فهرست مطالب

نامه انجمن جمعیت شناسی ایران - پیاپی 19 (بهار و تابستان 1394)

نشریه نامه انجمن جمعیت شناسی ایران
پیاپی 19 (بهار و تابستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/06/10
  • تعداد عناوین: 7
|
  • رسول صادقی، محمد جلال عباسی شوازی، سراج الدین محمودیانی صفحات 9-43
    جوانان نه تنها به‏عنوان منابع توسعه بلکه در عین حال منابع مهمی از مسائل و چالش‏ها محسوب می‏شوند. وضعیت پارادوکسی فرصت و تهدید جوانی جمعیت، ضرورت شناخت دقیق علمی و همه جانبه مسائل و نیازهای جوانان را مشخص می‏نماید. مقاله پیش‏رو، با استفاده از روش مرور نظام مند مطالعات و پژوهش هایی انجام گرفته در حوزه جوانان در چهار دهه اخیر (92-1350)، به بررسی وضعیت و مسائل جوانان، خلاهای تحقیقاتی و الزامات سیاستی آن در ایران می‏پردازد. نتایج بررسی نشان داد بیشتر مطالعات انجام گرفته در حوزه آسیب‏ها، انحرافات و مسایل اجتماعی جوانان بوده است. علاوه بر این، مطالعات مورد بررسی به حوزه هایی از جمله تحصیلات و اشتغال جوانان، اوقات فراغت، ازدواج و تشکیل خانواده، مشارکت اجتماعی، هویت، رفتارهای پرخطر، اینترنت، رسانه ها و دنیای مجازی، دینداری، روابط بین نسلی، مهاجرت و جابجایی، معاشرت و روابط دوستی دختر و پسر قبل از ازدواج پرداخته‏اند. علیرغم مطالعات صورت گرفته، هنوز شناخت مطلوب و واقع‏بینانه‏ای نسبت به زوایای مختلف جوانی جمعیت وجود ندارد و خلاهای تحقیقاتی عدیده ای در حوزه جوانان وجود دارد که در مقاله بدان ها پرداخته شده است. به طور کلی، مقاله بر این نکته تاکید دارد که تورم جوانی جمعیت نه تنها به لحاظ وزن جمعیتی، بلکه از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاستی نیز حائز اهمیت و سیاست گذاری است.
    کلیدواژگان: تورم جوانی، ازدواج و تشکیل خانواده، مسائل جوانان، دوره فشرده جمعیت شناختی، مرور نظام مند
  • فرخ مصطفوی صفحات 45-61
    برخی صاحبنظران معتقد هستند که اندازه جمعیت با نوآوری و تولید و کاربرد دانش رابطه مثبتی دارد و رشد جمعیت باعث افزایش نوآوری می گردد. تحقیقات انجام گرفته نشان می دهند که کیفیت تحصیلات رابطه مثبت با رشد نوآوری دارد. این مقاله رابطه اندازه جمعیت و تحصیلات را با نوآوری مورد مطالعه قرار می دهد. داده های بکار رفته مربوط به اطلاعات 46 کشور است که از منابع مختلف (از جمله بانک جهانی، سازمان مالکیت فکری جهان، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، و سازمان ملل) جمع آوری شده اند. برای تحلیل آماری از مدل دو جمله ای منفی استفاده می گردد. نتایج پژوهش نشان می دهد که کیفیت تحصیلات با نوآوری (تعداد اختراعات) رابطه مثبت و معنی داری دارد، اما هیچ شواهدی را برای تایید این نظریه که با افزایش جمعیت نوآوری نیز افزایش خواهد یافت ارایه نمی کند. از جنبه سیاستگذاری، تاکید بر سرمایه گذاری بر روی کیفیت تحصیلات می تواند راهبرد مناسبی جهت افزایش خلاقیت و نوآوری بوده و در حل چالش های توسعه اقتصادی و اجتماعی، از جمله چالش های رشد جمعیت، موثر باشد.
    کلیدواژگان: نوآوری، اختراعات، اندازه جمعیت، تحصیلات، رگرسیون دوجمله ای منفی
  • مهسا سعادتی، آرزو باقری، حجیه بی بی رازقی نصرآباد صفحات 63-87
    یکی از ویژگی های باروری زیر سطح جایگزینی افزایش زمان وقوع اولین تولد می باشد که در سال های اخیر در ایران رخ داده است. با توجه به اهمیت بکارگیری روش آماری مناسب برای تحلیل فاصله ازدواج تا فرزندآوری، در این مقاله مدل های تحلیل بقای پارامتری معرفی و از آن ها به منظور مدل سازی و مقایسه با روش های بقای ناپارامتری برای داده های پیمایش رفتارهای باروری و ازدواج در استان سمنان استفاده شد. داده ها شامل 390 زن 49-15 ساله حداقل یکبار ازدواج کرده بود که با روش نمونه گیری طبقه بندی شده در سال 1391 جمع آوری شد. در آنالیز بقای تک متغیره از روش های ناپارامتری کاپلان- میر و آزمون رتبه- لگاریتمی و به منظور بررسی تاثیر همزمان متغیرهای پیش بین از آنالیز بقای پارامتری، مدل لگ-لجستیک، استفاده شد. برطبق نتایج میانگین فاصله ازدواج تا تولد اول 76/2 سال است و تا چهار سال پس از ازدواج بیش از 90 درصد زنان اولین فرزند خود را به دنیا آورده اند. بر اساس مدل سازی پارامتری بقا فاصله ازدواج تا فرزندآوری زنان روستایی، شاغلین و زنان با تحصیلات پایین تر به ترتیب نسبت به زنان شهری، غیر شاغلین و زنان با تحصیلات بالاتر، کوتاه تر است.
    کلیدواژگان: باروری، زمان وقوع اولین تولد، تحلیل بقای پارامتری، تاخیر در فرزندآوری، سمنان
  • محمدتقی معطی، حمیدرضا نواب پور صفحات 89-107
    در ایران پیش بینی های جمعیتی به دلیل نبود اطلاعات کمکی، اغلب در سطح ناحیه های بزرگ همانند استان و کشور انجام می شود. اما تولید اطلاعات جمعیتی و ویژگی های آن در سطح کوچک ناحیه [1]ها (بخش، شهر، ناحیه ی شهرداری و...)، توان پاسخ گویی به نیازهای آماری پژوهش گران، برنامه ریزان و تصمیم سازان را بالا می برد. با توجه به این که به طور عموم تمامی اطلاعات جمعیتی در کوچک ناحیه ها در دسترس نیستند و داشتن اطلاع از توزیع شمارش[2] ویژگی های افراد و خانوارها (به عنوان مثال سنی– جنسیتی، نوع خانوار و...) برای یک کوچک ناحیه ضروری است، لذا شبیه سازی جمعیت کوچک ناحیه ها به صورت هم گذاشتی[3] با ویژگی هایی که مدنظرند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ازآنجاکه دسترسی به بسیاری از اطلاعات جمعیتی و ویژگی های آن در کوچک ناحیه ها از طریق سرشماری ها امکان پذیر نیست، بسیاری از محققان را بر آن داشته است تا برای دست یابی به اطلاعات مورد نیاز خود از کوچک ناحیه ها به دنبال راه کارهایی باشند. در سال های اخیر روش های مختلفی برای شبیه سازی های جمعیتی ابداع شده است، از جمله ی این روش ها می توان به روش نمونه مبنا اشاره کرد. این مقاله با ارایه راه کارهایی برای اصلاح نقاط ضعف این روش، از آن برای شبیه سازی جمعیت کوچک ناحیه های نمونه با ویژگی های متفاوت به صورت هم گذاشتی برای سال پایه، 1385، استفاده می کند. به علاوه با توجه به چند معیار عمل کرد این روش با اطلاعات سرشماری مقایسه می شود.
    کلیدواژگان: نمونه مبنا، شبیه سازی جمعیتی، کوچک ناحیه، جمعیت هم گذاشتی
  • جعفر کردزنگنه صفحات 109-142
    هدف پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی احساس امنیت اجتماعی در هشت بعد (امنیت جانی، مالی، فرهنگی، حقوقی، نوامیس، اخلاقی، احساسی و عاطفی) در بین زنان سرپرست خانوار و زنان دارای سرپرست در شهر رامهرمز است. با روش نمونه گیری تصادفی ساده 222 زن سرپرست خانوار و با استفاده از نمونه گیری در دسترس202 زن دارای سرپرست (424 نفر) به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از روش پیمایش با پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که پایایی آن با آلفای کرونباخ 876/0 تائید گردید. یافته های پژوهش بین تحصیلات، نگرش به پوشش، درآمد، حمایت اجتماعی، علت سرپرستی و احساس امنیت اجتماعی رابطه نشان می دهد. نتایج آزمون T نشان می دهد که میانگیناحساس امنیت اجتماعی بین زنان سرپرست خانوار و زنان دارای سرپرست در ابعاد مالی، جانی، احساسی، عاطفی و فرهنگی تفاوت معنی داری با هم دارند. تحلیل چندمتغیری نشان می دهد که در هر دو گروه از زنان مورد مطالعه متغیرهای حمایت اجتماعی، سواد و درآمد تغییرات احساس امنیت اجتماعی را تبیین می کنند. با پذیرش نقش این سه متغیر در توانمندی زنان، این نتیجه به دست می آید که توانمندسازی زنان (بدون در نظر گرفتن اینکه سرپرست خانوار باشند یا دارای سرپرست)، نقش مهمی در احساس امنیت اجتماعی آنان دارد و سبب بالا رفتن اعتماد به نفس، کسب یک هویت مستقل، بهبود وضعیت اجتماعی آنها و در نهایت احساس امنیت بیشتر در ایشان می شود که کل جامعه از آن منتفع خواهد شد.
    کلیدواژگان: احساس امنیت اجتماعی، زنان سرپرست خانوار، حمایت اجتماعی، توانمند ی زنان
  • محمدرضا برومندزاده، علی یار احمدی صفحات 143-163
    میزان باروری کل که از مجموع میزان های ویژه سنی باروری در یک سال معین محاسبه می شود، یک شاخص عمومی برای باروری به حساب می آید. مشکلی که در رابطه با محاسبه این شاخص وجود دارد، این است که شاخصی دوره ای است که بر موالید و زنان یک سال خاص اشاره دارد. شاخص دوره ای باروری با تغییر در زمان بندی فرزندآوری امکان تحریف دارد. وقتی زنان فرزندآوری خود را به تاخیر می اندازند، میزان های باروری به احتمال زیاد کمتر از حد واقعی نشان داده می شوند. سوال این است که چگونه می توان سطوح واقعی باروری نسل هایی که هنوز به پایان دوره باروری خود نرسیده اند را از شاخص های دوره ای محاسبه کرد؟ روش های مختلفی برای تعدیل شاخص های باروری دوره برای تغییرات زمان بندی باروری (تمپو)، عرضه شده است. در این پژوهش به بررسی سیر تکاملی این روش ها با تاکید بر روش ارائه شده توسط بونگارت و فیینی (1998) پرداخته شده است. سپس این روش برای برآورد باروری ایران در دوره 1385 تا 1390 بر اساس سرشماری های 1385 و 1395 و داده های بررسی جمعیت و سلامت 1379 به کار گرفته شده است. نتایج تحلیل میزان های باروری کشور نشان می دهد که با توجه به تغییرات میانگین های سن فرزندآوری در کشور شاهد تاثیرات انحرافی زمانبندی باروری در میزان های باروری کشور هستیم.
    کلیدواژگان: باروری، کوهورت، دوره، تمپو، کوانتوم، باروری تعدیل شده
  • حجیه بی بی رازقی نصر آباد، ملیحه علی مندگاری، علی محمدی ور ندوشن صفحات 165-193
    زنان شاغل ممکن است در تطبیق کار بیرون و نقش های درون خانه، با مشکلات متعددی مواجه شوند. در این مطالعه ضمن بررسی تعارض کار و خانواده، رابطه آن با باروری زنان شاغل بررسی می گردد. داده های مقاله، حاصل پیمایشی است که در سال 1393 در بین زنان ازدواج کرده شاغل در آموزش و پرورش شهر یزد جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد که میانگین نمره تعارض کار و خانواده پاسخگویان 07/46 می باشد که در سطح متوسط می باشد. نکته قابل توجه تعارض نسبتا بالا در محیط خانواده نسبت به محیط کار است. تحلیل دو متغیره ها نشان داد که متغیر تعداد فرزندان با تعارض کار- خانواده رابطه منفی دارد، بالاترین میانگین نمره تعارض متعلق به زنان تک فرزند و برابر با 12/54 می باشد. اکثریت این گروه از زنان کمتر از 9 سال از ازدواج آن ها می گذرد و دارای فرزند خردسال می باشند. در تحلیل چند متغیره متغیرهای طول مدت زناشویی، پست سازمانی و مشارکت مرد در امور خانه شدت تاثیر متغیر تعارض بر باروری را کاهش دادند. با توجه به نقش زنان در تحکیم روابط عاطفی بین اعضای خانواده، افزایش حمایت اجتماعی در خصوص نقش های خانوادگی، ساعت های کاری منعطف و کارهای پاره وقت پیشنهاد می شود.
    کلیدواژگان: تعارض کار، خانواده، باروری، زنان شاغل، آموزش و پرورش، شهر یزد