فهرست مطالب

نامه انسان شناسی - پیاپی 4 (پاییز و زمستان 1382)

نشریه نامه انسان شناسی
پیاپی 4 (پاییز و زمستان 1382)

  • 322 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1382/12/20
  • تعداد عناوین: 23
|
  • صفحه 7
  • مقاله ها
  • علیرضا محسنی تبریزی صفحات 11-36
    مقاله حاضر می کوشد بخشی از نتایج یک پیمایش انجام شده را که ناظر بر مقایسه وجهه نظرات دو گروه از مرتع داران عضو نظام های بهره برداری سنتی و مرتع داران عضو طرح ها و تعاونی های مرتع داری در استان های آذربایجان شرقی و کردستان است، در پرتو نظریه عناصر خرده فرهنگ دهقانی ارائه نماید.اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش با استفاده از روش پیمایش و با کاربرد تکنیک پرسش نامه هدایت شده از 359 نفر مرتع دار (186 نفر در استان آذربایجان شرقی و 173 نفر در استان کردستان) عضو نظام بهره برداری سنتی طرح مرتع داری و هم چنین تعاونی مرتع داری، از مجموع 4503 مرتع دار (1736 نفر در کردستان و 2767 نفر در آذربایجان شرقی) و به طریق نمونه گیری طبقه ای بر اساس امتیازبندی با دقت احتمالی مطلوب (5%=d) و ضریب اطمینان 95% (96/1= t) جمع آوری گردیده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که این دو گروه از حیث وضعیت اجتماعی اقتصادی و برخی از باورها و ارزش های منتسب به خرده فرهنگ دهقانی نظیر پایین بودن سطح توقعات، آرزوها و خواسته ها، پایین بودن احساس خود اثربخشی، پایین بودن انگیزه اقتصادی، فقدان هم دلی، پایین بودن درجه نو آوری و نوپذیری، پایین بودن میزان نیاز به موفقیت N-Ach و نهایتا ترجیح منافع آنی به منافع آتی، تفاوت معنی داری دارند. با این وصف در باب برخی از عناصر خرده فرهنگ دهقانی نظیر درجه فاتالیسم، میزان بی اعتمادی در روابط شخصی و میزان تصور خیر محدود، دو گروه تفاوت معنی داری را نشان ندادند. نتایج حاصل از پژوهش فرضیه اصلی تحقیق، مبنی بر این که نوع عضویت و گرایش به عضویت در نظام های بهره برداری مدرن، نظیر عضویت در طرح ها و تعاونی های مرتع داری و نیز تفاوت مرتع داران در پایگاه و وضعیت اجتماعی اقتصادی بر برخی از باورها و ارزش های منتسب به خرده فرهنگ دهقانی مؤثر است، را تایید می کند. با این وصف این نتایج تفاوت معنی داری را در دو گروه مذکور ازحیث میزان فاتالیسم، بی اعتمادی در روابط شخصی و تصور خیر محدود، نشان نمی دهند.
    کلیدواژگان: احساس خود اثر بخشی، توسعه پایدار، تصور خیر محدود، فاتالیسم، نیاز به موفقیت، نوسازی، نوپذیری، هم دلی
  • جلال الدین رفیع فر، احسان لر افشار صفحات 37-60
    این مقاله به معرفی کبوترخانه ها به عنوان سازه ای چند منظور در سیستم کشاورزی سنتی ایرانی می پردازد. در این مقاله به برخی از تکنیک های ساخت کبوترخانه ها اشاره می شود و کارکردهای کبوترخانه ها – به مثابه یک تکنولوژی برآمده از فرهنگ ایرانی – در برآوردن نیازهای انسانی در محدودیت های محیطی و اقلیمی مورد تدقیق قرار می گیرد. هم چنین در این مقاله تلاش شده است با مرور ادبیات مربوط به کبوترخانه ها پاسخ های تقریبی برای برخی از سئوالاتمان ارائه نماییم. یافتن پاسخی برای خاست گاه تمدنی کبوترخانه ها و قدمت تاریخی آنها نتایجی را دربرداشته که گمانه زنی ما را قریب به یقین نموده است و توانسته ایم برای یکی از سئوالات اساسی پژوهش گران در این زمینه پاسخی هرچند موقت ارائه نمائیم. در این ارتباط پژوهش گر خود را بی نیاز از پژوهش های انجام شده در دیگر کشورها ندانسته و در حد توان اطلاعاتی در این زمینه گردآوری نموده است. نمونه کبوترخانه های مورد مطالعه نیز از شهر اصفهان و حومه آن انتخاب شده است.
    کلیدواژگان: اشاعه فرهنگی، بوم شناسی فرهنگی، چشم انداز فرهنگی، کبوترخانه، کبوترداری
  • ناصر فکوهی فرشته انصاری مهابادی صفحات 61-89
    مقاله حاضر پژوهشی انسان‬شناختی در حوزه شهری و اوقات فراغت است. اساس کار در این پژوهش مبتنی بر نقش و تاثیر گذران اوقات فراغت بر شکل گیری شخصیت افراد و نیز ایجاد و پیدایش گونه های شخصیتی متاثر از چنین فرایندی است.
    افراد مورد مطالعه، دوگروه از دختران دبیرستانی شهر تهران بوده‬اند. اعضای گروه الف از بعد اقتصادی و فرهنگی و سلسله مراتب طبقاتی در زمره طبقه بالا و افراد گروه ب در طبقه پایین جامعه تعریف شده‬اند. نگرش ها و روی کردهای خانواده های گروه اول بیشتر مدرن و گروه دوم سنتی است. نتایج پژوهش نشان می دهند که این روی‬کردها و نیز پایگاه اقتصادی و فرهنگی چنین خانواده هایی در نوع گذران فراغت هر دو گروه اثر گذاشته است به طوری که دختران گروه الف از تنوع فراغتی بیشتری برخوردار بوده و علاوه بر گذران فراغت در خانه، در خارج از خانه نیز فعالیت دارند و برعکس فراغت گروه ب بسیار کم تنوع و محدود بوده و تا حد زیادی در فعالیت های داخل خانه متمرکزاست. نتایج اوقات فراغت درگروه اول، فرصت تفریح و سرگرمی بیشتری را برای آنها فراهم کرده و موجب شده است خصایص و رفتارهای شخصیتی خاصی چون برون‬گرایی، اجتماعی بودن، فعال و خلاق بودن در آن ها شکل بگیرد و در مواردی به دلیل عدم توجه و عدم کنترل و مدیریت صحیح به وسیله خانواده برخی هنجار شکنی های زیان بار نیز در آنها دیده شده است. عوامل یاد شده و نیز شرایط سخت زندگی، دختران گروه ب را مجبور به انجام کارهای سنگین درخانه کرده، بنابراین فرصت تفریح و سرگرمی را از آن‬ها گرفته است. این عوامل سبب بروز و پیدایی خصایص و رفتارهای شخصیتی خاص و گاه نامطلوبی نیز شده است نظیر درون‬گرایی، انزوا، انفعال، نداشتن خلاقیت، شرم، خجالت و کم رویی.
    کلیدواژگان: آموزش و پرورش، اوقات فراغت، تهران، جوانان، دختران، شخصیت پایه، طبقه اجتماعی، فرهنگ و شخصیت، گونه شخصیتی
  • حسین سلطان زاده صفحات 91-113
    باغ های ایرانی که براساس برخی از اسناد موجود، پیشینه آنها حداقل به دوران هخامنشی می رسد، همواره و در طول تاریخ ایران ویژگی ها و اصولی عام و اساسی داشتند که آنها را از سایر باغ ها در سرزمینهای دیگر متمایز میسازد. برخی از این اصول مانند طرح چهار باغ و کاربرد شبکه های شطرنجی همواره در طراحی انواع باغهای ایرانی استفاده میشده است. از دوره قاجار به بعد به تدریج تحت تاثیر فرهنگ و معماری اروپا، چگونگی طراحی باغهای ایرانی دگرگون شد و فضاهایی پدید آمد که کاربرد خطوط و سطحهای منحنی شکل و غیر متقارن از ویژگی های اساسی آن به شمار میآید. اینگونه فضاهای سبز را به تقلید از اروپاییان پارک مینامیدند. نمونه هایی از آنها که در آغاز توسط اعیان و رجال مورد توجه قرار گرفتند و سپس در طراحی فضاهای سبز عمومی مورد توجه قرار گرفتند، در نقشه تهران در دوره قاجار قابل مشاهده است. این پارکهای نخستین غالبا از لحاظ مالکیت و نحوه استفاده از آنها همانند باغها بودند.
    از آغاز دوره پهلوی و همزمان با دگرگونی هایی اساسی و ساختاری در بافت و کاربری های شهری از یک سو و تغییراتی که در ساختار واحدهای مسکونی روی داد و منجر به کوچک شدن حیاط و فضای سبز آنها شد، موجب گردید که نوع جدیدی از فضاهای سبز شهری که برخلاف پارکهای نخستین که مالکیت شخصی داشتند و غالبا برای استفاده عموم نبودند؛ برای استفاده مردم شهر و به صورت عمومی طراحی و ساخته شوند که از لحاظ کالبدی نیز فاقد فضاهای ساخته شده مانند باغها بودند.
    کلیدواژگان: باغ، باغ ایرانی، باغ مزار، باغ ارم، بهشت، بوستان، روضه، فضای سبز
  • سید آیت الله میرزایی صفحات 115-139
    این مقاله به معرفی کبوترخانه ها به عنوان سازه ای چند منظور در سیستم کشاورزی سنتی ایرانی می پردازد. در این مقاله به برخی از تکنیک های ساخت کبوترخانه ها اشاره می شود و کارکردهای کبوترخانه ها – به مثابه یک تکنولوژی برآمده از فرهنگ ایرانی – در برآوردن نیازهای انسانی در محدودیت های محیطی و اقلیمی مورد تدقیق قرار می گیرد. هم چنین در این مقاله تلاش شده است با مرور ادبیات مربوط به کبوترخانه ها پاسخ های تقریبی برای برخی از سئوالاتمان ارائه نماییم. یافتن پاسخی برای خاست گاه تمدنی کبوترخانه ها و قدمت تاریخی آنها نتایجی را دربرداشته که گمانه زنی ما را قریب به یقین نموده است و توانسته ایم برای یکی از سئوالات اساسی پژوهش گران در این زمینه پاسخی هرچند موقت ارائه نمائیم. در این ارتباط پژوهش گر خود را بی نیاز از پژوهش های انجام شده در دیگر کشورها ندانسته و در حد توان اطلاعاتی در این زمینه گردآوری نموده است. نمونه کبوترخانه های مورد مطالعه نیز از شهر اصفهان و حومه آن انتخاب شده است.
    کلیدواژگان: اشاعه فرهنگی، بوم شناسی فرهنگی، چشم انداز فرهنگی، کبوترخانه، کبوترداری
  • حسین کچوییان صفحات 141-163
    جهانی شدن به عنوان مفهومی برای توضیح وضع کنونی عالم از مفاهیمی است که به رغم مباحث گسترده بر سر معنا و تعریف آن، هم چنان در ابهام و ناروشنی قرار دارد. اما با این که جهانی شدن به خودی خود مفهومی مشکل زا و مساله دار است، از این حیث وضعیت آن در همه زمینه ها به یک‬شکل یک سان نیست. بلکه بر عکس معضلات این مفهوم در بعضی قلمروها صورت کاملا حاد و برجسته ای دارد. یکی از این زمینه ها آن جایی است که جهانی شدن با مسئله فرهنگ ارتباط می یابد. مسئله این نوشتار کنکاش در ابعاد معضلاتی است که جهانی شدن در حوزه فرهنگ با آن مواجه است. از این جهت یک مساله آن ایضاح معضله فرهنگ است. سؤال اولی که از این جهت مطرح است این که، به چه معنا از معضله فرهنگ سخن می گوئیم. اما سؤال یا مساله دوم این است که چرا جهانی شدن با چنین مشکلی در حوزه فرهنگ رویارو شده است. با این حال مساله اساسی این مقاله تدقیق نظری در راه حل هایی است که نظریه پردازان جهانی شدن برای حل معضله فرهنگ چاره جویی کرده اند. نتیجه این تدقیق این است که معضله فرهنگ مشکلی برای نظریه جهانی شدن به‬وجود آورده که هم چنان حل ناشده باقی مانده است.
    کلیدواژگان: جهانی شدن، فرهنگ، معضله فرهنگ، مابعد تجددگرایی، نظریه جهانی شدن، نظریه نوسازی، نظریه امپریالیزم فرهنگی، نظریه ارتدوکسی جدید، هم‬گونی فرهنگی
  • ابراهیم فیاض صفحات 165-177
    ادبیات جزئی از دانش فرهنگی و دارای کارکرد ارتباطی است، پس می تواند شامل نقد فرهنگ ارتباطی شود و شناخت ره یافت انسان شناسی ارتباطی در نقد ادبی یکی از اهداف انسان شناسی از دو دهه قبل تا کنون را تشکیل می دهد که ره یافت های مطرح از دهه 1960 تا حال شامل آن می شود. از این جمله می توان به تاریخ ذهنیت، تاریخ فرهنگی و شبکه مفهومی و تمدن شناسی و... اشاره کرد. اما مهم ترین ره یافت در این زمینه آن بوده است که انسان شناسی ادبیات، با انسان شناسی تاریخی پیوند خورده است.علت این موضوع نیز روشن است، فرهنگ از جمله پدیده های انسانی است که ریشه در تاریخ دارد و ادبیات به عنوان یکی از دانش های مهم تاریخی است که بخش دارای اهمیتی از هویت فرهنگی یک ملت یا قومیت را تشکیل می دهد. به همین دلیل انسان شناسی ادبیات برای شناخت فرهنگ، به شناخت فرایندهای درون فرهنگی و بین فرهنگی و میان فرهنگی، بر اساس ادبیات یک قوم یا ملت می پردازد و از این طریق به شناخت چگونگی تشکل فرهنگی و فرایند تولید و مبادله معنا در یک فرهنگ پی می برد. لذا می توان گفت که فرهنگ، ارتباطات و ادبیات سه ضلع مثلثی را می سازند که عملا هویت فرهنگی یک قوم یا ملت را می سازد. تشریح و توضیح این ره یافت ها برای مطالعات انسان شناسی ادبیات هدف اصلی این مقاله بوده است.
    کلیدواژگان: ادبیات، انسان شناسی ادبیات، فرهنگ و ارتباطات، متن، میان ذهنیت، میان متنیت، میان فرهنگی
  • نقد و بررسی
  • روح الله نصرتی صفحات 181-188
  • جلال الدین رفیع فر صفحات 197-208
  • مهرداد عربستانی صفحات 209-216
  • هاشم رجب‬زاده صفحات 217-226
  • جواد صفی نژاد صفحات 231-241
  • اسفندیار عباسی صفحات 243-255
  • یادبود
  • عزت الله سام آرام صفحات 259-263
  • ژاله آموزگار صفحات 265-267
  • حمید مستخدمین حسینی صفحات 269-271
  • ناصر فکوهی صفحات 273-276
  • سارا شریعتی صفحات 277-283
  • مقاله ها
  • جان کلنز (به زبان فرانسه) صفحه 17