نشریه آبزیان زینتی
سال یکم شماره 4 (زمستان 1393)

نگهداری ماهیان زینتی در آکواریوم یا استخرهای ماهیان زینتی به عنوان یک سرگرمی تاریخچه طولانی دارد. اولین سابقه نگهداری این ماهیان به کشور چین بر میگردد که گونه های رنگی کپور معمولی و گلد فیش را مورد استفاده قرار میدادند. نگهداری این ماهیان بعد از نگهداری سگ و گربه به عنوان مهمترین جانوران اهلی مورد توجه قرار گرفته است. تاکنون 600 گونه از این ماهیان شناسایی و تجارت جهانی آنها در سال 2014 به رقم 15 میلیارد دلار میرسد. در ایران این صنعت از سال 1346 شروع شده و امروزه با افزایش استقبال مردم به داشتن آکواریوم و ماهی زینتی، زمینه فعالیت بیشتر علاقهمندان به پرورش ماهیان تزئینی فراهم شده است. پیش بینی گردیده که در برنامه پنجم شیلات ایران، تولید این ماهیان به رقم 140 میلیون قطعه برسد که روندی واقع بینانه و قابل دستیابی محسوب میگردد. یکی از مهمترین عوامل تهدید کننده صنعت ماهیان زینتی در کشور موضوع بهداشت و بیماری ها بوده که سالانه تعداد قابل توجهی از این ماهیان در اثر بیماری ها از بین رفته و خسارت جدی به تولیدکنندگان این ماهیان وارد میگردد. در این مقاله ضمن مروری بر مهمترین بیماری های ماهیان زینتی که در آکورایومهای خانگی بروز میکند، به اختصار عامل ایجادکننده آن بیماری و روش های کنترل و پیشگیری از بیماری بیان میگردد.

1 میلیارد قطعه حجم صادرات سالانه و 8 میلیارد دلار ارزش اقتصادی و رشد 9% سالانه تاکنون به عنوان / صنعت آبزیان زینتی در سال 2004 با 5بزرگترین صنعت نقل و انتقال حیوانی در جهان مطرح بوده و به همین نسبت از ارزش اشتغالزایی بالایی در جهان برخوردار میباشد. چنانچه سایر18- محصولات تجاری آبزیان زینتی از جمله گیاهان زینتی یا ضمایم آکواریومی، غذا و داروها و… را بدان اضافه نماییم حجم سرمایهگذاری به 20میلیارد دلار خواهد رسید. رشد و توسعه بیشتر این صنعت بدون لحاظ مسایل زیست محیطی میتواند به تخریب محیطزیست و شکست اقتصاد این صنعت بیانجامد و رعایت تاییدیه های سبز در محصول نهایی این صنعت بدون شک میتواند به پویایی این صنعت کمک نموده و ضمن نقش آفرینی در تجارت جهانی آبزیان و وارد نمودن ارز به کشور، فرصتهای شغلی بسیاری را فرآروی بیکاران اجتماعی به خصوص در بین جوامع روستایی قرار دهد. تاییدیه سبز به محصولات عرضه شدهای تعلق میگیرد که در آن اطمینان از پایداری محیط زیستی و اقتصادی - اجتماعی شامل اطمینان از کیفیت، سلامت و قابلیت ردیابی برخی ترکیبات، تضمین شده باشد. در اولین کارگاه آموزشی تاییدیه سبز که طی اکتبر 2008 در کشور هند برگزار گردید آماده نمودن راهنمای این تاییدیه سبز در دستور کارگروه متخصصان حرفهای قرار گرفت به طوری که خروجی آن که در این مقاله مورد توجه قرار گرفته و ارایه خواهد گردید، بعد از رایزنی با کشورهای صاحب نام دنیادر این صنعت، به عنوان یک پروتکل به جهان معرفی گردید. بدیهی است در سالهای آتی رعایت مفاد این پروتکل برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی نیز ضروری و لازم الاجرا خواهد بود.

دانستن نقش تغذیه در تنظیم و تحریک سیستم ایمنی در جلوگیری و کنترل بیماری های آبزیان و به ویژه آبزیان زینتی که مطالعه زیادی در زمینه بیماری های ویروسی و باکتریایی در آنها صورت نگرفته از اهمیت زیادی برخوردار است. این موضوع به خوبی ثابت شده است که تغذیه نقش مهمی در حفظ سلامت ماهیان زینتی دارد. در سالهای اخیر توجه زیادی به استراتژی های غذاییای شده است که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر سیستم ایمنی و میزان مقاومت ماهی در برابر بیماری تاثیرگذارند. تحقیقات نشان داده است برخی ترکیبات سیستم ایمنی در زمان کمبود مواد مغذی با مشکل عدم کارایی مواجهاند و استفاده از مواد مغذی ضروری به میزان نیاز سیستم ایمنی، سبب افزایش شدید کارایی این خط دفاعی در ماهی شده است. مسلما نیاز سیستم ایمنی به مواد مغذی، بالاتر از نیاز ماهی به این مواد برای رشد می باشد. برخی از این مواد کلیدی شامل آمینو اسیدهای هستند که سبب تحریک سیستم ایمنی ماهی می شوند. این کار از طریق افزایش نرخ فاگوسیتوزیس و E و C آرژنین و گلوتامین، ویتامینهای افزایش قابلیت کشتن عوامل مهاجم، افزایش آنتیبادی و خاطره ایمنی صورت می گیرد. علاوه بر مواد مغذی، کاربرد برخی ترکیبات غیر مغذی و Sulfated ،Fructooligosaccharides ،Mannanoligosaccharides افزودنی مانند بتاگلوکان، ترکیب الیگوساکاریدها مانند و عصاره جلبکهای دریایی در تحریک و افزایش کارایی سیستم ایمنی ماهی تایید Nupro و Bio-Mos عصاره مخمر مانند ،polysaccharidesسیستم دفاعی ذاتی در ماهی را تحریک و سبب (PAMP) شده است. این ترکیبات با داشتن عملکردی شبیه الگوهای مولکولی وابسته به پاتوژنها افزایش قابلیت آن در زمینه شناسایی و تشخیص زودهنگام عوامل بیماریزا شده و در نهایت با فعال کردن سیستم ایمنی نسبت به حذف آنها اقدام می شود. در این مقاله دامنه وسیعی از ترکیبات جیره که بر سیستم ایمنی ماهی و سلامت آن تاثیرگذارند و همچنین چگونگی عملکرد آنها مورد بررسی قرار می گیرد.

بررسی شناسایی و فراوانی دوزیستان منطقه لواسانات طی دو فصل بهار و تابستان 1393 به مدت 6 ماه به اجرا درآمد. برای این منظور هشت ایستگاه جاجرود (استلک پایین) ، بوجان، کند پایین (کندر) ، افجه، لواسان بزرگ، سبو بزرگ، نیکنام ده و رسنان انتخاب شدند. نمونه ها پس از اینکه توسط تور دستهدار گرفته شدند به ظروف دربدار منتقل و سپس جهت بررسی های زیست سنجی و شناسایی به آزمایشگاه منتقل شدند. نتایج این بررسی در این منطقه زیست میکنند. زیرگونه Pseudepidalea viridis viridis و Pelophylax ridibunda ridibunda نشان داد که 2 زیرگونه با 67 درصد بیشترین فراوانی را در ایستگاه جاجرود و همین زیرگونه با 11 درصد کمترین فراوانی را در ایستگاه سبو بزرگ P. r. ridibunda در بین ایستگاه های تعیین شده دارای P. r. ridibunda داشته است. همچنین در بررسی جداگانه مربوط به هر زیرگونه میتوان گفت که زیرگونه 52 درصد) در منطقه سبو بزرگ / دارای بیشترین فراوانی (78 P. v. viridis 24 درصد) در منطقه جاجرود بوده و زیرگونه / بیشترین فراوانی ( 63 بوده که از این تعداد 262 نر و 4 P. r. ridibunda بوده است. در بررسی های انجام شده از 306 نمونه جمعآوری شده 266 نمونه مربوط به قورباغه بوده که از این تعداد 37 نر و 3 ماده گزارش شد.

امروزه سیستمهای باز چرخشی پرورش آبزیان از جمله آبزیان زینتی که به عنوان سیستمهای استفاده مجدد از آب نیز شناخته می شوند، توسعه زیادی یافتهاند. این سیستمها معمو لا در محیط و امکانات کشت آبی و تمام یا جزیی از امکانات نگهداری ماهی های گرمسیری و آکواریوم های عمومی دیده میشوند. برای عملکرد بهینه این سیستمها، درک صحیح از مدیریت بهداشتی و سلامت ماهی بسیار ضروری است. در این مقاله پتانسیل بیماریزایی ارگانیسمها در سیستمهای یاد شده مورد بررسی قرار میگیرند. علاوه بر این، قواعدکلی پیشگیری بیان شده و اهداف ساخت سیستمهای چرخشی برای موارد مختلف را توضیح میدهد. این مجموعه میتواند نقطه آغاز مناسبی برای افراد علاقهمند باشد.

بررسی حاضر به منظور افزایش میزان بقای بچه ماهیان نورس گوپی حاصل از تکثیر طبیعی در شرایط آزمایشگاهی و شرایط تجاری (از طریق کنترل پدیده کانی بالیسم) بر اساس خاصیت نورگرایی بچه ماهیان طراحی و اجرا گردید. از نور جهت جمعآوری بچه ماهیان و پناه دادن آنها در در درون جمعیت گله ماهیان گوپی استفاده گردید. مشخص گردید در شرایط (Cannibalism) مکان ایمن جهت کاهش پدیده همجنس خواری 30 درصد گردید. نتایج آزمایشات حاکی / آزمایشگاهی استفاده از نور باعث افزایش معنیدار میزان بقای بچه ماهیان نورس ماهی گوپی به میزان 2 از آن است که افزایش معنی داری در میزان جمعآوری ماهی گوپی در بین ساعتهای مختلف جمعآوری 8:00 و 12:00 و 16:00 وجود ندارد. در 13 درصد در نژادهای مختلف ماهی گوپی میباشد. در مجموع، نتایج این تحقیق موید آن است - شرایط تجاری میزان بقای بچه ماهیان نورس بین 18که روش استفاده از نور باعث افزایش در صد بقاء نتایج حاصل از عملیات تکثیر می شود و پتانسیل اقتصادی خوبی برای مزارع ایجاد می کند، به طوریکه باعث افزایش راندمان تکثیر ماهی گوپی در شرایط کشت انبوه و تجاری میشود.