فصلنامه روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی
پیاپی 47 (بهار 1395)

هدف پژوهش حاضر تعیین ویژگی های روان سنجی فرم والدین مقیاس سنجش اضطراب جدایی (هان، هاجینلیان، ایسن، ویندر و پینکاس، 2003) در کودکان چهار تا شش ساله در تهران بود. 302 کودک از 16 مهدکودک منطقه یک شهر تهران توسط نمونه برداری در دسترس انتخاب شدند. سپس مادران این کودکان مقیاس سنجش اضطراب جدایی را به همراه مقیاس اضطراب کودکان پیش دبستانی اسپنس (اسپنس، راپی، مک دونالد و اینگرام، 2001) تکمیل کردند. اعتبار مقیاس از طریق همسانی درونی بررسی شد. تمام زیرمقیاس های سنجش اضطراب جدایی از همسانی درونی متوسط تا بالایی برخوردار بودند (62/0 تا 74/0). برای بررسی روایی مقیاس از تحلیل عاملی و روایی همزمان استفاده شد. روایی همزمان مقیاس بر اساس همبستگی با مقیاس اضطراب پیش دبستانی اسپنس مورد تایید قرار گرفت. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی از ساختار چهار عاملی این مقیاس حمایت کرد. تحلیل ویژگی های روان سنجی نشان داد مقیاس سنجش اضطراب جدایی (نسخه والدین)ابزار معتبری است که می تواند در موقعیت های بالینی مورد استفاده قرار گیرد و برای غربالگری کودکان با نشانه های اضطراب جدایی به کار رود.

هدف این پژوهش، تعیین نقش واسطه گری حل مسئله اجتماعی در رابطه انواع به خودکارآمدی و خشم بود. بدین منظور 390 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز (228 دختر ، 162 پسر) به شیوه خوشه ایچندمرحله ای انتخاب شدند و به سیاهه حل مسئله اجتماعی (دزوریلا و دیگران، 2002)، سیاهه بیان حالت هیجانی و رگه شخصیتی خشم (اسپیلبرگر، 1999)، مقیاس خودکارآمدی عاطفی (کرک و دیگران، 2008)، مقیاس خودکارآمدی خلاق (کارووسکی، 2010) و مقیاس خودکارآمدی اجتماعی (اسمیت و بتز، 2000) پاسخ دادند. نتایج تحلیل مسیر نشان دادند انواع خودکارآمدی قادر به پیش بینی معنادار حل مسئله سازنده هستند اما تنها خودکارآمدی خلاق می تواند حل مسئله غیرسازنده را به نحو معنادار پیش بینی کند. ابعاد حل مسئله اجتماعی نیز قادر به پیش بینی معنادار خشم بودند. افزون بر این، نقش واسطه گری حل مسئله اجتماعی بین انواع خودکارآمدی و خشم نیز تایید شد. بررسی برازش مدل نشان داد مدل حاضر از برازش مناسبی برخوردار است.

هدف این پژوهش تعیین نقش بازنمایی های ذهنی در پیش بینی مشکلات درونی سازی و برونی سازی در کودکان پیش دبستانی بود. نمونه پژوهش شامل 75 کودک 4 تا 6 ساله (52 دختر ، 23 پسر) بود که از شش مهدکودک به روش خوشه ایچندمرحله ای در تهران انتخاب شدند. مادران فهرست رفتاری کودک (آشنباخ و رسکولا، 2001) را تکمیل کردند و بازنمایی های ذهنی کودکان نیز به وسیله مجموعه داستان های مک آرتور (امد، ولف و اپنهایم، 2003) ارزیابی شد. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان دادند بازنمایی های ذهنی منفی از خود، موضوع های اخلاقی، روابط همدلانه، هیجان منفی و تعارض کلامی مهم ترین پیش بینی کننده های مشکلات درونی سازی و بازنمایی های ذهنی پرخاشگری، تعارض کلامی و بازنمایی منفی از والدین مهم ترین پیش بینی کننده های مشکلات برونی سازی در کودکان است. یافته های پژوهش همسو با نظریه دلبستگی نشان دادند مدل های کاری درونی کودک می تواند مکانیزم اثرتعامل والد کودکبر پیامدهای تحولی باشد.

پژوهش حاضر با هدف شناخت رابطه ساختاری ویژگی های شخصیتی بر رفتار غیرمولد تحصیلی با واسطه گری مهار ادراک شده انجام شد. شرکت کنندگان پژوهش شامل 294 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز بودند که براساس روش نمونه برداری خوشه ایچندمرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت (گلدبرگ، 1999)، مقیاس مهار ادراک شده (پولهاس، 1983) و مقیاس رفتار غیرمولد تحصیلی (ریمکوس، 2012) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل مسیر از نوع مدل یابی معادلات ساختاری نشان دادند مدل پیشنهادی با داده های این پژوهش برازش مناسبی دارد و اثر مستقیم برونگردی و وظیفه شناسی بر رفتار غیر مولد تحصیلی تایید شد. همچنین مدل نشان داد وظیفه شناسی و برونگردی به واسطه مهار ادراک شده بر رفتار غیرمولد تحصیلی تاثیر دارد. نتایج بیانگر آن است که ویژگی های وظیفه شناسی و برونگردی، سطح مهار ادراک شده را پیش بینی و مهار ادراک شده بروز رفتارهای غیرمولد تحصیلی فرد را تعیین می کند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش برنامه دلبستگی پیش از زایمان بر دلبستگی مادر به جنین انجام شد. با روش نمونه برداری در دسترس، 30 زن باردار که از ابتدای فروردین تا اردیبهشت 93 به بیمارستان صارم مراجعه کرده بودند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. ازجمله ملاک های ورود افراد به این پژوهش سن بارداری 6 تا 9ماه بود. این گروه به صورت تصادفی به دو گروه 15 نفری آزمایش و گواه تقسیم شدند. طرح پژوهش حاضر از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. برای جمع آوری داده ها از مقیاس دلبستگی مادر به جنین (کرانلی، 1981) استفاده شد. گروه آزمایش در هشت جلسه یک ساعته هفته ای یک بار، تحت آموزش مهارت های دلبستگی قرار گرفتند. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان دادند آموزش برنامه دلبستگی پیش از زایمان منجر به افزایش دلبستگی مادر به جنین شده است. با توجه به اهمیت دلبستگی پیش از زایمان بر دلبستگی مادران به جنین در دوران بارداری، می توان با آموزش این فنون بستر لازم برای افزایش دلبستگی مادرانه را فراهم کرد.

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه تاب آوری و بهزیستی روان شناختی با توجه به نقش واسطه گری حرمت خود و عواطف مثبت و منفی بود. 387 دانش آموز دوره دوم متوسطه مدارس شهر خرم آباد مقیاس تاب آوری (کانر و دیویدسون، 2003)، مقیاس حرمت خود (روزنبرگ، 1965)، مقیاس عواطف مثبت و منفی (واتسون، کلارک و تلیجن، 1988) و مقیاس بهزیستی روان شناختی (ریف، 1989) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل مسیر نشان دادند تاب آوری اثر مستقیم بر بهزیستی روان شناختی دارد. همچنین تاب آوری به طور غیرمستقیم و از طریق عاطفه مثبت و حرمت خود، منجر به افزایش بهزیستی روان شناختی شده است. براین اساس می توان گفت عاطفه مثبت و حرمت خود، نقش واسطه ای در رابطهبین تاب آوری با بهزیستی روان شناختی ایفا می کنند. این یافته ها بر توسعه ویژگی تاب آوری در ارتقای عاطفه مثبت و حرمت خود در جهت افزایش بهزیستی روان شناختی دانش آموزان تاکید می کند.

هدف پژوهش حاضر تعیین تاثیر آموزش حافظه کاری هیجانی در توانایی مهار عواطف نوجوانان مبتلابه اختلال تنیدگی پس ضربه ای بود. بدین منظور، در چهارچوب طرح تجربی تک آزمودنی خطوط پایه چندگانه با ورود پلکانی، سه نوجوان (دو دختر، یک پسر) از مراکز آموزش کودکان کار شهر کرج با استفاده از ابزارهای تشخیصی مصاحبه بالینی ساختاریافته و مقیاس تاثیر رویداد (ویس و مارمر، 1997) به صورت نمونه برداری در دسترس انتخاب شدند. افراد انتخاب شده به صورت انفرادی، طی 20 جلسه تحت آموزش حافظه کاری هیجانی قرار گرفتند و در سه مرحله (قبل از آموزش، مراحل آموزش و دو ماه پیگیری) به وسیله مقیاس مهار عواطف (ویلیامبز، چامبلس و اهرنس، 1997) ارزیابی شدند. به منظور تحلیل داده ها از شاخص های تغییر روند، شیب، بازبینی نمودارها و برای تعیین معناداری بالینی از شاخص کوهن، درصد بهبودی و اندازه اثر استفاده شد. نتایج بیانگر آن بود که آموزش حافظه کاری هیجانی منجر به افزایش توانایی شرکت کنندگان در توانایی مهار عواطف از مرحله پیش از آموزش تا پیگیری شده است. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، می توان گفت آموزش حافظه کاری هیجانی، گزینه مناسبی برای افزایش توانایی مهار عواطف نوجوانان مبتلابه اختلال تنیدگی پس ضربه ای است.

هدف پژوهش حاضر تعیین ویژگی های روان سنجی پرسشنامه پنج عاملی ذهن آگاهی است. در یک پژوهش مقطعی- توصیفی، 486 دانشجوی شاغل به تحصیل در مقاطع مختلف دانشگاه تهران به روش نمونه برداری خوشه ایچندمرحله ای پرسشنامه پنج عاملی ذهن آگاهی (بائر، اسمیت، هوپکینز، کریتمیر و تونی، 2006) را تکمیل کردند. ساختار پنج عاملی پرسشنامه تایید شد و همه شاخص ها برازش نسبتا مطلوبی را نشان دادند. اعتبار بازآزمایی در نمونه 58 نفری (با میانگین سنی 57/23 و انحراف استاندارد 6/4) نیز نشان داد که دامنه ضرایب اعتبار بازآزمایی مقیاس های پنج عاملی ذهن آگاهی بین 76/0 تا 86/0 قرار دارد. در مجموع این پژوهش نشان می دهد که پرسشنامه پنج عاملی ذهن آگاهی ابزاری معتبر در نمونه دانشجویی است.

شواهد منتشر شده در باب قابلیت اعتماد و اعتبار تصاویر ناکامی در «دفترچه راهنمای اصلی» خلاصه شده (روزنزویگ، 1978ب) و به تفصیل در کتاب «رفتار پرخاشگرانه و تصاویر ناکامی» مورد بحث قرار گرفته است (روزنزویگ، 1978الف). تا آن زمان و زان پس همچنان شواهدی معتبری در جهت تایید اعتبار سازه و ملاکی تصاویر ناکامی در گستره وسیعی از جمعیت ها و موقعیت ها گزارش شده اند؛ از آن جمله: ارائه یافته هایی مبنی بر این که داده های هنجاری در باب جهت ها و ریخت های پرخاشگری، با الگوی تحولی سن، مطابقت دارد (روزنزویگ، 1950؛ روزنزویگ، و آدلمن، 1977؛ گریبل، 1987، 1990)، گزارش همبستگی های معنادار بین تصاویر ناکامی و دیگر سنجه های پرخاشگری، پرسشنامه های شخصیت و مقیاس های سازش یافتگی، همچون MMPI، پرسشنامه 16 عاملی شخصیت کتل، و ارزش های آلپورت ورنون (روزنزویگ، 1978ب، روزنزویگ و روزنزویگ، 1976؛ گریبل، هیولمن، 1993)، یافته هایی در تایید ارتباط معنادار تست تصاویر با سایر تست های فرافکن، همچون تست رورشاخ (شوارتز، 1952؛ پالمر 1957)، گزارش نتایج حاصل از مقایسه مجموعه ای از تست های فرافکن، مبنی بر این که تست تصاویر ارتباط مستقیم تری با رفتار پرخاشگرانه داشته (کولمن، 1967؛ لیندزی، 1950) و توان قابل ملاحظه ای برای متمایز کردن کودکان واجد اختلال های عاطفی، بزهکار و سازش نایافته از کودکان عادی دارد (پاریک، 1960؛ دوهمن، 1959؛ روزنزویگ و روزنزویگ، 1952؛ سینک، پالول، گوپتا، 1972؛ فرریرا، کاپیتو، 2013؛ لویت و لیلی، 1955؛ لیندزی و گلدوین، 1954).