فهرست مطالب

اکتشاف و تولید نفت و گاز - پیاپی 149 (آذر 1396)

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 149 (آذر 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/09/30
  • تعداد عناوین: 15
|
  • صفحات 4-6
  • بهروز نوری، مینا اختیاری * صفحات 7-11
    بسیاری از فرآیندهای کاری در صنعت نفت همزمان با تحولات فناورانه، دچار تغییرات جدی می شوند. یکی از این فناوری ها، ایجاد ایستگاه های کاری گرافیکی بود که منجر به تغییرات زیاد و سریعی در چندین فرآیند کاری مهم صنعت نفت مانند تفسیر اطاعات لرزه نگاری و شبیه سازی مخازن شد. فن آوری واقعیت مجازی مزایای بالقوه بسیاری دارد که می تواند تحول اساسی بعدی را نیز در صنعت نفت شکل دهد. این مقاله به معرفی این فن آوری و کاربردهای بالفعل و بالقوه آن می پردازد که مهم ترین کاربردهای آن در زمینه های آموزش های حوزه عملیات و ایمنی، مدیریت دانش، شبیه سازی و طراحی و همچنین برگزاری جلسات اجرایی و تورهای صنعتی است.
  • فریده شعبانی جهرمی * صفحات 12-16
    حفاری فراساحل از جمله پرریسک ترین بخش های صنعت نفت و گاز است. این صنعت علاوه بر ایجاد فرصت های فراوان برای بازیگران، با چالش ها و ریسک های متعددی نیز روبه رو است. کارآمدی صنعت حفاری و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده در این حوزه، مستلزم شناسایی ریسک ها و مدیریت آنها است. با توجه به گستردگی چالش ها، ضروری است در سطوح مختلف از جمله سطوح قانونگذاری، صنعت، شرکت ها و همچنین قراردادها، اقدامات لازم برای مدیریت آنها انجام شود. این مقاله سعی دارد به ارزیابی و بررسی چالش های حفاری فراساحل بپردازد.
  • اسماعیل رادگهر، ناهید موتمنی * صفحات 17-22
    براساس اصول انعقاد کلیه پیمان های پروژه های عمرانی، شرایط عمومی پیمان یا نشریه 4311 سازمان برنامه و بودجه کشور از ملزومات موافقت نامه و قرارداد است. این مجموعه حدود، اختیارات، مسئولیت و تعهدات کارفرما و پیمانکار و عوامل درگیر را در سازمان پروژه تدوین و تدقیق می کند و تلاش دارد که حداقل ابهامات در انجام پروژه ایجاد شود. اما با توجه به آنکه آخرین بازنگری مجموعه شرایط عمومی پیمان مصوب 3/3/1387 بوده و بازنگری مجددی انجام نشده و شرایط عمومی پیمان ها، تفاوت هایی با مجموعه شرایط عمومی صنعت نفت دارد، لازم است با توجه به تغییر تکنولوژی و مدیریت پروژه و شرایط خاص پروژه های صنعت نفت، برخی مفاد چالش زای این آئین نامه بررسی و با شرایط خاص پروژه های صنعت نفت مقایسه شود. در این مقاله مفاد و تبصره های چالش زا و قدیمی شرایط عمومی پیمان -که با شرایط موجود صنعت نفت مطابقت چندانی ندارد- بررسی و راهکار و پیشنهادهای لازم جهت اصلاح مفاد ارائه می شود.
  • شهرام شرکتی *، محمود حاجیان صفحات 23-26
    بر کسی پوشیده نیست که اکتشاف منابع هیدروکربنی پس از گذشت بیش از یکصد سال فعالیت، پیچیده تر و ریسک آن بیشتر شده است. تغییر رویکرد اکتشاف صرف تله های تاقدیسی، به تله های مرکب و منابع نامتعارف هیدروکربنی و استفاده از فناوری های نوین در ادامه مسیر، امری اجتناب ناپذیر است. پژوهش نیز به منظور پاسخگویی به نیازهای جدید اکتشاف هیدروکربن نمی تواند از این تحولات دور بماند. چراکه به خصوص در فضای فعلی کسب و کار، فن آوری به عنوان یک عنصر مزیت ساز، جایگاه ویژه ای را به دست آورده است. قریب یک دهه از آغاز به کار واحد پژوهش در مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران می گذرد و تجربیات ارزشمندی در برنامه ریزی پژوهشی کلان اکتشاف هیدروکربن در سطح کشور در این مدت حاصل شده است. سرعت این تحولات، مدیریت اکتشاف را بر آن داشت تا برای شناخت بهتر مسیر پیش رو، مروری گذرا بر تاریخچه تحولات پژوهش (در مدیریت اکتشاف) از آغاز تا به امروز داشته باشد و با تاکید بر درس آموخته ها سعی کند، پژوهش را هر چه بیشتر در مسیر پاسخگویی به نیازهای جدید این کسب و کار پرریسک قرار دهد.
  • اعظم غلامی فرد *، انوشیروان لطفعلی کنی، اعظم ماهانی پور، فریبا فروغی، امیرمحمد جمالی صفحات 27-32
    در این مطالعه بیوزون های سازندهای سرچشمه و سنگانه در برش یزدان آباد (غرب حوضه کپه داغ) براساس نانوپلانکتون های آهکی مورد بررسی قرار گرفته و با بیوزون های نانوفسیلی برش قلعه زو از همین حوضه، مقایسه شد ند. ضخامت مجموع این دو سازند در برش یزدان آباد 1140 متر (ضخامت سازند سرچشمه 655 متر و ضخامت سازند سنگانه 485 متر) است. رخدادهای نانوفسیلی بررسی شده در این مطالعه، در قالب بیوزوناسیون NC ارائه شده است. براساس الگوی پراکندگی نانوفسیل های آهکی شاخص، حضور قسمت فوقانی بیوزون نانوفسیلی NC5?، زون NC6، NC7A و قسمت های تحتانی بیوزون NC7B در برش یزدان آباد محرز شده است. بنابراین نانوفسیل های آهکی شاخص، سن بارمین پسین (؟) تا ابتدای آپسین پیشین برای سازند سرچشمه و آپسین پیشین تا ابتدای آپسین پسین برای سازند سنگانه، در برش یزدان آباد پیشنهاد می شود. در مقایسه برش مورد مطالعه و بیو زون های نانوفسیلی ثبت شده در آن با برش قلعه زو، مشخص شده که رسوب گذاری سازند سرچشمه در محل برش یزدان آباد با توجه به ثبت بیوزون NC5 در آن، زودتر از برش قلعه زو آغاز شده است و همچنین رسوب گذاری سازند سنگانه در محل برش قلعه زو نیز، باتوجه به ثبت بیوزون NC8(A&B) در انتهای این برش، دیرتر از برش یزدان آباد پایان یافته است. با مقایسه ضخامت بیوزون های نانوفسیلی موجود، چنین استنباط می شود که در مدت زمان معرفی شده توسط بیوزون NC6 (آپسین پیشین)، نرخ رسوب گذاری در محل برش قلعه زو از میزان بالاتری نسبت به محل برش یزدان آباد برخوردار بوده است.
  • یدالله اعظم پناه *، عباس صادقی، محمدحسین آدابی، امیرمحمد جمالی صفحات 33-38
    به منظور مطالعه بایوستراتیگرافی سازند آب تلخ در قسمت غربی حوضه کپه داغ، یک برش چینه شناسی در غرب-جنوب غرب مراوه تپه انتخاب و مورد نمونه برداری قرار گرفت. در این برش سازند آب تلخ 650 متر ستبرا دارد و به طور عمده از سنگ آهک رسی و مارن تشکیل شده است. مرز زیرین آن با سنگ آهک و سنگ آهک های گچ دار سازند آب دراز به صورت هم شیب و تدریجی و مرز بالایی آن با سنگ آهک های زیست آواری- ماسه ای سازند کلات به صورت هم شیب و همراه با تغییرات سنگ شناسی واضح است. در این مطالعه ضمن شناسایی36 گونه متعلق به 14 جنس از فرامینیفرهای پلانکتونی، 6 بایوزون براساس زون بندی زیستی ناحیه تتیس شامل Globotruncanaventricosa Zone ،Radotruncana calcarata Zone ،Globotruncanella havanensis Zone ،Globotruncana aegyptiaca Zone ، ZoneGansserina gansseri و Contuosotruncana contusa Zone معرفی شد. بر طبق زون های شناسایی شده، سن سازند آب تلخ در برش چینه شناسی مراوه تپه، کامپانین میانی- مایستریشتین میانی تا پسین تعیین شده است.
  • سیدعلی فعال رستگار *، عبدالرحیم جواهریان، ناصر کشاورز فرج خواه، مهرداد سلیمانی منفرد، عباس زارعی صفحات 39-43
    امواج زمین غلت به عنوان نوعی از نوفه همدوس بازتاب ها را در داده های لرزه ای بازتابی می پوشانند. بنابراین باید این امواج را در مراحل پردازش تضعیف کرد. در این مقاله، روش برانبارش سطح بازتاب مشترک دورافت مشترک برای تضعیف نوفه های زمین غلت بهینه سازی شد. عملگر برانبارش سطح بازتاب مشترک دورافت مشترک، به شکل یک هذلولی و بر هر پدیده با زمان سیر هذلولی مانند بازتاب ها در داده های پیش از برانبارش منطبق است. زمانی که این عملگر روی داده های لرزه ای پیش از برانبارش اعمال شود، می توان به وسیله تحلیل همدوسی بازتاب ها را از پدیده های دیگر مانند امواج زمین غلت تشخیص داد. زمانی که پدیده ها از یکدیگر تفکیک شد، می توان هر پدیده ای با زمان سیر غیرهذلولی مانند امواج زمین غلت را تضعیف کرد. در این مطالعه روش پیشنهادی روی داده واقعی اعمال و با روش فیلتر فرکانس-عدد موج مقایسه شد. نتایج نشان داد که برانبارش سطح بازتاب مشترک دورافت مشترک، علاوه بر تضعیف نوفه زمین غلت، سیگنال بازتاب ها را نیز تقویت می کند. همچنین این روش امواج زمین غلتی که دچار دگرنامی مکانی شده اند و توسط فیلتر فرکانس-عدد موج قابل تضعیف نیستند، را نیز به خوبی تضعیف می کند.
  • قباد سپهری *، محسن زینلی صفحات 44-48
    برای دست یابی به حداکثر برداشت از یک مخزن، تلفیق داده های زمین شناسی و پتروفیزیکی امری ضروری است. به دلیل در دسترس نبودن مغزه برای تمام چاه های یک میدان، امروزه مطالعه داده های زیر سطحی مانند نمودارهای الکتریکی و شناسایی رخساره های الکتریکی و تلفیق این داده ها با داده های زمین شناسی به یکی از کاربردی ترین مطالعات یک مخزن تبدیل شده است. روش های مختلفی برای تعیین الکتروفاسیس های یک سازند وجود دارد که عبارت است از: خوشه سازی چند متغیره MRGC ، خوشه سازی پویا SOM ، خوشه سازی سلسله مراتبی AHC و خوشه سازی دینامیک DC. دراین مطالعه ازلاگ های DT GR ،NPHI ،RHOB برای تعیین رخساره های الکتریکی و روش خوشه بندی چند متغیره MRGC به عنوان یکی از موثرترین روش ها استفاده شده است. در این مطالعه با استفاده از روش MRGC از ماژول Facimage نرم افزار Geolog و اطلاعات نمودارهای پتروفیزیکی، تعداد 5 رخساره الکتریکی برای سازند A در میدان نفتی مورد مطالعه تعیین شده است. مقایسه نتایج لیتولوژی، حجم شیل، تخلخل و اشباع آب با رخساره های تعیین شده توسط روش MRGC، تطابق قابل قبولی را بین رخساره های الکتریکی و مرزهای لیتولوژیکی تعریفی نشان داده و تقسیم بندی جدیدی از سازند را ارائه می دهد. این تقسیم بندی جنبه مخزنی داشته و تغییر خواص پتروفیزیکی در هر رخساره منحصر به فرد بوده و تغییر این شاخص ها در رخساره های جدا از هم مشخص است[1]. این مدل سازی پس از ساخت و بررسی در چاه کلیدی، در کلیه چاه ها به صورت همزمان و یکسان اعمال شد و با توجه به کم عمق شدن حوضه رسوبی، از شمال به جنوب مخزن تغییرهای رخساره ای به وضوح قابل مشاهده است. از نقاط قوت در مطالعه ElectroFacies میدان مورد مطالعه، تطابق قابل قبول بین رخساره های الکتریکی به دست آمده و مرزهای لیتولوژیکی است.
  • مرتضی چراغعلی زاده *، رسول خسروانیان، رضا علیزاده ممقانی صفحات 49-54
    تجمع کنده ها در چاه در حال حفاری و عدم تمیزکاری موثر کنده های حفاری باعث چسبیدن رشته حفاری، گیرکردن آن و کاهش نرخ حفاری می شود. بنابراین پیش بینی درصد کنده های حفاری و تعیین حداکثر نرخ نفوذ در برنامه های حفاری، امری بسیار ضروری و حیاتی است. برای پیش بینی درصد کنده های حفاری و تعیین حداکثر نرخ نفوذ ایمن، یک چاه عمودی در جنوب غربی ایران به عنوان مطالعه موردی انتخاب شد و پارامترهای موثر بر انتقال کنده های حفاری را تعیین و تاثیر هر یک از این پارامترها بر نرخ نفوذ بررسی گردید. بر اساس این مطالعه مدل هرشل-بالکلی خطای کمتری نسبت به سایر مدل های رئولوژی در پیش بینی درصد کنده های حفاری در چاه مورد مطالعه داشت و برای آنالیز حساسیت از این مدل استفاده شد. همان طور که از تجزیه و تحلیل نمودارها به دست می آید، وزن گل بالاتر باعث بهبود عملکرد انتقال کنده ها می شود و نرخ نفوذ ایمن را افزایش می دهد. ویژگی کنده های حفاری یکی از مهم ترین پارامترهایی است که بر پدیده تمیزکاری چاه تاثیر می گذارد و به طورکلی، در چاه های عمودی، کنده های کوچک تر بسیار سریع تر از کنده های با اندازه بزرگ تر جابجا می شوند و با نرخ نفوذ بالاتر می توان حفاری کرد. براین اساس فاز طراحی و تهیه برنامه حفاری چاه، انجام شبیه سازی به منظور پیش بینی سرعت انتقال کنده های حفاری و تعیین حداکثر نرخ نفوذ بر مبنای محدودیت های حفاری امری بسیار حیاتی در برنامه هیدرولیک چاه است.
  • فاطمه هرمززاده قلاتی *، حسین معماریان، بهزاد مهرگینی صفحات 55-59
    تجمع کنده ها در چاه در حال حفاری و عدم تمیزکاری موثر کنده های حفاری باعث چسبیدن رشته حفاری، گیرکردن آن و کاهش نرخ حفاری می شود. بنابراین پیش بینی درصد کنده های حفاری و تعیین حداکثر نرخ نفوذ در برنامه های حفاری، امری بسیار ضروری و حیاتی است. برای پیش بینی درصد کنده های حفاری و تعیین حداکثر نرخ نفوذ ایمن، یک چاه عمودی در جنوب غربی ایران به عنوان مطالعه موردی انتخاب شد و پارامترهای موثر بر انتقال کنده های حفاری را تعیین و تاثیر هر یک از این پارامترها بر نرخ نفوذ بررسی گردید. بر اساس این مطالعه مدل هرشل-بالکلی خطای کمتری نسبت به سایر مدل های رئولوژی در پیش بینی درصد کنده های حفاری در چاه مورد مطالعه داشت و برای آنالیز حساسیت از این مدل استفاده شد. همان طور که از تجزیه و تحلیل نمودارها به دست می آید، وزن گل بالاتر باعث بهبود عملکرد انتقال کنده ها می شود و نرخ نفوذ ایمن را افزایش می دهد. ویژگی کنده های حفاری یکی از مهم ترین پارامترهایی است که بر پدیده تمیزکاری چاه تاثیر می گذارد و به طورکلی، در چاه های عمودی، کنده های کوچک تر بسیار سریع تر از کنده های با اندازه بزرگ تر جابجا می شوند و با نرخ نفوذ بالاتر می توان حفاری کرد. براین اساس فاز طراحی و تهیه برنامه حفاری چاه، انجام شبیه سازی به منظور پیش بینی سرعت انتقال کنده های حفاری و تعیین حداکثر نرخ نفوذ بر مبنای محدودیت های حفاری امری بسیار حیاتی در برنامه هیدرولیک چاه است.
  • سید مجتبی بصیر *، خلیل شهبازی صفحات 60-66
    اسیدکاری1 به عنوان روشی جهت انگیزش چاه2 در صنعت نفت به طور گسترده کاربرد دارد. البته این روش صرفا جهت رفع آسیب دهانه چاه3 ناشی از اثر گل حفاری و تکمیل و مشبک کاری4 چاه استفاده می شود و برای افزایش تراوایی مخزن کاربرد ندارد. همانند سایر روش های انگیزش، در این روش نیز باید برخی ملاحظات علمی و عملیاتی در نظر گرفته شود تا فرآیند به صورت بهینه انجام شود. برای دستیابی به این مهم، در تاریخچه اسیدکاری، برخی روش های معرفی شده آزمایشگاهی، میدانی و مدل سازی مانند بهینه سازی دبی تزریق، استفاده از روش های تاخیری5 در اسیدکاری، پیش تزریق6 مناسب و روش های انحراف جریان اسید7 به نواحی کم تراوا در مخازن ماسه سنگی و کربناته معرفی شده است. در این مقاله به معرفی این روش ها با هدف بهبود کیفیت عملیات اسیدکاری توسط شرکت های پیمانکار و آشنایی محققین با زمینه های جدید پژوهش در موضوع اسیدکاری پرداخته شده است.
  • سعید پرویزی قلعه *، محمدصادق عظیمی فر، محسن صیدمحمدی صفحات 67-74
    لایه های نازک ماسه ای ما بین رس توانایی تولید هیدروکربن داشته و اگر این لایه ها به خوبی مطالعه و بررسی شوند، می توان هیدروکربن از آنها تولیدکرد. غالبا این لایه ها به دلیل ضخامت کم لایه و رزولوشن کم ابزارهای نمودارگیری ارزیابی پتروفیزیکی مخزن در روش های معمول، نادیده گرفته شده و تنها میانگین خواص این لایه ها محاسبه می شود که این باعث ایجاد خطا در پیش بینی از میزان نفت وگاز موجود در لایه ها می شود. برای بررسی و آنالیز بهتر این لایه ها و بالابردن توان تولید از مخزن، روش های مختلفی وجود دارد و با استفاده از این روش ها، می توان توالی ماسه شیلی لایه ای را به خوبی شناسایی و خواص پتروفیزیکی آنها را محاسبه کرد. در این مقاله با استفاده از روش نمودارهای مربعی با رزولوشن بالا، توالی های ماسه ای شیلی نازک لایه (LSS) مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. با استفاده از این روش برای چهار نمودار نوترون، چگالی، مقاومت ویژه و گاما، نمودارهای مربعی تهیه شد و با استفاده از نرم افزار Geolog 7/2، نمودارهای مربعی ساخته شده آنالیز و بررسی شدند. به دلیل وجود محاسبات پیچیده ریاضی و حجم زیاد محاسبات در روش آنالیز نمودارهای مربعی با رزولوشن بالا، انجام محاسبات آن به صورت دستی تقریبا نا ممکن است. بنابراین در این مطالعه نرم افزار کامپیوتری جهت انجام محاسبات طراحی شد که باعث صرفه جویی در زمان و افزایش دقت محاسبات می شود.