فهرست مطالب

اکتشاف و تولید نفت و گاز - پیاپی 152 (اسفند 1396)

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 152 (اسفند 1396)

  • تاریخ انتشار: 1397/01/08
  • تعداد عناوین: 14
|
  • صفحات 5-7
  • مجتبی خزاعی *، عماد طهمورث صفحات 8-12

    امنیت انرژی یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین مسایل موجود در روابط اتحادیه اروپا و فدراسیون روسیه است. از دهه های گذشته، انرژی یک عامل کلیدی در تقویت روابط رسمی و غیر رسمی اتحادیه اروپا – روسیه بوده است به گونه ایکه اتحاد جماهیر شوروی از اواخر دهه 70 میلادی، بر اساس قراردادهای طولانی مدت صادرات نفت و گاز به کشورهای غرب اروپا را در دستور کار خود قرار داده بود . با این وجود، مسئله تداوم و اطمینان از عرضه نفت و گاز به یکی از مشکلات و موانع همکاری پایدار دو طرف تبدیل شده و به عنوان یک عامل تنش زا باعث ایجاد موانعی در توسعه روابط متقابل دو طرف شده است. در سال 2011، اتحادیه اروپا و دولت روسیه تفاهمنامه بلند مدتی را با هدف ارتقا روابط متقابل در زمینه انرژی به امضا رساندند. با توجه به چشم انداز این تفاهم نامه در خصوص در نظرگرفتن فرصت ها و مشکلات عرضه و تقاضای انرژی و ظرفیت‌های همکاری فی ما بین، اتحادیه اروپا و روسیه ظرفیت های مربوط به همکاری های بلند مدت در زمینه انرژی را به عنوان یکی از اولویت های سیاست خود مد نظر قرار دادند. آنچه مسلم است، از آنجایی که بازار انرژی به سمت جهانی شدن و استقلال و پیچیدگی بیشتر پیش می رود و پیش بینی آن بسیار دشوار گردیده است، هدف اصلی اتحادیه اروپا و روسیه دستیابی به سطح قابل قبولی از میزان ریسک در ارتباط با مقوله پیشرفت و توسعه سودآور تبادل انرژی در آینده می باشد.

  • غلامعلی رحیمی *، تورج دهقانی صفحات 13-19

    در حال حاضر تعداد قابل توجهی میادین گازی به دلیل حجم کم ذخیره گازی و همچنین دوری از مناطق مصرفی، مورد اکتشاف و بهره برداری قرار نگرفته اند. بطور تقریبی برآورد می شود که در حدود 1400 میدان گازی با حجم ذخیره 5- 25/0 تریلیون فوت مکعب وجود دارند که از طریق روش های استاندارد موجود قابل بهره برداری نمی باشند. همچنین میزان گازهای همراه نفتی دریایی که به دلیل پراکندگی و فاصله زیاد از بازار مصرف سوزانده می شوند مقادیر قابل توجهی است. عمده میادین کوچک با ظرفیت 3-5/0 تریلیون فوت مکعب در منطقه آسیا و خاورمیانه واقع شده اند که در منطقه آسیا بخش اصلی آن میادین دریایی بوده و می بایست از تکنولوژی های مایع سازی شناور به منظور بهره برداری از آنها استفاده نمود.
    در برخی موارد به دلیل دوری میادین دریایی از تاسیسات خشکی و یا عمق زیاد میدان، انتقال گاز از طریق خط لوله با توجه به ملاحظات فنی و اقتصادی امکان پذیر نبوده و می بایست از تاسیسات مایع سازی شناور (FLNG)[1] به منظور بهره برداری اقتصادی از منابع گازی استفاده نمود.  
    بطور کلی استفاده تکنولوژی مایع سازی شناور LNG شامل موارد زیر می شود: بهره برداری اقتصادی از میادین گازی دریایی کوچک با حجم ذخیره 5-5/0 تریلیون فوت مکعب، بهره برداری اقتصادی از میادین گازی دریایی متوسط دور افتاده که فاصله زیادی از تاسیسات خطوط لوله و خشکی داشته و نیازمند سرمایه گذاری بالایی جهت انتقال از طریق خط لوله باشند، بهره برداری سریع و بدون نیاز به سرمایه گذاری هنگفت در میادین بزرگ دریایی، بهره برداری اقتصادی از گازهای همراه میادین نفتی دریایی که سوزانده شده و یا مجددا تزریق می شوند.

  • عذرا فائضی * صفحات 20-28

    هدف مقاله ی حاضر بررس ی سیر تحول تشکیلات شرکت های دولتی تابعه ی وزارت نفت است. این پژوهش به روش کتابخانه ای انجام شده و گردآوری اطلاعات، از طریق بررسی منابع مستند چاپی و آنلاین و سایت های رسمی سازمان ها بوده است. یافته های پژوهش نشان داد که تشکیلات در صنعت نفت ایران، تحولات ساختاری بسیاری را قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پشت سر گذاشته است. با تصویب قانون ملی شدن نفت، شرکت ملی نفت ایران مالک و اداره کننده ی صنعت نفت شد؛ به طوری که تمامی فعالیت های بالادستی و پایین دستی شرکت اعم از اکتشاف و استخراج و تصفیه و توزیع و فروش و بهره برداری که قبل از آن توسط شرکت نفت انگلیس و ایران انجام می گرفت، از آن پس توسط شرکت ملی نفت ایران انجام و منجر به حفظ استقلال کشور شد. نتایج تحقیق نشان داد ایران پس از ملی شدن نفت و به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی با حاکمیت کامل بر منابع نفت و گاز، شاهد تحولات بسیاری در تشکیلات و ساختار سازمانی خود بوده است. در سال های اخیر تحولات و بازآرایی و اصلاح ساختار سازمانی، جهت انجام ماموریت ها و رسیدن به اهداف، با توجه به چشم انداز و برنامه های آتی صنعت نفت از لحاظ ساماندهی بهتر، توسعه ی پایدار و رقابت بیش از پیش در عرصه های بین المللی در حال انجام است.

    کلیدواژگان: تشکیلات، ساختار سازمانی، شرکت های دولتی تابعه ی وزارت نفت، سیر تحوالت
  • مجتبی تقی زاده مسن *، امیر پهلوانی فراهانی، علی هجر صفحات 29-34

    به طور کلی کارکنان کلیدی و با تجربه تا زمانی به کار خود در سازمان ادامه میدهند که سازمان نسبت به رقبا ارزشهای بیشتری برای آنها تامین کند. خروج کارکنان با تجربه و کارآمد از سازمان گاه میتواند خسارتهای جبرانناشدنی بر پیکره و ساختار مدیریتی و اجرایی آن سازمان وارد آورد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی و اولویتبندی عوامل موثر برخروج یا تصمیم برای خروج از خدمت کارکنان با تجربه و کارآمد در یکی از شرکتهای حفاری نفت و گاز ایران است. این تحقیق با طرح موضوع با عنوان عواملی که میتوانند در خروج از خدمت شما از سازمان برای 100 نفر از کارکنان نخبه و کلیدی یکی از شرکتهای حفاری نفت و گاز ایران طراحی شد و از طریق تهیهی پرسشنامه در خصوص موضوع مورد بررسی و تکمیل آن توسط این کارکنان و تجزیه و تحلیل نتایج انجام گردید. حاصل بر اساس پاسخهای کارکنان کلیدی به سواالت مطرح شده نتایج حاکی از آنست که در شرکت حفاری مورد بررسی، عدم توازن بین تعداد داده ها به ستاده ها در مقایسه با سایر کارکنان (اصل برابری)و عدم وجود عدالت کافی در سطح سازمان بیشترین تاثیر را در خروج کارکنان کلیدی از خدمت سازمان مربوطه دارند.

    کلیدواژگان: مدیریت منابع انسانی، خروج از خدمت کارکنان، مصاحبه ی خروج، منابع انسانی کارآمد
  • حمیدرضا دولابی *، ارکیده حامدی صفحات 35-46

    امروزه تجارت انرژی و به ویژه نفت بزرگترین بخش تجارت جهانی محسوب میشود و با سایر بخشهای تجارت در تعامل بوده و بر آنها اعمال نفوذ میکند. نفت اعم از نفت خام، گاز طبیعی، میعانات گازی، فرآورده ها و مشتقات نفتی، کالابی خاص و استراتژیک است که نمیتوان آنرا در کنار سایر کالاها قرار داد و برای تمامی کشورها اعم از تولیدکننده یا مصرفکننده اهمیت بسیاری دارد. بنابراین مدیریت، بهبود و تامین امنیت تجارت نفت در برنامه های ملی و بینالمللی به عنوان اولویت اصلی کشورهای واردکننده و صادرکنندهی نفت است. به همین دلیل اتخاذ استراتژی مناسب جهت بازاریابی و فروش نفت و فرآورده های آن نزد تولیدکنندگان و صادرکنندگان از اهمیت ویژهای برخوردار است. در این مقاله استراتژیهای متفاوت بازاریابی پیشروی شرکت ملی نفت ایران را جهت رقابت در بازارهای منطقه ای و جهانی معرفی و هریک را به تناسب توان استفاده از آنها آسیب شناسی شده است.

    کلیدواژگان: استراتژی، بازاریابی، اوپک، فروش نفت، ادغام عمودی، نفوذ در بازار، رقابت
  • عبدالصالح دیلمی معزی * صفحات 47-54

    استفاده از روش های تجزیهی جزیی و انتخابی نمونه های خاک و رسوبات سطحی میتواند مقادیر غلظتهای اندک بسیاری از عناصر کمیاب و نیز مواد آلی را آشکار سازد. روش موثر آنزیم لیچ با حل کردن عناصر کمیاب موجود در 2 پوشش های سطحی در دانه های خاکی ، الگوهای متمایزی را نمایان میکند که نشاندهندهی آنومالیهای اپیکال مثبت و منفی و هاله ها روی مخازن هیدروکربنی هستند. بهنظر میرسد این الگوها نتیجهی اختالف شیمیایی ایجاد شده توسط مخازن زیر سطحی هستند. عالوه بر این، خصوصیات ساختاری زیرسطحی مانند گسلها و شکستگیهای کششی روی قلهی گنبدها، بر اساس این الگوهای عناصر کمیاب مختلف مشخص میشوند. تفاسیر نتایج این فنآوری جدید برای یافتن تجمعات نفت و گاز، اعتبارسنجی آنومالیهای لرزهای و در نهایت تعریف یا تایید هدفهای حفاری استفاده میشود.

    کلیدواژگان: ژیوشیمی، ذخایر هیدروکربنی، آنزیم لیچ، روش تجزیه جزیی
  • سعید پرویزی قلعه *، محمدصادق عظیمی فر، محسن صیدمحمدی صفحات 55-59

    نمودارهای پتروفیزیکی در ارزیابی مخازن 2 1)همراه با سرعت فشاری صوت (Vp سرعت برشی صوت)Vs هیدروکربنی اهمیت بسیاری دارند. زمان موج برشی (Δts)توسط نمودارصوتی دو قطبشی (DSI)و... اندازهگیری میشود. Vs و Vp در محاسبه ی متغیرهای مکانیک سنگی، تشخیص لیتولوژی، شکاف هیدرولیکی، انتخاب متهی 3 حفاری و... استفاده میشوند. متاسفانه در اکثر میادین نفتی ایران بهخصوص مناطق نفتخیز جنوب، نمودار DSI موجود نیست و فقط نمودار صوت عادی وجود دارد که با آن فقط Vp به دست میآید. به همین دلیل در این مقاله رابطه ای برای بهدست آوردن Vs بر اساس Vpدر سازند گچساران در میدان مارون ارایه شده تا مشکل ناشی از نبودن Vs حل شود. پس از توسعه ی رابطه، ضرایب آن با الگوریتم ژنتیک بهینه سازی شد.

    کلیدواژگان: سرعت فشاری صوت، سرعت برشی صوت، نمودار صوتی، نمودارDSI، شبکه های عصبی مصنوعی، الگوریتم ژنتیک
  • حمیدرضا همتی نیک *، لیلا فضلی، مصطفی نظری فرد، سیدهاشم طباطبایی رئیسی صفحات 60-72

    رابطه ی تخلخل و تراوایی در قالب لرزه نگاری جهت توصیف سنگ مخزن استفاده میشود. شناسایی واحدهای داده های لرزهای لرزهنگاری میتواند برای ارزیابی کیفیت مخزن بر اساس تخلخل و تراوایی استفاده شود. معموال دوبعدی مهاجرت شده و مهاجرت نشده برای تفسیرکافی نیست. در این مطالعه با توجه به اینکه در اکثر چاه های میدان مورد مطالعه نگارهبرداری شده محاسبهی تخلخل و تراوایی و واحدهای جریانی با استفاده از روش لرزه نگاری سه بعدی و به کمک داده های الگ انجام شده است. همچنین با انجام برگردان لرزه ای روی داده های لرزهنگاری سهبعدی و تلفیق نشانگرهای لرزهای، خصوصیات مخزنی سازندهای ایالم و سروک در میدان جفیر بررسی شده است. داده های این مطالعه مربوط به پنج چاه اکتشافی است. برای این منظوراز نرم افزار Russell Hampson جهت برگردان 4 به امپدانس صوتی و نیز مطالعه نشانگرها و خصوصیات مخزنی استفاده شده است. عملیات تبدیل داده های لرزه ای زمان به عمق نمودارهای چاه و ساخت لرزهنگاشت مصنوعی با استفاده از این نرم افزار انجام شده است. داده های مورد نیاز برای این مرحله داده های لرزهای و چاه هستند که توسط داده های شوت کنترل موجود برای چاه ها و نمودارها از عمق به زمان تبدیل شده اند. سازند ایالم در میدان جفیر، سازندی است با قابلیت تولید نفت. بررسی نوع تخلخل و گسترش آن میتواند بر تشخیص تغییرات تراوایی و میزان تولید اثرگذار باشد. با توجه به نتایج رضایتبخش این مطالعه، سازند ایالم فواصل متخلخل بیشتری نسبت به سازند سروک نشان میدهد و این میتواند بر کیفیت مخزنی بیشتر سازند ایالم نسبت به سروک و موفق تر بودن شبکه ی عصبی در توصیف این مخازن دلالت داشته باشد.

    کلیدواژگان: تخلخل، لرزه نگاری سه بعدی، لرزه نگاشت مصنوعی، برگردان لرزه ای، امپدانس صوتی
  • میثم رمضانی *، حسین مصطفوی، محمد قویدل سیوکی صفحات 73-77

    هدف اصلی طراحی و انتخاب صحیح نقاط جداری گذاری، انتخاب محلهای مناسبی است که در شرایط خاص هر چاه به طور ایمن و در عینحال اقتصادی، امکان حفاری تا افق های پایین یک چاه به خصوص در عملیات اکتشافی را بدهد. انتخاب ناصحیح پاشنه ی لوله ی جداری عالوه بر ایجاد مشکالت عدیده در حین حفاری، سبب عدم امکان حفاری تا عمقهای پایینی میشود. با توجه به اینکه در میدان مورد مطالعه، آزمایش های مستقیم اندازه گیری فشار شکست انجام نشده، در این مقاله ابتدا با استفاده از داده های میدانی و تخمین فشار شکست از روابط تجربی و آگاهی از شرایط زمین شناسی منطقه، نقاط جداریگذاری بهطور انتخاب صحیح میشود. سپس با معرفی مدلی جدید، در مورد طراحی بهینه ی پاشنه بحث میشود. نشان داده شد که با استفاده از مدل معرفی شده در این مقاله و با انتخاب بهینه ی نقطه ی جداری گذاری برای حفره ی اینچ، زمان حفاری برای آن حفره تا حد قابل توجهی کاهش مییابد.

    کلیدواژگان: رشته ی جداری، انتخاب نقطه ی جداری گذاری، طراحی نقطه ی جداری گذاری، فشار شکست
  • داوود ایرانشاهی *، عباس نادری فر، کیوان طریقتی صفحات 78-81

    یکی از محصوالت ارزشمند تولیدی از مخازن گاز میعانی که در مراحل فرآورش گاز غنی در پالایش گاه های گازی 2 مشهور بوده و ارزش حرارتی مناسبی جهت قابلتولید است مخلوطی از پروپان و بوتان مایع است که به LPG گاز غنی تولیدی عالوه بر برشهای هیدروکربنی مختلف، حاوی برخی ناخالصیها از تامین سوخت دارد. معموال جمله آب، هیدروژن سولفوره، نیتروژن و... است و یکی از اهداف فرآوری گاز تولیدی و محصوالت جانبی آن حذف ناخالصیه ای مذکور مطابق نیاز مصرف‌ک ننده خواهد بود. مثال LPG و میعانات تولیدی از هر نوع گاز ترش نیز باید توسط عاری از ناخالصیهایی مانند مرکاپتانها و هیدروژن سولفوره شوند. حذف مرکاپتانها از پروپان و بوتان معموال 3 انجام میشود و احیای سود مصرفی در خالصسازی LPG در بسرهای کاتالیزوری صورت میگیرد سود سوزآور]1 .]این پژوهش به شرح فرآیند احیای سود مصرفی در واحد شیرین سازی LPG بهعنوان یکی از محصوالت جانبی فرآوری گاز غنی ترش یکی از میادین گاز میعانی حوزهی خلیج فارس میپردازد و بر عملکرد کاتالیزور به‌کار رفته در این واحد تمرکز دارد. در آخر با توجه به مزایا و معایب کاتالیست ها روش های جدید در این زمینه معرفی خواهند شد.

    کلیدواژگان: LPG، شیرین سازی، میعانات هیدروکربنی، مخازن گاز میعانی، کاتالیزور، کاتالیست
  • محسن صیدمحمدی *، محمدصادق عظیمی فر، سعید پرویزی قلعه صفحات 82-86

    در سال های اخیر با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای سوخت های فسیلی، نیاز به مطالعات نوین از جمله نانوتکنولوژی برای ارایه ی راهکار جهت افزایش برداشت از ذخایر نفتی موجود ضرورت مییابد. نانوذرات با خواص منحصر به فرد وابسته به اندازه ی خود، توانایی تغییر ترشوندگی سنگ مخزن در فرآیندهای ازدیاد برداشت را دارد. با تغییر ترشوندگی سنگ های نفت-دوست به آب-دوست توسط نانو ذرات، دسترسی سیال تزریقی به منافذ با فشار مویینگی باال تسهیل میشود. جهت تغییر ترشوندگی سنگ مخزن، باید پایداری محلول حاوی نانوذرات تا زمان انتقال سیال تزریقی به ناحیهی هدف حفظ شود. متغیر میانگین اندازهی نانوذرات معلق در محلول های حاوی این مواد، در تعیین کنش و واکنش های میان ذرهای و پایداری یک محلول نانو، نقشی اساسی ایفا میکند. متغیر غلظت محلول، عامل موثر بر اندازهی ذرات معلق در محلول است. با تعیین اندازه ی ذرات در غلظتهای مختلف محلولهای حاوی نانوذرات، میتوان معیاری از میزان پایداری محلول های مورد نظر را به دست آورد. در این تحقیق از نانو ذرات گاما آلومینا جهت تغییر ترشوندگی نمونهی سنگ کربناته یکی از مخازن نفتی ایران استفاده شده است. با بررسی داده های آزمایش PSA(آنالیز اندازهی ذرات(و آنالیز نیروهای دافعه و جاذبه مشخص شد که افزایش غلظت باعث کاهش اندازهی نانوذرات در محلول میشود. با بررسی پایداری محلول های نانوگاماآلومینا در غلظتهای مختلف مشخص شد که تا غلظت 7/0 درصد وزنی، محلولها پایداری خود را حفظ میکنند. نتایج آزمایش SEM حاکی از جذب شدن نانوذرات گاماآلومینا روی سطح سنگ کربناته است. با بررسی اثر غلظت نانوذرهی گاماآلومینا بر ترشوندگی سطح مغزهی کربناته، مشاهده شد که در غلظتهای 1/0 ،3/0 و 5/0درصد وزنی، زاویهی تماس از 119 ،بهترتیب به 5/54 ،5/50 و 40 تغییر یافت. سپس با انجام آزمایش های سیالبزنی مغزه روی نمونه ی سنگ کربناته و تزریق سیال حاوی ذرات نانو در غلظت 3/0 درصد وزنی پس از تزریق آب نمک، برداشت از مغزه 9 درصد افزایش یافت.

    کلیدواژگان: نانوذرات گاماآلومینا، تغییر ترشوندگی، پایداری محلول های نانو، نیروهای بین ذره ای