جريان احمدالحسن بصري، يكي از جريان هاي خطرناك در موضوع مهدويت است. در حالي كه استناد به خواب و استخاره، وجه مشترك احمدالحسن با بعضي از مدعيان ديگر است، ارائه تحليل هاي جديد از روايات و مباني خاص در رويكرد روايي، او را از سايرين متمايز كرده است. استناد احمدالحسن به بعضي رويكردهاي حديثي رايج در ميان گروهي از حديث گرايان و نيز منطبق ساختن خود با شرايط و حوادث روز با توجه به زمان شناسي خاص خود، از ديگر ويژگي هاي اوست. در چند سال اخير، فعاليت هاي تبليغي اين جريان چه به صورت مجازي در پالتاك و وب سايت هاي مختلف و چه به صورت چهره به چهره افزايش يافته. اين نكات، ضرورت نقد و بررسي اين جريان و نشان دادن اشكالات آن را دو چندان مي كند. احمدالحسن بصري، كه مدعي است امام، مهدي اول و يماني موعود است، در بحث حدود و ثغور علم امام، اين علم را به علم ديني محدود مي كند. به باور وي، آن چه براي امام ضرورت دارد صرفا دانستن امور مربوط به دين است. بر اين اساس، وي علم امام به ساير امور از جلمه زبان هاي روز دنيا، كتب آسماني پيشين و علوم تجربي و استقرايي را ضروري نمي داند. وي براي نفي علم امام به لغات، هشت دليل اقامه كرده است. اين مقاله، با روش توصيفي _ تحليلي، به بررسي و نقد اين ادله مي پردازد و ناتمام بودن آن ها را نشان مي دهد.

عصمت يكي از بنيادي ترين آموزه هاي ديني است كه پاره اي از آيات قرآن، آن را شرط نبوت پيامبران به شمار آورده است و از ديدگاه شيعه، افزون بر اين شرط امامت امامان به شمار مي آيد. اين پژوهش _ كه در روش گردآوري مطالب، كتابخانه اي است و در نحوه استناد داده ها، از شيوه اسنادي پيروي مي كند و در تجزيه و تحليل مطالب، روش آن تحليل محتوايي از نوع توصيفي تحليلي مي باشد _ تبيين گستره «عصمت از خطيئه» ناظر به دلايل عقلي و نقلي عصمت به ويژه آيات قرآن پرداخته و در پايان به اين نتيجه دست يافته است عصمتي كه شرط نبوت و امامت است و انواع خطيئه اعم از عملكرد شرك ورزانه، گناه كبيره، گناه صغيره، انجام عمل مكروه و ترك اولي و خلاف مروت و ارتكاب گناه به شكل سهوي را شامل مي گردد.

سران بابيت و بهائيت از جمله متنبيان سده هاي اخير هستند كه با استناد به روايات دعوت قائم موعود به امر جديد، از ادعاهاي نبوت و رسالت سخن گفته اند و با رونمايي از دو كتاب «بيان» و «اقدس» ادعاي نسخ شريعت اسلام و ظهور شريعت تازه و كتاب آسماني جديد دارند و با شعار امي بودن در پي القاي تازگي و بداعت ادعاها و آموزه هاي شان به مخاطب هستند.

اين نوشتار با روش پژوهش توصيفي _ تحليلي ضمن بررسي و نقد ادعاها و اقدامات سران اين جريان هاي سياسي _ مذهبي به پيشينه شناسي مسئله در جريان هاي باطني پيشين (اسماعيليه، نصيريه، حروفيه، پسيخانيه و…) پرداخت و نتايج به دست آمده از تحليل اسناد و مدارك تاريخي، گواه آن است كه ادعاهاي علي محمد شيرازي و حسين علي نوري، ريشه در جريان هاي باطني پيش از آنان دارد و در حقيقت ادعاهاي به ظاهر تازه سران بابيت و بهائيت بازگوي سخنان كهنه جريان هاي پيش از آنان است.

مقاله حاضر بر اساس چارچوب (swot) قوت _ ضعف و فرصت _ تهديد، راهبردهاي سياسي ارائه شده توسط امام باقر و امام صادق؟عهما؟ براي جامعه شيعي عصر غيبت مورد بررسي قرار داده است. در ابتدا با استفاده از روش سوات، محيط سياسي داخلي و خارجي عصر صادقين؟عهما؟ ذكر شده است. محيط داخلي جامعه شيعي از لحاظ قوت (S) مانند: تشكيل مكتب علمي، گسترش جغرافياي تشيع و وضعيت فرهنگي جامعه شيعي و ضعف (W) مانند: ضعف اقتصادي شيعيان، وضعيت خفقان سياسي _ اجتماعي حاكم بر شيعيان، انشعاب و پيدايش فرقه هاي شيعي و قيام زيد و فرزندش يحيي، سپس محيط خارجي جامعه شيعيان از لحاظ فرصت (O) مانند: درگيري امويان و عباسيان، تاسيس حكومت عباسيان و رفع ممنوعيت حديث و تهديد (t) مانند: جريان هاي فكري سياسي عصر صادقين؟عهما؟، رواج احاديث ساختگي و مجعول و عملكرهاي حكومت هاي وقت مي باشد. در آخر نيز بر اساس الگوي ضعف_ فرصت (WO) راهبردهاي: مدارا، دعا و انتظار فرج و بر اساس الگوي قوت _ فرصت (SO) راهبردهاي: كمال تعليمي دين، حكومت غير معصوم (ولايت فقيه) ، تولي و زنده نگهداشتن عاشورا ارائه شده است.

هدف اين پژوهش پيشنهاد مدلي براي فراگيرسازي قلمرو مخاطبان اصل اعتقادي دولت كريمه مهدوي است. همان طور كه اصل اعتقادي توحيد براي جهاني شدن بايد به زباني بين الاذهاني يعني زبان عقل عرضه شود جامعه توحيدي به رهبري آخرين وصي خليفه اعظم الهي نيز بايد براي جهاني شدن به زباني جهاني ارائه شود. چون هم پيام دين اسلام جهاني است و هم نياز به دولت كريمه يعني جامعه توحيدي عدالت محور نيازي جهاني و متعلق به همه مردم تحت ستم در سراسر جهان است كه اكثريت انسان هاي كره زمين را پوشش مي دهد. بر اساس اين ضرورت در اين مقاله مباني فلسفي جامعه فاضله مهدوي يا دولت كريمه با روش تحليل منطقي اسناد مورد پژوهش واقع شده است. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد كه جامعه مهدوي به هيچ يك از آرمان شهرهاي پيشنهادي در طول تاريخ شباهت ندارد: در دولت كريمه مدير اول، خداي عليم و قادر مطلق است كه بر اساس فلسفه آفرينش انسان رياست دولت كريمه در زمين را به خليفه اش رسول الله؟ص؟ تفويض كرده است. در درجه اول رئيس دولت كريمه در زمين نبي اعظم و در غياب ايشان وصي اوست كه جز در دريافت وحي، در بقيه خصايل همچون نبي است. او مثل نبي در درك و عمل به قرآن بري از خطا بوده و قرآن ناطق است. اين دولت به دليل عدم آمادگي مردم كه در دولت كريمه بر خلاف ساير مدينه هاي فاضله مطرح نقشي بنيادين دارند هنوز محقق نشده است ولي بنا به وعده قطعي الهي و همچنين حكم عقل مبني بر اين كه عدم تحقق دولت كريمه نقض غرض آفرينش خواهد بود روزي محقق و آرزوي بشر برآورده و انتظار بسر خواهد آمد. با طرح مباني فلسفي دولت كريمه كه به مباني معرفت شناختي و هستي شناختي و انسان شناختي تقسيم و عرضه و تفاوت آنها با مباني ساير نظام هاي سياسي روشن شده است زمينه امكان منطقي چنين نظامي براي همه انسان هاي مظلوم و تشنه عدالت با هر اعتقادي فراهم شده است.

بر اساس آيات و روايات و نيز تجربه بشر در طول تاريخ، اتحاد و همگرايي دو عامل مهم و موثر در ساماندهي و رساندن جامعه به سوي مقصود و هدف خود هستند؛ و در پرتو آنها همواره پيشرفت و شكوفايي و عزت و اقتدار و خلاقيت و در نهايت به حاكميت بر زمين نائل خواهند گشت، در نقطه مقابل، فقدان اين دو عامل در جامعه باعث خودبرتربيني و بروز تعصبات قومي و فرقه اي و پراكندگي و سلب نعمت از آنان و در نهايت به ذلت و استعمار مبتلا خواهند شد.
پس جايگاه اتحاد و همبستگي در جهت دهي جامعه به سوي پيشرفت و تعالي، جايگاه مهم و خطيري است. هرچه اتحاد ميان مردم بيشتر باشد، حركت مردم به سوي جامعه مطلوب سرعت بيشتري مي يابد. اتحاد، در بسترها و زمينه هاي گوناگوني قابل توجيه است؛ زيرا گاهي براساس باورها شكل مي گيرد و گاهي بر اساس مليت و نژاد قابل پي گيري است و زماني هم وطن و جغرافيا اين نقش را ايفا كرده و مردم را به سوي اتحاد و همدلي حركت مي دهند.
در نتيجه اتحاد داراي بسترهاي مختلفي است كه با رويكردهاي اعتقادي، اجتماعي، نژادي، جغرافيايي و… توجيه مي شود. يكي از آن بسترها، باورداشت مهدويت و مولفه هاي اساسي و مشترك آن همچون اصل ظهور و انتظار و حتميت آنها و نام و اوصاف امام مهدي و نسب ايشان و حكومت جهاني، گسترش عدالت و ديگر مولفه ها است كه مورد قبول همه گروه هاي اسلامي بوده و سوژه مناسب و مهمي براي ايجاد اتحاد ميان مسلمانان و جوامع اسلامي مي باشد. لذا اين پژوهش با بيان و تمركز بر برخي از مولفه هاي وحدت بخش به نقش آنها در همگرايي معتقدان به اين باور اصيل اسلامي پرداخته است و در صدد پاسخ به اين پرسش اساسي است كه مهدويت در همگرايي جهان اسلام چه نقشي دارد؟

نگرش نظام گون (سيستمي) به انديشه انتظار و مهدويت، مي تواند ابعاد و زواياي بيشتر و روشن تري را فراروي جوامع هدف قرار دهد. مدل swot، مدلي راهبردي به «نظام انتظار» است كه به تحليل و ارزيابي چهار مولفه «ظرفيت ها» و «آسيب ها» (مولفه هاي درون سيستمي) «فرصت ها» و «تهديدها» (مولفه هاي برون سيستمي) مي پردازد. در اين تحقيق بر اساس راهبردهاي چهارگانه مدل swot، يعني so-wo-st-wt چهار راهبرد مهم در نظام انتظار ارائه شده است كه عبارتند از: راهبرد «تقويت _ هدايت» براي so، راهبرد «رفع _ هدايت» براي wo، راهبرد «تقويت _ دفع» براي st و راهبرد «رفع _ دفع» براي wt. يافته ها حكايت از آن دارد كه بر اساس نگرش راهبردي swot، مولفه هاي نظام انتظار در تطابق و همگوني معنادار با آموزه هاي روايي بوده و به سوي تحقق نصاب هاي ظهور به پيش مي رود و با اتخاذ و كاربست بيشتر راهبردهاي فوق الذكر، نرخ رشد زمينه سازي و تحقق نصاب ها در نظام انتظار افزون تر خواهد شد. از جمله نوآوري هاي اين نوشتار عبارتند از: تشخيص و تبيين مولفه هاي نظام انتظار و تطبيق آن با مدل swot و همچنين استنباط و تحليل راهبردهاي اتخاذي فراروي است. گفتني است روش تحقيق از حيث نوع و سطح خروجي داده، نظري بوده و از حيث شيوه جمع آوري داده، تحليلي _ توصيفي با رويكرد كتابخانه اي است. از اين رو، ملاك انتخاب مولفه ها و راهبردهاي فوق، با محوريت تطبيق و تحليل آموزه هاي ديني مي باشد در حالي كه غالبا در پژوهش هاي ديني مدل swot محور، اساس كار، ميداني و ابزارهاي گردآوري مصاحبه اي با جامعه آماري محدود است.

واكاوي كاركردهاي حكومت جهاني امام مهدي؟عج؟ در امنيت‌بخشي به جامعه بشري از اهميت خاصي برخوردار است. اين امر مي‌تواند زمينه‌هاي اشتياق منتظران را به اين حكومت آرماني فراهم سازد و تلاش‌هاي آنان را جهت فراهم ساختن زمينه‌هاي آن توسعه بخشد. بدون شك امنيت يكي از واقعيت‌هاي دوران تشكيل حكومت جهاني امام مهدي؟عج؟ است كه خود دست‌آوردي ارزشمند در گستره حكومت جهاني آن حضرت به حساب مي‌آيد، اما سوالي كه در اين‌جا مطرح است اين است كه كاركردهاي حكومت جهاني آن حضرت جهت دست‌يابي به امنيت، در چه اموري است؟ و يا به تعبيري حكومت جهاني امام مهدي؟عج؟ چگونه مي‌تواند امنيت را در جامعه بشري نهادينه و تثبيت كند؟ بررسي برخي از آيات قرآن و منابع متقدم حديثي و غيرحديثي نشان مي‌دهد كاركردهاي حكومت جهاني امام مهدي؟عج؟ جهت دست يابي به امنيت، در اموري چون گسترش ايمان و تقوا، از بين بردن فقر، از بين بردن ترس و نگراني، از بين بردن اختلافات، بهره‌گيري از كارگزاران شايسته و برچيدن ظلم و ستم و استقرار عدالت، خلاصه مي‌شوند.

آخرالزمان مقوله اي حائز اهميت در مباحث كلامي و الهياتي و نيز فلسفي مي باشد. علاوه بر اين، مباني آخرالزماني اديان مختلف در موضع گيري هاي سياسي و نيز امور فرهنگي و اجتماعي جوامع مختلف داراي تاثير فراوان مي باشد. با توجه به اين امر، مقاله حاضر به كاوش مفهوم و علائم آخرالزمان در اديان ابراهيمي مي پردازد و اشتراكات اين اديان در بررسي نشانه هاي آخرالزمان، مرور وقايع و حوادث اقليمي و كيهاني كه اين اديان وعده رخ دادن آن را به پيروان خود داده اند، بررسي وقايع سياسي و اجتماعي مربوط به اين دوره زماني، قسمت هاي مختلف اين مقاله را تشكيل مي دهند. در بخش آخر نيز ابعاد مذكور ميان اديان اسلام، ميسحيت و يهوديت مورد مقايسه قرار گرفته و اشتراكات و افتراقات اديان در اين زمينه ها بيان مي گردد. اين مقاله در چارچوب تئوري گفتگوي اديان تدوين گرديده است.