فصلنامه روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی
پیاپی 53 (پاییز 1396)

هدف این پژوهش شناخت ابعاد روان پویشی روابط موضوعی و مکانیزم های دفاعی و تعیین نقش آن در پیش بینی اضطراب اجتماعی بود. نمونه پژوهش، شامل 558 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران در مقاطع تحصیلی گوناگون، به روش نمونه برداری در دسترس انتخاب شد. این افراد مقیاس روابط موضوعی بل (بل، بکر و بیلینگتون، 1986)، پرسشنامه سبک های دفاعی (اندروز، سینگ و باند، 1993) و مقیاس هراس اجتماعی (کانور و دیگران، 2000) را تکمیل کردند. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد بین اضطراب اجتماعی با ابعاد روابط موضوعی (خودمیان بینی، بیگانگی، دلبستگی ناایمن و بی کفایتی اجتماعی) و دفاع های شوخ طبعی و فرونشانی در سبک رشدیافته رابطه معنادار وجود دارد. هم چنین اضطراب اجتماعی رابطه معنادار با همه انواع دفاع های سبک رشدنایافته به غیر از دفاع انکار ، داشت. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نیز نشان داد بی کفایتی اجتماعی، دلبستگی ناایمن، خیال پردازی درخودمانده، تفرق و پرخاشگری فعل پذیر مهم ترین پیش بینی کننده های اضطراب اجتماعی است. یافته های این بررسی شواهد پژوهشی برای الگوی تبیینی روان پویشی در آسیب های روانی فراهم کرد و همسو با نظریه های روان پویشی نشان داد کیفیت روابط موضوعی و مکانیزم های دفاعی رشد نایافته در اضطراب اجتماعی نقش بسزایی دارد.

این پژوهش با هدف تعیین نقش واسطه ای مکانیزم های دفاعی در رابطه بین آسیب های دلبستگی و نشانه های اضطراب و افسردگی صورت گرفت. از 406 شرکت کننده (242 پسر و 164 دختر) در پژوهش خواسته شد مقیاس دلبستگی بزرگسال (AAI؛ بشارت، 1392، 2011)، مقیاس افسردگی، اضطراب، تنیدگی (DASS؛ لاویباند و لاویباند، 1995) و پرسشنامه سبک دفاعی (DSQ؛ اندروز، سینگ و باند، 1993) را تکمیل کنند. نتایج تحلیل مسیر مدل فرضی پژوهش با داده های مشاهده شده برازش مطلوبی داشت و نشان داد که رابطه بین آسیب های دلبستگی و نشانه های اضطراب و افسردگی رابطه ای غیرخطی است و مشخص می کند که آسیب های دلبستگی از طریق مکانیزم های دفاعی بر نشانه های اضطراب و افسردگی اثر می گذارد. بر این اساس، توجه به مکانیزم های دفاعی در کنار آسیب های دلبستگی برای پیشگیری از اختلال های اضطرابی و افسردگی و ارتقای سطح سلامت روانی افراد جامعه اهمیت فراوان دارد.

هدف این پژوهش پیش بینی مادی گرایی براساس حمایت اجتماعی ادراک شده،حرمت خود و سبک های تصمیم گیری بود و شرکت کنندگان پژوهش 200 دانش آموز دختر دوره دوم متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 95- 1394 بودند که به شیوه چندمرحله ای انتخاب شدند و به مقیاس مادی گرایی (ریچنز و داوسون، 1992)، مقیاس حمایت اجتماعی ادراک شده (زیمت، دالم، زیمت و فارلی، 1988)، حرمت خود (روزنبرگ، 1965) و سبک های تصمیم گیری (اسکات و بروس، 1995) پاسخ دادند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که بر اساس حرمت خود، سبک های تصمیم گیری وابستگی، اجتنابی و شهودی و حمایت خانواده می توان مادی گرایی را پیش بینی کرد. نتایج این پژوهش با روشن ساختن نقش حمایت اجتماعی، حرمت خود و سبک های تصمیم گیری در گرایش به مادی گرایی در کاهش این پدیده کاربرد خواهد داشت.

هدف از این پژوهش تعیین نقش واسطه ای فرایندهای نظام خود، انگیزش و هیجان های تحصیلی در رابطه بین بافت اجتماعی کلاس و درگیری تحصیلی بود. بدین منظور 586 دانش آموز دختر و پسر پایه نهم متوسطه شهر تهران انتخاب شدند و پرسشنامه های درگیری تحصیلی (ریو و تی سنگ، 2011) و هیجان های تحصیلی (پکران و دیگران، 2005) و مقیاس های انگیزش تحصیلی (والرند و دیگران، 1989)، ارضای نیازهای اساسی روان شناختی (فیلاک و شلدون، 2003)، حمایت هیجانی معلم (ساکیز، 2007)، حمایت از استقلال عمل (بلک برن، 1998) و حمایت هیجانی همسالان (جانسون و دیگران، 1983) را تکمیل کردند. ارتباط بین متغیرها با استفاده از مدلی ساختاری به روش تحلیل مسیر آزمون شد. نتایج تحلیل مسیر نشان داد بافت اجتماعی کلاس (شامل حمایت هیجانی معلم، حمایت از استقلال عمل و حمایت هیجانی همسالان) از چندین مسیر بر درگیری تحصیلی اثر ساختاری دارد. در مهم ترین مسیر عوامل بافت اجتماعی کلاس بر فرایندهای نظام خود (ارضای نیاز استقلال عمل، ارضای نیاز صلاحیت و ارضای نیاز ارتباط) اثر ساختاری داشت و این فرایندها بر انگیزش تحصیلی به طور ساختاری تاثیر می گذاشت. انگیزش بر هیجان های تحصیلی اثر ساختاری داشت و هیجان ها نیز بر درگیری تحصیلی به طور ساختاری تاثیر می گذاشت. بنابراین عوامل بافت اجتماعی کلاس به واسطه فرایندهای نظام خود، انگیزش و هیجان های تحصیلی بر درگیری تحصیلی تاثیر گذاشتند.

هدف این پژوهش تعیین سهم امید و انتظار درمان در احساس بهبود مراجعان بود. برای این منظور در پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی، از بین مراجعه کنندگان به مراکز خدمات مشاوره و روان شناسی شهر تهران، 160 نفر را، که حداقل دو جلسه از روان درمانی آن ها گذشته بود، به صورت نمونه برداری هدفمند انتخاب و با استفاده از پرسشنامه واحدهای ذهنی امید و انتظار درمان و احساس بهبود ارزیابی کردیم. نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیری نشان داد که امید و انتظار درمان 5/93 درصد واریانس احساس بهبود، 3/87 درصد واریانس آشفتگی نشانه، 1/93 درصد واریانس روابط بین فردی و 9/90 درصد واریانس کنش وری نقش اجتماعی را تبیین می کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که امید و انتظار درمان سهم معنادار در احساس بهبودی مراجعان دارد.

هدف این پژوهش تعیین ویژگی های روان سنجی مقیاس ارزیابی توانمندی های دانش آموز دورکس (DESSA؛ لی بوف، شاپیرو و ناگلیری، 2009) در جامعه کودکان ایرانی بود. جامعه پژوهش شامل همه کودکان 5 تا 14 سال شهر اصفهان در سال 96-95 بود، که از این جامعه 744 نفر (384 دختر و 360 پسر) با روش نمونه برداری خوشه ایچندمرحله ای انتخاب شدند. اعتبار مقیاس از طریق روش همسانی درونی و همبستگی مجموع ماده، ساختار عامل مقیاس از طریق هردو روش تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی و روایی آن از طریق روایی واگرا و همبستگی بین زیرمقیاس ها ارزیابی شد. ضرایب آلفای کرونباخ برای همه زیرمقیاس ها و کل مقیاس در هردو جنس و کل شرکت کنندگان مطلوب و دامنه اکثر همبستگی های مجموعه ماده بیشتر از 40/0 بود. بررسی ساختار عاملی این مقیاس با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی مدل 8 عاملی مقیاس ارزیابی توانمندی های دانش آموز دورکس را تایید کرد. شاخص های تحلیل عاملی تاییدی نیز حاکی از برازش مطلوب ماده ها بود. در نهایت، همبستگی های منفی و معنادار بین زیرمقیاس های مقیاس ارزیابی توانمندی های دانش آموز و پرسشنامه ارزیابی رفتاری راتر و همبستگی های مثبت و معنادار بین زیرمقیاس های مقیاس ارزیابی توانمندی های دانش آموز، روایی خوب این مقیاس را نشان داد.

در این پژوهش اثربخشی آموزش شوخ طبعی بر کاهش نشانه های هراس اجتماعی در دانش آموزان بررسی شد. روش پژوهش شبه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه و پیگیری 2 ماهه بود. از بین دانش آموزان پسر مراجعه کننده به مرکز مشاوره آموزش وپرورش اسلام شهر، پس از مصاحبه مقدماتی و اجرای سیاهه هراس اجتماعی (کانور و دیگران، 2001)، از بین دانش آموزانی که نمره بالاتری (طبق معیار نقطه برش بالینی) در این آزمون کسب کرده بودند، 30 دانش آموز انتخاب و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) به صورت تصادفی جایگزین شدند. آموزش شوخ طبعی (مک گی، 2004) برای گروه آزمایش در 8 هفته پیاپی و به مدت 80 دقیقه اجرا شد و گروه گواه هیچ آموزشی در این مدت دریافت نکرد. داده های حاصل از مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری از طریق تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. نتایج نشان داد که آموزش شوخ طبعی، به کاهش نمره کل هراس اجتماعی و زیرمقیاس های ترس، اجتناب و ناراحتی فیزیولوژیکی در مرحله پس آزمون و ثبات نمره ها در مرحله پیگیری منجر می شود.

هدف این پژوهش تعیین نقش واسطه ای تاب آوری در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و انگیزش پیشرفت بود. بدین منظور 370 نفر از دانشجویان کارشناسی دانشگاه فرهنگیان کرمان با روش نمونه برداری خوشه ایانتخاب شدند و به پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس (1970)، مقیاس تاب آوری (کانر و دیویدسون، 2003) و پرسشنامه الگوهای ارتباطی خانواده (فیتزپاتریک و ریچی، 1994) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از تحلیل مسیر و آزمون t استفاده شد. نتایج نشان داد که همنوایی با تاب آوری رابطه منفی معنادار دارد و تاب آوری و همنوایی بر انگیزش پیشرفت اثر مستقیم دارند. این نکته نیز آشکار شد که تاب آوری در رابطه بین همنوایی و انگیزش پیشرفت نقش واسطه ای دارد. هم چنین تاب آوری پسران بیش از دختران بود، اما در زمینه الگوهای ارتباطی خانواده و انگیزش پیشرفت تفاوتی بین پسران و دختران دیده نشد.

مقیاس هسته ارزشیابی خود (جاج، ارز، بونو و تورسن، 2003) با 12 ماده ارزشیابی های بنیادین افراد را در مورد خود می سنجد. این مقیاس در حد گسترده ای استفاده می شود و شواهد متعددی مبنی بر سودمندی آن در سنجش پیامدهای مختلف وجود دارد. پژوهش ها نشان می دهد که مقیاس هسته ارزشیابی های خود، رضایت شغلیو رضایت از زندگی (جاج، کلینگر و سایمون، 2010؛ جاج، 2009؛ بونو و جاج، 2003؛ چانگ، فریس، جانسون، روزن و تن، 2012؛ هایلمن و جوناس، 2010؛ هیرشی و هرمان، 2012؛ استامپ، ماک، هولشگر، جاج و مایر، 2010)، شادی و عاطفه مثبت (گاردنر و پیرس، 2010؛ ری، اکسترمرا و دورن، 2012؛ استامپ و دیگران، 2010)، ابعاد مثبت تصمیم گیری حرفه ای (دی فابیو، پالازسکی و بار آن، 2012؛ کامون دورو، کاننو و سیاورا، 2012) و سطوح پایین تنیدگی ادراک شده (برونبرگ، 2008؛ لوریا و تورجمن، 2009)، کنش وری بهینه سلامت (هیلبرت، بریهلر، هایسر و زنگر، 2014؛ تاوسیس، نیکولا، سرداریس و جاج، 2007) و سطوح بالای تعادل در زندگی (گریسلیش، پروسک و کورندل، 2012) را به طور معناداری پیش بینی می کند. این مقیاس نه تنها با حوزه های روان شناسی سازمانی بلکه با روان شناسی سلامت، روان شناسی بالینی و کیفیت زندگی نیز مرتبط است. می توان این مقیاس را به صورت گروهی یا فردی اجرا کرد و محدودیت زمانی برای پاسخ دادن به آن وجود ندارد. به دلیل اهمیت هسته ارزشیابی های خود، مقیاس هسته ارزشیابی خود در نمونه هایی از فرهنگ های متفاوت به زبان های مختلف مانند اسپانیایی (جاج، ون ویاننو دپاتر، 2004)، هلندی (جاج و دیگران، 2004)، ایتالیایی (دی فابیو و بوسانی، 2009)، کره ای (هالت و یانگ، 2008)، فارسی (قاراتپه، 2011؛ نعمت طاوسی و اکبرزاده حوری، 1392؛ نعمت طاوسی و محمدعلی شریفی، 1396)، یونانی (تاوسیس و دیگران، 2007)، ژاپنی (پیکولو، جاج، تاکاهاشی، واتانیب و لاک، 2005) و آلمانی (آلبرشت، پاولوس، دیلشرت، دیلر و وانس، 2013؛ استامپ و دیگران، 2009؛ استامپ و دیگران، 2010؛ هایلمن و جوناس، 2010) ترجمه و ویژگی های روان سنجی آن تایید شده است.