فهرست مطالب
مجله پژوهش های فقهی
سال دهم شماره 4 (زمستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/12/06
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 659-676با توجه به اینکه طبق قاعده فقهی «عدم ضمان امین» در صورت عدم تعدی و تفریط، امین ضامن شیء تلف شده نخواهد بود و همچنین این قاعده کلی و فراگیر در عقودی همچون ودیعه، عاریه، اجاره، وکالت و رهن و... جاری است، فقی هان بر این باورند که در عقودی چون عاریه می توان شرط ضمان کرد، بنابراین در تمامی عقود اذنی و قراردادهایی که به نحوی از انحا متصرف، مال دیگری را در اختیار دارد، سخن از امین و امانت مطرح خواهد بود. در این نوشتار سعی شده است این موضوع به گونه ای منقح تحلیل شود تا بتوان مبنای علمی را در موضوعات مربوط به امین، امانت و تعهد یا عدم تعهد او نسبت به مال مورد امانت به دست آورد.
کلیدواژگان: امین، تعدی، تعهد، تفریط، ضمان -
صفحات 677-706تعزیر به عنوان یک مجازات نامعین، فراگیرترین واکنش علیه جرایم در سیاست کیفری اسلام محسوب می شود. کارآمدی تعزیر به نحوه استفاده از آن درجهت تطبیق این نوع واکنش با شخصیت مجرمان بستگی دارد. برخی فقهای امامیه معتقدند تعزیر نیز همانند نهی از منکر دارای مراتب است و باید الزاما از مراتب پایین تر مانند تذکر و توبیخ شروع شود و سپس در صورت تکرار به مراتب شدیدتر مانند حبس برسد و قاضی در صورتی که می داند با مراتب خفیف تر مثل توبیخ، بازدارندگی حاصل می شود، حق ندارد در اولین مرتبه به سراغ حبس و شلاق و امثال آن برود. با توجه به حجم گسترده حبس و مجازات های بدنی در قوانین کیفری و استفاده فراگیر از حبس توسط قضات حتی در مورد مجرمان اولیه (که متاسفانه موجب تراکم جمعیت کیفری زندان ها شده است)، شاید تبیین نظریه مراتب تعزیر مفید و موثر باشد. در این مقاله دیدگاه فقهای قائل به مراتبی بودن تعزیر تشریح و محاسن، آثار مثبت و چالش های آن بیان شده و در نهایت، پیشنهاد کاربردی مشخص و تاثیرگذاری در سیاست کیفری مطرح می شود. علاوه بر دیدگاه فقهای اهل سنت، از فقهای متقدم امامیه، شیخ طوسی (ره) و از فقهای معاصر میرزا جواد آقا تبریزی (ره) و نیز از فاضل هندی صاحب کشف اللثام و علامه حلی (ره) به عنوان مهم ترین قائلین به این دیدگاه می توان نام برد که نظرهای ایشان در مقاله بررسی خواهد شد. ازجمله آثار پذیرش نظریه مراتب تعزیر در سیاست کیفری، می توان به کاهش جمعیت کیفری زندان ها و امکان برنامه ریزی برای جمعیت کم و به کارگیری برنامه های اصلاحی برای کسانی اشاره کرد که به دلیل جهل و ناآگاهی به سراغ بزهکاری رفته اند.
کلیدواژگان: بازجامعه پذیری، حبس زدایی، سیاست کیفری اسلام، فردی کردن واکنش، قضازدایی، مراتب تعزیر -
صفحات 707-730پس از تاسیس مجلس و ورود مفهوم نمایندگی به ادبیات سیاسی ایران، شخصیت های علمی و به تبع آن مردم جامعه، این نهاد سیاسی را وکالت شرعی تلقی کردند. تصریح علما و اندیشمندان بر تطبیق این نهاد بر وکالت شرعی این دیدگاه را قوت می بخشید. با این حال هنوز جای این پرسش باقی مانده که آیا این تلقی حاصل اندیشه ورزی و تتبع آگاهانه و عالمانه اندیشمندان بود یا اینکه راه حلی برای بومی سازی این نهاد نوبنیاد در جامعه سنتی ایران محسوب می شد. با دقت در ماهیت، شرایط و گستره وکالت و نیز بررسی ویژگی های طرفین این قرارداد، می توان دریافت که نهاد نمایندگی با وجود شباهت های بسیاری که با عقد وکالت دارد، به هیچ وجه قابلیت تطبیق با این قرارداد را ندارد. زیرا نمایندگی قواعد و ویژگی های خاصی دارد که با توجه به آنها، نمی توان آن را با وکالت مصطلح در فقه و حقوق خصوصی یکی دانست.
کلیدواژگان: ماهیت، موکل، نمایندگی، نماینده، وکالت، وکیل -
صفحات 731-758
وقف از موضوعات مهم احکام اجتماعی اسلام است که از جمله شرایط صحت آن (حسب دیدگاه مشهور و رایج)، مالیت شرعی داشتن، عین بودن، قابلیت قبض و اقباض و ابدی بودن شیء موقوفه است؛ بر این اساس در امکان وقف حقوق معنوی اختلاف نظرهایی دیده می شود.
در این تحقیق کتابخانه ای، با گردآوری و بررسی نظر محققان، ضمن بازنگری در فرایند استنباط و استخراج شروط عقد وقف و بحث درباره فلسفه وجودی و غایی شروط مورد مناقشه، صحت وقف حقوق معنوی اثبات شده است. بر این اساس که:اولا حق معنوی یک حق مشروع با «مالیت» عرفی و شرعی است؛ درثانی شرط عین به مفهوم داشتن «اصل» قابل بقا با انتفاع از آن و فلسفه ذکرش، خارج کردن مصادیق باطل وقف یعنی منافع و دیون از دایره وقف است؛ ثالثا شرط قبض، ضمن نسبی بودن شکل و نحوه آن به تناسب اشیای مختلف، به مفهوم استیلابخشی به موقوف علیه به منظور انتفاع از موقوفه خواهد بود و قبض فیزیکی و غیرفیزیکی در آن موضوعیت ندارد؛ رابعا شرط تابید به مفهوم ابدی بودن نفس عقد وقف مادام الموقوف و عدم رجوع واقف از آن است و دوام عرفی موقوفه به نحوی که با انتفاع از موقوفه، اصل زائل نشود، کافی است.کلیدواژگان: حقوق معنوی، شرایط موقوفه، عقود معین و نامعین، موضوعات مستحدثه، وقف -
صفحات 759-790از جمله مباحثی که از دیرباز در میان عالمان اسلامی مطرح بوده، موضوع حیطه فقه و تکالیف شرعی بشر و حدود آن است که در این مورد دو دیدگاه عمده در میان عالمان اسلامی اعم از فقی هان، مفسران و متکلمان مطرح می شود. مشهور و بلکه اکثر عالمان اسلامی برآنند که حیطه فقه و احکام شرعی در فروعات عملی و اعمال جوارحی منحصر بوده و مباحث اعتقادی و قلبی و اعمال جوانحی از دایره فقه خارج است. بر همین اساس، اینان در منابع فقهی تنها از فروعات عملی سخن گفته اند و اعمال اعتقادی و جوانحی را به حوزه و منابع دیگری (که به علم کلام شهرت یافته است) محول کرده اند، در مقابل معدودی از عالمان اسلامی، بخشی از مباحث اعتقادی را در منابع فقهی به اختصار مطرح کرده اند و از نگاه فقه و تکلیف به این مسائل نگریسته اند. دیدگاه صحیح و فرضیه مورد بحث در این پژوهش، آن است که حوزه فقه و تکالیف شرعی در فروعات عملی و اعمال جوارحی منحصر نیست و افزون بر آن، عقاید و اعمال جوانحی بشر را نیز شامل می شود. در این مقاله ضمن اشاره به ادله دیدگاه مشهور و نقد آنها، دیدگاه مذکور با ادله متعدد به اثبات رسیده است.
کلیدواژگان: اعمال جوارحی و جوانحی، روایات، عقاید، فقه، قرآن -
صفحات 791-822در مرحله سوم از مراحل جبران خسارت، تعیین قیمت مال تلف شده با دو مشکل روبه رو است: از یکسو قیمت مال از زمان تحقق سبب ضمان تا زمان ادا نوسان دارد و باید مشخص کرد که قیمت مال در کدام زمان ملاک محاسبه قیمت است. از سوی دیگر پس از انتخاب یکی از این زمان ها، مسئله کاهش ارزش پول در طول زمان مطرح می شود. آیا عامل زیان نسبت به کاهش ارزش پول در طول زمان نیز مسئولیت دارد یا صرفا ضامن قیمت کالا در روز غصب یا تلف یا اتلاف است؟ این موضوع با توجه به کاهش ارزش پول در طول زمان و طولانی بودن فرایند قضایی، اهمیت فراوانی پیدا می کند. ایده ای که در این پژوهش مطرح شده، آن است که برای تعیین میزان وجه نقدی که باید به زیان دیده پرداخت شود، ابتدا باید ذات ضرر را بدون در نظر گرفتن نوسانات ارزش پول و بر اساس قیمت مال تلف شده در روز تلف یا اتلاف تعیین کرد. پس از تعیین مبلغ، دیگر کاهش یا افزایش قیمت مال تالف در بازار در میزان مسئولیت تاثیری ندارد، اما چنانچه تا زمان پرداخت این مبلغ، از ارزش پول کاسته شود، به موجب رای وحدت رویه اخیر دیوان که افت ارزش پول را خسارت تلقی کرده است، می توان از مدیون جبران کاهش ارزش پول را نیز از باب تسبیب مطالبه کرد. بنابراین آنچه در نهایت، زیان دیده استحقاق دریافت آن را دارد، قیمت مال تلف شده در زمان تلف یا اتلاف است که با توجه به شاخص تورم، تا زمان ادا به روز می شود.
کلیدواژگان: تغییرات ارزش پول، زمان ارزیابی، مثلی و قیمی، میزان جبران، میزان ضرر -
صفحات 823-852از آنجا که علیت، استمرار و انقضای هر حکمی منوط به موضوع است و موضوع شناسی مقوم استنباط قلمداد می شود، تعریف و تعیین گستره جنون (یعنی یکی از مهم ترین مباحث موضوع شناسی در فقه و حقوق) هدف این نوشتار خواهد بود.
این تحقیق علاوه بر نگاه به تعاریف شرح اللفظی و تعاریف به مثال و مصداق مستنبط از روایات که به ضمیمه نگاه عرفی، مبنای بیشتر تعریف ها قرارگرفته، روش دیگری را بر مبنای تمایز و تقسیم عارضه های عقلی و روانی و شناخت سایر عارضه های عقلی قسیم جنون خاص در فقه، پیشنهاد کرده است.
ثمره این تحقیق دست یافتن به تعریف مشخصی در زمینه مطلق جنون و جنون خاص در قالب رسم تام بود که ناگزیر اقسام جنون خاص و مرجع تعیین و تشخیص نیز به عنوان اهداف تبعی مطرح شده اند.
کلیدواژگان: جنون ادواری، جنون اطباقی، جنون خاص، عارضه های عقلی، مطلق جنون -
صفحات 853-878مسئله اصلی این پژوهش، مبانی، شرایط حجیت ظواهر قرآن و گستره استناد به آن در نظریه اصولی شیخ مرتضی انصاری (ره) است. این تحقیق به روش تحلیلی - انتقادی نظریه شیخ را تقریر و ارزیابی می کند. ایشان ضمن پذیرش حجیت ظواهر قرآن در مبانی اصولی خود، از آن در استنباط احکام شرعی از گزاره های قرآنی و روایی و نقد فتاوای فقی هان به ویژه اخباریان بهره برده است. عرفی بودن معنای ظاهری، عدم مخالفت معنای ظاهری آیه با نص قرآنی یا روایی و فحص از وجود قراین، سه شرط اساسی اعتبار ظواهر قرآنی در نظریه اصولی شیخ انصاری (ره) محسوب می شود. وی دیدگاه اخباریان در عدم حجیت ظواهر قرآنی را با استناد به ادله عقلی و نقلی ابطال کرده است. استناد به ظواهر قرآنی در میراث فقهی شیخ انصاری گستره وسیعی دارد و نمونه های متنوعی از استناد به آن در ابواب مختلف فقه چون طهارت، صلات، حج، مکاسب، ارث، تقلید و غیره، در آثار وی به چشم می خورد. نتیجه ارزیابی نظریه شیخ انصاری نشان داد که مبانی و ادله وی ابهامات و پرسش هایی دارد و نیازمند تقریر مجدد و تکمیل است.
کلیدواژگان: تفسیر به رای، حجیت ظواهر قرآن، شیخ مرتضی انصاری (ره)، نقد اخباریگری
-
Pages 659-676Based upon the principle of the “Non – Responsibility for Trustee “، the Trustee shall not be held liable for any loss [whether total or partial]، should he not done any wrong- doings [including Encroachment and /or Negligence]. This common and general rule is applied in the contracts such as deposits، lendings، Hires، Agency، mortgage، etc. However، the [Islamic] jurisprudents are of the opinion that in lending contract it valid to hold the Trustee to be liable as a condition. In this essay، based upon the said opinion، it has been proved that such a condition in other similar contracts would be considered as a valid and enforceable condition without jeopardizing the basis of the contract.Keywords: Trustee, undertaking, Encroachment, Negligence
-
Pages 677-706
-
Pages 707-730After the arrival of the literature on political representation، political institutions have always been regarded as legal representation. Comments and statements of scholars and thinkers، in line with the implementation of the Agency''s mandate is based on the deemed UN-Islamic. Carefully at the nature، conditions and scope of advocacy as well as check the characteristics of the parties to the contract، you can get the Agency despite many similarities with that of advocacy، in no way capable of adapting to this contract. Because certain rules of representation and has features that they cannot be delegated private rights and jurisprudence in the motley one.Keywords: nature, representation, advocacy, agent, lawyer, the client
-
Pages 731-758
Endowment is one of the important social commands in Islam، one of the terms of its accuracy is having religious rights، concrete objectivity، the capability of handing over and delivery and the eternal nature of the endowed object. On this basis، difference in views have been expressed on the possibility of endowing intellectual rights. The present research is literature review and has been carried out by collecting and studying the views of researchers، while reviewing the process of deduction and extraction of the terms in endowment conclusion. The existing and ultimate philosophy of the terms subject of argument have proved the accuracy of endowing intellectual rights. Basis: First،intellectual right is an eligible rightwith religious and conventional ownership. Second،the condition of concrete objectivity means having a sustainable «principle» with the capability of being used and the philosophy underlying this mention is to take away the false attribution of endowment; that is benefits and liabilities،from endowment circle; third، the condition of handing over is the relativity of its and method proportion to different objects in terms of domination over the object of endowment for the purpose of benefitting from the endowed object and physical or non-physical delivery is not the issue in this. Fourth، the term of confirmation in the concept of eternality of the essence of endowment contract،remaining as endowment and no claim of the endower to the object of endowment and the conventional sustainability of the object of endowment as the essence is not vanished in the process of benefitting.
Keywords: Intellectual rights, endowment terms, Rational Agents, Novel, Unnovel Subject, Endowment -
Pages 759-790From among the subjects of discussion which have been paid much attention by the Islamic scientists since long ago، we can name the domain of jurisprudence، religious duties of human being and the limits thereto and in this regard there exist two main viewpoints among the Islamic scientists including the jurists، commentators and theologians. The reputed and also most of the Islamic scientists believe that the sanctum of jurisprudence and religious commands are confined to the practical subsidiary rules and physical deeds، and the faith-related subjects and the abstract deeds have been devolved to another domain and resources known as the theology. On the contrary، a number of the Islamic scientists have proposed in brief some part of doctrinal topics in jurisprudence resources and have had a look to this issue from a jurisprudential and obligation-oriented point of view. The true viewpoint and the hypothesis under the discussion in this research in that the domain of jurisprudence and religious obligations have not been confined to the practical subsidiary rules and physical actions، and furthermore، it comprises the beliefs and abstract deeds of the man. In this article، in addition to having a hint to the arguments to the well-known viewpoints and criticizing them، this viewpoint is proved based on numerous arguments.Keywords: Jurisprudence, Beliefs, Physical, Spiritual deeds, Koran, Traditions
-
Pages 791-822Determination of price of lost property is faced with two difficulties: on the one hand، property price is variable from time to time so it is necessary to determine the price of the item in which time must be considered? On the other side question of devaluation of money is raised. Whether the agent of the loss is responsible for this or she/he is merely responsible for the value of property in time of usurpation or dissipation or deliberate destruction? Importance of this issue is due to depreciation of a currency during the time and long process of Judicial proceeding. The idea that is confirmed at this article is to determine the amount of cash that must be paid to the injured party، first the principal of the loss without fluctuations in the value of money should be specified in view of the price of the lost property at dissipation or deliberate destruction time so that after liability، reduction or increase of the price of lost property in the market does not change the amount of the debt. Second regarding to new precedent vote NO. 733 this debt must be updated. Therefore what injured party is entitled to receipt is the price of lost property at dissipation or deliberate destruction time which must be updated at the time of payment with respect to CPI.Keywords: fungible, non, fungible, assessment time, the amount of loss, fluctuations in the value of money, the amount of compensation
-
Pages 823-852Because of causality، continuity، and the expiration of any ruling related to the subject and The case study has led to a rests inferred; Scope of Madness as one of the most important issues in law and jurisprudence has been selected as purpose the paper. In this study، besides that definitions of literal and Definition by example Inferred from the narratives and Social judgments that most definitions have been based on it also another method is proposed. this method is Based on Differentiation and division of mental disorders and Identify Specific Jurisprudential insanity in the jurisprudence. The result of this paper is to find the Logical definition accepted of insanity and Specific Jurisprudential insanity. Secondary outcomes of this study are also to investigate Types of Specific Jurisprudential insanity and Authorities determine Madness.Keywords: Mental disorders, insanity, Specific Jurisprudential insanity, Periodic insanity, Permanent or incurable insanity
-
Pages 853-878Basic subject of this paper is basics، conditions of legitimacy of appearances of the Quran and scope of documentation to it in Usul theory of Shaikh Murtaza Ansari in which is explained and evaluated Shaikh Ansari’s theory in analytical – critical way. By accepting legitimacy of appearances of the Quran in his Usul basics، Shaikh Ansari has used of it in inference of legal sentences from Quranic and traditional phrases and criticism of jurisprudents’ decisions especially traditionalists. To be common apparent meaning، not to be opposite apparent meaning with texts of the Quran or traditions and to seek to find indications and documents are three basic conditions of validity of Quranic appearances in Shaikh Ansari’s theory. He has rejected traditionalists’ views regarding not being legitimate Quranic appearances by using of rational and narrative reasons. Documentation to Quranic appearances in jurisprudential works of Shaikh Ansari is wide and we see various examples of these documentations in different jurisprudential chapters such as cleanliness، prayer، pilgrimage، vocations، inheritance، following، etc. in his works. The result of evaluation of Shaikh Ansari’s theory show that his basics and reasons contain ambiguities and questions، and it needs to be explained again and completed.Keywords: Legitimacy of Appearances of Quran, Shaikh Murtaza Ansari, Interpretation on the Basis of One's Own Judgement, Criticism of Traditionalism
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.