فهرست مطالب

سفینه - پیاپی 52 (پاییز 1395)

نشریه سفینه
پیاپی 52 (پاییز 1395)

  • وی ژة عدل الهی
  • تاریخ انتشار: 1395/09/30
  • تعداد عناوین: 11
|
  • صفحه 5
  • مقالات
  • علیرضا رحیمیان، سعید رحیمیان صفحه 11
    از منظر فلاسفه و عرفای مسلمان، علم جزئی و تفصیلی، یک صفت حقیقیه ذات اضافه محسوب می شود؛ لذا برای تحقق علم، گریزی از لحاظ کردن نحوه ای ثبوت برای معلومات نیست. چون این دیدگاه، ذات اضافه بودن را در گوهر و حقیقت علم، مندرج می داند، طبیعتا حکم می کند که علم خداوند متعال نیز ذات اضافه بوده، اثبات علم الهی بدون لحاظ نحوه ای تحقق برای معلوم، مردود است. اما قائل شدن به هر نوع ثبوت برای فعل اختیاری پیش از انجام، به معنای نقض سلطه فاعل بر فعل خویش و در حقیقت، نفی اختیار واقعی است. این جاست که اشکال «جبر برخاسته از علم الهی»، در دیدگاه فلسفی- عرفانی بروز و ظهور ویژه ای می یابد. مقاله حاضر بر آن است تا با دقت در «ذات اضافه دانستن علم» و سپس نقد و بررسی راه حل های فلسفی- عرفانی بیان شده برای سازگار نمودن علم پیشین الهی و اختیار، ناکارآمدی این راه کارها را نشان دهد، و تاکید نماید که تنها راه برون رفت از این اشکال، نفی عنصر اضافه و نسبت علمی، از علم خداوند متعال است.
    کلیدواژگان: علم پیشین الهی، اختیار انسان، ذات اضافه، ثبوت معلوم، لحاظ معلوم، دیدگاه فلسفی، عرفانی
  • اسماعیل تاج بخش، فاطمه مهراب پور رشتی صفحه 36
    در این مقاله پیوند شرور هستی با عدل الهی که از صفات آفریدگار است، بررسی و کاوش شده است؛ نخست معنی هر یک از مقوله های «شر» و «عدل» بیان شده و سپس آرا و نظرهای برجستگان فلسفه مشاء و حکمت متعالیه و مکتب عرفا به اختصار آمده است؛ بزرگانی چون ابن سینا، سهروردی، صدرای شیرازی، ملا هادی سبزواری، علامه طباطبایی، استاد مطهری و... و سرانجام دیدگاه مکتب ثقلین (قرآن و حدیث) که وجه مختار نویسندگان این سطور است، به اختصار استخراج و بیان شده است.
    کلیدواژگان: عدل الهی، آفات و شرور، فلسفه، عرفان، مکتب ثقلین
  • محمد مهدی کرباسچی، محمد هادی ملازاده، فهیمه جعفری صفحه 56
    نگارندگان، نقد ملامحمد طاهر قمی (متوفی 1098 قمری) از تبیین حکما در مسئله اختیار را بر اساس آثار او، به ویژه کتاب چاپ نشده «بهجه الدارین فی الامر بین الامرین» توضیح داده اند. در این گفتار، چند قاعده فلسفی، از جمله قاعده «الشیء ما لم یجب لم یوجد»، شبهه ترجیح بلا مرجح و شبهه تخلف معلول از علت تامه تبیین فلسفی شده و نقد آن در پی، آمده است.
    کلیدواژگان: قمی، ملامحمدطاهر، اختیار انسان، بهجه الدارین فی الامر بین الامرین (کتاب)، قواعد فلسفی، ترجیح بلا مرجح، تخلف معلول از علت تامه
  • محمد رحیمیان صفحه 78
    اعتقاد فلاسفه به فراگیری ضرورت علی- معلولی در همه پدیده های جهان هستی این سوال را پدید آورده که اگر اراده انسان های مختار نیز یکی از این پدیده هاست، چگونه می توان به آزادی اراده و در نتیجه اختیار بدیهی در انسان ها قائل بود. فلاسفه توضیحات مفصل و گوناگونی در این زمینه ارائه کرده اند. اما آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد برخی از آرائی است که فلاسفه در تبیین چیستی اراده بیان نموده و به آن، در برخی موارد، حالت انفعالی و در مواردی دیگر حالت فعلی داده و یا به تاثیر نقش عقل در آزادانه بودن اراده اشاره کرده اند.
    در ادامه به انتقادات برخی اصولیون در این زمینه اشاره شده است تا نشان دهد که آراء فلسفی مذکور، توان تبیین اراده آزاد را نداشته و پذیرش علیت فلسفی، راهی جز اعتقاد به جبر را باقی نمی گذارد.
    کلیدواژگان: علیت، اختیار، فلسفه اسلامی، اراده، جبر، نایینی، محمدحسین
  • عباس شاه منصوری صفحه 98
    نگارنده، ابتدا قانون علیت را بر اساس نظرات فلاسفه و عرفا مانند ملاصدرا و سید حیدر آملی توضیح می دهد. آنگاه نقدهای میرزا مهدی اصفهانی بر علیت را در چند زمینه تبیین می کند: در زمینه معرفت شناسی که آن را با قیاس همسان می داند، در زمینه علم الهی که بحث علم حصولی و علم حضوری را نمی پذیرد، و در زمینه افعال انسان که کار را به جبر می کشاند. نگارنده مطالب خود را مبتنی بر آثار میرزای اصفهانی نوشته است.
    کلیدواژگان: علیت، نقد و بررسی، اصفهانی، میرزا مهدی، معرفت شناسی، علم الهی، جبر
  • شیخ محمدحسین خراسانی_بازنویسی و مقدمه: عبدالحسین طالعی صفحه 125
    نگارنده در این گفتار، به هفت شبهه پاسخ می دهد که محمد بن عبدالکریم شهرستانی در کتاب الملل و النحل، به طور فرضی از زبان ابلیس در باب شبهه خلق خودش مطرح کرده است. این پاسخ ها بر اساس قرآن و حدیث است و ضمن بیان و توضیح آنها، برخی از دیدگاه های فلاسفه و عرفا نقد شده است. این گفتار، از کتاب دائره المعارف الاسلامیه فی شرح الخطبه الرضویه برگزیده و بازنویسی شده و منابع آیات و روایات آن بیان شده است. شرح حال مختصر نویسنده و معرفی آثار او و توضیحی درباره کتاب یاد شده در مقدمه آمده است.
    کلیدواژگان: شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، الملل و النحل (کتاب)، خراسانی، محمدحسین، دائره المعارف الاسلامیه فی شرح الخطبه الرضویه (کتاب)، خلق ابلیس - شبهات و پاسخها، عدل الهی
  • نکته پژوهشی
  • معنای عدل الهی / بر اساس درس گفتاری از استاد فقید، مرحوم محمدحسین عصار
    عبدالکریم همایونی صفحه 143
    نگارنده در این گفتار، تاکید می کند که عدل الهی بنا بر تعریفی که در آیات و روایات مطرح شده، با تعریف فلسفی تفاوت دارد. در نصوص وحیانی، عدل الهی به معنی نفی ظلم از خداوند است، که انسان را در گناهان مجبور نکرده و نمی کند.
    کلیدواژگان: عدل الهی، تعریف، نفی جبر از خداوند
  • محمدرضا ارشادی نیا صفحه 148
    این نوشتار پاسخی است بر پاسخ آقای محمد بیابانی اسکویی (سفینه، شماره 49) نسبت به نقد نگارنده (سفینه، شماره 48) بر مطالبی از مقاله وی در خصوص «علم بلامعلوم» با عنوان «نگاهی گذرا بر علم بلامعلوم در احادیث امام رضا (علیه السلام)» (سفینه، شماره 39) به نظر نگارنده، پاسخ وی در شماره 49 به صورت نمایان درصدد شانه تهی کردن از تحلیل و توجیه علمی و رفع نقایص و کاستی های فراوان مدعیات وی در مقاله پیشین میباشد. وی در این پاسخ مجمل و سوال برانگیز از سویی به سبکنمایی نقد و از سویی به تحریف صوری و مضمونی مقاله ناقد پرداخته تا از پاسخ آسوده خاطر باشد. مضاف بر این با خروج از موضوع، از توجیه «کیفیت علم باری تعالی» به گردآوری و نقل سخنان دیگران درباره «کیفیت علم بشر به باری» پرداخته و خواهان حل مسئله شده است. نگارنده، این دوسویه نوشتار وی را به امید باز نگه داشتن باب گفت و شنود و تداوم آن از سوی آن نویسنده محترم واکاوی خواهیم کرد.
    کلیدواژگان: علم بلامعلوم، معرفت اکتناهی، علم قبل الکثره، نظریه تفکیک
  • نمایه
  • حمید سلیم گندمی صفحه 170
  • چکیده
  • ترجمه: دکتر تحسین بدری صفحه 204
|
  • Alireza Rahimiyan, Saeed Rahimiyan Page 11
    in the opinion of Philosophers and Muslim mystics, detailed and extended knowledge, is regarded as an attribute “ Haghighiyah Zat Ezafah”. Therefore, to reach knowledge, there is no escape unless proving information (Maloomat). Because this opinion regards Zat ezafah included in the essence and truth of knowledge; therefore, basically, deems Knowledge of God be zat ezafah, and proving Knowledge of God without assuming a type of fulfilling for Maloom is rejected. But regarding any type of proving for actions done willingly before its performance means rejecting overcoming of a performer over his action and in fact, rejecting the true free will. Here, the problem of “Jabr raised from Knowledge of God” and then reviewing philosophical- mystic’s solutions to adapt prior knowledge of God with free will, shows incapability of these solutions, and emphasis the only solution is to refute ezafah and scholastic proportions from Knowledge of God.
  • Ismaeel Tajbakhsh, Fatemeh Mehrabpoor Rashti Page 36
    In the present article, the relationship between evils and Justice of God which is of God’s attributes has been studied. First the meanings of Evil and Justice have been given alternatively. Then ideas of elites of Peripatetic school, Transcendent theosophy, mystics school have been given; finally the ideas of great scholars like Avesina, Suhrevardi, Sadraye Shirazi, Mulla Hadi Sabzavari, Allamah Tabatabaee, Motahhari, … and the view points of Thaqalayn school of thought (Quran and Hadith) regarded by the authors of the present article have been outlined.
  • Mohammad Mahdi Karbaschi, Mohammad Hadi Mollazadeh, Fahimeh Jafari Page 56
    the authors of the present article explained the review of Molla Mohammad Taher Qumi on the issue of Free Will explained by elites according to the works of him especially his unpublished book “ Bahjat al-Darain fi al-Amr bayn al-Amrain”. Here, several philosophical rules includes “ ÇáÔیÁ ãÇ áã یÌÈ áã یæÌÏ ”, the issue of “ ”ÊÑÌیÍ ÈáÇ ãÑÌøÍ and “ ÊÎáÝ ãÚáæá ÇÒ ÚáøÊ ÊÇãøå ” have been philosophically explained and a review over this explanation came after that.
  • Mohammad Rahimiyan Page 78
    the belief of Philosophers in the necessity of cause and effect relationship in every phenomenon of the universe raises this question that if the free will of human beings is one of these phenomena, how can we be counted it as free will? Philosophers gave extended detailed answers to this question. But what is studied in this research is some explanations given by philosophers regarding the identity of free will which is considered active is some cases and passive in some other cases and in some cases the impact of reason on freedom of will has been pointed out. Later, criticisms of some Usoliyun in this regard has been outlined to declare the mentioned philosophical ideas are unable to explain freedom of will and accepting philosophical cause and effect will eventually lead us to jabr.
  • Mirza Mahdi Isfahani, Abbas Shahmansouri Page 98
    the author first explained cause and effect regulation based on ideas of philosophers and mystics like Molla Sadra and Sayyid Heidar Amoli. Then explained reviews of Mahdi Isfahani on cause and effect relationship from various aspects: in Epistemology which is equal with syllogism in his opinion, in Knowledge of God which he excluded Knowledge by presence and acquired knowledge, and in acts of human beings which he ended up in Jabr. The works of Mirza Mahdi Isfahani were the base of writing this article.
  • Sheikh Mohammad Husayn Khorasani, Compiled, Introduced By Abdolhusayn Taleee Page 125
    in this article, seven doubts have been answered which Mohammad ibn Abdol karim Shahrestani included in his book “al-Milal va al-Nihal” assumingly raised by Satan regarding his creation. These answers are based on Quran and hadith and meanwhile ideas of some philosophers and elites have been reviewed. This article has been excerpted from “Dairah al-Ma’arif al-Islamiyah fi Sharh al-Khotba al- Razaviyah” and rewrote. The references of verses and traditions have been mentioned as well. A brief biography of the author and its works and an explanation on the mentioned book has been included in introduction.
  • The Meaning of Justice of God / According to the lectures of great scholar, Mohammad Husayn Assar
    Abdolkarim Homayuni Page 143
    the author emphasized that Justice of God according to what has been introduced in Quran and hadith is different from its philosophical definition. In revelational texts Justice of God means not counting God as an Oppressor. He did not and does not force human beings to commit sins.
  • Mohammadreza Irshadinia Page 148
    the present article is written to Mohammad biabani Oskouei’s answer (Safinah, no. 49) to Irshadinia's review (Safinah, no. 48) on his article about » Úáã ÈáÇãÚáæã «titled «a brief look at ilm bila maloom in the traditions of Imam Riza» (safinah, no. 39). In author's opinion, his answer published in safinah no. 49 is obviously to shirk shortcomings and numerous weak points of his article. He in his answer pretended to take the style of review and on the other hand distortion of my article in surface and in content. In addition to it, instead of explaining quality of knowledge of God he compiled and quoted other’s words about “quality of human beings’ ilm” and asked for a solution for it.
  • Hamid Salim Gandomi Page 170
    "Index" Aims the reader to the very exact information, in this world of bursted of information.
    The provided index, actually conducts the essays of the published Safineh quarterly in the 13th Volume (Numbers 49 - 52)
    The general instruction of usage in the Same the previous one, which
    has been Stated in Volume 4, PP. 143-147.
    here again the index is divided in to 3 indexes as:1. The index of the essays, according to their topics.
    2. The index of the writers and authors of the essays.
    3. The alphabetical index of the Subjects, with their Sub-titles.