شده اند. از این میان مدرسه بغداد به ویژه در قرن چهارم و پنجم هجری به جهت حضور عالمانی چون شیخ مفید و شاگردانش شکوه خاصی دارد. در هم تنیدگی مذاهب اعتقادی مانند معتزله و اهل حدیث در آن روزگار بغداد، علیرغم تعاملات یا درگیری های اجتماعی، تاثیرات بسزایی بر مدرسه کلامی و تفسیری امامیه داشته است. یکی از مسائل کلامی و تفسیری عدل الهی، و از مسائل مربوط به آن جبر و اختیار است، که امامیه با معتزله و اهل حدیث دیدگاه کاملا متفاوتی دارد. این تفاوت بر موضوعات جزئی تر مانند استناد افعال انسان به خود و اراده خدا و معاصی انسان تاثیر مستقیم داشته است، به گونه ای که امامیه قائل به اختیار انسان در راستای اراده و مشیت الهی شدند، و معتزله قائل به اختیار کامل انسان و نفی اراده الهی در افعال انسان گردیدند، و اهل حدیث نیز قائل به جبر هستند. این دو دیدگاه منجر به حصر قدرت الهی و یا بالعکس فاعل نبودن انسان در معاصی می شود. تاثیر مواجهه امامیه با این دو گروه به ویژه اهل حدیث، افزون بر آثار کلامی در آثار تفسیری این مدرسه، ذیل برخی از آیات بسیار مشهود است، به طوری که ناظر به دیدگاه جبریه، اقدام به پاسخ به شبهات کرده اند.
    کلیدواژگان: مدرسه، تفسیر، کلام، بغداد، امامیه، معتزله، اهل حدیث، عدل الهی، جبر، اختیار
  • عباس شاه منصوری صفحه 100
    ارتباط میان علم پیشین الهی با حریت مردم، موضوع اصلی این مقاله است. نگارنده، ابتدا دیدگاه برخی از فیلسوفان شاخص مانند فارابی، ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا؛ پس از آن برخی از عارفان مانند سید حیدر آملی و ملا هادی سبزواری؛ و پس از آن دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی را واکاویده است. کلیدی در دیدگاه میرزا، نقدی بر انحصار علم به حضوری و حصولی و طرح آن در مورد خداوند متعال است. همچنین ایشان علم را علت نظام خلقت نمی داند، بلکه علم را از اراده تفکیک می کند.
    کلیدواژگان: علم پیشین الهی، اختیار انسان، اصفهانی، میرزا مهدی، افعال انسان، دیدگاه فلسفی، افعال انسان، دیدگاه عرفانی، علم بلا معلوم، علم حصولی و حضوری
  • علیرضا رحیمیان، سعید رحیمیان صفحه 125
    علوم بشری و مخلوقی، در اصل شکل گیری و علم شدن خویش، همواره محتاج و وابسته به معلوم اند. این مطلب، لوازم و تبعاتی نظیر تاخر و تاثر علم از معلوم و تابعیت نسبت به آن را به دنبال خواهد داشت. فلاسفه و عرفا با تسری عنصر اضافه به علم خداوند، آن را نیز به تبعات مذکور مبتلا کرده اند. اما چنین علمی، هرگز نمی تواند فعل اختیاری دیگران را آشکار نماید و لذا مادام که علم خداوند را هم سنخ با علوم بشری بدانیم، هرگز نمی توان اشکال جبرآوری علم پیشین الهی را پاسخ گفت. تنها راه برون رفت از بن بست اشکال مذکور این است که علم خالق را متباین محض با علوم مخلوقی دانسته، آن را از وابستگی به معلوم و نسبت علمی و تمامی تبعات مربوطه، منزه و مبرا کنیم. اما چون بشر، هرگز از این سنخ علم، بهره ای ندارد، هیچ راهی نیز به شناخت آن نداشته و فهم او از آن، منحصر به گزاره های تنزیهی محض است؛ نه اثباتی. بدین ترتیب، برخی تلاش های فلسفی که در جهت شناخت علم الهی صورت گرفته است، محکوم به بطلان بوده و هرگز توان شناساندن علم خداوند را ندارند؛ چرا که نقطه آغازین این تلاش های معرفتی، نگاه به علوم مخلوقی و شبیه سازی علم الهی بر اساس آن است.
    کلیدواژگان: علم پیشین الهی، اختیار انسان، لوازم ذات اضافه دانستن علم، تابعیت علم از معلوم، تنزیه، تباین، حیرت و وله
  • زهره اخوان مقدم*، سید مجید نبوی صفحه 152

    نگارندگان در این گفتار، 98 کتاب را که بخشی از آن مربوط به بداء می شود، شناسانده اند همچنین 28 پایان نامه و 61 مقاله در این زمینه معرفی کرده اند. و پس از آن، 138 کتاب را که در باب موضوع های مرتبط با بداء (مانند: نسخ، قضا و قدر، ام الکتاب، لوح محو و اثبات و...) نوشته شده، شناسانده اند.

    کلیدواژگان: بداء، کتاب، پایان نامه، مقاله، موضوع های مرتبط
  • نکته پژوهشی
  • خلیل باستان صفحه 178
    این مقاله زیارت جامعه کبیره را که از ناحیه امام هادی (ع) صادر شده، از جهت ادبی و بلاغی بررسی می کند. معنای لغوی زیارت، تحیت و سلام، علت ورود صیغه های جمع در زیارت جامعه، تحلیل نقدی، اقتباس عبارات زیارت از قرآن، عنصر سجع، و دیگر صنایع ادبی، از عناوین مقاله است.
    کلیدواژگان: زیارت جامعه کبیره، امام هادی (ع)، زیارت جامعه -اقتباس از قرآن، زیارت جامعه - جنبه های ادبی و بلاغی
  • ترجمه: دکتر تحسین بدری صفحه 200
|
  • Kamran Oveisi, Sayyed Reza Moaddab Page 10
    the present article is about a tradition mentioned in some Shia and Sunnite tradition books including Majma al-Bayan penned by Fazl ibn Hasan Tabarsi. This tradition asserted that as haam ibn Noah laughed to his father, his disapproved action passed into his generation. The authors of this article refer to opposite traditions to this tradition. Then they studied this tradition reasoning-wise, to explored contradictions of it with Quran and reason and concluded that this tradition has been transferred from Sunni sources to Shia sources and is one of the transferred (Montaghelah) traditions.
  • Mohammas Mahdi Karbaschi, Gita Horri Rezaee Page 32
    Ahlul Bayt while refuted the belief in Jabr and Tafwiz in actions of human beings, introduced their opinion as Amr-bain-alAmrain. One of the written documents regarding this issue is the precious letter of Imam Hadi answering the questions raised by people of Ahwaz. In this letter, he, after speaking about the necessity of referring to Thaqalain, by verses of Quran and traditions of holy imams and tangible examples pictured three issues of jabr, tafwiz and amr-bain- al-Amrain. This letter has been studied based on Kalammethodology and in addition to the documentation, the structure of letter is scrutinized to extract feasible approaches of defending this belief from imam’s letter. Besides, the content of this letter is studied regarding the quotations used and ethical codes.
  • Abbass Homami, Somayyeh Khalili Ashtiyani Page 66
    during the history of advancement of Islamic sciences, Kalam and interpretations like other Islamic sciences were going towards flourishing and advancement. Amongst them, Baghdad school especially in fourth and fifth century, due to the presence of some scholars like Sheikh Mofid and his students, illuminated. The close relationship of religious sects like Mo’tazelah and Ahle-al- Hadith of that time, despite their interactions or disputes, had specific impacts on Kalam and interpretation school of Imamiyah. One of the Kalami’s issues is Justice of God and Jabr and Ikhtiyar which Imamiyah hold completely different views from Ahl-al- Hadith or Mo’tazelah. This difference has direct impact on details like relation of human deeds to himself, sins or etc. Imamiyah believe in free will of human beings in the light of God’s will but Mo’tazelah believe in total free will of human beings and Ahl-al- Hadith believe in Jabr. These two opinions can lead to regard limitations for the Power of God or irresponsibility of human beings when committed sins. The impact of Imamiyah on these two groups specially Ahl-al- Hadith, in addition to influencing their Kalam works in interpretations, are obvious under some verses in a way that they answer doubts by referring to Jabropinion holders.
  • Abbass Shah Mansoori Page 100
    the author of the present article first reviewed opinions of some philosophers like Farabi, Avecina, Sohrevardi, and Molasadra, and then some Mystics like sayyed Heidar Amoli and molla Hadi Sabzavari and finally the opinions of Mirza Mahdi Isfahani. The key point in the latter opinions, is his classification between Ilm Hozori and Hosouli and its expansion to God’s knowledge. He also does not know Ilm as the reason of creating this world and separated ilm from Iradah.
  • Alireza Rahimiyan, Saeed Rahimiyan Page 125
    natural sciences in their essence all are in the need of and dependent to Ma’lom. This point causes some arguments like order of Ilm and Ma’lom and dependence of Ilm to Ma’lom. Philosophers and mystics regards the same feature for Ilm of God. But this Ilm is unable to clarifies actions of others done by their free will. As long as we regard Ilm of God the same as natural sciences, no answer can be given to the claim of Ilm of God causes Jabr. The only solution is to recognize His Ilm independent of ma’lom. But as human beings do not enjoy such Ilm, there is no way to realize Ilm; so attempts of some philosophers to understand God’s Ilm are vain; as the base of these attempts is assimilation of God’s Ilm and Ilm of human beings.
  • Zohre Akhavan Moghaddam, Sayyed Majid Nabavi Page 152

    the authors introduced 98 books from which a part is about bada’; they also introduced 28 theses dissertations and 61 articles. They also introduced 138 books in this regard (like naskh, Ghaza and Ghadar, Ommul Kitab, Louh mahv, Isbat,…)

  • Sayyed Khalil Bastan Page 178
    this article is dealt with Ziyarah Jame’a Kabirah from Imam Hadi (a.s) regarding its literary aspect and its eloquence. The topics inside this article includes the literal meaning of Ziyarah, Greeting and praise, the reason of plural nouns in Ziyarah, Quranic phrases in this prayer,….