فهرست مطالب

آبیاری و زهکشی ایران - سال ششم شماره 2 (تابستان 1391)

مجله آبیاری و زهکشی ایران
سال ششم شماره 2 (تابستان 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/06/06
  • تعداد عناوین: 7
|
  • نادر کوهی چله کران، حسین دهقانی سانیج، رسول اسدی صفحه 69
    محدودیت منابع آب، ضرورت استفاده بهینه از آب به میزان و در زمان و مکان مناسب در بخش کشاورزی را نشان می دهد. در این تحقیق به منظور ارتقاء کارایی مصرف آب ذرت، تاثیر به کارگیری پایش رطوبت خاک در مدیریت آبیاری بر عملکرد کارایی مصرف آب ذرت دانه ای در منطقه کرمان در طی سال های 89-86 اجراء گردید. آزمایشات به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در این آزمایش 4 تیمار آبیاری اعمل گردید که عبارت بودند از: نیاز آبی خالص گیاه (تیمار شاهد) و سه تیمار بر اساس مکش خاک در FC2/1، FC5/1 و FC8/1. تیمارهای مورد مطالعه، از لحاظ میزان عملکرد محصول، دور آبیاری، آب مصرفی، کارایی مصرف آب، برخی از اجزای عملکرد و معیار اقتصادی نسبت منفعت به هزینه ارزیابی شدند. دور آبیاری برای تیمار شاهد دو روز و حجم آب آبیاری بر اساس مدل فائو-پنمن–مونتیث محاسبه شد. ولی برای سایر تیمارها زمان آبیاری از طریق نصب تانسیومتر در مزرعه به دست آمد و دور آبیاری بین 3 تا 8 روز متغیر بود. نتایج تحقیق نشان داد عملکرد محصول با کاهش حجم آبیاری همسو بود به طوری که عملکرد محصول در تیمار شاهد نسبت به سه تیمار، مکش در FC2/1، FC5/1 و FC8/1 به ترتیب 5/8، 29 و 37 درصد بیشتر بود. همچنین حجم آب مصرفی در تیمار شاهد نسبت به سه تیمار دیگر به ترتیب 5/8، 5/13و 17 درصد افزایش داشت که باعث مساوی شدن کارایی مصرف آب در تیمار شاهد و تیمار FC2/1 شد. مقایسه اقتصادی نیز برتری تیمار شاهد و تیمار FC2/1 نشان داد.
    کلیدواژگان: آبیاری قطره ای نواری، تانسیومتر، عملکرد ذرت، کرمان
  • سید حسین صدرقاین صفحه 78
    در این تحقیق تاثیر توام میزان عناصر نیتروژن و فسفر در دو روش آبیاری قطره ای نواری و نشتی بر عملکرد کمی و کیفی بذر چغندرقند مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت کرت های یک بار خردشده (اسپلیت فاکتوریل) که روش آبیاری (آبیاری نشتی وآبیاری قطره ای نواری) در کرت های اصلی و چهار سطح نیتروژن (kg/ha 180، 120، 60، 0) و سه سطح فسفر (kg/ha 60، 30، 0) به صورت ترکیب فاکتوریل در کرت های فرعی در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. از ریشه چه های رقم 7233 برای تولید بذر استفاده شد. نتایج نشان داد که روش آبیاری، مقادیر فسفر و اثر متقابل آبیاری و فسفر بر عملکرد کمی بذر اثر معنی داری داشت. اثرتیمارهای مختلف نیتروژن بر عملکرد کمی بذر معنی دار نشد. تیمارهای مختلف نیتروژن و فسفر تاثیر معنی داری بردرصد وزن بذور زیر 5/3 میلی متر وبالای 5/3 میلی متر نداشت. اثر متقابل روش آبیاری و سطوح مختلف نیتروژن بر جوانه زنی بذور معنی دار بود. با افزایش مقدار فسفر و نیتروژن در هر دو روش آبیاری اثرمعنی داری بر درصد جوانه زنی بذور به وجود نیامد. سطوح مختلف فسفر و اثر متقابل آن با روش آبیاری بر کارآیی مصرف آب معنی دار شد. اثر افزایش نیتروژن نیز برکارآیی مصرف آب مشهود بود و در سطح 1 درصد معنی دار گردید. کارآیی مصرف آب درسیستم آبیاری قطره ای نواری نسبت به آبیاری نشتی به طور معنی داری بیشتر بود. نتایج نشان داد کارآیی مصرف آب در روش آبیاری قطره ای نواری 7/1 روش آبیاری نشتی است. استفاده از آبیاری قطره ای نواری علاوه بر افزایش عملکرد بذر چغندرقند، حدود 37 درصد آب مصرفی را کاهش داد. استفاده از سیستم آبیاری قطره ای نواری برای آبیاری مزارع تولید بذر چغندرقند توصیه می شود. مصرف نیتروژن جهت دستیابی به عملکرد بالقوه بذر چغندر قند و تشدید قابلیت جذب فسفر ضروری است. جهت دستیابی به بالاترین عملکرد بذر، مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن و 60 کیلوگرم فسفر در هکتار با توجه به نتایج تجزیه خاک توصیه می شود.
    کلیدواژگان: آبیاری قطره ای نواری، آبیاری نشتی، بذرچغندرقند، تغذیه، فسفر، کارایی مصرف آب، نیتروژن
  • الف. شیخ اسماعیلی صفحه 87
    در مناطق خشک و نیمه خشک، بخش قابل توجهی از آب مصرفی در مزرعه آبیاری شده با سیستم بارانی به صورت تلفات تبخیر و باد هدر می رود. لذا تخمین صحیح میزان تلفات تبخیر و باد در آبیاری بارانی به منظور ارائه راهکارهایی جهت توسعه و بهره برداری بهینه از منابع آبی موجود حائز اهمیت است. این تحقیق با هدف دستیابی به روابطی جهت برآورد تلفات تبخیر و بادبردگی انجام پذیرفت. آزمایش ها با سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک در دو حالت فشار آب 45 و 50 متر به روش استقرار آبپاش منفرد و بر اساس دستورالعمل استاندارد ایزو 2/7749 در منطقه جنوب شرقی استان خوزستان انجام پذیرفت. در این بررسی با استفاده از آنالیز واریانس مشخص گردید که افزایش فشار آب از 45 به 50 متر تاثیر معنی داری بر میزان تلفات تبخیر و باد ندارد. معادلات منتجه نشان داد در شرایطی که سرعت باد از 15 کیلومتر بر ساعت بیشتر گردد تلفات تبخیر و باد از 8/20 درصد تجاوز خواهد نمود. لذا کاربرد آبیاری بارانی در شرایط وزش بادهای شدید توصیه نمی شود.
    کلیدواژگان: آبیاری بارانی، باد، تلفات تبخیر و باد، فشار آب
  • محبوبه زارع زاده، سعید مرید، عبدالرحیم صلوی تبار، کاوه مدنی صفحه 93
    محدودیت منابع آب و افزایش روز افزون تقاضا در بخش های مختلف شرایط بحرانی را بر سیستم های منابع آب و از جمله حوضه آبریز قزل اوزن- سفیدرود رقم زده است. از سویی نیز وجود 8 استان در این حوضه با مدیریت های مختلف و طرح های متعدد توسعه ای (در مرحله ساخت و یا طراحی) این شرایط را نیز می تواند حادتر کند و بخصوص خروجی از هر استان را تحت تاثیر قرار دهد. علاوه بر این موارد، عوامل خارج از سیستم، به ویژه پدیده تغییر اقلیم نیز می باشد که می تواند مشکلات فوق را تشدید نماید. این مقاله به ارزیابی اثرات فعال شده طرح های توسعه و نیز تبعات بلندمدت تغییر اقلیم بر مدیریت منابع آب حوضه آبریز قزل اوزن- سفیدرود می پردازد. به همین منظور فعال شدن طرح های توسعه ای در غالب 4 سناریو و شرایط تغییر اقلیم با مدل HADCM3 و تحت دو سناریوی A2 و B2 مورد استفاده قرار گرفته اند. نتایج، حساسیت بالای استان گیلان (پایین دست ترین استان) را به اجرایی شدن طرح های توسعه نشان می دهد که کاهش جریان ورودی به سد سفیدرود تا 35 درصد از جمله آن می باشد. همچنین بررسی توام طرح-های توسعه و پدیده تغییر اقلیم، بیانگر کاهش حدود 43 درصدی این جریان است. همچنین نتایج نشان می دهد با اجرایی شدن کلیه سدهای مورد مطالعاتی، میزان اطمینان پذیری سیستم منابع آب در اکثر استان ها کاهش خواهد یافت. این تغییرات در خصوص متوسط شاخص اطمینان پذیری در کل حوضه برای دوره 2039-2010 تا 10 درصد و برای دوره 2099-2070 تا 14 درصد کاهش را به همراه دارد.
    کلیدواژگان: تغییر اقلیم، حوضه آبریز قزل اوزن، سفیدرود، طرح های توسعه، مدیریت منابع آب
  • بتول اشرف، محمد موسوی بایگی، غلامعلی کمالی، کامران داوری صفحه 105
    یکی از مهمترین تبعات تغییر اقلیم، تاثیر آن بر مصرف آب کشاورزی است که می تواند مدیریت منابع آب را با چالش های جدی روبه رو سازد. در این پژوهش، جهت بررسی تاثیر تغییر اقلیم بر تغییر مصرف آب گندم و چغندرقند در دشت های منتخب استان خراسان رضوی ابتدا پارامترهای دمای کمینه، دمای بیشینه، بارش و ساعت آفتابی دو دهه آینده با استفاده از مدل ریز مقیاس کننده LARSWG5 طبق سه سناریوی A1B، A2 و B1 مورد تایید IPCC شبیه سازی شد. سپس تبخیر- تعرق پتانسیل و واقعی به روش هارگریوز- سامانی و بارندگی موثر به روش فائو محاسبه شده و نیاز آبی این دو گیاه در 20 سال آینده در مقایسه با دوره پایه (1389- 1370) تعیین گردید. نتایج نشان داد که دمای کمینه و بیشینه در همه دشت های منتخب افزایش خواهد یافت و بیشترین افزایش دمای کمینه در دوره رشد گندم طبق هر سه سناریوی A1B، A2 و B1 به ترتیب برابر 9/30، 77/45 و 13/29 درصد در سبزوار و در طول دوره رشد چغندرقند، به ترتیب بالا در ایستگاه های گلمکان با 23/5، نیشابور با 62/6 و نیشابور با 77/4 درصد دیده خواهد شد. بارش نیز در همه ایستگاه ها به جز تربت جام افزایش خواهد یافت و بیشترین میزان افزایش در دوره رشد گندم طبق سناریوهای مذکور به ترتیب برابر 24/35، 56/35 و 49/42 درصد در گناباد و در دوره رشد چغندرقند، به ترتیب برابر 21/69، 95/80 و 19/70 در شهرهای سبزوار، گناباد و سرخس رخ خواهد داد. همچنین نتایج نشان داد که نیاز آبی این دو گیاه در اغلب دشت های استان به جز تربت جام- فریمان که با افزایشی برابر 17، 14 و 18 درصد در دوره رشد گندم و 19، 18 و 18 درصد در دوره رشد چغندرقند مواجه خواهد شد و نیز دشت سرخس که با کاهشی برابر 14، 15 و 15 درصد در دوره رشد گندم و 6 درصد در دوره رشد چغندرقند طبق سناریوهای مذکور مواجه خواهد شد، تغییر محسوسی نخواهد داشت.
    کلیدواژگان: بارندگی موثر، تبخیر، تعرق، سناریوهای تایید شده IPCC، مدل ریزمقیاس کننده
  • معصومه دلبری، پیمان افراسیاب، سمانه جهانی صفحه 118
    بسیاری از مدل های هیدرولوژیکی نیاز به داده های بارندگی با تراکم زیاد دارند. هدف از این تحقیق میان یابی بارندگی ماهانه و سالانه در استان گلستان با داشتن تعداد محدودی داده های نقطه ای می باشد. در این مطالعه روش هایی که در آن ها از ارتباط بین بارندگی و متغیرهای کمکی مانند مدل رقومی ارتفاع (DEM) در تخمین استفاده می گردد با روش هایی که بدون در نظر گرفتن متغیر کمکی به تخمین متغیر می پردازند مورد مقایسه قرار گرفتند. روش های مورد استفاده شامل روش های یک متغیره مانند معکوس مربع فاصله و کریجینگ معمولی و روش های زمین آماری چند متغیره مانند کوکریجینگ، کریجینگ با روند خارجی و کریجینگ ساده با میانگین های موضعی متغیر می باشند. ارزیابی عملکرد روش ها با استفاده از فناوری اعتبارسنجی متقابل و نیز با مقایسه بصری نقشه های بارندگی تولید شده توسط روش های بکار گرفته شده، صورت گرفت. براساس نتایج حاصل از ارزیابی متقابل، روش کوکریجینگ برای ماه های اردیبهشت تا مهر (به جز خرداد ماه)، روش کریجینگ با روند خارجی برای خرداد ماه و روش کریجینگ معمولی برای سایر ماه ها و بارندگی سالانه مناسب ترین روش میان یابی تشخیص داده شد. بدترین روش میان یابی روش معکوس مربع فاصله بود که در آن هم متغیر کمکی و هم همبستگی مکانی بین داده ها در فرآیند تخمین مورد توجه قرار نمی گیرد. اثر قطعه ای نسبی نیم تغییرنما و همبستگی بین داده های بارندگی و ارتفاع ایستگاه ها در عملکرد روش ها موثر بودند. هنگامی که ضریب همبستگی بین ارتفاع و بارش کمتر از 5/0 بود، روش کریجینگ معمولی نسبت به سایر روش-ها از دقت بالاتری در تخمین برخوردار بود.
    کلیدواژگان: بارندگی، روش های زمین آماری چند متغیره، کریجینگ، مدل رقومی ارتفاع
  • نجمه مجیدی، امین علیزاده*، محمد قربانی صفحه 133

    شوری و کمبود آب از محدودیت های عمده تولید محصولات زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک می باشند. در این مطالعه داده های عملکرد پنبه در مقابل سه سطح شوری 2/2، 5/5 و 3/8 دسی زیمنس بر متر و چهار سطح آبیاری 50، 75، 100 و 125 درصد در قالب طرح کرت های خرد شده به صورت فاکتوریل با سه تکرار و در 72 کرت به ابعاد 4 × 5 متر که توسط آقای نجفی (سال 89) در مزرعه نمونه امیرآباد بیرجند انجام شده بود، استفاده گردید. بهترین تابع تولید برازش داده شده تابع متعالی با 2R برابر 94/0 بود. هدف این مقاله تعیین حداکثر شوری آب آبیاری برای گیاه پنبه می باشد. نتایج مطالعه نشان داد که حداکثر شوری آب آبیاری به شرط ثابت ماندن قیمت یک واحد آب شور در حد قیمت پایه آب در بیرجند، برای داشتن صرفه اقتصادی، 6/8 دسی زیمنس بر متر می باشد.

    کلیدواژگان: پنبه، تابع تولید، قیمت آب، کشش نهاده، منابع آب شور
|
  • N. Kohi Chelekeran, H. Dehghanisanij, R. Asadi Page 69
    Limited water resources, shows the need for efficient use of water in agriculture. In this study to evaluate the impact of water rates based on soil moisture levels on yield of maize. Experiment was conducted in a split plot in randomized complete block design with three replications in Kerman Agriculture and Natural Resources Research Center (Jupar region) during 2008-2010. Four irrigation treatments were conducted including net crop water requirements (control treatment) and 3 treatments, of 1.2FC, 1.5FC and 1.8FC. The FC was measured using installed Tensiometer in each treatment. Irrigation interval in control treatment was calculated by FAO-Penman-Montheith model. The product yield, applied irrigation water, irrigation water consumption, water use efficiency, yield components and some measure of economic benefit to cost ratio were evaluated. Results showed the yield of maize was consistent with the reduced volume of irrigation. Accordingly, corn yield in control treatment was 8.5, 29 and 37 percent was higher compared to 1.2FC, 1.5FC and 1.8FC irrigation treatments, respectively. It is while, applied irrigation water increased 8.5, 13.5, and 17 percent compared to the control treatment. As a result, corn water use efficiency was equal in control and 1.2FC treatments. Irrigation frequency for the control treatment through was 2 days interval and that was obtained for other treatments based on Tensiometer monitoring and ranged from 3 to 8 days. Economic comparison confirmed superior control treatment and treatment 1.2FC compared to other treatments.
    Keywords: Drip irrigation (Tape), deficit irrigation, soil water balance, tensiometer, corn
  • S.H. Sadrghaen Page 78
    in this study influence of nitrogen and Phosphorous elements of in two irrigation methods of furrow and drip irrigation methods on quantity and quality of sugar beet seed is investigated. The experiment was split plot in completely randomized block design, adopting split factorial on sugar beet seed variety 7233 with three replication. Main factors consist of two irrigation methods includes: furrow and drip irrigation (Tape) systems. Sub plots consist of 4 nitrogen levels (0, 60, 120, 180 kg/ha) and 3 Phosphorous levels (0, 30, 60 kg/ha). Project was conducted in Karaj in the 2004 and 2005 year.Variance combined analysis of different traits of sugar beet seed of research showed that there significant differences between sugar beet seed yield in two irrigation methods, Phosphorous levels and interaction between irrigation and Phosphorous. The effect of Nitrogen levels on seed yield was not significant. The effect of different Nitrogen and Phosphorous levels on seed weigh percentage with less than 3.5 mm and more than 3.5 mm dimension was not significant. The interaction effect of irrigation methods, Nitrogen levels and environment on seed germination percentage was significant. Nitrogen and Phosphorous level increasing in two irrigation methods were not significant effect on seed germination percentage. However, the effect of Phosphorous levels and its interaction with irrigation method had not significant differences on water use efficiency. The effect of Nitrogen increasing on water use efficiency was significant (α = %1). The water use efficiency in drip tape irrigation was significantly more than furrow irrigation. Results show that water use efficiency in drip tape irrigation was 1.7 times respect to furrow irrigation and seed quality was better in drip irrigation compare to furrow irrigation. Drip tape irrigation increase seed yield and decrease water consumption up to %37. So drip tape application for sugar beet seed production in farms is recommended. Nitrogen consumption for accessing potential seed yield and increasing Phosphorous absorption capability is necessary. For accessing the highest seed yield use of 120 kg Nitrogen and 60 kg Phosphorous per hectare base on farm soil analysis is recommended.
    Keywords: Sugar Beet Seed, Drip Irrigation, Water Use Efficiency, Furrow Irrigation, Nitrogen, Phosphorous
  • O. Sheikhesmaeili Page 87
    In arid and semi-arid areas, significant share of water might be lost due to wind and evaporation. Thus, proper understanding of influential factors affecting on evaporation and drift losses in sprinkler irrigation is important for developing water conservation strategies. The objective of this paper includes proposition of predictive equations by characterizing wind and evaporation losses under different weather conditions and operating pressures (such as 45 and 50 m) for semi-portable hand-move sprinkler system in south western region of Iran (Khouzestan province). The standard ISO 7749/2 has been taken into account to determine evaporation and drift losses. A field test was conducted under single sprinkler. The result shows that sprinkler pressure (45 and 50 m) did not influence evaporation and drift losses. Also, the results showed that evaporation and drift losses were more than 20.8 percent when wind speed exceeded 15 k/hr. Therefore sprinkler irrigation is not recommended in this condition.
    Keywords: Sprinkler Irrigation, Wind, Evaporation, Drift Losses, Water Pressure
  • Mahboubeh Zarezadeh, Saeid Morid, Abdolrahim Salavitabar, Kaveh Madani Page 93
    Water resources shortage and continuous growth of the water demand of different sectors have resulted in critical water resources conditions in Qezelozan- Sefidrood River Basin. The situation has been exacerbated by different management strategies of eight riparian provinces with numerous development projects which affect the river flows in different provincial territories. Furthermore, climate change as an external driver can have significant negative impacts on the hydrologic conditions of the basin. This paper evaluates the effects of climate change and the development projects on water resources management in the Qezelozan- Sefidrood River Basin, using four different scenarios which the future climatic and development conditions. The climate change variables are based on the outputs of the HADCM3 model under the A2 and B2 emission scenarios. Results suggest a high sensitivity of Gilan Province to the upstream developing scenarios, resulting in reduction of Sefidrood Reservoir inflows by %35. When climate change is also considered, this reduction can be up to %43. Based on the results, finalization of the new reservoir projects in the basin can decrease the Temporal Reliability Index of the basin by %10 and %14 in the 2010-39 and 2070-99 periods, respectively.
    Keywords: Climate Change, Qezelozan, Sefidrood River Basin, Developing Projects, Water Resources Management
  • B.Ashraf, M.Mousavi, Baygi, G. A. Kamali, K. Davari Page 105
    One of the main consequences of climate change is its impact on agricultural water use that could face the water resources management with serious challenges. In this research, to examine climate change influence on sugar beet and wheat water use in selected plains of Khorasan Razavi province, minimum temperature, maximum temperature, precipitation and sunshine hours for 2 coming decades were simulated using LARS-WG5 model according A1B, A2 and B1 scenarios confirmed by IPCC. Then potential and actual evapotranspiration and effective rainfall calculated using Hargreaves-Samani and FAO methods respectively and were determinate water requirements of these plants on the next 20 years compared with the base period (1991-2010). The results showed that the minimum and maximum temperatures will increase at all selected plains and the highest increase in minimum temperature in wheat growing period under all three scenarios A1B, A2 and B1 respectively equal 30.9, 45.77 and 29.13 percent will be seen in Sabzevar and during growth period of sugar beet respectively above scenarios will be seen in Golmakan with 5.23, Neyshabur with 6.62 and Neyshabur with 4.77. Also precipitation will increase in all stations except Torbat jam and the highest rate of increase in wheat growing period under these scenarios, respectively 35.24, 35.56 and 42.49 percent will be seen in Gonabad and in sugar beet growing period, respectively 69.21, 80.95 and 70.19 will occur in Sabzevar, Gonabad and Sarakhs. The results also showed that the water requirement of these plants in most plains of province will not noticeably change except of Torbat jam-Fariman that will increase equal 17, 14 and 18 percent in the growth period of wheat and 19, 18 and 18 percent in growth period of sugar beet and Sarakhs that will faced with reducing equal 14, 15 and 15 percent in the growth period of wheat and 6 percent in the growth period of sugar beet according the above scenarios.
    Keywords: Effective rainfall, Evapotranspiration, Confirmed scenarios of IPCC, Downscalar model
  • N. Majidi, A. Alizadeh, M. Ghorbani Page 133

    Salinity and water scarcity are tow main limitations on crop production in arid and semi-arid regions. This paper used sample field experimental yield data of cotton with three levels of irrigation water salinity, 2.2, 5.5 and 8.3 dS/m and four levels of irrigation amounts, 50, 75, 100 and 125 percents of cotton water requirements in Birjand. The best fitted production function was transcendental model with R2 equal 0.94. The purpose of this paper was to determine maximum salinity of irrigation water for Cotton. Results showed that maximum salinity of irrigation water is 8.6 dS/m on the condition that the price of saline water being equals to base price of fresh water in Birjand region.

    Keywords: Production function, Elasticity of input, Saline water resoursec, Price of water, cotton