فهرست مطالب

فصلنامه علوم زراعی ایران
سال ششم شماره 4 (پیاپی 24، زمستان 1383)

  • تاریخ انتشار: 1384/02/20
  • تعداد عناوین: 10
|
  • محمدحسین فتوکیان، علیرضا طالعی، بهزاد قره یاضی، کاظم پوستینی، علی اکبر شاه نجات بوشهری صفحه 361
    برنج به شوری نسبتآ حساس بوده و شوری رشد گیاه را در مراحل مختلف از جوانه زنی تا رسیدن کامل به درجات مختلف تحت تاثیر قرار می‎دهد. تحمل به شوری یک صفت پیچیده ژنتیکی و فیزیولوژیکی و دارای توارث کمی است. گزینش برای تحمل به شوری به کمک نشانگرهای مولکولی، پیشرفت اصلاح را از طریق افزایش کارآیی گزینش سرعت می‎بخشد. به منظور مکان‎یابی QTLهای مرتبط با تحمل به شوری و تعیین سهم هر QTL در تنوع فنوتیپی صفت مربوطه، 63 لاین BC2F5 که از تلاقی IR64 به عنوان والد دوره‎ای و طارم مولایی به عنوان والد دهنده به دست آمده بودند در موسسه بین المللی تحقیقات برنج در فیلیپین مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه برای بررسی فنوتیپی عبارت بودند از: غلظت سدیم و پتاسیم در ریشه و ساقه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، و نسبت سدیم به پتاسیم در ریشه و اندام هوایی. بررسی چندشکلی در والدین با 235 نشانگر ریزماهواره که کل ژنوم برنج را به طور یکنواخت پوشش می دادند هم در ژل آگاروز و هم در ژل پلی آکریل آمید انجام گرفت که در نهایت 114 نشانگر چندشکلی کاملآ واضح نشان دادند و برای بررسی ژنوتیپی جمعیت مورد مطالعه استفاده گردیدند. طول نقشه کروموزمی مورد استفاده 6/1692 سانتی‎مورگان با متوسط فاصله 3/16 سانتی‎مورگان بین دو نشانگر مجاور بود. برای همه صفات تفکیک متجاوز مثبت یا منفی مشاهده گردید. غلظت سدیم و غلظت پتاسیم در ریشه و اندام هوایی دارای ارتباط معنی‎دار با یکدیگر بودند. برای صفات پتاسیم اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، نسبت سدیم به پتاسیم در ریشه و اندام هوایی QTLهایی به دست آمدند که دارای اثرات افزایشی بودند. برای نسبت سدیم به پتاسیم ریشه در همه کروموزم‎ها به استثنای کروموزم 9، QTL مشاهده شد. در این تحقیق فقط QTLهای باLOD بزرگتراز 4 که به وسیله هر دو روش IM و CIM مورد تایید قرار گرفتند بحث می شوند.
    کلیدواژگان: برنج، تحمل به شوری، ریزماهواره، QTL
  • پیام معاونی، یوسف حیدری صفحه 374

    سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید در سه دور آبیاری چهار، هفت و ده روز در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی ایرانشهر مورد بررسی قرار گرفت آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. عامل اعمال دور آبیاری بعد از مرحله پنجه دهی در کرت های اصلی و تراکم های 8- 12- 15 سانتی متر در کرت های فرعی قرار گرفتند. کاشت در تاریخ 15 اردیبهشت 1382 روی پشته انجام گرفت، خطوط کشت شامل 6 خط به طول 8 متر و فواصل بین ردیف 50 سانتی متر در نظر گرفته شد. صفات مختلف فیزیولوژیکی مربوط به اجزاء عملکرد در طول دوره رشد اندازه گیری شد و در انتها پس از تجزیه واریانس بین ارقام مقایسه میانگین انجام شده و بهترین دور آبیاری و تراکم مشخص گردید. در این آزمایش بهترین رژیم آبیاری انجام آبیاری در هر 4 روز و بهترین تراکم 12 سانتی متر انتخاب شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که علوفه تر در سطوح آبیاری چهار، هفت، ده روز در یک گروه قرار دارند در حالی که پس از خشک شدن میزان علوفه خشک در سطح آبیاری اول و تراکم دوم با میزان 13/37 تن در هکتار بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده است. درصد وزن خشک به وزن تر در سطوح مختلف آبیاری در سطح 5% تفاوت معنی دار داشت. و همچنین تراکم ها و اثر متقابل تراکم در سطوح دور آبیاری در سطح 1% دارای تفاوت معنی دار بود. اسید پروسیک موجود در برگ ها فقط در سطوح آبیاری دارای تفاوت معنی داری بود و بین تراکم ها و اثر متقابل تراکم در سطوح آبیاری تفاوت معنی داری وجود نداشت.

    کلیدواژگان: سورگوم علوفه ای، اسید پروسیک، تراکم کاشت، دور آبیاری
  • بهروز صالحی صفحه 383
    در سال زراعی 1378 این پژوهش به منظور بررسی اثرات فواصل ردیف کاشت (45، 60 و 75 سانتی متر) وتراکم بوته (50، 65 و 80 هزار بوته در هکتار) بر خصوصیات مختلف از جمله عملکرد و اجزاء عملکرد ذرت دانه ای سنیگل کراس 704 در شهرستان میانه انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. در این بررسی برخی از مراحل نمو رویشی به زایشی، خصوصیات مورفولوژیکی بوته و بلال و وزن خشک اندام های مختلف، عملکرد و اجزاء عملکرد و شاخص برداشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. طبق نتایج حاصل با افزایش فاصله ردیف کاشت، وزن خشک بوته در مرحله شروع گرده افشانی، وزن هزار دانه، عملکرد، شاخص برداشت و تعداد دانه در بلال به صورت معنی داری افزایش یافتند، ولی صفات دیگر مورد مطالعه تحت تاثیر فاصله ردیف قرار نگرفتند. همچنین با افزایش تراکم کاشت، وزن خشک برگ در مرحله انتقال از زویشی به زایشی و شروع گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی، وزن خشک بوته در مراحل شروع گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی، وزن خشک گل آذین نر در مراحل شروع گرده افشانی و رسیدگی فیزیولوژیکی و عملکرد دانه افزایش معنی داری یافتند ولی وزن خشک برگ در مرحله انتقال، قطر ساقه در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی، تعداد دانه در ردیف و وزن خشک بوته در مرحله انتقال با افزایش تراکم گیاهی کاهش معنی داری پیدا کردند و بقیه صفات مورد مطالعه تحت تاثیر تراکم قرار نگرفتند. اثر متقابل فواصل خطوط کاشت و تراکم گیاهی بر قطر ساقه در مرحله شروع گرده افشانی، و عملکرد دانه معنی دار گردید. در بررسی اثر فواصل ردیف کاشت، فاصله cm 75 با عملکرد 09/10 تن در هکتار، در بررسی تراکم بوته، تعداد بوته 80 هزار با عملکرد 25/10 تن در هکتار و در بررسی اثر متقابل ترکیب فاصلهcm 75 و 80 هزار بوته با عملکرد 18/14 تن در هکتار، عملکردهای برتر بودند.
    کلیدواژگان: فاصله ردیف، تراکم بوته، عملکرد، اجزا عملکرد، ذرت، سینگل کراس 704
  • فروه احیا، محمدرضا غفاری، محسن مردی، صبوران ظاهری، بهزاد قره یاضی صفحه 395
    ژن PDR5 (pleotropic drug resistance 5)کد کننده پروتئین ناقل ABC) (ATP Binding Cassette است که با استفاده از هیدرولیز ATP در سم زدایی از سلول ها نقش دارد. جهت ایجاد نشانگر مبتنی بر PCR برای ژن کاندیدای مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله (PDR5) در گندم ردیف های مشابه با این ژن با استفاده از نرم افزار DNASTAR همردیف شدند. آغازگرها با استفاده از نواحی حفظ شده و غیر حفظ شده این ژن طراحی شدند. تجزیه مولکولی با استفاده از والدین حساس (فلات) و نیمه مقاوم (فرونتانا) به بلایت فوزاریومی سنبله گندم منجر به کشف یک الل از ژن PDR5 در فرونتانا شد. الل اختصاصی جداسازی، همسانه سازی و ردیف یابی شد. صحت ردیف یابی در بانک اطلاعات بررسی شد. نتایج تجزیه تک نشانگری براساس داده های ملکولی و فنوتیپی نسل F3 حاصل از تلاقی والدین مورد مطالعه نشان داد که الل اختصاصی ژن PDR5 دارای اثر منفی در میزان آلودگی بهFHB در گندم بود.
    کلیدواژگان: گندم، بلایت فوزاریومی سنبله، PCR، ژن PDR5، نشانگر
  • محمدجعفر آقایی، محمدرضا شهاب، حسن زینالی، علیرضا طالعی صفحه 402

    این مطالعه در سال 1380-1379 به منظور بررسی روند و الگوی تنوع ژنتیکی جمعیت های عدس ایران موجو د در کلکسیون عدس بانک ژن ملی گیاهی ایران که از مناطق مختلف کشور جمع آوری شده است، انجام گردید. به این منظور تعداد 990 نمونه از عدس های بومی بانک ژن در کرج کشت و در طول فصل رشد 15 صفت مورفولوژیکی و فنولوژیکی آن ها مطابق دستورالعمل IPGRI (International Plant Genetic Resources Institute) اندازه گیری شد. پارامترهای آماری برای صفات مورد بررسی محاسبه و شاخص شانون به عنوان معیاری از تنوع ژنتیکی درون جمعیتی برای آن ها تعیین گردید. تجزیه به عامل ها و تجزیه خوشه ایجهت گروه بندی ژنوتیپ ها انجام گرفت. براساس مقدار نسبی شاخص شانون بیشترین مقدار تنوع برای صفات ارتفاع بوته، وزن صددانه و زمان رسیدن و کمترین تنوع برای صفات وجود رنگدانه برروی نیام، رنگ گل و طول پیچک به دست آمد. در مجموع تنوع نسبی مشاهده شده فقط در حدود 58% ظرفیت تنوع قابل مشاهده در این کلکسیون بود. همچنین نمونه های جمع آوری شده از استان های مختلف کشور برای بیشتر صفات مورد بررسی دارای تفاوت معنی دار بودند. تجزیه خوشه اینمونه ها براساس محل جمع آوری، آن ها را به چهار گروه تقسیم کرد که بیشتر نمونه های جمع آوری شده از نواحی سردتر در یک گروه و نمونه های جمع آوری شده از نواحی گرمتر نیز در گروه دیگر قرار گرفتند. نمونه های استان خراسان به تنهایی یک گروه مجزا را تشکیل دادند. نمایش دو بعدی نمونه ها براساس دو عامل اول گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ایرا تایید کرد.

    کلیدواژگان: عدس، تنوع ژنتیکی، پراکنش جغرافیایی
  • سیدعبدالرضا کاظمینی، حسین غدیری صفحه 415

    در سال 1377 آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی کوشکک دانشگاه شیراز به منظور بررسی بر همکنش فاصله کاشت بوته های برنج و نیتروژن بر رشد و عملکرد برنج در قالب طرح تحقیقاتی کرت های دوبار خرد شده اجرا گردید. عامل اصلی نیتروژن (صفر، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) و عامل فرعی فاصله کاشت بوته برنج (20×20 و 25×25 سانتی متر) و فاکتور فرعی– فرعی تراکم علف هرز دژگال (صفر، 10، 20، 30 و 40 بوته در مترمربع) بود. نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش فاصله کاشت بوته های برنج از20×20 به 25×25 سانتی متر، عملکرد دانه برنج افزایش یافت. همچنین با افزایش فاصله کاشت، از بین اجزای عملکرد برنج، تعداد خوشه در هر بوته (7/11 در مقابل7/13) و تعداد دانه در هر بوته (2/782 در مقابل 7/1202) به طور معنی داری افزایش یافت. با افزایش تراکم دژگال عملکرد دانه (از 4328 به 2587کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری کاهش یافت. با افزایش کود نیتروژن، عملکرد دانه برنج (از 2818 به3802 کیلوگرم در هکتار) افزایش یافت، اما بین سطوح 80 و 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار اختلاف معنی داری مشاهده نشد. با اضافه شدن کود نیتروژن بازده کود کاهش یافت. افزایش کود نیتروژن، شاخص برداشت را کاهش داد اما این کاهش معنی دار نبود.

    کلیدواژگان: فاصله کاشت برنج، نیتروژن، عملکرد برنج، دژگال برنج، تراکم دژگال
  • جعفر احمدی، عباسعلی زالی، بهمن یزدی صمدی، علیرضا طالعی، محمدرضا قنادها، صدیقه فابریکی اورنگ صفحه 426

    برای مطالعه اثر ترکیب پذیری عمومی (GCA) و خصوصی (SCA) و نحوه عمل ژن ها از لحاظ صفات وزن خشک ریشه و نسبت ریشه به ساقه در شرایط تنش خشکی در 6 لاین و دو رقم گندم نان یک طرح تلاقی دای آلل 8*8 یک طرفه در سال 1381 در گلخانه انجام گرفت. مواد گیاهی (والدین و هیبریدهای F1) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس ساده و دای آلل نشان داد که برای هر دو صفت وزن خشک ریشه و نسبت وزن ریشه به ساقه در هر دو شرایط معمولی و تنش رطوبتی بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی دار آماری وجود دارد و با توجه به نسبت واریانس GCA به SCA، نقش بیشتر اثر افزایشی ژن ها در کنترل صفت وزن خشک ریشه مشاهده شد. برای صفت وزن خشک ریشه در هر دو شرایط معمولی و تنش رطوبتی دو والد 2-7007 و شاه پسند دارای بالاترین اثر ترکیب پذیری عمومی بوده و به عنوان بهترین ترکیب شونده های عمومی شناسائی شدند. ازنظر صفت نسبت وزن خشک ریشه به ساقه در هر دو شرایط والد 6/5806 دارای بالاترین اثر ترکیب پذیری عمومی بود و به عنوان بهترین ترکیب شونده عمومی از نظر این صفت شناسایی شد. در شرایط رطوبت معمول اثر ژنی فوق غالبیت در تظاهر هر دو صفت و در شرایط تنش رطوبتی اثر ژنی غالبیت نسبی برای وزن خشک ریشه و غالبیت کامل برای نسبت ریشه به ساقه ملاحظه شد. همچنین در شرایط تنش خشکی برای دو صفت وزن خشگ ریشه و نسبت ریشه به ساقه لاین 2/5593 دارای حداکثر تعداد ژن های غالب و لاین 4-524 دارای حداکثر ژن های مغلوب در کنترل ژنتیکی این صفت بودند

    کلیدواژگان: ریشه گندم، ترکیب پذیری، عمل ژن، تحمل، تنش خشکی
  • گزارش علمی کوتاه
  • کتاب های رسیده به انجمن
    صفحه 441
  • صفحات 13-16
|
  • Fotokianm., A. Taleie, B. Ghareyazie, K. Postini, A. A. Shahnejat Bushehriz., K. Li Page 361
    Rice is moderately sensitive to salinity. Salinity affects virtually all aspects of rice growth in varying degree at all stages from germination through maturity. Tolerance to salinity is genetically and physiologically complicated and inherited quantitatively. Application of molecular-marker aided selection technique for improvement of salinity tolerance would accelerate breeding progress by increasing selection efficiency. In order to map the Quantitative Trait Loci (QTLs) for salinity tolerance in rice and determine the contribution of each QTL in phenotypic variation, 63 advanced backcross lines (BC2F5) derived from a cross between IR64 as recurrent parent and Tarom Molaii as donor parent, were used. The phenotypic traits under study included: Sodium(Na) and Potassium(K) concentration in root and shoot, dry and wet weight of root and shoot, Na+:K+ ratio in root and shoot. Polymorphism between the two parents was assesed using 235 SSR markers with uniform coverage on all 12 linkage groups, through which 114 markers showed polymorphism and assigned for genotyping. The map length was 1692.6 cM with an average interval size of 16.3 cM. Transgressive segregation was observed for all traits. We found QTLs with additive effects for K+ in shoot, dry weight of root and shoot, Na+:K+ ratio in root and shoot. At least one QTL was mapped for Na+:K+ ratio in root, on all chromosomes except chromosome 9. All detected QTLs had significant threshold (LOD>4) and also approved by both IM and CIM methods.
    Keywords: Rice (Oryza sativa L.), Salinity tolerance, Microsatellite, QTL, Na:K ratio, Transgressive segregation
  • Moavenip., U. Heidari Page 374

    Forage yield and some physiological traits of a forage sorghum cultivar (Speed feed) was studied in three irrigation intervals 4, 7 and 10 days in the Azad university of Iranshahr in 2003 cropping season. The experimental deasign was split plot based on randomized complete blocks with three replications. Irrigation intervals were studied in main plots and plant density of 8, 12 and 15cm were assigned to sub-plots. Planting was carried out in May 5, 2003. Different physiological traits associated to forage yield and its components were measured durring growing season. Analysis of variance and mean comparison were porformed using the principles of split plot design and DMRT, respectively. The best irrigation intervals and plant density determined. In this expriment the best irrigation interval, were 4 and 7 days and the best plant density was 12cm. Results indicated that fresh forages are in the same group as irrigation interval, of 4 and 7 days, and the best plant density was 12cm. However, after drying the dry forage at first irrigation level and the second plant density level (37130 kg/ha) was the highest.

    Keywords: Forage sorghum, Irrigation intervals, Planting density, Fresh forage, Dry Forage
  • Kazemeini, S. A. H. Ghadiri Page 415

    In order to evaluate the interaction effects of plant spacing and nitrogen on growth and grain yield of rice, an experiment was conducted in Kushkak agricultural research center in 1998 cropping season. The experimental design was split-split plot in which nitrogen was assigned to main plots, plant spacing to sub-plots and weed density to sub-sub plots. With increase in rice plant spacing from 2020 to 2525 cm, rice grain yield increased. Among yield components, the number of panicle per plant (11.7vs 13.7) and number of grain per plant (782.2 vs 1202.7) significantly increased. The increase in Barnyardgrass weed density significantly reduced rice grain yield (from 4328 to 2587 kg ha-1). Rice grain yield increased by increasing nitrogen rate (from 2818 to 3802 kg ha-1) but there was no significant difference between 80 and 120 kg/ha-1. Nitrogen fertilizer efficiency decreased when the rate of nitrogen increased. Harvest index reduced by increasing the rate of nitrogen, but this reduction was not significant.

    Keywords: Rice plant spacing, Nitrogen, Barnyardgrass weed, Grain yield
  • Ahmadij., A. Zali, B. Yazadi Samadi, A. Talei, M. R. Ghanadha, S. Fabriki Orang Page 426

    General and specific combining ability and gene action for some traits as root dry weight and root: shoot ratio under drought stress condition in bread wheat genotypes were studied, using eight parents (six lines and two cultivars) in a diallel crossing design in 2002. The 28 F1 hybrids and the eight parental genotypes were sown in a randomized complete block design with four replications in a research greenhouse. Results of the analysis of variance showed that differences between genotypes were significant for root dry matter and root: shoot dry matter in both normal and drought stress conditions. It was also observed that the majority of the genetic variance for root dry matter was due to additive gene action. Under normal conditions, the parents 7007-2 and Shahpasand had the highest general combining ability (GCA) for root dry matter trait and considered to be the best general combiner for root to shoot dry matter ratio under in both conditions. Results also indicates that, the over-dominant gene actions under stress condition were the most contributors to the inheritance of both traits. The lines 5593/2 and 524-4 had the maximum dominant genes and the minimum recessive genes, for both traits under drought stress respectively. Key words: Wheat root, Combining, gene effect, Tolerance, Drought stress.Scientific Short ArticleThe effect of row and planting spacing on yeild in the white bean cv. DanshkadehKahraryan7, B. and R. Fatemy8ABSTRACTIn order to study the effects of row and plant spacing on the grain yield of withe bean, cv. Daneshkadeh, a field experiment was camied-out in Khomein field Research station in 2002 cropping season. Four levels of row spacing, 30, 40, 50 and 60 cm and three levels of plant spacing on row, 5, 10 and 15 cm were studied in split plot arrangement using randomized complete block design with four replications. Four levels of row spacing were assigned to main plots and three levels of plant spacing to sub plots. The results showed that increasing row spacing and plant spacing, i. e. decreasing plant density, the grain yield significantly decreased. The highest grain yield (2605 kg/ha) was obtained from the combination of 30 * 5 cm, row and plant spacing, respectively.

    Keywords: Row space, Plant spacing, white bean, grain yield
  • Kahraryanb., R. Fatemy Page 438

    In order to study the effects of row and plant spacing on the grain yield of withe bean, cv. Daneshkadeh, a field experiment was camied-out in Khomein field Research station in 2002 cropping season. Four levels of row spacing, 30, 40, 50 and 60 cm and three levels of plant spacing on row, 5, 10 and 15 cm were studied in split plot arrangement using randomized complete block design with four replications. Four levels of row spacing were assigned to main plots and three levels of plant spacing to sub plots. The results showed that increasing row spacing and plant spacing, i. e. decreasing plant density, the grain yield significantly decreased. The highest grain yield (2605 kg/ha) was obtained from the combination of 30 * 5 cm, row and plant spacing, respectively.

    Keywords: Row space, Plant spacing, white bean, grain yield