فهرست مطالب

دانش سیاسی - پیاپی 1 (بهار و تابستان 1384)

مجله دانش سیاسی
پیاپی 1 (بهار و تابستان 1384)

  • 250 صفحه، بهای روی جلد: 2,500ريال
  • تاریخ انتشار: 1384/06/20
  • تعداد عناوین: 11
|
  • اصغر افتخاری صفحه 9
    طرح مقوله «مصلحت» در حوزه «حکومت اسلامی» از سوی امام خمینی رحمه الله علیه از جمله ابتکارات ارزنده ای به شمار می رود که بر بنیاد میراث فقه شیعی قابل درک است. با این حال برخی از نویسندگان تلاش نموده اند تا ورود مصلحت به حوزه فقه سیاسی شیعه را مقوله ای تازه که منجر به عرفی شدن فقه شیعه می شود، ارزیابی نمایند. در مقاله حاضر نویسنده با بیان این ایده که مصلحت موردنظر امام رحمه الله علیه درون فقه سیاسی شیعه قرار دارد، اقدام به تحلیل نظری و طراحی ساختاری عنصر مصلحت در حکومت اسلامی مطابق با سیره امام خمینی رحمه الله علیه و در چارچوب اصول فقهی شیعه، نموده است. بر این اساس الگوی حکومتی موردنظر امام رحمه الله علیه از حیث نظر و عمل دربردارنده عنصر مصلحت عامه ارزیابی می گردد.
    کلیدواژگان: مصلحت، حکومت اسلامی، شریعت، فقه سیاسی، امام خمینی رحمه الله علیه، ولایت فقیه، مردم سالاری دینی، مشروعیت، عرفی شدن
  • ناصر جمالزاده صفحه 43
    مقاله حاضر یک مطالعه بین رشته ای در زمینه فرهنگ و سیاست است که با استفاده از مفهوم انگاره (image) در رشته فرهنگ و ارتباطات و پیوند آن با سیاست سعی دارد با استناد به مکتوبات سیاسی زمان مشروطیت و تحلیل محتوای آنها، تصویر ذهنی علمای شیعه از نظامهای غربی و حکومت و جامعه ای که در آن زندگی می کردند نشان دهد. بیم از سلطه غرب و هژمونی فرهنگ بیگانه که با ابزار علم و فناوری همراه بود و می رفت تا جوامع اسلامی و از آن جمله ایران را با تهدید و خطر جدی مواجه سازد، تصویر ذهنی غالب نخبگان سیاسی و از آن جمله علمای شیعه در اواخر دوره قاجاریه است.از این رو، آنان برای نجات فرهنگ اسلامی و کشور ایران از هجوم بیگانه همراه یک اقدام اصلاحی به نام مشروطه شدند.
    کلیدواژگان: انگاره سلطه غرب، علمای شیعه، مشروطیت، جنبش تنباکو، تصویر ذهنی، مکتوبات سیاسی
  • محمدرضا حاتمی صفحه 67
    در این مقاله ضمن تاکید بر اهمیت مساله مشروعیت و نقش آن در بقا و دوام نظام های سیاسی، مناسب ترین و صحیح ترین تعریف برای این واژه یعنی «حق حاکمیت فرمانروایان» ارائه و تبیین شده است. مهم ترین سئوال نیز بر این پایه استوار است که حاکم بر چه مبنائی حق حکومت و اعمال قدرت و به عبارتی حق امر و نهی پیدا می کند. سپس با تاکید بر الهی بودن منشا ذاتی مشروعیت حکومت در اسلام بر اختلاف مسلمانان بر منابع مشروعیت حکومت پس از پیامبر(ص) اشاره می شود.شیعیان عموما بر مشروعیت الهی حکومت بعد از رسول الله (ص) اعتقاد می ورزند و در مقابل اهل سنت منابع گوناگونی را از جمله اجماع اهل حل و عقد و بیعت مردم، استخلاف امام سابق و استیلا و زور و غلبه را در انعقاد حکومت و امامت معتبر می دانند که در این نوشتار به تفصیل مورد نقد و بررسی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: مشروعیت، حکومت اهل سنت، حق حاکمیت
  • سید محمدرضا احمدی طباطبایی صفحه 103
    حکمت فلسفی، اخلاقی و سیاسی در ایران پس از اسلام و همچنین در جهان اسلام با حکمت یونانی خصوصا آرای افلاطون و ارسطو، پیوند و تعامل نزدیک داشته است. بزرگ ترین و مهم ترین شارحان حکمای برجسته یونان خصوصا ارسطو، فلاسفه اسلامی مانند فارابی و ابن رشد بوده اند تا جایی که به ارسطو معلم اول و به ابونصر فارابی معلم ثانی اطلاق شده است. از آثار مهم و میراث فکری ارسطو که مورد استناد و بررسی و نقد حکمای اسلامی واقع شده رساله اخلاق ارسطو است. «رساله اخلاق نیکو ماخسی» که ارسطو خطاب به فرزند خویش به رشته تحریر درآورد پس از ترجمه به زبان عربی در اختیار دانش پژوهان مسلمان بویژه حکمای مسلمان ایرانی قرار گرفت. تاثیر این رساله اخلاقی در میراث مدنی و اخلاقی در جهان اسلام کاملا مشهود و برجسته می نماید. قرابت تعالیم اخلاقی ارسطو در این رساله با آموزه های اخلاقی در اسلام موجب توجه مضاعف به محتوای رساله مزبور از سوی حکما و فلاسفه اسلامی و اقبال بیشتر به مفاد آن گردیده است. در این نوشتار، رگه هایی از این تاثیر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: رساله اخلاق، ارسطو، حکمای اسلامی
  • علی محسنی* صفحه 129

    این نوشتار درصدد آن است تا بنیانهای نظری و عملی مفهوم مردمسالاری دینی به عنوان یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران و مفاهیم نوینی که در ادبیات و گفتمان سیاسی کشورمان در سالهای اخیر مطرح شده را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور مولفه ها و لوازم تحقق مردمسالاری دینی نظیر تعلق حکومت به مردم و نقش تعیین کننده مردم در انتخاب حاکمان با استناد به رهیافت حضرت علی (ع) به مثابه تجسم عینی قرآن و عصاره سنت نبوی تجزیه و تحلیل می گردد تا از خلال این مباحث وجوه تمایز مردمسالاری دینی با مردمسالاری لیبرالیستی آشکار شود.

    کلیدواژگان: حکومت، حاکمیت، مشارکت، خلافت، بیعت
  • جلال درخشه صفحه 159
    توسعه و بسط تمدن صنعتی طی دو قرن اخیر آثار مثبت و منفی متعددی برای بشریت به همراه داشته است. یکی از پیامدهای چالش برانگیز، فرآیند مداخله انسان در طبیعت و دگرگونی های زیست محیطی ناشی از آن است. دگرگونی هایی که به تدریج شک و تردیدها و نگرانی های بسیار جدی را رودرروی عملکرد انسان مدرن قرار داد و تکان های شدیدی در ذهنیت او نسبت به آینده جهان زیست خود به وجود آورد. گسترش این نگرانی ها باعث شکل گیری گرایش های فکری و جنبش های حفاظت از محیط زیست با عنوان کلی بوم گرایی و جنبش سبز به عنوان تعیین کننده ترین گفتمان در این خصوص گشت. گفتمانی که کوشش می نماید مناسبات بین انسان و طبیعت را پس از تجربه دو قرن جهان صنعتی بازبینی نماید.
    این مقاله سعی دارد ضمن توضیح خاستگاه تاریخی اندیشه های بوم گرایی مولفه های آن را در قالب تبیین اندیشه های سیاسی بوم گرایان بیان دارد.
    کلیدواژگان: بوم گرایی، محیط زیست، اندیشه سیاسی، تمدن صنعتی، جنبش سبز
  • فرشاد شریعت صفحه 181
    جان لاک فیلسوف سیاسی قرن هفده مکتبی را در فلسفه سیاسی غرب تاسیس کرد که در جریان تکامل به لیبرالیسم شهرت یافت. این مقاله در بررسی آرای سیاسی این متفکر در «دو رساله حکومت» و تطبیق آن با مبادی نظری حقوق بشر که در منشور ملل متحد و نیز اعلامیه جهانی حقوق بشر تنظیم شده بر آن است تا دریابد که چرا و چگونه می توان تشخیص داد که لیبرالیسم لاک و اصولی که وی برای نظام لیبرالیستی تعریف کرده در قواعد بین المللی معاصر حضوری مؤثر و حتی تعیین کننده داشته است.
    کلیدواژگان: جان لاک، لیبرالیسم، دو رساله حکومت، حقوق بشر، منشور ملل متحد
  • کاوسس سید امامی صفحه 201
    برخی از چهره های سیاسی که همراه جورج دبلیو بوش وارد کاخ سفید شدند از همان ابتدا دیدگاه هایی را آشکار ساختند که به شدت جنبه ایدئولوژیک داشت و با پراگماتیسم رایج در میان سیاستمداران ارشد آمریکا تفاوت های بارزی را نشان می داد. گروه مذکور که در محافل سیاسی و مطبوعاتی به نومحافظه کاران موسوم شدند طراح برنامه های بلندپروازانه جدیدی در سیاست خارجی آمریکا و نیز تحولات بسیار مهمی در سیاست های داخلی این کشور بوده اند که در مجموع چهره سیاسی این کشور را در داخل و خارج متحول کرده است. نویسنده در این مقاله کوشیده است تا ریشه های فکری نومحافظه کاران را کندوکاو و تبارشناسی کند.
    کلیدواژگان: نو محافظه کاران، اندیشه سیاسی، لیبرالیسم اقتصادی، محافظه کاری اجتماعی، ایالات متحده آمریکا
  • معرفی کتاب
  • داود غرایان زندی صفحه 223
  • غلامرضا خواجه سروی صفحه 233
  • محسن خانی صفحه 239
|
  • Asghar Eftekhari Page 9
    The inclusion of "expediency" in the domain of Islamic government by Imam Khomaini (ره) was an initiative rooted in Shiite jurisprudential heritage. Nevertheless, some authors have tried to evaluate the introduction of this practice into Shiite political law as a totally unprecedented trend which would ultimately secularize it. The present article intends to clarify the fact that Imam Khomaini's endeavor has its origins in the Shiite thought and therefore a structural and theretical analysis of expediency within Shiite jurisprudential framework and in accordance with Imam Khomaini's tradition which is based on general expedincey in both theory and practice, is offered.
  • Naser Jamalzadeh Page 43
    This article is an inter disciplinary study of culture and politics that combines insights from political science and the discipline of culture and communication – Based on narious documments and secondary sources pertaining to the period of constitional revolution in Iran, an attempt is made to reconstruct the mental Images that the Ulama had of western Political systems and governmentals. Fear of western domination and its cultural hegemony seemed imminent due to western countrie's superiority in science and technology. Perceptions of such imminent danger created particular images of the west in the minds of Iranian political elite and shii ulama that prompted them to join in one way or anotheres the reform movement which come to be know as the constitutional movement.
  • Mohammad Reza Hatami Page 67
    The article, while emphasizing the significance of legitimacy and its role in making political systems endure, presents a strict definition of the concept which could also be understood as "the right of government". A main guestion here relates to the foundations which authorize the rulers to effect their power. The article also elaborates on the divine nature of the legitimacy of government according to Islam and the different stances of Moslems as regards the sources of this legitimacy after the demise of the Holy prophet. The Shiites believe in the divine legitimacy of governments after the Prophet where as the Sunnis give credit to the consensus of the experts and people's consent, or the naming of a success or by the ruler, or the forceful seizure of power.
  • Seyyed Mohammad Reza Tabatabaee Page 103
    There was a close interaction between post-Islamic Iranian philosophy and that of Greece especially Platonic and Aristotelian trends of thought. Islamic Philosophy such as Farabi and Ibn Rushd were among the major interpreters and annotators of great Greek philosophers particularly Aristotle to the extent that Farabi was given the attribute of "Magister Secundus". A main topic of discussion among Moslem scholars was the great work of Aristotle, the Nichomachean Ethics, which was composed as precepts intended for the author's son Nichomachus. Its Arabic translation brought a great impact on the ethical and civil heritage of Islamic scholars, since there was some closeness between those precepts and the Islamic ones. This article discusses traces of this impact.
  • Ali Mohseni* Page 129

    This article discusses the theoretical and practical foundations of religious democracy as an achievement of the Islamic Republic of Iran, which has introduced some new terminology and concepts in the political discourse of Iran in recent years. To this end, some necessary measures taken to actualize religious democracy like the role afforded to people in the election of their rulers following the model of Imam Ali (ع) as the embodiment of the Holy Quran and the Prophet's Tradition, are being considered. This would clarify the differences between religious and liberalistic democracy.

  • Jalal Darakhshah Page 159
    The Spread of industrial civilization had various positive and negative concequences for humantiy. Among its negative consequences one can cite the growing intervention of man kind in nature and the subsequent environmental changes that have been brought about. Such transformations in the natural environment led to serious doubts and concerns about the conduct of humanity in modern civilization and sent shock waves into modern man's pereceptions of his future life word.The growth of various environmental movements and ecological thought can be attributed to this new realization. The green movement and ecologism now present themselves ad the main discourses in this field and attempt to reevaluate the inter relation ships between man and nature after two centuries of industrial growth.
  • Farshad Shariat Page 181
    John Locke, as a political thinker of seventeenth century established a school of thinking in political philosophy; known as liberalism in western political ideas. This article in its comparative survey through Locke's political theories, as mentioned in two treatises of Government, And new order of human rights, as fabricated in Charter of the United Nations and Universal Declaration of Human Rights, investigates the theoretical foundations of Locke's political philosophy; examining how and to what exent, his farily long engagement in liberalism has influenced or possibly determined the various components of the contemporary political thoughts.
  • Kavous Seyed-Emami Page 201
    Some of the political figures who accompanied George W.Bush into the white House from the very beginning revealed ideas and courses of action which seemed to have a strong ideological bent and departed from the familiar pragmatism of most senior U.S politicians. This new group who came to be known as neoconservatism in political circles and in the press began expressing redical ideas and implementing ambitious projects in U.S foreign policy and be came instrumental in various internal policy shifts towards dismantling of the welfare state. The author tries investigate the intellectual roots of conservatism in contemporary united states.