فهرست مطالب

فصلنامه پژوهش های جغرافیایی
پیاپی 60 (تابستان 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/11/01
  • تعداد عناوین: 14
|
  • فرج الله محمودی، مجتبی یمانی، شهرام بهرامی صفحه 1
    دراین تحقیق با هدف بررسی نقش عوامل و اشکال ژئومورفولوژی در ویژگی های سیلاب، مدل GIUH در حوضه آبخیز کنگیر(ایوان غرب) ارزیابی شده است. مدل GIUH بر اساس عوامل ژئومورفولوژی کمی حوضه ها، هیدروگراف سیل را برآورد می کند. به منظور بررسی این مدل، ابتدا داده های ژئومورفولوژی کمی حوضه مانند RB (نسبت انشعابات)،RA (نسبت مساحت)،RL (نسبت طول)،L? (طول آبراهه بالاترین درجه) و سپس داده های بارش رواناب و معادلات دبی – سرعت، به دست آمد و مقادیر QP (دبی اوج) و TP (زمان تا اوج) برای پنج واقعه بارش - رواناب استخراج شد. مقایسه داده های مشاهده ای و محاسبه ای نشان می دهد که مقادیرQP محاسبه ای تقریبا به مقادیر QP مشاهده ای نزدیک می باشند درحالی که مقادیرTP محاسبه ای بیشتر از TP مشاهده ای می باشند.بررسی ها نشان می دهد که کارایی مدل GIUH در برآورد دبی پیک سیلاب، نسبتا مناسب است، درحالی که کارایی آن در برآورد شکل کامل هیدروگراف پایین است. تحقیق حاضر نشان می دهد که اشکال خاص ژئومورفولوژی مانند چاله ها، درز و شکاف های آهکی و تکتونیکی، باعث کاهش سرعت و ضریب رواناب شده و بنابراین مقادیر QP و TP سیلاب را تحت تاثیر قرار می دهند. همچنین روابط پیچیده اشکال کارستیکی با آب های سطحی و زیر زمینی و ویژگی های بارش، باعث شده است که مدل مذکور فاقد روند ثابت و مشخصی در پیش بینی سیلاب باشد. نتایج این تحقیق همچنین نشان می دهد که پارامترهای QP و Tp علاوه بر عوامل ژئومورفولوژی، تا حدودی از تغییرات شدت بارش در هر رگبار نیز متاثر می شوند. کلید واژه ها: هیدروگراف واحد لحظه ای ژئومورفولوژیکی (GIUH)، کنگیر، زمان تا اوج (TP)، دبی اوج (QP)، مسیر.
    کلیدواژگان: هیدروگراف واحد لحظه ای ژئومورفولوژیکی (GIUH)، کنگیر، زمان تا اوج (TP)، دبی اوج (QP)، مسیر
  • سید کاظم علوی پناه، محمدصدیق قربانی صفحه 15
    کشور ایران به دلیل قرارگرفتن در منطقه همگرایی صفحه عربستان در جنوب و صفحه اوراسیا در شمال، از نظر تکتونیکی یک منطقه بدون ثبات محسوب می شود. وقوع زلزله های مکرر و مخرب در ایران این واقعیت را تایید کرده است. زلزله ای با بزرگی گشتاوری 6/6 در تاریخ 5 دی ماه 1382 شهر تاریخی بم را بشدت تخریب کرد. وقوع این زلزله را در ابتدا ناشی از فعالیت گسلی می دانستند؛ که تقریبا با امتداد شمال- جنوب از میان شهرهای بم و بروات عبور کرده است اما بعدا مشخص شد عامل این زمین لرزه، فعالیت یک گسل پنهان در زیر شهر بم بوده است که یکی از انشعابات گسل بم محسوب می شود. در بررسی حاضر ضمن مروری بر کاربردهای سنجش از دور، به ویژه سنجش از دور حرارتی در مطالعات مربوط به زلزله، چگونگی واکنش سازندهای زمین شناسی منطقه بم در مقابل امواج زلزله، شواهد ژئومورفولوژیکی فعالیت های تکتونیکی منطقه در طول کواترنر، مشخصات هندسی گسل بم و آثار آن بر چشم انداز ژئومورفولوژیکی منطقه مورد مطالعه قرار گرفته است. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که سازندهای منطقه در تشدید، تداوم امواج زلزله و رساندن دامنه امواج به مرحله تخریب کامل دخیل بوده اند. به وجود آمدن تدریجی یک پرتگاه 15 - 20 متری، انحراف جریان های سطحی، وجود آبکندهای (خندقها) عمیق و ناپایداری های دامنه ای همگی بیانگر بی ثباتی منطقه بم از نظر تکتونیکی می باشد. با توجه به این شواهد، امکان فعالیت مجدد گسل های منطقه در آینده نیز وجود دارد. کلید واژه ها: زلزله، سنجش از دور، گسل فعال،گسل بم، تکتونیک، ژئومورفولوژی ساختمانی.
    کلیدواژگان: زلزله، سنجش از دور، گسل فعال، گسل بم، تکتونیک، ژئومورفولوژی ساختمانی
  • محمدحسین Ramesht، سید عبدالعلی کمانه، صمد فتوحی صفحه 31
    مطالعات ژئومورفولوژیست ها در زمینه سیستمهای محیطی به شناخت چارچوب های نظری در زمینه الگوهای ساختاری و رفتاری سیستمها منتهی می شود و البته تدوین و تبیین آن برای محققان همواره شوق انگیز بوده است. تشریح چنین الگوهای رفتاری و ساختاری(مدل ها) که گاهی اوقات ما را قادر به پیش بینی های مشروط می کند، مستلزم نوعی بی پیرایگی و ساده انگاری است تا به توان چنین مفاهیمی را به دیگران نیز انتقال داد. نکته قابل تامل در طراحی یک مدل، چارچوب های نظری فهم و ادراک ما است که در قلمرو آن پدیده مورد نظر ارزیابی می شود. اگرچه همواره سعی شده است صحت وکارایی یک مدل به هم پوشانی آن با واقعیات تجربه پذیر تطبیق داده شود ولی نباید از نظر دورداشت که بسیاری از مدل ها تنها جنبه مفهومی داشته و هرگز در عالم واقع تجلی پیدا کردنی نیستند. بسیاری از محققان مدل های پیشنهادی خود را به صورت آنالوگ از واقعیات دیگری وام می گیرند؛ برای مثال وقتی آب شناسان سعی بر آن دارند که جریان آب رود خانه ای را با جریان الکتریسیته همسان و مشابه تلقی کنند در واقع از یک واقعیت تعریف شده بهره برده و رفتار آب که پدیده مورد نظر آن هاست، به مدل جریان الکتریسیته خورانیده اند. این روش یک شیوه معمول و رایج است و خرده ای نیز بر آن نمی توان گرفت. آن چه در این مقاله به آن پرداخته شده است بیشتر معطوف به چارچوب های معرفت شناسی است و جوابی به این پرسش است که اگر چارچوب های شناخت شناسی تغییر پیدا کنند چه تاثیراتی بر طراحی مدل های ما خواهد گذاشت و یا چه رابطه ای بین مدل ها و چارچوب های دیدگاهی در ژئومورفولوژی می توان استنتاج کرد. کلید واژ ه ها: سیستم، مدل، معرفت شناسی، تعادل، پسخوراند، ژئونرون
    کلیدواژگان: سیستم، مدل، معرفت شناسی، تعادل، پسخوراند، ژئونرون
  • فریبا اسفندیاری درآباد، مقصود خیام صفحه 49
    اصطلاح برفساب برای توصیف آن دسته از فرآیندهای ژئومورفولوژی به کار می رود که در اثر حضور دائمی یا طولانی مدت برف در مکانی بوجود می آیند و برای توجیه منشاء و نحوه تشکیل بعضی از لندفرم ها به این فرآیند توسل می جویند. دامنه شرقی سبلان با توجه به جهت گیری جغرافیایی آن، ارتفاع زیاد، جهت باد غالب، نوسان درجه حرارت روزانه و سالانه؛ برف به عنوان یک عامل ژئومورفیک عمل نموده و در ایجاد و توسعه بسیاری از اشکال و پدیده های ژئومورفولوژی نقش اولیه و اساسی ایفا می کند. با توجه به اهمیت چنین تغییراتی در منطقه یاد شده و همچنین برای پاسخ گویی به سؤالات بی شماری در زمینه علل و نحوه تشکیل بعضی از اشکال و وقوع برخی از پدیده ها در سطوح دامنه ها، در مقاله حاضرسعی شده است که، فرآیندهای نیواسیون، اشکال مرتبط با نیواسیون و به طور کلی نقش فرآیندهای نیوال در تغییر چهره دامنه شرقی سبلان مورد بررسی قرار گیرد. کلید واژه ها: برفساب، رگولیت، چاله های هوازده، تکه های برفی، ترموسیرک.
    کلیدواژگان: برفساب، رگولیت، چاله های هوازده، تکه های برفی، ترموسیرک
  • قاسم عزیزی، زهرا صمدی صفحه 61
    در این تحقیق به منظور تحلیل الگوی سینوپتیکی سیل بیست و هشتم مهر ماه 1382 که در استان های گیلان و مازندران (به ویژه غرب آن) به وقوع پیوست، پس از بررسی شرایط جغرافیایی و ویژگی های فیزیکی سواحل جنوبی خزر، با استفاده از داده های آمار جوی روزانه و سه ساعته ایستگاه های سینوپتیک منطقه، آرایش سینوپتیکی الگو و روند آن در نقشه های وضع هوا از سطح زمین تا سطح 500 هکتوپاسکال در طی 8 روز متوالی مطالعه و بررسی گردید. بررسی های انجام شده بر روی الگوی فوق نشان می دهد که وجود ناوه عمیق در شمال شرق اروپا و امتداد محور آن بر روی دریای خزر، موجب فرا رفت هوای سرد قطبی (C.P) از عرض های شمالی بر روی دریای خزر گردیده است. حضور آنتی سیکلون مهاجر با کشیدگی شمال غرب جنوب در غرب ناوه و سیکلون جبهه ای در شرق ناوه و در نتیجه هم جهت شدن حرکت آنتی سیکلونی آن با حرکت سیکلونی جلو ناوه نیز باعث تقویت آن گردیده است. از سوی دیگر حرکت نصف النهاری قابل ملاحظه جریانات سطوح میانی جو موجب تقویت تاوایی شده است. همزمانی عوامل مذکور و نیز تشدید حداکثر اختلاف حرارتی بین هوای سرد قطبی و سطح آب دریا در این فصل (پاییز) در منطقه، فاکتورهایی هستند که ایجادکننده بارش شدید و سیل آسای فوق می باشند. کلید واژه ها: الگوی سینوپتیکی، بارش پاییزی، دریای خزر، سیل.
    کلیدواژگان: الگوی سینوپتیکی، بارش پاییزی، دریای خزر، سیل
  • فریده اسدیان، محسن پورکرمانی، مهران آرین صفحه 75
    در این مقاله، توده های تبخیری دیاپیری شده واقع درگستره گرمسار - لاسجرد بررسی شده. درباره آغاز دیاپیریسم، ناپایداری ثقلی نمک به هالوکینز نسبت داده شده اما رخداد فاز کوهزایی پلیوسن آغازی،به عنوان عامل مکمل و محرک خارجی عامل به وجود آورنده توسعه دیاپیریسم تشخیص داده شده است.از سوی دیگر، ساختارهای نمکی این گستره - که معمولا از طریق گسل ها به سطح رسیده است، به چهار نوع استوک ها، طاقدیس ها، دیوارها وزبانه های نمکی تقسیم بندی شده اند. کلید واژه ها: ژئومورفولوژی ساختمانی، دیاپیریسم، فاز کوهزایی، ساختارهای نمکی
    کلیدواژگان: ژئومورفولوژی ساختمانی، دیاپیریسم، فاز کوهزایی، ساختارهای نمکی
  • محمدرضا مباشری صفحه 85
    از کار افتادگی تصحیح کننده خط اسکن (SLC) در ماهواره لندست 7، نقائص ونبود داده هایی را در برخی از نواحی تصویر موجب شده است. روش های مختلفی برای جایگزینی این داده های مفقود شده پیشنهاد شده است که بسته به نوع کاربری تصاویر، از درجه های مختلف اعتبار برخوردار است. این روش ها که اغلب روش های ریاضی هستند، برای برخی از کاربری ها اعتبار چندانی ندارند. از آن جمله می توان برآورد تبخیر و تعرق (ET) در مناطقی با پوشش های گیاهی نه چندان وسیع با استفاده از مدل سبال و تصاویر ماهواره ای نام برد. روشی که اینجا ارائه می شود، از داده های سنجنده LISS-III برای جایگزینی داده های مفقود شده شاخص های گیاهی همچون NDVI (به علت از کارافتادگی SLC) استفاده کرده است. در این روش برای مقایسه صحیح مکانی بین داده های دو سنجنده، استفاده از پیکسل هایی غیر واقعی با ابعاد یک متر در یک متر استفاده شده است. این کار می تواند برای یک بار و در منطقه ای از تصویر به صورت نمونه انجام شده و پس از تهیه الگوریتم جایگزینی در سایر نواحی تصویر نیز به کارگرفته شود. کلید واژه ها: پردازش تصویر، لندست 7، SLC، 7ETM+، تبخیر و تعرق.
    کلیدواژگان: پردازش تصویر، لندست 7، SLC، 7ETM+، تبخیر و تعرق
  • حسین انصاری، کامران صفحه 97
    دوره خشک به عنوان یک پدیده خزنده ای است که در اثر کمبود رطوبت ناشی از کاهش میزان بارندگی به وقوع می پیوندد. خسارات بسیار گسترده و وسیع این پدیده بخش های زیادی از جامعه را تحت تاثیر خود قرار داده و همه ساله زیان های بسیار زیادی را به بار می آورد، لذا پایش و پهنه بندی آن به عنوان یک اصل مهم در برنامه ریزی های کلان باید مد نظر قرار گیرد. به طور مشخص در این تحقیق، شاخص بارندگی استاندارد شده برای پایش دوره های خشک و چهار مدل رگرسیون، کرجینگ، Spline و IDW برای پهنه بندی این دوره ها استفاده شد. بررسی دوره های خشک در یک دوره آماری 33 ساله(1968-2000) در خراسان نشان داد که وقوع این پدیده، یک ویژگی اقلیمی است که در دوره های زمانی خاصی به وقوع می پیوندد. این بررسی نشان می دهد در سال های اخیر تکرار و تداوم این پدیده در کلیه نقاط استان افزایش داشته است ولی و از شدت آن کاسته شده است. همچنین مشخص شد که دوره های خشک به وقوع پیوسته در مناطق جنوبی استان تداوم و شدت بیشتری نسبت به مناطق مرکزی و شمالی استان دارد. بررسی روش های مختلف درون یابی برای پهنه بندی این بلای طبیعی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی نشان داد که از بین چهار روش مختلف درون یابی، روش کریجینگ با توجه به عملکرد آن(ضریب همبستگی، MDE و MAE به ترتیب 71/0، 1/1- و 95/0) روش مناسبی برای درون یابی و در نهایت پهنه بندی شدت دوره های خشک است. لذا با استفاده از این روش مقادیر نقطه ای شاخص SPI ماهانه استفاده شده برای پایش دوره های خشک، به سطح تعمیم داده شده و نقشه های شدت این پدیده در مقیاس های زمانی متفاوت برای استفاده در برای برنامه ریزی های سازگار با دوره های خشک تولید شد. کلیدواژه ها: دوره خشک، تداوم دوره خشک، تکرار دوره خشک، درون یابی مکانی، شاخص بارندگی استاندارد شده.
    کلیدواژگان: دوره خشک، تداوم دوره خشک، تکرار دوره خشک، درون یابی مکانی، شاخص بارندگی استاندارد شده
  • فریبا کرمی، هاشم رستم زاده صفحه 109
    شهر تبریز در جلگه وسیع و نسبتا همواری در کناره شرقی دریاچه ارومیه واقع شده است و به وسیله واحدهای توپوگرافی، لیتولوژی و ژئومورفولوژیک مختلفی محدود شده است. در دهه های اخیر، توسعه فیزیکی و کالبدی شهر، تعریض و ترمیم شبکه های حمل ونقل قدیمی و ساخت شبکه های ارتباطی جدید (بزرگراه ها) را ضروری ساخته است. متاسفانه، اجرای شتاب زده برنامه های توسعه افزون بر تخریب قابل توجه محیط طبیعی، سبب تشدید سیستم های مورفوژنز و وقوع پدیده های ژئومورفیک مانند حرکات توده ای شده است. این مقاله با استفاده از تصاویر ماهواره ای (لندست ETM) و سیستم اطلاعات جغرافیایی، بر نقش فعالیت های انسانی در افزایش فراوانی وقوع انواع حرکات مواد دامنه ای (از طریق اجرای برنامه های عمرانی و توسعه) تاکید می کند. نتیجه مطالعه نشان می دهد که عامل تحریک کننده اغلب زمین لغزش های شهر تبریز عوامل انسانی(تغییر کاربری زمین، تغییر هندسه شیب، حفر پایه شیب برای احداث جاده ها و غیره) می باشد. کلید واژه ها: احداث شبکه ارتباطی، مخاطرات ژئومورفیک، حرکات توده ای، بزرگراه های شهر تبریز
    کلیدواژگان: احداث شبکه ارتباطی، مخاطرات ژئومورفیک، حرکات توده ای، بزرگراه های شهر تبریز
  • نصرت الله یوسفی، سهراب حجام، پرویز ایران نژاد صفحه 121
    افزایش یا کاهش بارندگی نسبت به شرایط نرمال که اولی موجب افزایش خطر بروز سیل و دومی باعث خشکسالی می شود، پیامدهای اقتصادی - اجتماعی متفاوتی را به دنبال دارد. آگاهی از توزیع احتمال بارندگی ها زمینه مناسبی برای برنامه ریزی منابع آب فراهم می آورد. این آگاهی از جمله به کمک روش های دینامیکی و آماری میسر خواهد شد در این مقاله به کمک زنجیره مارکف و توزیع نرمال، احتمال حالت های" خیلی خشک، خشک، نیمه خشک، متوسط، نیمه مرطوب، مرطوب، خیلی مرطوب" براساس بارش های سالانه و فصول مختلف ایستگاه قزوین محاسبه و نتایج کار بست این دو روش آماری با هم مقایسه شده است. نتایج برازش داده های بارش بر زنجیره مارکف حاکی از آن است که احتمالات حاصله برای مجموع حالت های خشکسالی و مجموع حالت های ترسالی بر مبنای بارش سالانه و فصلی با هم قابل مقایسه اند. آزمون حکم بر برتری زنجیره مارکف نسبت به توزیع نرمال دارد. کلید واژه ها: خشکسالی، مدلهای آماری، زنجیره مارکف، توزیع نرمال، قزوین
    کلیدواژگان: خشکسالی، مدلهای آماری، زنجیره مارکف، توزیع نرمال، قزوین
  • داوود مختاری صفحه 129
    دشت مرند با روندی شرقی _ غربی، یک چاله ساختمانی نئوژن- کواترنری به طول 50کیلومتر و عرض متوسط 5/7 کیلومتر است که در شمال غرب ایران و در حد فاصل دو رشته کوه عمده این منطقه(قره داغ و میشوداغ) واقع شده است. در حال حاضر چاله مرند انباشته از نهشته های کواترنری است که در قالب مخروط افکنه هایی در امتداد جبهه های کوهستانی مشرف به دشت ردیف شده اند. گسل شمالی میشو در امتداد گسل تبریز به طرف شمال غرب و با آثار ژئومورفیکی متعدد، در حاشیه جنوبی این چاله تکتونیکی واقع شده است. تبیین نقش عوامل تکتونیکی در ایجاد چاله تکتونیکی مرند و ارزیابی میزان فعالیت های تکتونیکی از طریق تحلیل داده های رسوبی مورفولوژیکی، مهمترین اهداف این تحقیق می باشند که با تکیه بر داده های حاصل از مقاطع ژئوفیزیکی و ژئوالکتریکی و آثار ژئومورفولوژیکی حاصل از کارهای میدانی و تحلیل نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان داد که با وجود برخورداری دشت مرند و ناهمواری های اطراف آن از دینامیک بالای تکتونیکی، چشم انداز کنونی آن بیشتر نتیجه عملکرد فعالیت های تکتونیکی در گذشته و به ویژه در کواترنری می باشد. یافته های مقاله اطلاعاتی را در ارتباط با فعالیت های تکتونیکی کواترنری منطقه در اختیار گذاشته است. به طور کلی، بر اساس این یافته ها سیمای توپوگرافیکی و ژئومورفولوژیکی فعلی دشت مرند به شدت از فعالیت های تکتونیکی کواترنری متاثر شده است و بر طبق شواهد موجود همین عامل مهمترین نقش را در ایجاد چاله تکتونیکی و در حال گسترش مرند داشته است. یافته های این تحقیق می تواند راهنمای خوبی برای محققین در مطالعه آثار ژئومورفیکی گسل ها در نواحی فعال تکتونیکی باشد. کلیدواژه ها: فعالیت های تکتونیکی کواترنر، چاله تکتونیکی مرند، حوضه های رسوبی کواترنر، ارزیابی ژئومورفیکی گسل ها، شمال غرب ایران
    کلیدواژگان: فعالیت های تکتونیکی کواترنر، چاله تکتونیکی مرند، حوضه های رسوبی کواترنر، ارزیابی ژئومورفیکی گسل ه
  • برومند صلاحی، محمدعلی خورشید دوست، یوسف قویدل رحیمی صفحه 147
    در این تحقیق، داده های مربوط به شاخص نوسانات فشار سطح دریا در اطلس شمالی و بارش سالانه در یک دوره آماری 43 ساله، برای ایستگاه هایی از استان آذربایجان شرقی جهت محاسبه ضرایب همبستگی و تعیین ترسالی ها و خشکسالی ها مورد استفاده قرارگرفته است. روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش، استفاده از آمار تحلیلی(ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن و تحلیل مؤلفه های روند خطی و پولی نومینال) می باشد. نتایج این مطالعه نشان داد که بین بارش سالانه ایستگاه های تبریز، اهر و جلفا با شاخص نوسانات اطلس شمالی همبستگی منفی ضعیف و معنی داری به ویژه در ترسالی ها و خشکسالی های فراگیر وجود دارد. کلیدواژه ها نوسانات بارش سالانه، پیوند از دور1، نوسانات اطلس شمالی2، خشکسالی، ترسالی، آذربایجان شرقی
    کلیدواژگان: نوسانات بارش سالانه، پیوند از دور1، نوسانات اطلس شمالی2، خشکسالی، ترسالی، آذربایجان شرقی
  • مریم بیاتی خطیبی صفحه 157
    در دامنه های شمال غربی سبلان، به لحاظ عمل متناوب ذوب - انجماد، نوسانات شبانه روزی دما، اعمال فشارهای تکتونیکی وحضور درز و شکاف های متعدد در سنگ ها(عمدتا آندزیت، بازالت وگرانیت)، فرآیند هوازدگی همواره فعال است. عمل مداوم چنین فرآیندی درطی زمان، موجب انباشتگی واریزه ها وتخته سنگ ها، در پای دامنه ها، داخل دره ها وعمدتا درداخل آبراهه های درجه2و3شده است. این واریزه ها، دراثر دخالت عوامل مختلف، مانند وقوع سیلاب ها وگاه فعالیت های انسانی دربخش های حساس، جابجا شده وموجب تغییر مورفولوژی بسترهای طبیعی آب گردیده اند. جریانات واریزه ای منطقه مورد مطالعه، تحت تاثیر وضعیت توپوگرافی ودخالت عوامل مورفوژنز، مشخصات خاص خود را دارند. طول جریانات واریزه ای (به عنوان یک متغیر بسیار مهم)در محدوده مورد بررسی، معمولا بزرگتر از پهنای آنها است. به طورمتوسط این میزان از 1:3 تا 1:5 دربخش های مرتفع منطقه، متفاوت است. نسبت مذکور درجریانات واریزه ای قدیمی (بالاتر ازروستای کوتلروینگجه)بالاودرجریانات واریزه ای کنونی (درسرتاسر منطقه)، که اغلب برروی گرانیت های اولیگوسن تشکیل شده اند، پایین است. نتایج حاصل ازبررسی های کمی وتحلیل های آماری و با استفاده ازرگرسیون چند متغیره نشان می دهد که، دربزرگ شدن طول مخروط واریزه ها که معرف حجیم شدن واریزه های تشکیل شده درپای دامنه ها است، نقش عمق معبر بسیار برجسته است. بررسی اقلیم گذشته و معبرهای عمیق ایجاد شده درجریانات واریزه ای قدیمی، نشان می دهد که در زمان تغییرات آب وهوائی هلوسن، به طورقابل ملاحظه ای بر میزان واریزه ها افزوده شد. وجود شیب های تند(40-90 درجه)، عدم پوشش گیاهی گسترده، وقوع بارش های شدید، وافزایش میزان ذوب برف های ارتفاعات و وقوع سیلاب های بزرگ، ازعلل اصلی ایجاد وجابجایی واریزه ها درگذشته و برجایگذاری معبرهای عمیق درارتفاعات پایین محدوده مورد مطالعه بوده است. کلید واژه ها: جریانات واریزه ای، واریزه ها، تحلیل های کمی، تحلیل خوشه ای، مورفوژنز
    کلیدواژگان: جریانات واریزه ای، واریزه ها، تحلیل های کمی، تحلیل خوشه ای، مورفوژنز
  • ابوالقاسم گورابی، احمد نوحه گر صفحه 177
    اندازه گیری های کمی به ژئومورفولوژیست ها اجازه می دهد تا به طور واقعی و معقول لندفرم های مختلف را با یگدیگر مقایسه کرده و شاخص های مورفولوژیک را محاسبه کنند. این امر در تشخیص و توصیف خاص ناحیه ای به عنوان مثال میزان فعالیت تکتونیکی مفید می باشد. شاخص های؛ منحنی هیپسومتریک (Hc) و انتگرال هیپسومتریک (Hi) به درجه کالبد شکافی یک چشم انداز مربوط می شوند. عدم تقارن حوضه زهکشی (AF) و همچنین عکس شاخص تقارن توپوگرافی (T)، هر دو برای ارزیابی سریع حوضه زهکشی از نظر میزان کج شدگی تکتونیکی در صورت وجود استفاده می شود. شاخص شیب طولی رود (SL) یک ابزار مفید برای مطالعه تکتونیک ژئومورفولوژی می باشد. مقادیر بالای این شاخص عموما در مناطقی که رودها سنگ های سخت یا ساختمان های فعال را قطع کنند، پیدا شده اند. شاخص سینوسی جبهه کوهستان (Smf) بیانگر تعادل بین نیروهای فرسایشی و تکتونیکی در جبهه کوهستان می باشد. معمولا جبهه های کوهستانی فعال دارای مقادیر کمی از شاخص سینوسی جبهه کوهستان (Smf) می باشند. شاخص نسبت عرض کف بستر دره به ارتفاع آن (Vf) عامل تفکیک دره هایی با کف گسترده از دره های (V) شکل می باشد. مقادیر کم(Vf) بیانگر تکتونیک فعال در منطقه می باشد. در این تحقیق هفت شاخص ژئومورفولوژیکی برای بررسی فرایند های پویا و دینامیک موثر در شکل دهی زمین و چشم انداز های موجود و طبقه بندی فعالیت تکتونیکی حوضه آبخیز درکه استفاده شده است. معمولا طبقه بندی نواحی به مناطق؛ خیلی فعال، نیمه فعال و غیرفعال مفید می باشد. چنین طبقه بندی ای در تشخیص ناحیه برای تفکیک مناطق مختلف آن که احتیاج به مطالعات میدانی جزیی تر جهت تشخیص ساختمان های فعال و محاسبه نرخ فعالیت فرایندهای تکتونیک دارند، مفید خواهد بود. با بررسی شاخص های ژئومورفولوژیک حوضه آبخیز درکه مشخص شده که، این حوضه از مناطق فعال تکتونیکی می باشد. در پایان با توجه به شاخص گرادیان طولی رود(SL) حوضه آبخیز درکه طبقه بندی شده است. کلید واژه ها: تکتونیک ژئومورفولوژی، درکه، شواهد ژئومورفولوژیکی، راندگی تهران