ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 46 (بهمن 1389)

قیمت گازوئیل با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها نسبت به دیگر اقلام افزایش بیشتری داشت. اما بررسی ها نشان می دهد با توجه به قیمت این فرآورده در سایر کشورهای جهان این اصلاح قیمت ضروری بوده و هنوز ایران در ردیف کشورهایی است که گازوئیل را با قیمت ارزان تری در اختیار مصرف کننده قرار می دهد. اهمیت این فرآورده به این دلیل است که همه کالاها برای حمل ونقل و رسیدن به دست مصرف کننده به گازوئیل محتاج هستند، بنابر این قیمت حمل ونقل کالاهای وارداتی تابعی از قیمت گازوئیل است. تبعا قیمت گازوئیل مانند قیمت بنزین اثرات مستقیم روانی و تورمی از دید مردم ندارد. اما افزایش قیمت آن در تامین مایحتاج مردم کاملا تاثیرگذار است. این بررسی ها نشان می دهد در اولین ماه پس از افزایش قیمت گازوئیل، تقاضای این فرآورده 10 میلیون لیتر در روز کاهش پیدا کرده است و درخواست مصرف کنندگان باعث شده عرضه گازوئیل 150 تومانی به صورت سهمیه ای در دستور کار دولت قرار گیرد. اما به نظر می رسد دولت باید ابهامات موجود در هدفمندی یارانه دو فرآورده مهم یعنی بنزین و گازوئیل را هر چه زودتر برطرف کند. در پرونده این شماره ضمن بررسی گازوئیل به عنوان حامل مهم انرژی در هدفمند کردن یارانه ها، قیمت گازوئیل با سایر کشورها مقایسه شده و بحث بهبود فرآیند تولید گازوئیل به همراه بررسی قیمت گازوئیل از دید دست اندرکاران حمل ونقل عمومی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

وزیر نفت، در ششمین نشست مطبوعاتی خود در اواخر دی ماه به سؤالات متعدد خبرنگاران و نمایندگان رسانه های گروهی پاسخ داد. میرکاظمی، با اعلام کشف یک جدید گازی در سواحل خلیج فارس، در مورد کیفیت بنزین، تاثیر تولید بنزین در مجتمع های پتروشیمی و موضوع امنیت انرژی و قیمت نفت در بازار جهانی، هدفمند کردن یارانه ها، واگذاری شرکت های پیمانکار عمومی و به کارگیری هر چه بیشتر صنعتگران داخلی برای تامین نیازهای صنعت نفت سخن گفت. در این گزارش به مهم ترین نکات مطرح شده در این جلسه اشاره شده است.

انفجار در سکوی نفتی شرکت بریتیش پترولیوم در خلیج مکزیک موسوم به دیپ واتر هورایزن به طور قطع موجب عمیق ترین بحران نشت نفت در تاریخ آمریکا و تیره شدن افق پیش روی شرکت بریتیش پترولیوم شد. بر اثر نشت نفت روزانه حدود 40 هزار بشکه نفت خام وارد آبهای مکزیک شد و خسارات زیادی نیز به محیط زیست و بریتیش پترولیوم وارد شد. پس از مهار سکوی نفتی دیپ واتر هوریزان اظهار نظرهای مختلف و متفاوتی در خصوص کم و کیف این فاجعه از سوی صاحب نظران عنوان شد. آنچه در این تحلیل ملاحظه می کنید بررسی علل وقوع حادثه و اقدامات انجام شده برای کنترل حادثه و ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی آن است.

اکبر ترکان معاون اسبق برنامه ریزی وزارت نفت تدابیر اجرایی دولت در هدفمندی یارانه ها را عاقلانه و سنجیده عنوان کرد. مهندس ترکان در زمان مسئولیت یکی از برنامه ریزان و مدیران اصلی حوزه انرژی کشور به شمار می رفت و تاکید او بر اجرای هدفمندی یارانه ها را می توان به عنوان نشانه از تاثیر جدی این کار بر حوزه نفت و گاز کشور تلقی کرد. ترکان یکی از مهمترین تاثیرات اجرای کامل قانون هدفمند کردن یارانه ها را ایجاد امکان صادرات گاز و فرآورده های نفتی می داند. وی معتقد است با اصلاح کامل قیمت ها و به بهره برداری رسیدن فازهای نیم ساخته پارس جنوبی بین 300 تا 400 میلیون متر مکعب در روز به ظرفیت صادرات گاز کشور اضافه می شود.

علی رغم افزایش رشد تقاضای جهانی برای نفت خام (طبق اعلام آژانس بین المللی انرژی، مصرف جهانی نفت در سال 2011، یک میلیون و 300 هزار بشکه در روز افزایش می یابد و به 88 میلیون و 800 هزار بشکه در روز می رسد) و با توجه به کاهش یک میلیون بشکه ای ظرفیت تولید روزانه اوپک در سال 2011 (ظرفیت تولید نفت اوپک از 6/35 میلیون بشکه در روز در سال 2010 به کمتر از 4/35 میلیون بشکه در سال 2011 کاهش خواهد یافت. کاهش تولید ایران و ونزوئلا مهم ترین عامل افت ظرفیت تولید اوپک اعلام شده است.) سود چندانی نصیب این سازمان نمی شود، بلکه عملا منافع آن توسط کشورهای تولیدکننده نفت غیر اوپک و به خصوص روسیه جذب می شود.

دور جدید مذاکرات نفتی ایران و عراق برای بررسی راهکارهای جدید حقوقی و قراردادی توسعه 8 میدان مشترک نفتی و توافق احتمالی برای تدوین پیش نویس قراردادهای جدید نفتی در اوایل دی ماه در تهران برگزار شد. در حال حاضر ایران و عراق به ترتیب با در اختیار داشتن 150 و 143 میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت نفت خام به ترتیب دومین و سومین ذخایر بزرگ طلای سیاه جهان را در اختیار دارند.

با اینکه تحریم های شورای امنیت، آمریکا و اروپا شامل مبادلات نفتی ایران نمی شود، ولی آمریکا سعی دارد ضمن رایزنی با برخی از کشورها خواستار متوقف شدن مبادلات نفتی با ایران بر مبنای دلار و یورو شود. به عنوان نمونه، در پی سفر اخیر رئیس جمهور آمریکا به هند و قول او مبنی بر افزایش نقش هند در جهان و کمک به این کشور برای احراز کرسی در شورای امنیت سازمان ملل متحد، بانک مرکزی هند به طور ناگهانی و بدون مشورت با واردکنندگان محلی نفت خام و ارائه روشی جایگزین برای پرداخت ها در مبادلات نفتی با ایران در 23 دسامبر (8 دی ماه) سال جاری اعلام کرد که از این پس برای خرید نفت خام از ایران تسهیلات بانکی ارائه نخواهد کرد و ضمانت ارزی و اعتبارات لازم برای این کار را تامین نمی کند. بانک مرکزی هند افزود، از این پس پرداخت های مالی مربوط به واردات نفت از ایران در چارچوب اتحادیه پایاپای آسیایی صورت نخواهد گرفت، لذا به این ترتیب پرداخت های مالی برای واردات نفت و گاز از این پس باید در یک سیستم بانکی خارج از این اتحادیه انجام شود. واشنگتن از این تصمیم بانک مرکزی هند مبنی بر توقف مبادلات نفتی بر مبنای دلار و یورو با ایران حمایت و استقبال کرد.

«با اتکال به قدرت لایزال الهی و در پرتو ایمان و عزم ملی و کوشش برنامه ریزی شده و مدبرانه جمعی و در مسیر تحقق آرمان ها و اصول قانون اساسی، در چشم انداز بیست ساله، ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی علمی و فناوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین الملل».
عبارات فوق مقدمه چشم انداز 1404 ایران است و دستیابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله از مهم ترین رسالت های هر سازمان یا بخش دولتی فعال در کشور است. در برنامه های مرتبط با حوزه بالادستی صنعت نفت جهت نیل به اهداف سند چشم انداز، حداکثرکردن بهروه وری از مخازن هیدروکربوری از طریق افزایش ازدیاد برداشت و استفاده از فناوری های نوین، همچنین شناسایی کل منابع هیدروکربوری در پهنه سرزمین با اولویت مخازن مشترک، افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز با هدف افزایش سهم ایران در بازار جهانی نفت و ارتقای جایگاه آن در اوپک آمده است.

چندی پیش در جلسه ای با مدیر پروژه یکی از شرکت های دولتی، بحث اعتماد مدیران به سازندگان داخلی مطرح شد، وی از موفقیت شرکت خرد صنعت اروند و یکی دو شرکت داخلی دیگر در زمینه بالادستی صنعت نفت و گاز به ویژه در زمینه تامین تجهیزات درون چاهی که در شرایط تحریم به موفقیت های ارزشمندی دست یافته اند، به نیکی یاد کرد. در یکی از روزهای پایانی دی ماه با سفر به اراک ضمن آشنایی با مهندس میری و فعالیت های انجام شده در این کارخانه مبادرت به تهیه گزارشی از ساخت تجهیزات حساسی کردیم که در حال حاضر در این مجموعه تولید می شود و به علت تحریم در اختیار کشورمان قرار نمی گیرد.

تامین تجهیزات و ساخت قطعات استاندارد مورد نیاز صنعت نفت همواره یکی از دغدغه های مدیران و اداره کنندگان این صنعت طی سال های اخیر است. پیش از انقلاب اسلامی صنعتگران داخلی با این صنعت ارتباطی نداشتند و تامین قطعات و تجهیزات از طریق واردات صورت می گرفت و پس از جنگ نیز تا زمانی که تحریم های آمریکا جدی نشده بود به همکاری صنعتگران داخلی برای تامین نیازها توجه چندانی نمی شد. برای بررسی نحوه تعامل فعلی صنعت نفت کشور با صنعتگران داخلی، ماهنامه گستره انرژی گفت وگویی با مهندس سیامک صمیمی دهکردی، انجام داده است.

از آنجایی که ریسک های بزرگ در ادبیات بیمه گری تعریف روشن و پذیرفته شده ای ندارند ما در این مقاله ریسک های فاجعه آمیز، ریسک های زنجیره ای، ریسک های با پتانسیل بالای حادثه پذیری، ریسک های نادر و ریسک های بلند مدت را در طبقه ریسک های بزرگ تعریف کرده ایم. آمار صنعت بیمه در ایران در حوزه ریسک های بزرگ نشان می دهد که علی رغم وجود سهم عمده در پروژه های نفت و گاز و انرژی و حمل و نقل دریایی و هوایی در اقتصاد کشور، این ریسک ها یا تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرند و یا آن که پوشش آنها از بازارهای بیمه ای خارج از کشور خریداری می شود. در بخش دوم این مقاله، دلایل عمده نارسایی را از منظر عرضه و تقاضا مورد بررسی قرار داده ایم و معتقد هستیم در مورد بیمه لزوما تقاضاست که محرک اولیه عرضه مناسب است و چنانچه بیمه گزاران تقاضای محدودی داشته باشند، حجم و ساختار عرضه و بیمه گسترش و عمق لازم را نخواهد داشت. به عبارت دیگر، در این فضا شرکت های بیمه عرصه ای برای تمرین، به کارگیری خلاقیت و نوآوری نخواهند داشت.