ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 57 (دی 1390)

طبق آمار تایید شده کشورمان، در شرایط فعلی به طور متوسط بین 4/2-3/2 میلیون بشکه در روز ظرفیت صادرات نفت خام دارد که حدود 18 درصد (450 هزار بشکه) از آن توسط کشورهای عضو اتحادیه اروپا شامل: یونان، ایتالیا، اسپانیا و پرتقال خریداری می شود که سه درصد نیاز اتحادیه را شامل می شود. بر فرض اینکه این کشورها نیاز خود را از ایران تامین نکنند باید دید که آیا جایگزین مناسبی برای پالایشگاه های آنها وجود دارد یا خیر؟ در میان اعضاء اوپک، عربستان صرفا امکان جایگزینی نفت سنگین را دارد که قابل جایگزینی با نفت سبک ایران برای اروپا نخواهد بود. سایر اعضای اوپک مانند عراق نیز در کوتاه مدت نمی توانند درصد قابل ملاحظه ای از این نیاز را بر عهده گیرند؛ لذا مطمئنا به این ریسک دست نخواهند زد و به علاوه اوضاع اقتصادی آنها نیز قدرت مانور آنها را محدودتر کرده و ناشیانه عمل کردن در این خصوص، برای آنها عواقب نامطلوبی را به دنبال خواهد داشت. حال اگر فرض بر این باشد که این تحریم بتواند بازارهای فروش ایران را محدود کند باز هم در کوتاه مدت این اتفاق نخواهد افتاد. در این میان، چین، هند، کره، ژاپن و ترکیه نیز می توانند تقاضای خرید نفت خود را از ایران افزایش داده وآثار این تصمیم را در صورت اجرا تا حدود قابل ملاحظه ای خنثی کند. شش درصد از واردات نفت چین، 9 درصد از واردات نفت هند و 10 درصد از واردات نفت کره جنوبی نیز از طریق ایران تامین می شود. به علاوه، نفت ایران تامین کننده حدود هفت درصد نفت مورد نیاز ژاپن است.

دولتمردان آمریکایی که از تحریم های قبلی ایران به نتیجه نرسیده اند این بار آزمون و خطای دیگری را در دستور کار قرار داده اند و آن تحریم نفتی ایران علاوه بر تحریم محصولات پتروشیمی است که تا کنون اتحادیه اروپا به آن پاسخ مثبت نداده است. البته آلمان، انگلیس و فرانسه حمایت ضمنی خود را از این امر اعلام کرده اند، اما سایر اعضاء اتحادیه اروپا به اجماعی در این زمینه نرسیده اند. اتحادیه اروپا که از سال گذشته با بحران مالی و اقتصادی روبه رو است، هنوز نتوانسته بر این بحران فائق آید و این تحریم تازه را به سود خود نمی بیند. در پرونده این شماره ضمن بررسی بحران اروپا و تاثیر آن بر بازار نفت و گاز نگاهی داریم به سناریوهای احتمالی و امکان جایگزینی نفت ایران توسط سایر اعضاء اوپک داریم. به علاوه تحلیل های رسانه های بین المللی و صاحب نظران اروپایی و آمریکایی نیز در قبال این اقدام گردآوری و نکات حائز اهمیت آن ارائه شده است. همچنین در این پرونده از آخرین وضعیت صادرات نفت ایران از زبان مدیر بین الملل شرکت ملی نفت ایران مطلع خواهید شد. آنچه تدارک دیده ایم هم اکنون پیش روی شماست.

مجتمع تبدیل گاز به فرآورده های نفتی با نام طرح GTL (جی.تی ال) مروارید (Peal GTL Project) در قطر است که در آذر ماه افتتاح گردید. این مجتمع، بزرگترین پالایشگاه از نوع خود در جهان است و با افتتاح آن، تولید فرآورده های نفتی از گاز طبیعی در قطر به حدود 175 هزار بشکه در روز می رسد و این کشور را به رده بزرگترین تولیدکننده GTL در دنیا ارتقاء می دهد. این طرح به صورت مشارکتی بین شرکت بین المللی شل و شرکت نفت قطر با بکارگیری جدیدترین و بهترین تکنولوژی و مهندسی روز در جهان ساخته شده است. این سرما یه گذاری قرار بود در ایران انجام پذیرد و کشورمان به بزرگترین مجتمع جی.تی.ال جهان دست یابد و با تولید 140 هزار بشکه فرآوورده های نفتی با بهترین کیفیت از گاز طبیعی داشته باشد. از آنجا که برای دستیابی به یک بشکه فرآورده های میان تقطیر، نیاز به پالایش بیش از دو بشکه نفت لازم است، اگر ایران می توانست تولید 140 هزار بشکه ای فرآورده های میان تقطیر را به عوض نفت از گاز خود به دست آورد، حدود 300 هزار بشکه نفت در روز برای صادرات بیشتر آزاد می گردید که در حال حاضر ارزش آن معادل 30 میلیون دلار در روز می باشد

با اجرای فاز اول هدفمندی یارانه ها تقریبا 20درصد از یارانه انرژی حذف شد؛ ولی با افزایش 40 درصدی نرخ دلار ارزش حامل های انرژی به 109 میلیارد دلار رسید و به میزانی که دلار افزایش یافت مجددا یارانه انرژی برقرار شده است. محمدحسین ادیب، اقتصاددان و دارای دکترای اقتصاد، کارنامه یکساله هدفمندی یارانه ها را زیر ذره بین کارشناسی خود نقد و بررسی کرده است که گزیده ای از دیدگاه های وی را در ادامه می خوانید.

بحران اقتصادی اروپا و تبعات آن می تواند سایر مناطق جغرافیایی جهان را نیز تحت تاثیر خود قرار داده و آنها را با بحران های مشابه روبرو کند. بحران اقتصادی اروپا برای صادرکنندگان نفت وگاز نیز حائز اهمیت است. روسیه و همسایگانش به منظور عدم سرایت این بحران به اوراسیا بنای همگرایی اقتصادی را گذاشتند که با قوت توسط پوتین نخست وزیر روسیه دنبال می شود و بنا دارد از سرایت بحران اقتصادی اروپا با تدابیر لازم به این منطقه جلوگیری نماید. از طرفی روسیه و قزاقستان در تولید و عرضه نفت وگاز به اروپا نقش قابل توجهی دارند. مرور تدابیر روسیه و سایر کشورهای منطقه اوراسیا برای وحدت و همگرایی اقتصادی می تواند برای کشورهای نفت خیز منطقه خلیج فارس و کشورهای عضو اپک نیز جالب توجه باشد. در این بررسی دیدگاه نشریات و صاحب نظران روسیه گردآوری و جمع بندی شده است که در ادامه آن را با هم مرور می کنیم.

مهندس قلعه بانی، معاون وزیرنفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران 14 دی ماه با حضور در نشست خبری دوره ای مدیران ارشد صنعت نفت با خبرنگاران به سوالات مطرح شده توسط نمایندگان رسانه ها پاسخ داد. در ادامه به اهم موضوعات مطرح شده در این جلسه اشاره می کنیم.

بنا بر اعلام مهندس قاسمی، وزیر نفت کشورمان که به عنوان «خبر خوش» در رسانه ها مطرح شد، با تلاش متخصصان حوزه نفت و گاز، یک میدان عظیم گازی در دریای خزر کشف شده است که حاوی 50 تریلیون فوت مکعب (یک و نیم تریلیون متر مکعب) گاز است که در موقعیت 188 کیلومتری ساحل رودسر گیلان و 250 کیلومتری بندر نکا قرار داشته که حتی احتمال هشت میلیارد بشکه نفت نیز داشته باشد. بنا به گفته خبرگزاری ها محمد اصولی، مدیرعامل شرکت نفت خزر، وجود ذخایر نفت خام در بلوک اکتشافی 6 را تایید کرده است، وی همچنین افزود که «وجود ذخایر نفت خام در این بلوک اکتشافی محتمل است». از نکات مهم مطرح شده دیگر این است که این میدان گازی با هیچ کشور دیگر مشترک نیست.

طی چند سال اخیر، دولت آمریکا و سیاستمداران اروپایی توانسته اند با اعمال محدودیت های شدید در رابطه با مبادلات بانکی با بانک ها و شرکت های نفتی دولتی و غیردولتی ایرانی، سدی در مقابل خرید محصولات نفتی از ایران ایجاد کنند، تا جایی که خرید محصولات نفت و پتروشیمی از ایران برای بسیاری غیر ممکن گشته یا دست کم هزینه آن بسیار بالا رفته است. به سبب این مشکلات، شرکت های زیادی به صورت داوطلبانه یا ناخواسته، از انجام معاملات نفتی با ایران سر باز زده و وابستگی خود را به نفت ایران کاهش داده اند، با اینکه قانون خاصی خرید نفت از ایران را ممنوع اعلام نکرده است،البته غیر از قانون تحریم همه جانبه اقتصادی دولت آمریکا که شرکت های آمریکایی مشمول آن می شوند. برخی شرکت ها نیز با ابتکارات خاصی موفق شدند این محدودیت ها را دور بزنند.

مدیرعامل شرکت ملی حفاری ایران گفت، تا به امروز 10 دستگاه حفاری در کشور ساخته و راه اندازی کرده ایم که تا پایان سال سه دستگاه حفاری نیز راه اندازی می شود و این امر می تواند قدرت حفاری در کشور را به شدت افزایش دهد.

کمیسیون اصل (44) مجلس گزارشی درباره عملکرد سیاست های این اصل در سال 89 و سه ماهه اول 90 منتشر کرد. هادی قوامی نماینده مردم اسفراین و سخنگوی کمیسیون ویژه نظارت و پیگیری اجرای سیاست های کلی اصل (44) قانون اساسی گزارش کمیسیون متبوعش درباره عملکرد اجرای این سیاست ها در سال 1389 و سه ماهه اول سال 1390 را قرائت کرد.
گزیده این گزارش را در ادامه می خوانید.

طبق آمارهای به ثبت رسیده طی 30 سال گذشته احتیاجات انرژی جهان به مقدار قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. در سال 1960 مصرف انرژی جهان معادل3/3Gtoe بوده است. در سال 1990 این رقم به 8/8Gtoe بالغ شد که دارای رشد متوسط سالیانه 3/3 درصد است و در مجموع 166 درصد افزایش نشان می دهد و در حال حاضر مصرف انرژی جهان 10Gtoe/Year بوده او پیش بینی می شود این رقم در سال های 2010و2020به12و14 Gtoe/Year افزایش یابد. این ارقام نشان می دهند که میزان مصرف انرژی جهان در قرن آینده بالاست و بالطبع این سوال مهم طرح است که آیا انرژی های فسیلی در قرن های آینده جوابگوی نیاز انرژی برای بقاء، تکامل و توسعه خواهند یا خیر؟

پیش از این لایحه عضویت ایران در شورای برق کشورهای مشترک المنافع که بنا به پیشنهاد معاونت حقوقی ریاست جمهوری به تصویب هیئت وزیران رسیده بود. بر اساس مقدمه توجیهی این لایحه به منظور گسترش حضور فعال جمهوری اسلامی ایران در سازمان ها و مجامع بین المللی و بهره گیری از آن در جهت تامین منافع ملی و تحقق هر چه بیشتر همگرایی منطقه ای و بین المللی در راستای اصول و اهداف استراتژیک سیاست خارجی کشور و بهره گیری از آخرین دستاوردهای علمی وتکنولوژی، لایحه عضویت ایران در شورای برق کشورهای مشترک المنافع، برای طی تشریفات قانونی از سوی رئیس جمهور تقدیم مجلس شده بود. با تصویب قانون عضویت ایران در شورای برق کشورهای مستقل مشترک المنافع در مجلس شورای اسلامی (در جلسه علنی روز چهار شنبه مورخ 11/8/1390) و تایید شورای نگهبان این قانون از سوی رئیس جمهوری برای اجراء ابلاغ شد.

رئیس جمهور، قانون عضویت ایران در مجمع بین المللی انرژی را برای اجرا ابلاغ کرد.قانون عضویت ایران در مجمع بین المللی انرژی که در مجلس شورای اسلامی تصویب و به تایید شورای نگهبان رسیده است، از سوی رئیس جمهور برای اجراء ابلاغ شد.
بر اساس این قانون به دولت اجازه داده می شود در «مجمع بین المللی انرژی» عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام کند.

بورس کالا درآذر ماه، در دو گروه پلیمری و شیمیایی 197 هزار تن عرضه را در برابر 1 میلیون و 719 هزار تن تقاضا تجربه کرد. حاصل تقاطع این عرضه و تقاضا انجام 139 هزار تن معامله در این دوره بوده است. در گروه پلیمری ها در این مدت میزان عرضه از 19هزار تن در هفته اول به 21 هزار تن در هفته پنجم افزایش پیدا کرده است. این میزان در هفته سوم بیشترین کاهش را داشته و به 17 هزار تن رسیده است. دلیل این کاهش عرضه در هفته سوم تعطیلات رسمی در کشور در روز عرضه محصولات پلیمری است.

با گذشت بیش از 1000 روز از افتتاح پالایشگاه های فاز 9 و 10 پارس جنوبی، هنوز تمامی چاه های دریایی این دو فاز مشترک قادر به تولید گاز نیستند. پالایشگاه های ساحلی طرح توسعه فاز 9 و 10 پارس جنوبی، 23 اسفند ماه سال 1387 به طور رسمی در مدار بهره برداری قرار گرفت. در حال حاضر با گذشت بیش از یکهزار روز از افتتاح پالایشگاه های ساحلی، هنوز تمامی چاه های دریایی این دو فاز مشترک قادر به برداشت گاز طبیعی از مخزن مشترک پارس جنوبی نیستند.
محمدرضا تاکایدی درباره آخرین وضعیت حفاری تکمیلی چاه های فاز 9 و 10 پارس جنوبی، گفت، در برنامه حفاری چاه های گازی این 2 فاز پارس جنوبی حفاری 22 حلقه چاه برنامه شده بود که با درخواست شرکت نفت گاز پارس تعداد چاه ها به 24 حلقه افزایش یافت. معاون مدیرعامل شرکت ملی حفاری با اعلام اینکه در حال حاضر از مجموع 24 حلق چاه دریایی فاز 9 و 10 پارس جنوبی، تاکنون 18 حلقه چاه پس از تکمیل، در مدار بهره برداری قرار گرفته است.