ماهنامه گستره انرژی
پیاپی 68 (آذر 1391)

غرق شدن 530 لوله بتون اندود شده 12 متری بارگیری شده بر روی شناور 12 هزار تنی شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی ایران در سواحل جزیره خارک در روز بزرگداشت نیروی دریایی، یک بار دیگر موضوع حوادث دریایی در صنعت نفت و گاز فراساحلی را در رسانه ها مطرح نمود. این شناور که توسط یدک کش، لوله های مورد نیاز شناور لوله گذار سی مستر در فاز 19 پارس جنوبی را از خرمشهر به منطقه لوله گذاری منتقل می کرد، به دلیل وضعیت نامساعد آب و هوای خلیج فارس، مجبور به تخلیه لوله های گران قیمت خود در یکی از بکرترین سواحل مرجانی سواحل شمالی خلیج فارس شد که همچنان سوالات متعددی در مورد دلایل وقوع این حادثه و امکان تکرار حوادث دریایی در کشورمان، بدون پاسخ باقی مانده است. از سوی دیگر، بیش از 13 ماه پیش از این حادثه و در فاجعه کشته شدن 13 سرنشین شناور کوشا (1) در 13 مایلی خلیج نایبند که ماموریت تکمیل خط لوله فاز 12 پارس جنوبی را بر عهده داشت و به دلایلی که هیچ گاه از سوی مدیران شرکت کارفرما و سازمان های مسئول مطرح نشد، در خلیج فارس غرق شد. در این حوادث، نکاتی وجود دارد که مروری بر آنها می تواند درس های زیادی برای صنعت نفت و گاز کشور در خلیج فارس و دریای عمان و دریای خزر به همراه داشته باشد...

آمار و اطلاعات کلیدی بخش های مختلف حوزه های بالادستی، میان دستی و پایین دستی صنعت نفت دنیا یکی از کلیدهای مهم و راهگشای تصمیم گیری مدیران این صنعت چند تریلیون دلاری به شمار می رود. رقابت تنگاتنگ دولت ها و شرکت های بین المللی برای تصاحب سهم بیشتر از بازار همراه با لزوم دستیابی به حجم تولید و مصرف بهینه و اطلاع از وضعیت و جایگاه رقابتی در بازار و روند تغییرات جایگاه هر کشور در حوزه انر‍ژی، به این بخش جذابیت دوچندانی بخشیده است. ماهنامه گستره انرژی با توجه به فقدان منابع روزآمد و قابل اعتماد در بخش اطلاعات کلیدی این صنعت در رسانه های فارسی زبان داخل کشور، از این شماره، پرونده جدیدی را به روی مخاطبان خود می گشاید و با انتشار آخرین اطلاعات و آمار منتشر شده از سوی منابع معتبر، تلاش خواهد نمود تا به سهم خود، بخشی از کمبودهای موجود از نظر دسترسی به آخرین اطلاعات و آمار منتشر شده را تامین نماید. بی تردید، همراهی شما خوانندگان گرانقدر نشریه و ارائه نظرات و پیشنهادات راهگشای شما، ما را در ادامه راه، مصمم تر خواهد نمود. در این شماره، وضعیت ذخائر نفت و گاز دنیا بر اساس گزارش پاییز سال 2012 میلادی شرکت انی و همچنین آخرین اطلاعات مربوط به تعداد، پراکندگی و نرخ اجاره روزانه انواع دکل های حفاری فراساحلی به مخاطبان تقدیم می شود.

شرکت انی در گزارش جامع سالانه وضعیت صنعت نفت و گاز جهان در سال 2011 میلادی که پاییز سال جاری منتشر شد. وضعیت ذخایر و حجم تولید و مصرف نفت و گاز در نقاط مختلف دنیا را اعلام نموده است. در ادامه خلاصه بخش ذخایر این گزارش، ارائه می شود.

در جدول شماره 8، تعداد دکل های فراساحلی فعال دارای قرارداد حفاری، تعداد دکل های موجود در مناطق مختلف دنیا و همچنین درصد تعداد دکل های فعال به کل دکل های موجود نشان داده شده است. در این جدول، آمار تعداد دکل های موجود شامل دکل های در حال تعمیر و دکل های غیر عملیاتی می باشد..

وزیر نفت بر ضرورت حضور بخش خصوصی در صنعت حفاری کشور تاکید و تصریح کرد، وزارت نفت از پیمانکاران خصوصی برای تامین دکل های حفاری چاه های نفت و گاز کشور حمایت می کند. مهندس رستم قاسمی در نشست بررسی راهکارهای افزایش بازده حفاری با بیان اینکه، عملیات حفاری در بخش دریایی به تجهیزات و فناوری گران تری نیاز دارد افزود، پیمانکاران برای ساخت یا وارد کردن دکل های حفاری باید فعال تر شوند تا بر اساس اهداف برنامه پنجم توسعه، ظرفیت تولید نفت کشور به روزانه پنج میلیون و 200 هزار بشکه افزایش یابد. وی با تاکید بر ضرورت مشارکت بخش خصوصی در ساخت دکل های حفاری مورد نیاز کشور گفت، تا چند سال گذشته در بخش دکل های خشکی شرکت ملی حفاری ایران نیازهای صنعت نفت را تامین می کرد ولی هم اکنون فضای مناسبی برای حضور بخش خصوصی در زمینه توسعه و ساخت دکل های حفاری ایجاد شده است.

وزیران مجمع کشورهای صادرکننده گاز «سی.ای.سی.اف» طی نشستی در شهر مالابوی گینه استوایی، ایران را به عنوان رئیس دوره ای نشست وزرای این مجمع برای سال 2013 انتخاب کردند. ریاست نشست سران کشورهای عضو مجمع هم اکنون در دست روسیه است که دبیرکلی ادواری آن را برعهده دارد. در حال حاضر 12 کشور به عنوان عضو و سه کشور نیز به عنوان ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز حضور دارند. بر اساس توافق کشورهای عضو این مجمع، رستم قاسمی وزیر نفت ایران برای یک سال ریاست جلسات «وزرای کشورهای صادرکننده گاز» را برعهده خواهد داشت و اجلاس بعدی وزرای کشورهای عضو در نوامبر سال آینده در تهران برگزار خواهد شد.

کشوری که دومین ذخایر گازی دنیا را دارد، باردیگر وزیرنفت خود را به ترکمنستان فرستاده تا ترکمن ها را مجاب کند تا در زمستان 1391، صادرات گاز را به ایران قطع نکند. سفر رستم قاسمی به ترکمنستان با محوریت مذاکره گازی، پیش بینی به بهره برداری نرسیدن فازهای وعده شده پارس جنوبی در زمستان، کاهش سهمیه گاز نیروگاه ها و تامین نیاز آنها از نفت و گاز و احتمال کاهش سهمیه سوخت صنایع؛ همه و همه نشان دهنده روند کند رشد تولید گاز در کشور است.

اولین همایش بین المللی بورس انرژی آبان ماه سال جاری در تهران برگزار شد، برگزاری این همایش این فرصت برای صاحب نظران حوزه انرژی کشور را به وجود آورد که دیدگاه های خود را در حاضرین قرار دهند. گزارش پیش رو گزیده ای از مهم ترین مسائل مطرح شده در همایش را در اختیار و در معرض دید خوانندگان محترم قرار می دهد...

در آمریکای شمالی، برزیل و یا شرق آفریقا، شرکت های ملی نفت نقش مهمی در اکتشاف، تولید و عرضه جهانی نفت برای تامین تقاضای بازار و تولید درآمد برای کشور خود، ایفا می کنند. جان کلارک مدیر موسسه مشاور انرژی ارنست اند یانگ می گوید، شرکت های ملی نفت با عرضه 30 درصد نفت و گاز مصرفی دنیا به یکی از بازیگران اصلی بازار تبدیل شده اند. هرچند در بخشی از نقاط دنیا نیز، شاهد حضور این شرکت ها نیستیم. هم اینک از هر پنج شرکت ملی نفت، چهار شرکت در بخش بالادستی فعالیت می کند. هرچند در فراسوی کسب و کار تعدادی از شرکت های ملی فعال در حوزه صنعت نفت، دولت هایی قرار دارند که خود فاقد ذخایر نفت و گاز هستند. شرکت های ملی نفت با بهره گیری از زنجیره ارزش و تولید محوری، نقش مهمی در تامین انرژی ما دارند. کلارک می گوید، شرکت های نفتی وابسته به دولت چین درسال 2011 میلادی، بیش از 50 درصد حجم همکاری های مشترک را به خود اختصاص داده اند...

با نگاهی به صنعت گاز طبیعی، شاهد کارایی و مزایای بالای استفاده از این انرژی سبز در همه کشورهای استفاده کننده از آن هستیم. اما ذخیره سازی گاز را باید مکمل عملیات استخراج، انتقال و مصرف گاز دانست. همانطور که سدها با ذخیره آب امکان مدیریت مصرف آب را در طول سال فراهم می کنند، تاسیسات ذخیره سازی گاز هم فرصت استفاده بهینه از گاز برای توسعه اقتصادی را امکان پذیر می کنند. لذا با مروری بر چرایی و چگونگی ذخیره سازی گاز، در پایان چشم انداز اقتصادی و آینده آن را توضیح می دهیم...

توسعه صنایع پتروشیمی پویایی بخش عمده ای از صنایع کشور و آبادانی حجم گسترده ای از مناطق محروم را به همراه دارد. این راهکار به ویژه در بخش صنایع تکمیلی پتروشیمی نه تنها ارزش افزوده بالاتری ایجاد می کند، بلکه می تواند در توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق محروم و ایجاد اشتغال برای نیروهای بومی هر منطقه نقش برجسته ای داشته باشد. مخصوصا باید در نظر داشت که احداث واحدهای تولیدی صنایع تکمیلی سرمایه اندکی نیاز داشته و اجرای آنها توسط بخش خصوصی امکان پذیرتر نشان می دهد.
تاکید مسئولین پتروشیمی بر مستعد بودن مناطق خاصی از کشور برای ایجاد «هاب پتروشیمی» اگر چه گویای ارزش افزوده بالای اقتصادی این صنعت می باشد، ولی در معنایی عمیق تر از وجود مناطق مستعد در استان های مختلف کشور برای توسعه پتروشیمی حکایت دارد.

امضای توافق نامه های نفتی منطقه کردستان عراق با شرکت هایی از جمله اکسون موبیل، توتال فرانسه و شورون آمریکایی خشم بغداد را برانگیخته است، دولت مرکزی قراردادهایی را که منطقه کردنشین به طور مستقیم با شرکت های بین المللی نفتی امضا می کند، غیرقانونی می خواند. ابهام درباره اینکه چه شرکتی می تواند جایگزین شرکت اکسون موبیل در این پروژه مهم نفتی شود، سبب تردیدهایی درباره تحقق هدف افزایش تولید نفت خام عراق از رقم کنونی روزانه سه میلیون و 400 هزار بشکه به پنج تا شش میلیون بشکه در روز تا سال 2015 می شود.

در حالی که برخی نمایندگان مجلس در اواسط آبان ماه طرح دو فوریتی برای کاهش تولید و صادرات نفت را پیگیری می کردند، سخنگوی اقتصادی دولت معتقد است این تصمیم به بی ثباتی در بازار نفت و کاهش رفاه مردم دنیا منجر می شود. نمایندگان تهیه کننده این طرح معتقدند:«از آنجا که باید از نفت همواره به عنوان فرصتی برای پیشرفت و توسعه در کشور استفاده گردد و هم اکنون تحریم ها مشکلاتی را در این مسیر ایجاد نموده است، ضروری است سیاست ها در این زمینه در جهت تبدیل تهدید به فرصت تغییر نماید»، اما اظهارات شمس الدین حسینی، وزیر امور اقتصادی و دارایی و سخنگوی اقتصادی دولت در اجلاس بین المللی اسکاپ نشان می دهد که دولت رویکرد متفاوتی به مقوله صادرات نفت دارد.

هم زمان با انتشار اخبار نزدیک شدن توفان سندی در شبکه های مختلف تلویزیونی، از نادیده گرفتن دلایل اصلی وقوع چنین فجایعی از سوی کارشناسان هواشناسی در بهت و حیرت بودم. چرا که اطلاق عنوان حوادث پیش بینی نشده برای چنین فجایعی، تنها نادیده گرفتن حقایق است. اما آیا به راستی به هم رسیدن دو جریان اقیانوسی و کم فشار زمستانی را می توان دلیل وقوع این توفان عظیم با بیش از 100 مایل قطر که ده ها میلیارد دلار خسارت به پر جمعیت ترین مناطق مسکونی ایالات متحده وارد نمود، دانست؟

چنانچه روزگاری فرابرسد که روسیه دیگر بزرگترین صادر کننده گاز به اروپا نباشد و اعضای اوپک دیگر تسلط خود را بر بازار جهانی نفت نداشته باشند این سوال مطرح می شود که آینده بازار جهانی انرژی چه شکلی خواهد داشت؟
اخیرا بازارهای جهانی گاز با پدیده ای تازه مواجه شده است که حاصل توسعه و پیشرفت تکنولوژی و سرمایه گذاری در این حوزه است. ظهور پدیده شیل گس (Gas shale) که باعث تولید گاز با استفاده از فناوری های نوین از سنگ های رسی شده و به اصطلاح تولید گازهای نامتعارف نام گرفته، باعث شده که بازار جهانی گاز به سمت مازاد عرضه حرکت کند.

پنجمین کنفرانس بین المللی صنعت CNG (گاز فشرده طبیعی) ایران، به عنوان بزرگترین گردهمایی سازندگان، فعالان و پیمانکاران صنعت CNG ایران، در 22 و 23 آذر ماه سال جاری در هتل المپیک تهران برگزار گردید. حفظ محیط زیست با ایجاد نظام پایش و ارزیابی گاز طبیعی ورودی به صنعت CNG، ارتقای دانش و مهارت و تکنولوژی در صنعت CNG، ایجاد بسترهای لازم جهت جذب بیشتر بخش خصوصی به صنعت CNG، ایجاد فرصت های سرمایه گذاری، تشویق تولیدکنندگان برتر، گسترش فرهنگ و رعایت ایمنی مصرف CNG و تبیین نقش این صنعت پاک در تحقق اهداف کلان و سیاست های کلی نظام اقتصادی، از مهم ترین محورهای برگزاری این کنفرانس بود.

در ششمین نشست صبحانه کاری بازار سرمایه فعالان و مدیران ارشد بازار سرمایه، مدیران شرکت های سرمایه گذاری و هلدینگ فعال در بورس، فعالان و مدیران صنعت پتروشیمی و نهادهای مالی به بررسی وضعیت کنونی صنعت پتروشیمی در کشور پرداختند.

نیازهای صنعتی شرکت ایجاب می کند به منظور نگهداری، توسعه و ترقی صنعت عظیم نفت و گاز قراردادهایی در قالب خرید کالا و تجهیزات، نصب صورت پذیرد که این پیمان ها عموما در قالب پیمان های نوع (PC) و یا (EPC) انعقاد و به منصه ظهور می رسند که در ادامه مقاله به شرح و اصول مترتب بر آنها خواهیم پرداخت.