فهرست مطالب

گستره انرژی - پیاپی 27-28 (تیر و امرداد 1388)

ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 27-28 (تیر و امرداد 1388)

  • تاریخ انتشار: 1388/05/11
  • تعداد عناوین: 25
|
  • سرمقاله
  • صفحه 2
    صرف نظر از اینکه وزرای فعلی نفت و نیرو در سمت خود ابقاء شوند یا رئیس جمهوری، وزرای جدیدی را برای این دو وزارتخانه کلیدی به مجلس شورای اسلامی معرفی کند، این سؤال به ذهن متبادر می شود که در چارچوب اهداف نظام جمهوری اسلامی در افق میان مدت و برای تحقق اهداف بلند مدت افق 1404 چه وزرایی می توانند برای حوزه انرژی ایران کارآمد و راهگشا باشند؟ این وزرا با چه توانایی و به چه میزان اثرگذاری بر مدیران ارشد، میانی و اجرایی باید تعامل داشته باشند تا چرخ این حوزه روان تر بگردد؟ بدین منظور باید ملاحظه کرد که چه مسائلی پیش روی این حوزه است که باید به آنها به عنوان اولویت نگاه کرد و سایر مسائل را در کنار این اولویت ها دنبال کرد. به زعم کارشناسان و صاحب نظران حوزه انرژی، نیاز به افزایش تولید و بالا بردن راندمان و بهره وری مناسب از امکانات و جلب اعتماد سرمایه گذاران طی چهار سال گذشته کاملا احساس می شد، اما توفیق بالایی در ارزیابی عملکردها ملاحظه نمی شود. به نظر می رسد توجه جدی به این موضوع طی چهار سال آینده از اهمیت بسزایی برخوردار است.
  • پرونده
  • صفحه 3
    مقدمات اجرای اپرای ناباکو در عرصه انرژی تیرماه امسال در هتل تازه تاسیس و مجلل ریکسوس آنکارا پایتخت ترکیه به اجرا درآمد، اما هیچ کارت دعوتی برای ایران فرستاده نشد تا همچنان دو سؤال باقی بماند؟ چرا اصلی ترین و مطمئن ترین تامین کننده گاز مورد نیاز خط لوله ناباکو دعوت نشد و پرسش دوم را اجازه دهید دیمیتری مدودف رئیس جمهور روسیه مطرح کند: «هنوز هیچ کس به این سؤال من پاسخ روشن نداده است که گاز ناباکو از کجا تامین خواهد شد»؟گستره انرژی در یک سال اخیر در گزارش ها و تحلیل های متعدد خط لوله ناباکو و تحولات پیرامونی آن را زیر نظر گرفت و تلاش داشته و دارد تا به تبیین کم و کیف این تحولات با تاکید بر منافع ملی ایران بپردازد. نظر به اهمیت فوق العاده این قرارداد، پرونده ویژه ای را گشوده ایم که تقدیم می گردد.
  • صفحه 7
    رهبران پنج کشور ترانزیت خط لوله گاز ناباکو روز 13 جولای (22 تیر) توافقی را که مدت ها انتظار آن می رفت، در مورد شرایط فعالیت این خط لوله امضاء کردند؛ هر چند که هنوز هم معلوم نیست گاز این خط لوله از چه منبعی تامین خواهد شد. این خط لوله به ارزش 9/7 میلیارد یورو (11 میلیارد دلار) و با ظرفیت انتقال 31 میلیارد مترمکعب در سال، قرار است گاز طبیعی منطقه دریای خزر و خاورمیانه را از طریق ترکیه، بلغارستان، رومانی و مجارستان به اتریش انتقال دهد. در این توافق 21 صفحه ای که در آنکارا به امضاء رسید، شرایطی که بر این خط لوله 3300 کیلومتری حاکم خواهد بود، مشخص شده است. این توافق نامه همچنین چند ماه پس از آن به امضاء رسید که گزارش های ضد و نقیضی در مورد اختلاف جدی میان ترکیه و سایر کشورهای ترانزیت منتشر شد. در این گزارش ها گفته می شد که ترکیه خواستار حق برداشت 15 درصد گازی است که قرار است از طریق این خط لوله ترانزیت شود. ظاهرا این اختلاف ها در نشست آنکارا حل شد و تانر ییلدیز، وزیر انرژی ترکیه، درست پیش از امضای توافق نامه به پلاتس گفت که دو طرف در مورد یک فرمول کاملا متفاوت به توافق رسیده اند.
  • راهبرد
  • صفحه 10
    مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در تازه ترین گزارش خود درباره مدیریت بر بخش نفت و گاز ایران سه گام را برای خروج از وضعیت کنونی پیشنهاد می کند: نخست به رسمیت شناختن یک مقام بین نسلی به عنوان اولین گام در راه اصلاح مدیریت حوزه نفت و گاز کشور که متصدی سیاست گذاری در حوزه نفت و گاز شود؛ دوم ایجاد صندوق ملی انفال و توزیع مستقیم درآمدهای نفت و گاز کشور و در نهایت گام سوم ممنوعیت صادرات نفت خام و در مقابل تغییر نگاه کشور به نفت به عنوان یک صنعت که توسط بخش خصوصی کشور قابل پیگیری خواهد بود. این پیشنهاد در واقع حکم به خروج دولت از بخش سیاست گذاری و مدیریت بخش نفت و گاز و واگذاری به بخش فرادولتی می دهد. این در شرایطی است که دولت برنامه پنجم توسعه کشور را به مجلس شورای اسلامی برده است و براساس سیاست های کلی این برنامه باید با انحلال حساب ذخیره ارزی، صندوقی به نام صندوق توسعه ملی ایجاد شود و دولت تا 10 سال آینده یعنی پایان برنامه ششم توسه از درآمدهای ارزی ناشی از فروش نفت خام برای تامین هزینه های خود دست بکشد.
  • نگاه
  • صفحه 13
    تنها چند روز پس از نهایی شدن قرارداد صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله ناباکو و نادیده گرفتن نقش جمهوری اسلامی ایران در تامین گاز مورد نیاز قاره اروپا خبر رسید که مسئولان ارشد وزارت نفت با تغییر نگاه از شرق به غرب به تکاپو افتاده اند تا در برنامه پنجم توسعه ایران، اروپا در طرح جامع صادرات گاز ایران قرار گیرد. براساس این طرح که برای معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور ارسال شده است، اروپایی ها به عنوان اصلی ترین و بزرگترین بازار هدف گاز صادراتی ایران طی پنج سال آینده قلمداد می شود. هر چند جزئیات دقیقی از طرح جامع صادرات گاز ایران منتشر نشده است، اما گفته می شود تا پایان برنامه پنجم توسعه کشور میزان صادرات گاز طبیعی ایران از طریق خط لوله باید به حدود 200 میلیون متر مکعب در روز افزایش یابد که از این میزان روزانه دست کم 35 تا 37 میلیون متر مکعب گاز طبیعی به قاره اروپا باید صادر شود. نکته قابل تامل بر سر راه صادرات گاز ایران به اروپا تنش در روابط سیاسی موجود بر سر حق ایران به انرژی صلح آمیز هسته ای است.
  • کندوکاو
  • صفحه 14
    در گزارش اوپک آمده است که ونزوئلا ذخایر نفتی خود را در سال 2008 میلادی به بیش از 73 درصد افزایش نسبت به سال 2007 به 172 میلیارد بشکه رسانده است. افزایش بی سابقه در تاریخ اوپک البته اعتراض کمرنگ مقامات نفتی ایران را برانگیخت، چرا که گزارش جدید بریتیش پترولیوم و گزارش های قبلی اوپک نشان از آن داشته و دارد که ایران همچنان با بیش از 137 میلیارد بشکه نفت، دومین ذخایر نفتی جهان پس از عربستان را دارد. اوپک در توجیه این اقدام خود اعلام کرد: افزایش ذخایر کشف شده نفت ونزوئلا تاثیر زیادی در رشد ذخایر نفتی اوپک در سال 2008 داشته است و میزان ذخایر نفتی ونزوئلا سال گذشته با 73 درصد رشد به بیش از 3/172 میلیارد بشکه رسیده است. اکنون ونزوئلا با پیشی گرفتن بر ایران، عراق و کویت دومین ذخایر بزرگ نفت اوپک را پس از عربستان در اختیار دارد. رشد 73 درصدی ذخایر اثبات شده نفتی ونزوئلا در شرایطی رخ داده است که اوپک اعلام کرده است که ذخایر نفتی تثبیت شده این سازمان در سال گذشته با 9/7 درصد افزایش به یک تریلیون و 270 میلیون بشکه رسیده است و بخش عمده ای از این افزایش به دلیل افزایش برآوردها از ذخایر نفتی ونزوئلا است.
  • صفحه 16
    تنها چند روز پس از اعلام نتایج اولین دور مناقصه بزرگ نفتی عراق، درب مهمانسرای وزارت نفت ایران به روی مهمانان عراقی که در صدر آنها عبدوالکریم لعیبی باهض (معاون وزیر نفت عراق در امور استخراج) حضور داشت، گشوده شد. طرفین پس از سه روز مذاکره در بعداز ظهر روز 24 تیرماه 1388، دو تفاهم نامه در زمینه انرژی امضاء کردند و بنابر توافقی که در جریان دیدار این هیئت عراقی از ایران صورت گرفت، قرار شد دو کشور در ذخایر تولید و توسعه میادین مشترک نفت و گاز همکاری کنند. اما تنها چند روز بعد، برخی از محافل خبری از اختلاف ایران و عراق بر سر مالکیت و بهره برداری از چاه شماره چهار پیچ انگیزه در منطقه عملیاتی دهلران خبر دادند. مذاکره سه روزه با هیئت عراقی، به امضای دو تفاهم نامه منجر شد...
  • صفحه 18
    نهم تیر ماه 1388 برابر با 30 ژوئن 2009 میلادی روز فراموش نشدنی برای مردم و دولت عراق بود. نیروهای آمریکایی به اشغال عراق پایان دادند و عراقی ها در روز جشن ملی خود سه روز را به جشن و پایکوبی تمام پرداختند. اما نخست وزیر نوری المالکی برای اینکه نشان دهد شرایط برای سرمایه گذاری مهیاست در همین روز نتیجه دور نخست مناقصه نفتی را اعلام کرد و کنسرسیومی نفتی به رهبری شرکت بریتیش پترلیوم (BP) برنده قرارداد استخراج نفت از بزرگترین میدان نفتی عراق شد. دولت از شرکت های نفتی شرکت کننده در طرح های استخراج نفت از میادین نفتی این کشور خواستار آن شده بود که این شرکت ها در تقاضاهای خود برای شرکت در قرعه کشی برای انتخاب شرکت استخراج کننده نفت، رقم درخواستی خود برای استخراج هر بشکه نفت را کاهش دهند. شرکت برنده در این مراسم به مدت 20 سال استخراج نفت از میدان رمیله بزرگترین میدان نفتی عراق را بر عهده می گیرد. کنسرسیوم برنده برای استخراج هر بشکه نفت در عراق رقم سه دلار و 99 سنت را پیشنهاد داده بود که پس از تقاضای بغداد این رقم را تا دو دلار کاهش داد. آنچه پیش رو دارید گزارش ویژه «گستره انرژی» از کم و کیف این مناقصه و پیامدهای آن است. در ادامه گزارش خبری کوتاهی درباره تازه ترین تفاهم نامه ایران و عراق در زمینه نفتی تقدیم شما می گردد.
  • گزارش ویژه
  • صفحه 21
    تازه ترین گزارش مرکز تحقیقات مرکز استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام نشان می دهد که طرح های در دست اجرای پتروشیمی ایران دست کم با دو سال تاخیر به بهره برداری می رسد. این تاخیر دو ساله در اجرای طرح های چهار ساله، هزینه ای بالغ بر 16 میلیارد دلار را طی 16سال آینده افق 1404 سند چشم انداز بیست ساله به کشور تحمیل می کند. چرا؟
    گزارش این نهاد حکومتی با بررسی عوامل تاخیر در سطوح کارفرمایان، شرکت های مهندسان مشاور، سازندگان تجهیزات، پیمانکاران ساختمان و نصب و پیمانکاران مدیریت به این نتیجه می رسد که با تعریف الگوی مصرف در صنعت پتروشیمی می توان این هزینه 40 درصدی را کاهش داد. چگونه؟
    گستره انرژی در راستای نام گذاری سال 1388به نام سال اصلاح الگوی مصرف با انتشار این گزارش کاربردی تلاش دارد تا نظر کارشناسان مستقل را درباره چالش های ناشی از تاخیر در پروژه های پتروشیمی منتشر کند و امید دارد تا در نشستی با مسئولان ارشد شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به کالبدشکافی چالش ها و تهدیدهای پیش رو بپردازد.
  • صفحه 24
    نزدیک به 9 ماه از تاریخ تصمیم نهایی هیئت عالی واگذاری سهام شرکت های دولتی می گذرد و پرونده واگذاری سهام شرکت های پتروشیمی به عنوان میراث متروک دولت نهم پیش روی دولت دهم قرار گرفت. ششم آذر ماه 1387 هیئت یاد شده با واگذاری هلدینگی تعدادی از شرکت های زیرمجموعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و نیز فروش سهام برخی دیگر از شرکت ها و طرح های در دست اجرا به صورت بورس، مزایده، مذاکره و مناقصه موافقت کرد، اما کندی واگذاری ها در نتیجه اختلاف بین سازمان خصوصی سازی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ملموس تر شد، اگرچه سازمان خصوصی سازی این اجازه را داشته و دارد که اگر اقدامات لازم برای واگذاری هلدینگی شرکت های پتروشیمی تا پایان سال 1387صورت نپذیرد سهام این شرکت ها را جداگانه واگذار کند. به گزارش خبرنگار گستره انرژی این مصوبه 8 دی ماه سال گذشته با امضای سید شمس الدین حسینی به عنوان رئیس هیئت عالی واگذاری به وزارت نفت ارسال شد و غلامحسین نوذری سوم بهمن ماه همان سال یعنی پس از یک ماه و چند روز این مصوبه را برای پیگیری به عادل نژادسلیم رئیس شرکت ملی صنایع پتروشیمی و اکبر ترکان معاون وقت برنامه ریزی و نظارت وزارت نفت ارجاع می دهد. نظر به ضرورت آگاهی مخاطبان ارجمند ماهنامه به ویژه نزد مدیران فعال در بخش خصوصی از کم و کیف مصوبه هیئت واگذاری درباره سرنوشت شرکت های قابل واگذاری پتروشیمی و طرح های در دست اجرا متن این مصوبه تقدیم می گردد. آیا پرونده واگذاری سهام شرکت های پتروشیمی تا پایان برنامه پنجم و عمر دولت دهم بسته خواهد شد؟
  • گزارش خبری
  • صفحه 28
    پس از دو بار تاخیر بالاخره درب تالار شیشه ای بورس ایران به روی شرکت حفاری شمال گشوده شد و نخستین شرکت نفتی توانست به بورس راه یابد. عرضه 6 درصد از سهام شرکت حفاری شمال، در فهرست نرخ های تابلوی فرعی بازار اول بورس اوراق بهادار تهران چنان خودنمایی کرد که گفته شد در کمتر از 36 ثانیه هر سهم این شرکت به قیمت 140 تومان به فروش رفت و حفاری شمال رکورددار عرضه اولیه سهام شرکت های اصل 44 قانون اساسی شد. با فروش 156میلیون و 324 هزار و 300 سهم شرکت حفاری شمال به ارزش 21 میلیارد و 800 میلیون تومان، تابلو ورود ممنوع بر سر جاده منتهی به منطقه ممنوعه صنعت بالادستی نفت و گاز ایران برداشته شد و شرکت حفاری شمال به عنوان دومین شرکت حفاری ایران بعد از شرکت ملی حفاری ایران در حالی به تابلوی بورس راه یافت که پیش از این سهام دو شرکت بالادستی نفت ایران یعنی پتروایران و پتروپارس به صورت مزایده محدود به فروش رسیده بود. اما فروش مزایده ای دو شرکت توسعه پتروایران و پتروپارس هنوز معلق است و بعید نیست که هر دو معامله باطل شود.
  • صفحه 30
    رئیس جمهور محمود احمدی نژاد در نخستین روز مرداد 88 فرمان بهره برداری از سکوی فراساحلی حفاری ایران– البرز را برای انجام عملیات حفاری و احتمالا استخراج نفت در دریای خزر صادر کرد تا برادر بزرگتر سکوی ایران– خزر که در اکتشاف و استخراج نفت در آب های کم عمق ناکام مانده بود را این بار در آب های عمیق متعلق به ایران کام ایرانیان را به نفت خزر پس از سال ها شیرین کند. اندک زمانی پس از بهره برداری از این سکو شایبه ها و شبهه ها درگرفت که بهره برداری از این سکو جنبه آزمایشی و شاید نمادین دارد چرا که ایران برای هرگونه عملیات حفاری و استخراج در آب های عمیق خزر نیازمند مجوز بین المللی است. البته این ادعا از سوی مقامات رسمی به طور ضمنی رد شد و...
  • صفحه 32
    افزایش تعداد خزرنشینان از دو به پنج، ذائقه ها و اختلاف ها را تشدید کرد و البته نگران کننده تر از همیشه حضور و مداخله دیگران و سوق دادن این منبع عظیم نفت و گاز جهان به سمت نظامی گری باعث شده تا نه تنها رژیم حقوقی خزر روی کاغذ هم شده شکل واقعی نگیرد که تلاش برای برداشت از نفت و گاز خزر شکل جدی تری پیدا کند. ایران، روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان بازیگرانی با منافع متفاوت و گاه متعارض پا بر روی صحنه نمایش خزر می گذارند. منابع نفت و گاز دریای خزر که به منزله دارویی برای درمان اقتصاد بیمارگونه کشورهای تازه استقلال یافته اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شد، در کنار این واقعیت که این کشورها دارای سابقه قابل توجهی در زمینه مدیریت مستقل صنایع نفت و گاز نبودند و توان تکنولوژیک و عالی لازم برای توسعه و تجهیز این منابع را در اختیار نداشتند، موجب شد که این کشورها تمامی امیدهای خود را برای خارج شدن از این وضعیت، معطوف به جذب سرمایه گذاری های خارجی بکنند و این امر سبب شد که همواره آمیزه ای از منافع اقتصادی و سیاسی، تعیین کننده موضوع سکانس های نمایش نامه خزر باشند.
  • گفت و گو
  • صفحه 34
    مهندس محمد ملاکی، از مدیران ارشد و اسبق وزارت نیرو و مدیر عامل سابق شرکت ملی گاز ایران، اکنون که به عنوان یکی از مدیران بخش خصوصی بر پشت میز مدیر عاملی شرکت آرین ماهتاب گستر نشسته است، از چالش هایی که بخش خصوصی در صنعت برق با آن مواجه است سخت می گوید. او لازمه خصوصی سازی در صنعت برق را وجود بستری قانونی دانسته و معتقد است برای تقویت بخش خصوصی باید منابع مالی لازم را در اختیار این بخش قرار دهیم. مهندس ملاکی با اعتقاد به اینکه بخش خصوصی در زمینه توسعه به ویژه در ساخت نیروگاه های جدی می تواند به خوبی حضور داشته باشد، می گوید: نگاه من به توسعه با بهره برداری متفاوت است. او یکی از مشکلات موجود در صنعت برق را شکل نگرفتن بورس برق دانسته و معتقد است شرایطی که بورس در نظر می گیرد، برای طرف مقابل عالی نیست.
  • نقشه خبر
  • صفحه 36
    فکر می کنید وزیر نفت آینده جمهوری اسلامی ایران چه شناختی از صنعت نفت و گاز ایران و نقاط ضعف و قوت و نیز تهدیدها و فرصت های نهفته در بطن آن دارد؟ آیا برنامه های او می تواند رمزگشای رازهای صنعت نفت و گاز ایران در بخش های بالادستی، صنایع پایین دستی، برنامه ریزی انرژی و سرمایه گذاری و روش های تامین مالی طرح ها باشد؟ نقشه خبری که پیش روی شماست به نظر آیینه ای است که پیش روی وزیر آینده نفت ایران قرار دارد. این نقشه خبر در واقع برگرفته از گزارشی است که معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی منابع هیدروکربوری وزارت نفت تهیه و سرفصل های آن را انتشار داده است. آیا وزیر نفت دولت دهم این گزارش را تایید خواهد کرد یا خیر مهم نیست، مهم این است که او و برنامه او و تیم انتصابی او چه شناختی از آینده و چشم انداز چهار سال پیش روی ارائه می کند.
  • مقاله
  • صفحه 41
    در شماره قبل ماهنامه گستره انرژی در مطلبی تحت عنوان الگوهای حاکم بر بهره برداری از مخازن مشترک مورد استفاده قرار می گیرد پرداختیم. در این شماره الگوی حقوقی برداشت از میادین مشترک در منطقه خلیج فارس مورد بررسی قرار می گیرد.
    لازم به ذکر است که موافقت نامه هایی میان ایران از یک سو و کشورهای عربستان، قطر، امارات متحده عربی، عمان و بحرین از سوی دیگر، به صورت جداگانه منعقد شده است که متن چهار توافق نامه اخیر یعنی توافق نامه های منعقده میان ایران و قطر، امارات متحده عربی، عمان و بحرین یکسان است و تنها در ماده (1)که ناظر بر تعیین مرزهای فلات قاره است با یکدیگر تفاوت دارند. به همین علت بررسی موافقت نامه تحدید حدود فلات قاره میان ایران و قطر می تواند تا حد مناسبی نمایانگر مکانیزم حقوقی برداشت از مخازن هیدروکربوری در تمام خلیج فارس باشد. به خصوص که بزرگترین مخزن مشترک خلیج فارس و جهان میان این دو کشور قرار گرفته است. در تمامی این توافقات تحدید حدود فلات قاره براساس اصل خط منصف مورد توافق طرفین قرار گرفته است. کنوانسیون 1982 حقوق دریاها نیز مرز فلات قاره در دریاهای بسته و نیمه بسته را بر طبق توافق طرفین و براساس خط منصف تعیین کرده و با صراحت مقرر داشته که: «در صورت عدم توافق، چنانچه شرایط فوق العاده مستلزم ترسیم خط مرزی به نحو دیگری نباشد، مرز فلات قاره به وسیله اعمال خط منصف معین می شود.»
  • چشم انداز
  • صفحه 44
    تازه ترین گزارش مؤسسه بیزینس مانیتور اینترنشنال از صنعت نفت و گاز ایران را بخوانید که تصویری از سهم ایران از عرضه و تقاضای نفت، گاز و سایر حامل های انرژی را ارائه می کند:ایران 39/15 درصد ار تقاضای نفت خام منطقه خاورمیانه را تا سال 2013 به خود اختصاص دهد و این در حالی است که این کشور 63/15 درصد از عرضه نفت خام را در این منطقه بر عهده خواهد داشت. سهم منطقه خاورمیانه در استفاده از نفت خام 8 میلیون 240 هزار بشکه در روز در سال 2001 به رقم 10 میلیون و 860 هزار بشکه در روز در سال 2008 رسید. این رقم باید در سال 2009 به 11 میلیون و 90 هزار بشکه در روز و سپس به حدود 12 میلیون و 80 هزار بشکه در روز در سال 2013 برسد. این در حالی است که صادرات نفت خام در این مدت به طور یکنواختی افزایش خواهد یافت.
  • نگاه ایران