فهرست مطالب

نامه انسان شناسی - پیاپی 22 (بهار و تابستان 1394)

نشریه نامه انسان شناسی
پیاپی 22 (بهار و تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/12/23
  • تعداد عناوین: 7
|
  • میترا اسفاری صفحات 11-37
    زنان و کودکانی که روزانه در چهارراه های تهران به گدایی مشغول اند و شهروندان آن ها را تحت عنوان کولی می شناسند، گروهی هستند که جامعه ی اکثریتی همیشه آن ها را به حاشیه رانده و در پوشش آسیب محصور نگاه داشته اند . این مطالعه برای اولین بار با رویکردی اتنوگرافیک، توصیفی و تفسیری به شناخت گروهی از این افراد، که غربت یا غربتی نام دارند، پرداخته است. به دلیل نوع زیست و جابه جایی این گروه، ابتدا مطالعه را با خوانشی مورفولوژیک آغاز کردیم و طی آن، با شناخت بیشتر نظام اقتصادی و تقسیم اجتماعی وظایف، به اهمیت بده بستان های این گروه با گروه های مجاور پی بردیم. سپس طبق نظریه ی «مرزهای قومی» فردریک بارت، کنش های متقابل آنها مورد توجه قرار گرفت و هادوری یا گدایی با سماجت (لغت نامه دهخدا) سرچهارراه، به عنوان نمود یکی از اصلی ترین شیوه های این نوع بده بستان ها به طور عمقی مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفت. یکی از مهم ترین یافته ها، روشن شدن عملکرد هادوری در برساختن هویت گروهی هر کودک غربت بود.
    هادوری فعالیتی روزمره است که هر کودک غربت به سان آیین گذاری برای ورود به دسته بندی بزرگسالان از آن عبور می کند. تحلیل ریزبینانه و توصیفات چندلایه ای از هادوری، دید ما را به نوعی خوانش دراماتیک (به سبک ویکتور ترنر) از این رویداد شهری گشود. روزانه، هادوری در چهارراه به نمایش گذاشته می شود و تولید درام اجتماعی می کند. از خلل این نمایش، چارچوب فرهنگی و نمادهای زیرساختی هادوری، که لازمه ی برقراری ارتباط بین غربت و رهگذر شهری است، نمایان می شوند. با شکافتن ساختار اقتصادی و کنش های متقابل کنش گران این پدیده، خواهیم دید که فرایند هادوری و تلاش های خودکنش گر در وفق دادن ساختار آن با جامعه ی اکثریتی، در برساخت هویت گروهی نوجوان غربت، در تقابل با هویت «دیگری»، نقش اساسی دارد. با توجه به این مهم که روابط این گروه با همسایگانش، نه صرفا اقتصادی است و نه سیاسی، بلکه عمدتا فرهنگی است، خواهیم دید که در ساختار اجتماعی غربت، عملکرد فرهنگی هادوری به عنوان آیین گذار، از عملکرد اقتصادی آن به مراتب اساسی تر است. به عنوان یک پارادایم جامعه شناختی، این مطالعه پیشنهاد می کند تا گروه غربت در کنش های متقابلش با گروه های مجاور مورد مطالعه قرار گیرد و از انزوای اجتماعی و آکادمیک خارج شود. نمایان کردن تضادهای فرهنگی از طریق تحلیل هادوری به ما نشان می دهد غربت ها نه تنها غریبه نیستند، بلکه از دورن نظام ارزشی و فرهنگی جامعه ی اکثریتی می جوشند.
    کلیدواژگان: هادوری، اتنوگرافی، گروه غربت ها یا غربتی ها، دوره گرد
  • سیدقاسم حسنی صفحات 38-61
    مطالعات امر ایلی در ایران تاریخی طولانی دارد و سابقه آن به نگاه اگزوتیستی انسان شناسی غربی (نگاه بیگانه گرایی به علت عجیب و غریب بودن) نسبت به فرهنگ های قبیله ای بر می گردد که تحت تاثیر نگاه شرق شناسانه انسان شناسان به جوامع و فرهنگ های دیگر شکل گرفته است. در ایران این نگاه نسبت به امر ایلی به دلیل شدت تغییری که تحت تاثیر اقدامات ملت سازی و مدرنیزاسیون بر امر ایلی اعمال می شد، شکل گرفت و توسط محققان غربی و ایرانی پژوهش های گسترده ای درباره جامعه ایلی انجام شد. در دو دهه اخیر در کنار مطالعات امر ایلی که به شدت کاهش یافته بود، مطالعات امر قومی نیز رواج یافت و مقالات و کتاب های متنوعی در این زمینه در رشته های مختلف علوم سیاسی و علوم اجتماعی نگاشته شد. امر قومی که امروزه تحت نام هایی چون کرد، لر، ترکمن، عرب، بلوچ، بختیاری، قشقایی، شاهسون و غیره شناخته می شود، استمرار همان امر ایلی گذشته است. اما در بررسی های اخیر، فرایند انتقال آن مورد غفلت قرار گرفته است. این بررسی ها توجه چندانی به مکانیسم های فرایند تبدیل امر ایلی به امر قومی نداشتند، و به همین دلیل تحلیل ها مبتنی بر پویای های گروهی انجام نشدند و عوامل متعدد در این انتقال و نیز نقش محتوای فرهنگی در فرایند انتقال نادیده گرفته شده اند. بررسی حاضر سعی دارد با توجه به رویکرد فرایندی و تاکید بر نقش محتوای فرهنگی، نگاه جدیدی را به مقوله امر ایلی و امر قومی در ایران مورد توجه قرار دهد.
    کلیدواژگان: امر ایلی، امر قومی، محتوای فرهنگی، ناسیونالیسم، فرایند انتقال، ادغام، مدرنیزاسیون
  • سمن دریاب صفحات 62-91
    میل جنسی مانند کلاف سردرگمی در زندگی انسان است. کلافی که رشته های آن آمیزه ای از غریزه، فرهنگ، مذهب و سایر جنبه های زندگی انسانی است. رشته هایی که هریک میل دارند آدمی را برای پاسخ به این امیال به سمت خود بکشانند. به این طریق انسان می ماند و کلافی تو در تو که نمی داند برای رهایی از آن به کدامین رشته باید چنگ زند. جایگاه امیال جنسی در زندگی انسان معمولا نامشخص است و به نظر می رسد تکلیف انسان هیچ گاه با این میل روشن نخواهد شد. این میل قدرتمند در طول زمان در معرض تعاریف، مواجهه ها و سرکوب های فراوانی قرارگرفته که بسته به چگونگی محیط، شامل وقایع متفاوتی می شده است، اما تا به امروز این میل به جهاتی پیش برنده ی انسان در زندگی اوست. میلی که همان قدر که می تواند آدمی را منحصر به فرد و در اوج نگه دارد، می تواند او را به نقاطی تاریک و ناآشنا در وجودش پرتاب کند. تناقض های گسترده در تعریف امیال جنسی وجود دارد، اما در عین حال، وجود احساس مشترک نسبت به میل جنسی، به این اتفاق مشترک در اکثر انسان ها دامن می زند، و اگر هم این اتفاق در آنها روی ندهد، معمولا میل به آن در هر انسانی وجود دارد. این مقاله سعی دارد با استفاده از سه رویکرد روانشناسی اگزیستانسیال، انسان شناسی و زیست شناسی (فیزیولوژی مغز) به بررسی سازوکار امر جنسی و مواجهه آن با احساس در انسان بپردازد. در این نوشتار، این سازوکار «همه چیزخواری جنسی» نامیده شده است.
    کلیدواژگان: احساس، امر جنسی، تنهایی، شهوت، لوب پیشانی
  • سمانه عابدینی* صفحات 92-120
    مزاحمت یا آزار خیابانی یکی از اشکال خشونت علیه زنان است که همه زنان را در سنین مختلف و در موقعیت های متفاوت تهدید می کند. به دیگر سخن، هرچند وجود این معضل، مدام در حال نادیده گرفته شدن یا انکار شدن است، اما قربانیان این خشونت ها شامل طیفی گسترده است؛ از کاهش اعتمادبه نفس گرفته تا کسانی که جانشان را ازدست داده اند.
    با مطالعه هرچه بیشتر این پدیده توسط دانشگاهیان، و پژوهشگران علوم اجتماعی، روانشناسی و قضایی می توان مسئله آزار خیابانی و دلایل تاثیرگذار بر وقوع آن را مورد بررسی قرارداد، در همین راستا گام های بعدی را که منتهی به کاستن و حذف این معضل اجتماعی خواهد شد، محکم تر برداشت.
    روش شناسی این تحقیق مبتنی بر رهیافت های مشارکتی است. در این نوع روش شناسی، افرادی که تحقیق در مورد آن هاست، صرفا اطلاع دهنده در نظر گرفته نمی شوند و گام به گام از تعریف مسئله، تدقیق آن، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر آن و در نهایت برداشتن گام هایی برای کاستن میزان آن مسئله یا آسیب حضور دارند.
    روش شناسی های پژوهش مشارکتی معطوف به کنش (PAR) و پژوهش مشارکتی معطوف به کنش فمینیستی (FemPAR) از مجموعه روش شناسی های مورداستفاده در این تحقیق است که در محله هاشم آباد منطقه 15 شهرداری تهران و با حضور زنان این محله اجرایی شده است.
    یافته های این تحقیق نشان می دهد عواملی مانند عدم وجود قوانین حمایتی در رابطه با زنان خشونت دیده، مشکلات اقتصادی، اعتیاد، فضاهای نامناسب شهری و آموزش ازجمله زمینه های تاثیرگذار بر پدیده آزار خیابانی هستند.
    کلیدواژگان: خشونت خیابانی علیه زنان، پژوهش معطوف به کنش، پژوهش معطوف به جنسیت، محله هاشم آباد
  • احمد غلامی گوزلبلاغ*، فاضل الیاسی صفحات 121-148

    درمان گری عامیانه آن بخش از دانش و اعتقادات پیشامدرن در رابطه با سلامتی و بهداشت فردی و اجتماعی است، که شفای بیماری ها را به امور فراطبیعی و فرابشری برگردانده و برای درمان به گیاهان، اشیاء، اجسام و اوراد پناه می برد؛ امروزه علیرغم پیشرفت های سریع و به روز در این حوزه، نه تنها اهمیت درمان گری عامیانه در میان مردم کاهش نیافته، بلکه گرایش عمومی نسبت به آن در میان طبقات مختلف جامعه افزایش یافته است. در این پژوهش که در شهرهای جنوب آذربایجان غربی (بوکان، مهاباد و پیرانشهر) انجام شده است، با استناد به روش کیفی و از طریق مصاحبه ی عمیق با افراد، باورهای افراد و دلایل گرایش مردم به درمان گری عامیانه و استنباط آنان از این شیوه ها، زیر لوای چندین مقوله بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که درمان گری عامیانه هنوز جایگاه قابل اعتمادی در میان بخش هایی از مردم دارد. در تحقیق حاضر، نام بیماری های مورد نظر مخاطبان این نوع درمان گری، با همان نام های محلی اعم از باژله، له مه یی، فچک، فریشک، آلو و... آمده است.

    کلیدواژگان: درمان گری عامیانه، طبیب، پزشکی مدرن، روایت بیماری، مس خدایی، پزشکی کردن، نگاه خیره پزشکی
  • امید علی نجف زاده قبادی صفحات 149-163
    این مقاله با عنوان «تقویم لکی و مقایسه آن با سایر تقویم های ایران باستان» تنظیم شده است. روش تحقیقی در این مقاله روش تلفیقی (کتابخانه ای- میدانی) و به شیوه تحلیلی- توصیفی تنظیم شده است. مقسوم کردن زمان در طول دوران گذشته همواره بر اساس آیین ها و اعتقادات قومی رقم خورده است و گاه با توجه به موقعیت های جغرافیایی صورت گرفته، چنانکه در ممالک عربی به سبب یکنواختی تقریبی فصول، گاه شمار «مهی» را برگزیده اند و در سرزمین فارس، گاه شمار خورشیدی را تدوین کرده اند. ولی آنچه اهمیت دارد ماندگاری تقویمی است که مبتنی بر تکرار دقیق زمان در جایگاه اصلی فصل ها و ماه هاو روزهای خود باشد. بر این اساس با بررسی تقویم-های مختلف رایج در ایران از آغاز تا کنون، تقویم «میترایی» معقول تر از تقویم های دیگر است که وارث بلامنازع آن تقویم لکی است.
    کلیدواژگان: گاه شمار، تقویم لکی، میترایی، فرس، روزشمار
  • مصطفی ندیم*، حیدر امیری صفحات 164-182
    شهرستان تنگستان در استان بوشهر از نظر تعداد نخیلات و تولید خرما پس از شهرستان دشتستان رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. از مجموع این نخیلات بیشترین تعداد این نخیلات در شهر اهرم1 (Ahram) مرکز شهرستان تنگستان است. خرمای اهرم به خصوص نوع کبکاب2(abkabk ) آن دارای مرغوبیت خاص و شهرت جهانی است. شغل بیشتر مردم در شهر اهرم از قدیم الایام تاکنون کشاورزی و به ویژه کاشت و پرورش نخل بوده است، به طوری که امروزه این شهر در میان باغات نخل محصور است و به شکل یک باغ شهر در آمده است.
    در گذشته های نه چندان دور در شهر اهرم نوعی سیستم سنتی آبیاری که به نام «کیل پیاله» معروف بود، مورد استفاده قرار می گرفت. اگرچه ابزارها و واحدهای اندازه گیری این سیستم آبیاری امروزه منسوخ شده، اما هنوز کشاورزان و باغداران با وجود فناوری های جدید مانند ساعت، نظام آبیاری قدیمی را که یادگار پدرانشان بوده، استفاده می کنند.
    این تحقیق در این مقاله با استفاده از شیوه های کتابخانه ای، میدانی، مشاهده و مصاحبه عمیق انجام شده است. پس از بررسی جغرافیای طبیعی و انسانی منطقه مورد نظر، نظام آبیاری سنتی مورد بررسی قرار گرفته است.
    براساس نتایج این مقاله کشاورزان این منطقه برای استفاده بهینه از آب به خصوص در فصل تابستان که با کمبود آب روبه رو بودند و همچنین جلوگیری از اسراف آب، نظام خاص آبیاری را طراحی کردند که دارای ویژگی های منحصربه فردی بود که با سیستم آبیاری دیگر مناطق خشک در ایران که دارای کمبود آب بودند، متفاوت بود.
    کلیدواژگان: تنگستان، اهرم، رودخانه باهوش، نخل، نظام سنتی آبیاری
|
  • Mitra Asfari Pages 11-37
    Groups of women and children beg regularly at intersections in the Iranian capital. These individuals are commonly despised and referred to as Kowli (Bohemian Gypsy), while they are part of an ethnic group and a linguistic community, completely ignored by the Iranians and scholars. This study introduces for the first time an ethnographic research of this "peripatetic" group named, Ġorbat, meaning the foreign country, the exile. It offers a gateway to the worldview of this population, through the study of a relevant step in the life of every young Babolian Ġorbat. This step consists of begging (hadūri) daily at the crossroads of Tehran, practiced by all children under the supervision of at least one of the women of their lineage. This meticulous analysis of this practice opens our vision to a dramatic view of begging, in the sense that Victor Turner employs this paradigm in "anthropology of performance". Begging is performed as a rite and produces a drama through which the cultural framework and symbols employed become visible through the social interaction between the Ġorbat and the non-ġorbat. This phenomenon emerges as a central event in the social life of the Ġorbat and the construction of the collective identity of the individual. As a sociological paradigm, this study suggests to observe the Ġorbat society through its relations with the non-ġorbat. However, these relations are not only based on economy nor on politics but on cultural features. The identity and otherness are defined through social interactions of everyday life, by oscillation between two moral frameworks and two value systems. It is through this back-and-forth between two spheres of construction and deconstruction of meaning that the definition of self and of the other emerges. This is at this intermediate level between the two spheres that it becomes possible to observe the points of divergence, but also the spheres where the Ġorbat is unified with the global society.
    Keywords: beggary, etnography, Gorbat, haduri
  • Seyed Ghasem Hasani Pages 38-61
    The studies about ethnicity have a long history, which roots in the exoticism that in turn is affected by the Orientalism viewpoint on other cultures. The procedure of nation-building and modernization of Iran drastically changed the tribal life in Iran. This procedure was accompanied by extensive researched by Western researches on the tribal communities of Iran. During the last two decades, we have seen a decrease in tribal studies and a growing interest in ethnic studies from the perspective of political and social sciences. The new ethnic terms such as Kurds and Balouchs became the substitutes of the former tribal names. However, the transition of the tribe to the ethnic is mostly neglected in the scholarship. These studies have not paid attention to the mechanisms and conversion process form tribe to ethnicity.
    For this reason, analyzing the group's dynamics and multiple influential factors in this transition, and also the role of cultural content in the transition process has been ignored. This study is trying to take a fresh look at the issue of the tribal and the ethnic in Iran from a process approach and to emphasize the role of cultural content.
    Keywords: Tribe, Ethnicity, Cultural Content, Nationalism, Transition, Integration, Modernization
  • Saman Daryab Pages 62-91
    The sexual desire is like a conflict in human life; a conflict composed of instinct, culture, religion and the other aspects of human life. There is a tendency in each of these aspects to define and respond the so called conflict. But there is no way to choose only one of them. The place of sexual desires in human life is usually unclear and it seems that human being cannot deal with it. During history, this powerful desire was the subject of diverse definitions, confrontations and suppressions, including different facts regarding the context. But it was also the main drive of human beings in his life. This desire can afford us with light or rather throw us to dark sides of the life. The confrontation of sensation and “the sexual” is a controversial issue in human life. What this essay is looking after is an existential, anthropological and biological psychology in a confrontation between sensation and “The Sexual”.
    Keywords: sensation, the sexual, loneliness, lust, frontal lobe
  • Samaneh Abedini* Pages 92-120
    Street harassment is a form of violence against women that threatens women of all age groups and different circumstances. While the existence of such problem is consistently being denied and neglected, it affects the victims in various ways; from hurting their self-esteem to the murder of the victim. Scholarly studies address the phenomena and thus pave the way to reduce and eliminate this social problem. The methodology of this research is based on participatory approaches in which the informants are not only information providers. Instead, they actively participate in the whole process of the research, define the problematic, give the details, identify the influential factors, and eventually intervene in the situation. PAR and Fem PAR methodologies are among the various methodologies used in this research. The research has been conducted in Tehran’s 15th district, in "Hashem Abad" quarter, with the participation of local women. The findings of the research show that factors such as lack of laws supporting abused women, economical issues, drug abuse, and education have an impact on the phenomenon of street harassment.
    Keywords: street harassment, Participatory Action Research, Feminist Participatory Action Research, Hashem Abad
  • Ahmad Gholami Gozalbalagh*, Fazel Elyasi Pages 121-148

    The folk medicine is a part of the pre-modern knowledge and beliefs that deals with individual and social health, which attributes the healing of diseases to supernatural and superhuman powers and for treatment utilize the plants, objects and spells. Nowadays, in spite of the rapid progress in medical science, not only the importance of the folk medicine have not decreased among the people, but also the general tendency towards the folk medicine increases among various classes of the society. This research has been done in the southern cities of West Azerbaijan (Including Bokan, Mahabad and Piranshahr). Qualitative techniques such as in-depth interviews with people have been applied to investigate the people's tendency to folk healers and their understanding of these practices. The results show the folk medicine is popular among segments of the population.

    Keywords: folk therapy, physician, modern medicine, illness narrative, faith healer, medicine, the medical gaze
  • Omid Ali Najafzadeh Ghobadi Pages 149-163
    The study is based on a mixed method of archival and fieldwork with an analysing and descriptive approach. During the history time division has been based on rituals and ethic beliefs and often according to geographical locations. Thus, in Arab countries due to approximate uniformity of the seasons, people have chosen a lunar, and in Persian regions people have chosen solar calendar. However, what is important is durability of the calendar, which has to be based on the exact repetition of time in the exact period of the seasons and months and days. Therefore, according to this and based on reviewing all the popular calendars in Iran since the beginning up until now , "MITRAEE" calendar is much more reasonable than other calendars which its undisputed heir is "LAKI" calendar.
    Keywords: Chronometer, Lakish, MitraeeU, Persian, Day, counter
  • Mostafa Nadim*, Heydar Amiri Pages 164-182
    The production of dates and palm trees in Tangestan of the Bushehr province ranks second after Dashtestan. The largest number of palm trees is located in Ahram which is the capital of Tangestan. Ahram's date, and especially Kabkab, is widely known for its quality. A large majority of the people in Ahram are involved in palm cultivation as well as other agricultural products. Thus, the city has been surrounded by palm groves. For not so long ago there used to be an irrigation system in the city called 'Kil piyaleh'. Although the water measurement tools are now obsolete, the people continue to use the old system regardless of the modern measurement tools. The study applied a mixed method of archival and fieldwork studies including data collection techniques such as observation and interview. The traditional irrigation system in studied in the background of natural and human geography of the region. The findings show that the irrigation system in use in this city has unique characteristics, which is different from other cities with similar climatic circumstances.
    Keywords: Tangestan, Ahram, Bahoosh River, Palm, Traditional Irrigation System