فصلنامه رشد فناوری
پیاپی 54 (بهار 1397)

بین رشد اقتصادی و تراز تجاری هر کشور ارتباط وجود دارد. کشورها براساس توانمندی های اقتصادی و تجاری خود، در بازار جهانی مشارکت می کنند و از منافع تجارت آزاد بهره مند می شوند. افزایش فزاینده ی سهم صادرات و واردات محصولات صنعتی منبعی، قابل اتکاء برای تخصیص بهتر منابع، کارایی و رشد تولید به حساب می آید. در واردات و صادرات کالاهای صنعتی، فناوری نقش عمده ای را ایفا می کند. فناوری به عنوان عامل ارتقای فرایند تولید کالاهای صنعتی، بهبود کیفیت و کاهش قیمت تمام شده این محصولات است. بنابراین، جذب فناوری از کانال واردات کالاهای صنعتی متغیری جانشین برای اثر سر ریز تحقیق و توسعه است، که به افزایش در سطح دانش و سهم صنایع مبتنی بر فناوری های پیشرفته در تولید ناخالص داخلی و رشد صادرات منجر می شود. در پژوهش حاضر ابتدا به نقش فناوری در افزایش مزیت رقابتی در عرصه تجارت بین الملل و رشد اقتصادی پرداخته شده است. پس از آن انتقال فناوری از کانال واردات و صادرات صنایع با فناوری بالا، متوسط و پایین و نقش آن ها بر روی رشد اقتصادی تجزیه و تحلیل شده است و به ارایه تصویری از رشد اقتصادی و صادرات و واردات صنایع با سطوح مختلف فناوری در ایران و برخی از کشورهای آسیایی پرداخته است. در نتیجه گیری یکی از مهم ترین کانال ها جهت رشد اقتصادی ایران ابتدا جذب فناوری و سپس یادگیری و به کارگیری آن در چرخه تولید برای ایجاد تنوع در تولید و بالابردن کیفیت تولیدات و افزایش صادرات عنوان شده است.

امروزه فناوری اطلاعات یک بخش مهم و راهبردی در توسعه کسب وکار و افزایش قدرت رقابتی است و حاکمیت فناوری اطلاعات بخش مهمی از حاکمیت کسب وکار محسوب می شود. ابزارهای مختلفی برای ارزیابی حاکمیت فناوری اطلاعات وجود دارد. یکی از کامل ترین و پرکاربرد ترین این ابزارها کوبیت است. چارچوب کوبیت، چارچوب اطلاعاتی است که بیان می کند چه باید انجام شود تا به برتری فناوری اطلاعات دست یابیم براین اساس شرکت ها نیاز به اجرای کوبیت خواهند داشت . پایه هر علم، شناخت آن است و ارزش قوانین هر علمی به روش شناسی ای مبتنی است که در آن علم به کار می رود بکارگیری روش های غیرقطعی اطلاعات نزدیک تری به واقعیت ارائه می دهند این پژوهش با هدف بکارگیری رویکرد غیرقطعی سلسله مراتب خاکستری جهت ارزیابی حاکمیت فناوری اطلاعات انجام شده است همچنین در این پژوهش الگویی ترکیبی از کوبیت و چارچوب معماری سازمانی توگف ارائه شده است. پژوهش حاضر از نظر جهت گیری، کاربردی و از نظر روش توصیفی - پیماشی است. از پرسش نامه برای تعیین وزن ابعاد فرایندهای حاکمیت فناوری اطلاعات و ارزیابی فرایندهای فناوری اطلاعات در دانشکده آموزش های الکترونیک دانشگاه شیراز به عنوان سازمان مورد مطالعه استفاده شده است. جامعه اول پژوهش شامل گروه خبرگان حوزه حاکمیت فناوری اطلاعات است که با استفاده از تکنیک گلوله برفی انتخاب می شوند. جامعه دوم شامل20 نفر از مدیران و کارکنان دانشکده براساس تمام شماری می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش چگونگی بکارگیری تئوری خاکستری جهت ارزیابی حاکمیت فناوری اطلاعات و همچنین ارائه مدل ترکیبی از توگاف و کوبیت در این ارزیابی را نشان می دهد. در این پژوهش تعداد 31 فرایند از فرایندهای حاکمیت فناوری اطلاعات دارای سطح بلوغ بالاتر از سطح دو و پایین تر از سطح سه در سازمان مورد مطالعه می باشند نتایج پژوهش بیانگر آن است که سازمان مورد مطالعه بستر مناسبی برای پیاده سازی حاکمیت فناوری اطلاعات دارد و مدیران سازمان با تکیه بر حوزه های کوبیت می توانند این بستر را فراهم کنند.

ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات دریچه ی جدیدی را فراروی انسان گشوده و بر جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی او تاثیر گذاشته است. انسان سعی کرده است با افزایش دانش خود در این زمینه از آن به شکل های گوناگون استفاده کند که از جمله آن ها در آموزش و یادگیری است. پیشرفت فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نقش بسیار مهمی در نحوه آموزش و یادگیری داشته است. ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی موجب شده است که آموزش و یادگیری از حالت سنتی (چهره به چهره) خود فاصله گرفته و به سمت شیوه های نوین برود. در واقع نحوه آموزش و یادگیری انسان ها متفاوت شده است و دلیل این امر را در تغییرات و رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات می توان جست. هدف از این پژوهش، بررسی تغییرات یادگیری در اثر رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشد. این پژوهش یک پژوهش مروری می باشد و از روش کتابخانه ای و مطالعه عمیق ادبیات موجود در مقالات و کتب مرتبط داخلی و خارجی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، انواع یادگیری، تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر یادگیری، یادگیری چهره به چهره، یادگیری از راه دور، یادگیری مکاتبه ای، یادگیری الکترونیکی، یادگیری سیار، و یادگیری ترکیبی برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. پژوهش نشان می دهد که هر چه از گذشته فاصله گرفته می شود و در مسیر آینده گام برداشته می شود، تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در یادگیری بیشتر شده و رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات موجب شده است که افراد به سمت یادگیری از راه دور، مادام العمر، شخصی سازی شده، شبکه ای، فارغ از زمان و مکان، و... حرکت کنند.

اینترنت اشیاء یک نوآوری جدید در دنیای فناوری است و تاکنون با پشتیبانی بسیاری از شرکت ها، پیشرفت های زیادی نموده است؛ اما این تازه نقطه شروع رشد آن است. مقاله ی حاضر، به بررسی اینترنت اشیاء از دیدگاه کسب وکار و یکپارچگی آن با فناوری رایانش ابری با تمرکز بر جنبه های نظری و عملی می پردازد. با ورود اینترنت اشیاء به حوزه های مختلف دانش و گستردگی و حجم بالای داده ها و نیاز به تحلیل و مدیریت این اطلاعات، رایانش ابری به عنوان تنها راه حل برای تامین نیازهای نرم افزاری و سخت افزاری معرفی شده و معماری های مطرح آن، در این مقاله معرفی و ارزیابی خواهند شد. این یکپارچه سازی در عین اینکه فواید بسیاری دارد و موجب بهبود بسیاری از اپلیکیشن ها می شود، با چالش هایی نیز روبه رو است که در رابطه با آن بحث خواهد شد. در ابتدای مقاله اکوسیستم کسب وکارهای اینترنت اشیاء با هدف شناخت نقش های این اکوسیستم معرفی شده، سپس تاثیر اینترنت اشیاء بر اجزای مدل کسب و کار شرکت ها بررسی شده و گونه شناسی مدل های کسب وکار اینترنت اشیاء صورت می گیرد. در ادامه مهم ترین معماری و پلتفرم های این حوزه تشریح می شوند و در نهایت با توجه به رویکرد مقاله، چارچوب کسب وکاری معرفی می شود که می تواند توسط توسعه دهندگان، به عنوان نقطه شروع برای ایجاد برنامه های کاربردی از اینترنت اشیاء بر بستر فضای ابری، استفاده گردد. در پایان مطالعات انجام شده می توان نتیجه گرفت که اینترنت اشیاء به زودی به تمام جنبه های جهان فیزیکی راه یافته و موجب بهره وری بالا در تمام ابعاد آن می شود و به عنوان یک چشم انداز جذاب برای توسعه و رفاه کشورها تلقی خواهد شد.

امروزه با سرعت پیشرفت فناوری ها و توجه روزافزون به نوآوری بعنوان پیشران توسعه اقتصادی کشورها، توجه به طراحی و پروراندن اکوسیستم های نوآوری بیش از پیش رو به افزایش است. اکوسیستم های نوآوری معمولا بصورت راهبردی و شبکه ای حول یک فناوری، بخش و یا صنعت خاص در راستای ایجاد فعالیت های کارآفرینی، توسعه و تکامل می یابند. یکی از مهم ترین اقدمات در مسیر طراحی اکوسیستم های نوآوری، جستجو، شناخت، انتخاب و استقرار بازیگران کلیدی اکوسیستم های نوآوری می باشد. پژوهش حاضر یک پژوهش کاربردی با رویکرد کیفی است که با هدف شناسایی بازیگران کلیدی در طراحی اکوسیستم نوآوری صنعت پایین دست پتروشیمی به کمک مطالعه موردی چندگانه صورت گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شش بازیگر اصلی نقش آفرین در توسعه اکوسیستم نوآوری صنعت پایین دست پتروشیمی شامل هماهنگ کننده و معمار طراحی، شتاب دهنده، تامین کننده زیرساخت های انسانی و فیزیکی، سرمایه گذار خطرپذیر، کاربران رهبر و کارشناسان رهبر می باشد که به ترتیب هلدینگ توسعه کسب و کار نکو به عنوان هماهنگ کننده و معمار طراح، شرکت مدیریت صنعت نکو به عنوان شتاب دهنده، پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران، شرکت پژوهش و فناوری، پژوهشگاه صنعت نفت، پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی ایران و دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه های شریف، تهران و امیرکبیر به عنوان تامین کننده زیرساخت های انسانی و فیزیکی، صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان سرمایه گذار خطرپذیر، شرکت های صاحب دموپلنت و روابط عمومی شرکت ملی پتروشیمی بعنوان کاربران رهبر و شرکت های دانش بنیان موفق به عنوان کارشناسان رهبر شناسایی شدند. مطالعات و نتیجه این پژوهش در کمک به شناخت الزامات و توانمندی های بازیگران در پرورش و توسعه اکوسیستم نوآوری صنعت پایین دست پتروشیمی برای مدیران و تصمیم گیران صنعت نفت و پتروشیمی کشور بسیار موثر خواهد بود.

دنیای رقابتی امروز، ایجاب می کند تا دانش به عنوان ارزشمندترین منبع راهبردی شناخته شده و توانایی سازمان به منظور کاربرد دانش برای استفاده از فرصت های بیشتر مورد اهتمام قرار گرفته و در مقایسه با رقبا، مهم ترین عملکرد را داشته باشد. هدف از اجرای این تحقیق، شناسایی و وارسی برخی از عوامل تاثیرگذار بر پیاده سازی مدیریت دانش در جهاد دانشگاهی است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه است. برای اعتبار و روایی از صاحب نظران حوزه مدیریت و آشنا به فناوری اطلاعات استفاده شد و پس از تجمیع نظرات، پرسش نامه برای سنجش پایایی در نمونه 60 نفری مورد آزمون مقدماتی قرار گرفت. در این مرحله ضریب آلفای کرونباخ متغیر فناوری اطلاعات برابر با 82%، متغیر ساختار سازمانی برابر با 81% ، متغیر فرهنگ سازمانی برابر با 92%، متغیر انگیزش برابر با 91% و متغیر عوامل مدیریتی برابر با 93% به دست آمد که بیانگر قابل اعتماد بودن ابزار سنجش است. جامعه آماری این پژوهش یعنی مدیران و کارشناسان دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی شامل 200 نفر بودند که حجم نمونه 132 نفر بدست آمد. یافته های این تحقیق نشان می دهد، عوامل تاثیرگذار بر پیاده سازی مدیریت دانش شامل فناوری اطلاعات، ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی، انگیزش و عوامل مدیریتی ارتباط مستقیم با پیاده سازی مدیریت دانش دارد. بیشترین اثر به بعد انگیزش اختصاص داشته و بعد از آن ابعاد فناوری اطلاعات، فرهنگ سازمانی، عوامل مدیریتی قرار دارند و کمترین اثربخشی در بین متغیرهای این پژوهش نیز به بعد ساختار سازمانی اختصاص دارد.

باتوجه به اینکه بازاریابی برندهای لوکس در رسانه های اجتماعی یکی از انواع بازاریابی دیجیتالی است و هدف برقراری ارتباط با مخاطبان و مشتریان به منظور ارائه خدمات و کسب و کار است، می توان از رسانه های اجتماعی برای بازاریابی اینترنتی استفاده کرد. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر تلاش بازاریابی برندهای لوکس بر ارزش ویژه برند و رفتار مصرف کننده است، تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش بکار گرفته شده در این تحقیق تحلیلی- پیمایشی بود. جامعه مورد مطالعه مصرف کنندگان ایرانی برندهای لوکس در رسانه های اجتماعی (مشتریان) بود که تعداد آنان نامحدود است و با توجه به تعداد نامحدود آنان برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران و با خطای 05/0 بصورت تصادفی 385 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردید. جهت گردآوری اطلاعات و داده های مورد نیاز به منظور بررسی فرضیه های تحقیق از پرسش نامه استفاده شد. در آمار استنباطی ابتدا ابعاد مورد نظر تعیین و شاخص ها استخراج گردید، پس از بررسی پایایی و روایی پرسشنامه، نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون کلموگروف اسمیرنف بررسی و سپس با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار SPSS و lisrel به بررسی فرضیات پرداخته شد. براساس نتایج به دست آمده تمام فرضیات پذیرفته شدند. بطوریکه تلاش بازاریابی برندهای لوکس در رسانه های اجتماعی بر ارزش ویژه برند مبتنی بر مصرف کننده دارای بیشترین تاثیر به میزان 95/0 بود.

پیشرفت های تکنولوژی و فناوری، راهکار جامع و کاربردی سیستم های حمل ونقل هوشمند (1ITS) را به منظور غلبه بر مشکلات حمل ونقلی، پیش روی مدیران شهری قرار داده است. یکی از مهم ترین زیرسیستم های ITS که نقش بسزایی در کنترل ترافیک و سوانح دارد، سیستم و یا فناوری شبکه هوشمند بین خودرویی (2VANET) می باشد. VANET که هدف آن تامین امنیت و راحتی برای مسافران است، شبکه ای متشکل از خودروها می باشد که در آن خودروها به عنوان گره های شبکه با استفاده از فناوری های بی سیم با یکدیگر در ارتباط هستند. در این مقاله ضمن معرفی فناوری شبکه VANET کاربردهای نوین آن در صنعت ریلی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و فناوری شبکه هوشمند بین ناوگان ریلی (3RANET) پیشنهاد شده است. در RANET ناوگان ریلی گره های شبکه هستند و دارای ارتباط بی سیم و پویا با یکدیگر می باشند. افزایش درآمد، کاهش هزینه ها و سوانح، افزایش کارایی، افزایش رضایت صاحبان کالا و مسافران از مهم ترین اهداف صنعت راه آهن است که فناوری RANET در تحقق این اهداف می تواند نقش بسیار مهمی را ایفا نماید و زمینه توسعه حمل ونقل ریلی بدون راننده را فراهم آورد. RANET می تواند زمینه ساز ظهور شرکت های دانش بنیان در حوزه های فناورانه حمل ونقل ریلی و بروز خلاقیت و نوآوری های کاربردی باشد. نتایج مقاله نشان می دهد که شرکت های دانش بنیان قادر خواهند بود در استفاده های نوین از فناوری RANET در زمینه هایی همچون برنامه ریزی حرکت قطارها، بلاک بندی پویا، برنامه ریزی حمل ونقل چند وجهی و مدیریت تقاطع ها و دستگاه های سوزن خطوط ریلی و غیره فعالیت نمایند.