ماهنامه اخبار فلزات
پیاپی 6 (دی 1387)

آلومینیم در سالجاری میلادی با نرخ حدود 2500 دلار در رینگ مبادلاتی بورس فلزات لندن حاضر شد و با طی یک روند افزایش قیمت در سومین ماه میلادی به بیش از 3000 دلار صعود کرد. این رکورد قیمت برای آلومینیم گرچه دوام چندانی نداشت، اما به دلیل خوشبینی فعالان بازار نسبت به آینده، بهای این محصول در حدود همان 3000 دلار باقی ماند تا اینکه در ششمین ماه میلادی، آلومینیم با گذر از مرز 3000 دلار به پیشبینی بسیاری از کارشناسان رنگ واقعیت بخشید.
قیمت روی نیز همچون سایر فلزات در سال 2008 دستخوش سقوط گردید. سالیانه بیش از هفت میلیون تن روی در سراسر جهان تولید می شود که نزدیک به 50 درصد آن برای گالوانیزه کردن فولاد در برابر خوردگی به مصرف می رسد. بین سال های 2004 تا 2007 با افزایش تقاضا، به خصوص از جانب آسیا، بهای این فلز نیز افزایش یافت و این رشد مصرف، کاهش سطح ذخایر را به دنبال داشت.
فلز سرب یکی از پرمصرف ترین فلزات غیر آهنی در جهان می باشد. به طوری که مصرف سالانه آن در سال های اخیر بالغ بر پنج میلیون تن بوده است. بهای سرب نیز مانند دیگر مواد معدنی در ماه جولای 2008 افزایش داشت. هرچند بیشترین قیمت رقم خورده برای این فلز در سوم مارس 2008 بود که بهای خود را به 3460 دلار در هر تن رساند.
بررسی بازار جهانی آهن و محصولات فولادی نشان میدهد این دو کالا از ابتدای سال 2008 میلادی تا اواسط آن تحت تاثیر بحران اقتصادی کشورها نبوده اند و آهن در این مدت همچنان با قیمت بالایی معامله می شد. قیمت جهانی محصولات نورد در این مدت رقم ثابت 1100 دلار در هر تن بوده است. ولی اندک مدتی پس از آن قیمت این فلز همانند سایر فلزات روندی نزولی به خود گرفت.
منشور طلا، نفت و دلار سالیان بسیاری است که اقتصاد جهان را تحت تاثیر خود قرار داده است. سال 2008 را می توان سال سقوط اقتصاد جهانی دانست. کاهش تقاضا برای کالاهای پایه به دلیل رکود مالی و اقتصادی کشورهای قدرتمندی چون آمریکا، ژاپن و آلمان باعث کاهش قیمت انرژی و فلزات گردید. طلا بازار معاملاتی خود را در ابتدای سال 2008 در محدوده نرمال خود (900 تا 1035 دلار بر اونس) آغاز کرد. در اوایل این سال، افزایش فشار بر دلار و کاهش ارزش آن در برابر سایر ارزهای رایج دنیا، سبب رشد قیمت هر اونس طلا در بازار جهانی گردید

صنایع تولیدکننده لوله و پروفیل به عنوان یکی از بزرگ ترین صنایع پایین دست صنعت تولید فولاد، سالانه حجم بالایی از انواع مختلف لوله و پروفیل فولادی در جهان و همین طور کشور عزیزمان را به تولید می رسانند. محصولات فولادی طیف گسترده ای از انواع پروفیل در و پنجره گرفته تا لوله های انتقال آب، گاز و نفت را شامل می شوند. سابقه صنعت تولید لوله و پروفیل در ایران به اواخر دهه 30 برمی گردد، زمانی که آقای مهندس فتحی، بنیانگذار صنعت تولید لوله و پروفیل در ایران به کمک شرکای دیگر، شرکت سپنتا را تاسیس کردند. از آن زمان به بعد شرکت های فراوانی در این زمینه تاسیس شده اند اما متاسفانه این صنعت نیز همانند دیگر صنایع کشور از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست و مشکلاتی نظیر عدم تامین مواد اولیه باعث شده است بسیاری از واحدهای تولیدی از 30 تا 50 درصد ظرفیت و تنها یک شیفت کاری استفاده کنند. در حالی که بنا به نظر مدیران این بخش، صنعت تولید لوله و پروفیل کشور قادر است علاوه بر تامین نیاز داخل، بر بازار کشورهای همسایه به خصوص ناحیه خلیج فارس تسلط داشته باشد.
جهت بررسی وضعیت و مشکلات این صنف، ماهنامه اخبار فلزات بر آن شد تا مصاحبه ای با آقای سیدعلی محمد ابوئی، رییس هیات مدیره سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی انجام دهد. سندیکای لوله و پروفیل با بیش از 36 سال سابقه فعالیت، یکی از قدیمی ترین انجمن های صنفی ایران است که فعالیت خود را در سال 1351 آغازکرد. با توسعه کارخانجات فعال در این زمینه و افزایش تعداد آنها، به تدریج بر دامنه فعالیت سندیکای لوله و پروفیل نیز افزوده، به طوری که هم اکنون تعداد اعضای آن به 91 عضو رسیده است.

صنعت فولاد ترکیه در سال 2007 میلادی با تولید 6/25 میلیون تن فولاد خام، آن را به سومین کشور بزرگ تولیدکننده فولاد اروپا تبدیل کرد. این کشور مقام یازدهم جهانی را از نظر تولید فولاد در اختیار دارد و این در حالی است که صنعت فولاد این کشور در اواخر دهه 1930 پایه گذاری شد. رشد سریع صنایع ترکیه به ویژه در سال های اخیر محقق گردیده و تولید فولاد آن در سال 2007 نسبت به سال 2001 به میزان 87 درصد رشد داشته است. این کشور در زمینه مصرف فولاد نیز رشد چشم گیری را تجربه کرده است، به طوری که در سال 2007 حدود 5/18 میلیون تن فولاد به مصرف رسانده که نسبت به سال 2001 رشد 110 درصدی نشان می دهد.
ترکیه هم اکنون به یکی از بزرگ ترین تجار صنعت فولاد و مصنوعات فولادی تبدیل شده است و علی رغم کمبودهایی که در بخش مواد معدنی و سنگ آهن دارد، با حجم بالای واردات انواع ضایعات، نقش بسزایی در قیمت گذاری قراضه داشته است. طی سال 2007، صادرات فولاد خام و انواع محصولات فولادی بالغ بر 2/15 میلیارد دلار بوده است و صنعت فولاد این کشور، هم اکنون با در اختیار داشتن 10 هزار کارخانه و کارگاه و 20 هزار نفر نیروی شاغل، نقش مهمی در اقتصاد ترکیه دارد.

مردی از جنس فولاد لاکشمی میتال (Lakshmi N. Mittal)، مدیر ارشد اجرایی آرسلورمیتال در سال 1950 متولد شد. وی موسس شرکت میتال استیل و مسوول جهت گیری های استراتژیک و توسعه این شرکت می باشد. او همچنین یکی از مدیران غیراجرایی میتال استیل آفریقای جنوبی، عضو هیات رییسه موسسه بین المللی آهن و فولاد، عضو شورای سرمایه گذاری خارجی در قزاقستان، عضو شورای سرمایه گذاری بین المللی در آفریقای جنوبی، عضو شورای تجارتی بین المللی تجمع استفاده جهان، عضو هیات مدیره بانک ICICI و عضو هیات مشاور دانشکده مدیریت کلوگ (Kellogg) در ایالات متحده است.
آرسلورمیتال بزرگ ترین تولید کننده فولاد جهانآرسلورمیتال (ArcelorMittal) بزرگ ترین شرکت تولیدکننده فولاد در دنیا است که در بیش از 60 کشور جهان بالغ بر 326 هزار نیروی کار دارد. این شرکت بزرگ ترین عضو در تمام بازارهای جهانی مرتبط با محصولاتش است. از جمله این بازارها می توان به صنایع خودروسازی، ساختمان، لوازم خانگی و صنایع بسته بندی اشاره کرد. آرسلورمیتال در بازارهای کلیدی محصولات بالادستی و پایین دستی فولاد اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکا حضور فعال دارد و به دنبال گسترش این بازار در کشورهای چین و هند می باشد. گزارش مالی این شرکت در سال 2007 حاکی از درآمد 2/105 میلیارد دلاری آن و تولید 116 میلیون تن فولاد خام است که حدود 10 درصد از تولید فولاد دنیا را شامل می شود. آرسلورمیتال تحت نام حقوقی میتال استیل (Mittal Steel) در بورس نیویورک، آمستردام، پاریس، بروکسل، لوکزامبورگ و نیز معاملات بورس اسپانیا ثبت شده است.

طراحی و تولید بسیاری از قفل ها پیچیده است، اما حضور فلزات باعث معمولی جلوه کردن این پیچیدگی می شود. فولاد نرم، فولاد زنگ نزن، برنج و پوششی از جنسی روی، تمام چیزی است که برای ساخت یک قفل معمولی با مصارف خانگی و تجارتی امروز مورد نیاز است. مس و طلا برای ساخت قفل الکترونیک مورد استفاده قرار می گیرند و بسیاری دیگر از انواع فولاد سخت برای ساخت اجزایی به کار می روند که باید در برابر مته کاری، اره کشی و استفاده از دیلم برای شکستن قفل مقاوم باشند.

کالاهای وارداتی ارزان و فشار بر تولیدکنندگان مقاطع فولادی در آمریکابا ادامه روند نزولی قیمت ها در بازار فولاد، تولیدکنندگان مقاطع فولادی ایالات متحده مجبور به کاهش قیمت های فروش در بازار داخلی شدند. ولی واردات کالاهای ارزان تر، از کشورهای دیگر همچنان فشار زیادی بر بازار داخلی تحمیل می کند. قیمت کالاهای داخلی از آگوست سال قبل، به میزان 220 دلار بر تن کاهش یافته و به حدود 880 دلار بر تن رسیده است.
افزایش نسبی قیمت لوله های ERW در چین به دنبال گران شدن ورقبرخلاف روند بازار، قیمت انواع مختلف لوله های درزجوش ERW در چین، از اوایل دسامبر به میزان 15 دلار بر تن رشد کرده است. این مساله پس از افزایش قیمت ورق در بازار محلی رخ داد. قیمت ورق گرم نورد شده که شرایط با ثبات تری در بازار یافته، طی همین مدت حدود 30 دلار بر تن رشد داشته است.
تیانجین شیو کارخانه جدید لوله های ERW خود را راه اندازی کردشرکت تیانجین شیو (Tianjin Shiyou)، یکی از شرکت های تابعه گروه فولاد تیانجین یوفا (Tianjin Youfa) در شمال چین، فاز دوم تولید لوله های ERW خود را در ابتدای ماه دسامبر راه اندازی کرد. ساخت فاز دوم این کارخانه که از ماه سپتامبر آغاز شده بود، تولید چهار قطر لوله را در این شرکت مسیر می سازد و ظرفیت تولید تیانجین شیو را تا 800 هزار تن در سال افزایش می دهد.
ادامه رکود و کاهش قیمت محصولات تولیدکنندگان ترکیهشرکت چینار بورو (Cinar Boru)، یکی از تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ترکیه اعلام کرد برخلاف برخی اخبار منتشر شده، این شرکت در حال حاضر برنامه ای برای دنبال کردن طرح های توسعه ندارد. بنا بر اظهارات سخنگوی شرکت، پس از رکود جهانی در بخش اقتصاد و به دنبال آن صنعت، شرکت چینار بورو تولید خود را به میزان 10 درصد کاهش داد.
تولیدکنندگان ترکیه به حذف تعرفه های واردات اروپا امید بسته اندکمیسیون اروپا در نظر دارد تعرفه واردات لوله و پروفیل را در مورد تولیدکنندگان ترکیه، تایلند و اوکراین حذف نماید. این تعرفه در راستای سیاست ضد دمپینگ به اجرا گذاشته شده بود و برای تولیدکنندگان مختلف تا 9/8 درصد اعمال می شد. تولیدکنندگان ترکیه امیدوار هستند با حذف این تعرفه، روحی تازه در بازار لوله و پروفیل دمیده شود.
شرکت شنگلی، کارخانه جدید لوله های اسپیرال را در دستور کار قرار می دهدشرکت لوله های فولادی شنگلی (Shengli) که در شهر زیبو استان شادونگ چین قرار دارد، برنامه ای برای احداث یک واحد تولید لوله های اسپیرال با پوشش ضد خوردگی بیرونی و درونی در دست اجرا دارد. بررسی های اولیه این طرح با سرمایه ای بالغ بر 22 میلیون دلار از جولای 2008 آغاز و تصمیم گیری نهایی آن در 26 دسامبر انجام شد.

توسعه صنایع پایین دستی آلومینیم در کشورهای عربی همپای صنایع بالادستهم اکنون محرک اصلی صنایع پایین دستی آلومینیم، برنامه های اقتصادی مورد حمایت دولت ها است که با هدف رسیدن به ارزش افزوده بیشتر اجرا می شوند. 30 سال پیش اولین کارخانه ذوب خاورمیانه با ظرفیت 120 هزار تن در سال با نام آلبا (Alba) در کشور بحرین به بهره برداری رسید و اندکی بعد در سال 1979، دوبال (Dubal) در دوبی با ظرفیت 136 هزار تن در سال آغاز به کار کرد. تقریبا تمام محصول این دو کارخانه در ابتدا به بازارهای بین المللی عرضه می شد اما به تدریج در دهه های 1980 و 1990 صنایع پایین دستی داخلی در این کشورها توسعه یافتند و کمک شایان توجهی به اقتصاد منطقه حاشیه خلیج فارس کردند.
امروز در بسیاری دیگر از کشورهای خاورمیانه، کارخانه های ذوب یکی پس از دیگری افتتاح می شوند و از آنجا که طی دهه آینده، مجموع ظرفیت شان از شش میلیون تن در سال تجاوز خواهد کرد، از این رو همگی توجه خود را به راه هایی معطوف داشته اند که دوبی و بحرین توانستند از آن طریق از مزیت پرمیوم (Premium) در صنایع قطعات نیمه ساخته بهره جویند.
اندکی پس از آنکه در دهه 1980 کارخانجات نورد جارمکو (Garmco) در بحرین و کارخانجات قطعات اکستروژن بالکسکو (Balexco) و اکستروژن های خلیج (Gulf Extrusions) در بحرین و دوبی احداث شدند، محصولات خود را به طور مستقیم در بازارهای منطقه عرضه کردند.

واگذاری انگوران به کنسرسیوم، یک خصوصی سازی واقعی صنعت روی از جمله صنایع نوپا و در عین حال بومی و ارزآور کشور محسوب می شود که با وجود موفقیت نسبی در بازار داخلی و منطقه، خصوصا از ابتدای تشکیل تاکنون با چالش ها و مشکلات فراوانی روبه رو بوده است اما همزمانی کاهش جهانی قیمت روی با تشدید مشکلات داخلی، این صنعت را هم اکنون با ورشکستگی کامل مواجه ساخته است به گونه ای که اکثر کارخانجات فعال تعطیل شده اند. عمده مشکلات کنونی صنعت روی در ایران را می توان ناشی از دو عامل ریزش دیواره معدن انگوران و عدم تحویل ماده معدنی مناسب به کارخانجات تولید شمش روی دانست که در نتیجه آن هزینه تولید این فراورده به میزان قابل توجهی افزایش یافت و در همین حال افزایش یکباره قیمت اسید سولفوریک در نتیجه اجرای سیاست آزادسازی قیمت محصولات پتروشیمی نیز مزید بر علت شده است.

صنعت روی ایران، از معدود صنایع معدنی کشور است که با مشارکت وسیع و سرمایه گذاری بخش خصوصی شکل گرفته است. این صنعت جوان و بومی که در حال رشد و نمو است، هیچگونه وابستگی به خارج ندارد و همه امور مربوط به آن در همین خاک و توسط همین مردم تهیه و انجام می شود. اما حدود دو سال است شرایطی پیش آمده که فعالیت واحدهای تولیدی با بحران مواجه شده است.
بهای شمش روی در یک سال گذشته حتی نتوانسته است رقم 3000 دلار بر تن را به ثبت رساند و هم اکنون در محدوده 1200 دلار بر تن نوسان می کند. قیمت خیلی پایین آمده و تقریبا به کف بازار رسیده است. در شرایط فعلی تنها کارخانه هایی می توانند به فعالیت ادامه دهند که تحت نظارت مستقیم دولت یا نهادهای دولتی باشند و امکان ادامه فعالیت برای واحدهای مستقل عملا وجود ندارد.