دو ماهنامه خلق
پیاپی 16 (فروردین و اردیبهشت 1389)

روزهای پایانی هر سال در بسیاری از خانه ها و خانواده ها با سنت نیکو و پسندیدهای همراه است، سنت نظافت و خانه تکانی. در این روزها گرد و غبار از قسمتهای مختلف منزل برگرفته می شود و به ویژه بخشهایی که چند ماه یا یک سال است که نظافت نشده، بازبینی و گردگیری و خانه تکانی میشود. این کار که بارها و بارها در زندگی ما اتفاق افتاده و میافتد مانند بسیاری از کارها و حوادث دیگر برای ما امری عادی شده و به همین جهت به سادگی از کنار آن میگذریم، در حالی که درسها و عبرتهای بسیار مهم و لطیفی در آن نهفته است.

در شماره پیش گذشت که حضرت یونس7در کشتی هنگامی که با آن شرایط روبرو شد دل به تقدیر الهی سپرد و خواسته حق را اجابت کرد و تن به دل ماهی داد. ولی آن فضای نامناسب را چنان تحت تاثیر خود قرار داد که گویی او مالک ماهی (و ذالنون اذ ذهب) است نه اینکه ماهی زندان اوست. او بر شرایط حکومت کرد نه اینکه محکوم و مقهور شرایط شود. چطور ممکن است یک زندان با آن شرایط سخت عبادتگاه و محل راز و نیاز با حضرت حق شود؟ در این نوشتار برآنیم تا شرایط و حالات حضرت یونس7 را به تحلیل بنشینیم.

فقیه نامدار و عارف کامل، مرحوم آیت الله آخوند ملاحسینقلی همدانی در سال 1239 ق در روستای شوند از توابع همدان دیده به جهان گشود. از اساتید او، حکیم ملاهادی سبزواری و شیخ اعظم انصاری و عارف واصل، سید علی شوشتری و از شاگردان وی، سید احمد کربلایی، محمد بهاری، میرزا جواد ملکی تبریزی و... را میتوان نام برد. این یگانه دوران، در 28 شعبان 1311 ق در حالی که عزم زیارت سالار شهیدان داشت، در راه کربلا، دعوت حق را لبیک گفت و پیکر پاکش در حائر حسینی در جوار مولایش به خاک سپرده شد.
از جمله مکتوباتی که از مرحوم عالم ربانی، آیت الله ملاحسینقلی همدانی به جای مانده، مجموعه دستورالعملها و نامه هایی است که در کتاب تذکره المتقین آمده است. مصاحبه مجازی این شماره که برگرفته از برخی نامه های ایشان است، به شما تقدیم میکنیم.

پیش تر، درباره «شاکله» سخن به میان آورده ایم.1 اکنون نیز به این بحث می پردازیم البته با رویکردی نسبتا متفاوت و به عنوان مقدمه برای مباحث بعدی. خداوند متعال در قرآن می فرماید:قل کل یعمل علی شاکلته و ربک اعلم بمن هو اهدی سبیلا؛2 بگو همه کس طبق شاکله اش عمل می کند و پروردگارت به کسی که راه یافته تر است، داناتر است.

در شماره قبل، سخن از برخورداری سالک از عزم قاطع و اراده جدی به عنوان گام آغازین در تربیت معنوی بود. در آن گفتار به استناد فرمایش گران بهای حضرت امام موسی بن جعفر8ضرورت و اهمیت عزم قاطع و راه های ایجاد و تقویت اراده را توضیح دادیم. اینک لازم است نظر عارفان بزرگ را در این باره بیان کنیم.
از منظر همه عارفان -به ویژه آنان که تشنهکامان حقیقت را پذیرفته و در جایگاه مربی و معلم طریق بودند- ضرورت عزم قاطع و اراده جدی در امر سیر و سلوک، امری تردیدناپذیر بوده است. اکنون نظر مبارک عارف بزرگ مرحوم آیت الله ملاحسینقلی همدانی (متوفای 1311 ق) و دیدگاه دو نفر از پرورشیافته های مکتبش را بیان میکنیم.