فهرست مطالب

نشریه جستارهای حقوق عمومی
سال دوم شماره 5 (تابستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/05/15
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمدرضا رزاقی، ابراهیم ایوبی بیدگلی صفحات 12-40
    با وجود این که بر اساس اصل یکصد و سیزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران رئیس جمهور پس از مقام رهبری دومین مقام رسمی کشور است، وظیفه اجرای قانون اساسی که به طور معمول بر عهده رئیس کشور (مقام رهبری) قرار می گیرد، بر عهده رئیس جمهور قرار گرفته است.
    وجود سمت مقام رهبری مافوق رئیس جمهور، ریاست رئیس جمهور بر قوه مجریه و نیز بازنگری در قانون اساسی که با وجود ابقای مسوولیت اجرای قانون اساسی برای رئیس جمهور تغییراتی در حدود وظایف و اختیارات رهبری و قوای سه گانه ایجاد کرده است، منجر به بروز اصطکاک و ایجاد ابهام در زمینه وظیفه اجرای قانون اساسی شده است. برداشت های مختلف ارکان نظام از این مسوولیت و تفاسیر متفاوت شورای نگهبان در سیر تاریخی از اصل یکصد و سیزدهم قانون اساسی، تنها بخشی از این دشواری است.
    در این مقاله ضمن ارزیابی جایگاه رئیس جمهور در ساختار نظام جمهوری اسلامی ایران و مرور تاریخی تلاش های روسای جمهور پیشین در زمینه اجرای قانون اساسی؛ به بررسی موجه بودن نظری و امکان عملی اجرای قانون اساسی توسط رئیس جمهور پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: رئیس جمهور، صیانت از قانون اساسی، اجرای قانون اساسی، نظارت، ضمانت اجرا
  • حسین جهانتیغ، حسین نجفی صفحات 42-61
    این بررسی با عنوان نقش جایگاه پروتکل های الحاقی کنوانسیون ژنو 1949 در حقوق بین الملل و با هدف تبیین انواع پروتکل های الحاقی کنوانسیون ژنو در اسناد بین الملل انجام شد. روش مورد استفاده در این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از رویکرد اسنادی استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که بر اساس ماده سیزده این پروتکل الحاقی 1949حمله مستقیم به افراد و جمعیت های غیرنظامی ممنوع است و همچنین هدف حمله قرار دادن جمعیت غیرنظامی و اعمال خشونت باری را که هدف عمده آن، گسترش ترس و وحشت در میان جمعیت غیرنظامی باشد، ممنوع می کند. به موجب ماده چهارده به قحطی کشاندن جمعیت غیرنظامی، ممنوع است اصول کلی مستنبط از ماده 52 (پاراگراف 2) پروتکل اول و پاراگراف 4 الحاقی به کنوانسیونهای ژنو مورخ 12 اوت 1949 اعلام می دارد که کشورهای متخاصم نباید مقر نیروهای نظامی خود را در نزدیکی شهرها و اماکن عمومی قرار دهند و چنانچه این شرط رعایت نشد، بمباران این مناطق باید به صورت محدود باشد. پروتکل های الحاقی 1977 به کنوانسیون های چهارگانه ژنو 1949، کلیه افراد جنگ زده را تحت حمایت قرار داده و تاکید بر آن دارد (پروتکل اول با 172 عضو) مربوط به مخاصمات ملی نه بین المللی یعنی جنگ اولویت را با دولت خارجی می داند و پروتکل دوم با 166 عضو مربوط به حمایت ملی غیر بین المللی یا داخلی یعنی گروهی غیر دولتی داخلی با دولت است. طرف های درگیر در جنگ و نظامیان نباید به افراد و اهداف غیر نظامیان حمله کنند و باید عملیات نظامی خود را مطابق با مقررات حقوق بشردوستانه بین الملل هدایت کنند. این پروتکل تکمیل کننده مسایل مربوط به نقض حققو بشر دوستانه در کنوانسیون های چهارگانه 1949 می باشد.
    کلیدواژگان: پروتکل های الحاقی 1977، کنوانسیون های ژنو 1949، حمایت از نظامیان در جنگ، حمایت از غیرنظامیان در جنگ
  • قاسم مرادی * صفحات 63-75
    با امکان نظر به نقش ضابطین دادگستری به عنوان ارگان اجرای دستگاه قضاء، استفاده از ضابطان قضایی کارآزموده در مراحل مختلف دادرسی کیفری و رعایت حقوق اساسی متهم در راستای تامین اصل 32 قانون اساسی، انتخاب و بررسی موضوعی مرتبط با ضابطان دادگستری در فرآیند دادرسی جرایی گامی شایسته در جهت اجرای هر چه توانمند تر قوانین خواهد بود. اولین کسانی که با پدیده مجرمانه روبه رو می شوند ضابطان دادگستری بوده و اولین مرحله ای هم که ممکن است حقوق افراد تضییع شده و مورد تعدی واقع شود، مرحله کشف جرم و تعقیب آن است. بنابراین، در عین حال که ضابطان دادگستری نقش بسیار مهمی در کشف جرم و انجام تحقیقات مقدماتی دارند، خطر تضییع حقوق متهم نیز وجود دارد. حفظ حقوق شهروندی ارتباط تنگاتنگی با اقدامات و تصمیمات ضابطین دارد. پلیس به عنوان شاخص ترین مصداق ضابط و خط مقدم ارتباط با مردم، وظیفه تامین نظم و اهمیت شهروندان را به عنوان یکی از مهم ترین مصداق «حقوق عمومی» بر عهده دارد. لذا در این مقاله سعی شده است که ضمن شناساندن جایگاه ضابطین دادگستری تاثیری که عملکرد صحیح و منطبق با موازین قانونی ایشان می تواند در حفظ حقوق و آزادی های شهروندی و پیش گیری از ارتکاب جرم داشته باشد نشان داده شود.
    کلیدواژگان: حقوق شهروندی، ضابط دادگستری، حقوق متهم
  • طیبه اسدآبادی *، محمدعلی دارابی صفحات 76-94
    مشروعیت از مهم ترین مسائل حکومت است که همه ی نظام های سیاسی به آن نیاز دارند و نظام جمهوری اسلامی ایران از آن مستثنی نیست. در نظام های دموکراتیک مبتنی بر قانون اساسی، مشروعیت مبتنی بر عرف عامه و اراده ی عمومی است و اعطای مشروعیت از سوی مردم به حکومت، آزادی عمل مردم را در چارچوب نوع مشروعیت موردنظر محدود و مشروط به قانون اساسی می کند، زیرا در چارچوب قانون اساسی است که تکلیف مشروعیت و حاکمیت مشخص می شود. نظام های سیاسی مذکور از راه های گوناگون سعی می کنند که حکومت و حاکمیت خود را برای مردم، مشروع جلوه دهند. با توجه به اصول مندرج در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مقوله ی مشروعیت حکومت بر اساس معیارهای دینی و عقلانی مشخص می شود و در نهایت، فعلیت مشروعیت حکومت به رضایت و مقبولیت مردمی بستگی دارد.
    سوال مدنظر این است که رابطه ی مشروعیت سیاسی با دموکراسی در یک نظام دموکراتیک چگونه است؟ نوشتار پیشرو با رویکرد توصیفی تحلیلی درصدد واکاوی مفهوم مشروعیت و رابطه ی آن با دموکراسی مدرن در نظام دموکراتیک مبتنی بر قانون اساسی و نیز بررسی مشروعیت در نظام جمهوری اسلامی ایران است. پژوهش حاضر حاکی از آن است که دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی با مفهوم مشروعیت، چه در نظام های غربی و چه در نظام حقوقی ایران که مشروعیت آن مبتنی بر مبانی الهی مردمی است، نسبت و رابطه ی مستقیم دارد.
    کلیدواژگان: مشروعیت، دموکراسی، قدرت، قانون اساسی، جمهوری اسلامی ایران
  • حمزه بهفر صفحات 95-134
    مالیات به عنوان یک هزینه ی اجتماعی ، از ارکان مهم اقتصاد مقاومتی ، مبتنی بر کاهش اتکاء به درآمدهای نفتی ، تامین درآمدهای عمومی کشور ، افزایش استقلال اقتصادی ، عدم وابستگی به کشورهای بیگانه ، توسعه زیرساخت ها و عمران و آبادانی کشور تلقی می شود.
    یکی از حقوق متقابل دولت و مردم ، حق دریافت مالیات برای دولت و تکلیف پرداخت از جانب مردم است لیکن اجرای آن حق نیز تابع قواعد خاص خود می باشد. ماموران مالیاتی از مهمترین ماموران دولتی به حساب می آیند که مستقیما با اموال و دارایی های افراد جامعه (مودیان مالیاتی) در ارتباط می باشند. هرگاه مامور مالیاتی از حدود اختیارات قانونی خود خارج شده و صرفا بر اساس حدس و گمان بر اموال مردمان به هر انگیزه حتی خدمت به دولت تعدی نمایند در اینجاست که حقوق جزا به حمایت از حقوق عامه وارد شده و با توجه به انگیزه ها و اهداف مرتکب و آنچه که مورد تعدی قرار گرفته به کیفر متخلف همت می گمارد.
    در این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و داده های کتابخانه ای به بررسی و تحقیق پرداخته و نتیجا باید گفت در خصوص اعمال مقررات کیفری موضوع ماده 600 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات بر اقدامات مامورین مالیاتی می بایست قاعل به تفکیک گردید. در صورتی که مودی مالیاتی پس از طی شدن و اتمام مراحل دادرسی مالیاتی و احراز غیرعادلانه و زیاده بر حق و قوانین بودن مالیات توسط مراجع دادرسی مالیاتی اقدام به طرح دعوی کیفری نسبت به مامور یا ماموران مالیاتی متخلف نموده باشد ورود مرجع قضایی و طرح شکایت خالی از اشکال می باشد که در این صورت نیز پس از احراز ارکان جرم بالاخص سوءنیت مامور مالیاتی صدور حکم به محکومیت وی امکان پذیر خواهد بود ؛ لیکن در صورتی که مراحل دادرسی مالیاتی به اتمام نرسیده باشد و مودی مالیاتی نیز در زمان رسیدگی یا در طی مراحل دادرسی مالیاتی از ارائه کامل اسناد ومدارک خود امتناع نموده باشد در این صورت طرح شکایت و ورود مرجع قضایی کیفری به پرونده های مالیاتی و شکایات مطروحه از ماموران مالیاتی با موضوعیت تشخیص یا تعیین یامحاسبه یا وصول مالیات به نفع دولت و برخلاف قانون یا زیاده بر مقررات قانونی دارای اشکال خواهد بود ؛ زیرا مرجع تخصصی بررسی و اعلام نظر در این خصوص مراجع دادرسی مالیاتی که در راس آن ها مرجع قضایی دیوان عدالت اداری می باشد هستند. لذا شایسته است مراجع قضایی در صورت اتمام مراحل دادرسی مالیاتی و تایید مراجع دادرسی مالیاتی مبنی بر تعیین و تشخیص یا تعیین یامحاسبه یا وصول مالیات به نفع دولت و برخلاف قانون یا زیاده بر مقررات قانونی توسط ماموران مالیاتی به شکایات مطروحه از ماموران مالیاتی ورود ماهیتی پیدا کنند
    کلیدواژگان: ماليات، مامور مالياتي، مودي مالياتي، اخذ ماليات، دولت، دادرسي مالياتي
  • حسین نیکوی بندری * صفحات 136-175
    ریچارد رورتی متفکر پراگماتیست معاصر، سهم مهمی در نظریه ی حقوق بشر معاصر دارد. وی با بیهوده پنداشتن توجیه عقلانی و اخلاقی حقوق بشر، عقلانیت حاکم بر حقوق بشر را نفی می کند چرا که معتقد است فلسفه اکنون دیگر نمی تواند به حقوق بشر کمک کند. رورتی در عوض در مواجهه با حقوق بشر، عاطفه و همدردی را نه به عنوان مبنایی برای حقوق بشر یا توجیه آن بلکه به عنوان انگیزه ای برای تحریک به رعایت حقوق بشر، پیشنهاد می کند. وی برای منظور و برانگیختن عواطف و احساسات انسانی، تربیت احساسات و روایت گری در حقوق بشر را مفید و نتیجه بخش می داند. از نظر وی بوسیله ی تربیت احساسات به انسان ها می آموزیم که نسبت به رنج یکدیگر حساس باشند و رنج دیگری را رنج خود بدانند. وی روایت گری در حقوق بشر یعنی روایت کردن حوادث و اتفاقات غم انگیز از نقض حقوق بشر در نقاط مختلف دنیا را وسیله ای برای تقویت حس همدردی در میان مردم می پندارد. در جستار حاضر به نقد و بررسی این رویکرد به حقوق بشر می پردازیم.
    کلیدواژگان: ریچارد رورتی، ضدمبناگروی، همدردی، تربیت احساسات، داستانگویی، حقوق بشر
  • نوربخش ریاحی * صفحات 176-217
    قانون، از مهمترین ارزشهای بنیادین درهرکشوری محسوب است. ارزش قانون به دیدگاه حاکمان و فرهنگ ، تمدن ، اخلاق و آداب و رسوم حاکم بر مردم آن کشور وابسته است. قانون دارای معنا، مبنا، اوصاف ، منابع وبه دنبال اهداف خاص و از قبل پیش بینی شده است و همین خصوصیات و ویژگی ها قانون را از سایر قواعد اجتماعی وعناوین مشابه خود، ممتاز و متمایز می سازد.
    در نوشتار حاضر، این ماهیت ، مبانی ، خصوصیات و عناوین در دو نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و دموکراسی به بحث و تطبیق گذارده می شود و این نتیجه به دست می آید که مساله قانون و اهداف آن در دونظام مذکور بر بنیاد نظری متفاوتی استوار است. اگرچه بنیاد و هدف قانون در اندیشه دموکراسی خالی از نقیصه نیست ولی در جمهوری اسلامی ضرورت باز اندیشی در رابطه با بسیاری از پارامترهای قانون امری آشکار به نظر می رسد.
    کلیدواژگان: قانون، دموکراسی، جمهوری اسلامی
|
  • Mohamadreza Razaghi, Ebrahim Auobi bidgoli Pages 12-40
    With the possibility of considering the role of the judiciary as the organ of execution of the judiciary, the use of tried-and-tested judiciary in different stages of criminal procedure and observance of the fundamental rights of the accused in order to secure the principle of Article 32 of the Constitution, the selection and examination of the subject related to the judiciary in the process of arbitration requires a reasonable step In order to enforce the laws as powerful as possible. The first ones who face the criminal phenomenon are the judiciary and the first stage in which the rights of individuals may be violated and violated is the stage of crime detection and prosecution. Therefore, while judiciary officials play a very important role in detecting crime and conducting preliminary investigations, there is a risk of violating the rights of the accused. The maintenance of citizenship rights is closely linked to the actions and decisions of the offenders. Police, as the most prominent example of litigation and the front line of communication with the people, are responsible for securing the order and importance of citizens as one of the most important instances of "public law." Therefore, in this article, it has been tried to identify the role of the judiciary as having the effect that the correct functioning and in accordance with its legal standards can be used to protect the rights and freedoms of the citizen and to prevent the commission of the crime.
    Keywords: Citizens 'rights, lawyers' rights, accused rights
  • Hossein Jahantigh, Hossein Najafi Pages 42-61
    The statute is one of the most important fundamental values in every country. The value of the statute depends on the views of the rulers and the culture, civilization, morality and customs of the people of that country. The statute has meaning, basis, attributes, resources, and for specific purposes, and has already been foreseen, and these characteristics and characteristics distinguish the statute from other social rules and similar titles. In the present article, this nature, foundations, features and titles are discussed and implemented in the two political systems of the Islamic Republic of Iran and democracy, and it is concluded that the issue of statute and its objectives in this system is based on a different theoretical foundation. Although the foundation and purpose of the statute in the thought of democracy is not an issue, but in the Islamic Republic it seems obvious that the necessity of rethinking in relation to many of the parameters of the statute is obvious.
    Keywords: statute, Democracy, Islamic Republic
  • Ghasem Moradi * Pages 63-75
    Richard Rorty, contemporary pragmatist philosopher, has a critical contribution to the contemporary human rights theory. He believes any rational-moral justification of human rights not only useless and vain but also denies rationality in human rights because he thinks that philosophy can no more help to human rights today. Instead dealing with human rights, He suggested sympathy and sentiments not as a basis for human rights, but as motivation in order to impulse people to regards it. For this purpose, he considers human rights telling stories and sentimental education as useful tools. By sentimental education, we can teach to anybody to cares about other humans suffering and pains. By human rights telling stories, he thinks, that means relate the tragic events and violations of human rights in different parts of the world help to strengthen sympathy among the people. In this article, we‘ll examine and analyze this approach to human rights.
    Keywords: Richard Rorty, antifoundationalism, sympathy, sentimental education, telling stories, Human Rights
  • Tayebe Asadabadi *, MohammadAli Darabi Pages 76-94
    Legitimacy is one of the most important issues of the government that all political systems require and the system of the Islamic Republic of Iran is no exception. In democratic systems based on the constitution, Legitimacy is based on the common law and the will of the public and granting legitimacy by the people to the government, Freedom of the people within the framework of legality in question is limited and subject to the constitution Freedom of the people within the framework of legality in question is limited and subject to the constitution .These political systems try to do that in various ways that would legitimize their rule and sovereignty for the people and otherwise they will face a crisis of lack of legitimacy. According to the principles contained in the constitution of the Islamic Republic of Iran, the category of legitimacy and rightness of the state is determined on the basis of religious and rational criteria and the legitimacy of the government puts the person in a position of potential, but its validity depends on popular acceptance.
    This article, with a descriptive-analytic approach, seeks to explore the concept of legitimacy and its relation with modern democracy in a constitutional-democratic system and to study legitimacy in the Islamic Republic of Iran. This research indicatives that constitutional democracy has a direct relation with the concept of legitimacy, both in Western systems and in the Iranian legal system, that legitimacy is based on divine principles of the people.
    Keywords: legitimacy, democracy, power, constitution, Islamic Republic of Iran