فهرست مطالب

مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی - سال چهارم شماره 13 (پاییز 1391)

نشریه مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی
سال چهارم شماره 13 (پاییز 1391)

  • تاریخ انتشار: 1391/10/11
  • تعداد عناوین: 10
|
  • حبیب الله رعنایی کردشولی، احمد غفارنیا صفحه 9
    این مقاله برگرفته از پژوهشی است که در شرکت ملی نفت ایران با هدف ساماندهی مجموعه فعالیت-های بهره وری در سطح کل شرکت ملی نفت ایران و طراحی و استقرار نظام مدیریت بهره وری مبتنی بر رویکرد چرخه بهره وری (اندازه‎گیری، ارزیابی، برنامه ریزی و بهبود بهره‎وری) انجام شده است. مدل های مختلفی برای بهره وری وجود دارد، ولی در بیشتر آنها مفاهیم کارایی، اثربخشی، و بهره وری تفکیک نشده است. در این مقاله سعی شده است با رفع این نقص در تئوری، مدلی برای اندازه گیری بهره وری در شرکت ملی نفت ایران طراحی شود. مدل مدیریت بهره وری شرکت ملی نفت ایران مبتنی بر چرخه اندازه گیری، تحلیل، برنامه ریزی و بهبود طراحی می باشد. در این مقاله، نتایج مربوط به اندازه گیری کارایی، اثربخشی، و بهره وری منابع انسانی در شرکت یایانه های نفتی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: بهره وری منابع انسانی، کارایی منابع انسانی، اثربخشی منابع انسانی، مدیریت بهره وری
  • نازیلا عاکفیان، مهدی شعبانی سیچانی، پروین ساریخانی، انسیه مروی صفحه 33
    در عصر جدید، با تغییر پارادایم ها و ظهور فن آوری های نوین، نقش منابع انسانی در موفقیت سازمان و معماری آن در پاسخ به نیازها، اهداف، و استراتژی های جدید می بایست تغییر کند. با توجه به تغییر رویکرد صنعت نفت و اهداف و برنامه های اصلی مدیران ارشد آن برای سال های آتی در راستای حرکت به سوی سازمان دانش محور و تولیدکننده فن آوری، و همچنین ارتقای نظام کارراهه شغلی به منظور رعایت اصل شایسته سالاری، بحث کارکنان (مدیران و کارمندان)، و اندازه گیری عملکرد آنها برای خلق ارزش کوتاه مدت و بلندمدت، در گذر از تحولات پیش رو، از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. هدف اصلی این تحقیق، طراحی چارچوبی برای اندازه گیری عملکرد کارکنان نمونه برای ارزش آفرینی در صنعت نفت می باشد. با الهام از روش شناسی توسعه ای و توصیفی، مطالعات کتابخانه ای و تایید نظر خبرگان در سازمان های صنعت نفت، پس از انجام آسیب شناسی فرایند موجود، چارچوبی متوازن برای اندازه گیری عملکرد کارکنان نمونه به عنوان شریکی استراتژیک طراحی شده، که شامل چهار جنبه خلق ارزش در صنعت نفت، ذینفعان ارزش، فرایندهای ایجاد ارزش، و نگرش و قابلیت ارزش آفرینی است. با اجرایی شدن این چارچوب، گامی بزرگ در مدیریت سرمایه های انسانی و ثروت سازی صنعت نفت برداشته خواهد شد
    کلیدواژگان: مدیریت سرمایه انسانی، ارزش آفرینی، منابع انسانی نمونه، کارت امتیازی متوازن، آسیب شناسی
  • رحیم احسانی، فرج الله ولی پور صفحه 53
    ارزیابی وسیله بسیار موثری در ارتقای فردی و شغلی منابع انسانی به حساب می آید. ارزیابی عملکرد منابع انسانی غالبا با دو هدف عمده سازمانی و فردی صورت می گیرد. سازمان های مختلف غالبا به منظور تشخیص میزان کارایی منابع انسانی در پیشبرد اهداف سازمان به ارزیابی عملکرد آنان می پردازند. از اصول مهم در بهبود مدیریت در هر سازمان، به کارگیری روش های علمی تصمیم گیری است و ارزیابی موثر می تواند برای شناسایی نقاط ضعف و قوت مورد استفاده قرار گیرد. به منظور ارزیابی عملکرد منابع انسانی در سازمان، روش های متعددی ارائه شده است. بی شک، هیچ روشی کامل و بدون نقص نیست و مدیران سازمان ها برای ارزیابی عملکرد منابع انسانی از بین روش های ارزیابی، روشی را انتخاب می کنند که تناسب و هماهنگی بیشتری با سازمان داشته باشد. از شاخص های جامع و روش های تصمیم گیری چندشاخصه می توان برای انتخاب روش مناسب استفاده کرد. در این مقاله به ارائه یک فرایند منطقی و سیستماتیک و همچنین الگوی مناسب برای انتخاب یک روش ارزیابی عملکرد که کمترین خطا و هزینه را برای سازمان داشته باشد، می پردازیم. روش مناسب ارزیابی عملکرد با استفاده از روش نوین تصمیم گیری چندشاخصه ویکور (راه حل توافقی و بهینه چندمعیاره) فازی انتخاب می شود. این مطالعه، منبع مناسبی برای حل مسائل فازی چندشاخصه به حساب می آید.
    کلیدواژگان: ارزیابی عملکرد منابع انسانی، رتبه بندی، ویکور فازی، تصمیم گیری چندشاخصه
  • مهدی ابزری، سعید عبدالمنافی صفحه 79
    داشتن استراتژی مدیریت دانش، کافی نیست؛ دانستن چگونگی اجرا و پیاده سازی این استراتژی نیز حیاتی است. این تحقیق به دنبال بررسی عوامل انگیزشی (مادی و معنوی) موثر بر جلب همکاری کارکنان در پیاده سازی مدیریت دانش، شامل مجموع دریافتی ها، مزایای ویژه، تجلیل و قدردانی از کارکنان، فرهنگ سازمانی، مشارکت دادن کارکنان، تعاملات اجتماعی، و فرصت های پیشرفت شغلی می باشد. جامعه آماری این پژوهش متشکل از کارکنان شرکت گاز اصفهان بوده که تعداد 119 نفر با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب گردیدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل آماری از آزمون تی تک نمونه ای، مربع تی هتلینگ، و تحلیل وایانس چندمتغیره استفاده شده است. نتایج نشان داد که عوامل انگیزشی مادی و معنوی در سطحی بالاتر از حد متوسط قرار دارند. در نتیجه، از نظر کارکنان، تاثیر عوامل انگیزشی مادی و معنوی بر جلب همکاری آنها در پیاده سازی مدیریت دانش در شرکت گاز اصفهان بیش از سطح متوسط است. از طرفی، عوامل انگیزشی مادی نقش بیشتری در استقرار مدیریت دانش در شرکت گاز اصفهان داشته اند. بین عوامل مادی، بیشترین نقش مربوط به «مجموع دریافتی ها»، و بین عوامل معنوی، «فرهنگ سازمانی» بیشترین نقش را دارد.
    کلیدواژگان: مدیریت دانش، انگیزش، عوامل مادی، عوامل معنوی، شرکت گاز اصفهان
  • محمود یزدانی، محمد مهدی تنعمی، قاسم بهرامی کیا صفحه 105
    پژوهش حاضر به منظور شناسایی شایستگی های رهبری موجود و مطلوب و شایستگی های رهبری مورد نیاز برای ایجاد برنامه جانشین پروری در میان مدیران شرکت پالایش گاز پارسیان انجام شد. این پژوهش با استفاده از روش نظریه مفهوم سازی بنیادین انجام شده است و با استفاده از روش گلوله برفی و نمونه گیری نظری، چهارده نفر برای مصاحبه انتخاب شدند. سوالات اصلی پژوهش ناظر بر این مسئله بود که شایستگی های رهبری را در شرکت گاز پارسیان شناسایی کند. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از مصاحبه ها از روش تحلیل تم استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، شایستگی های رهبری در سه مقوله دانش، مهارت ها، و قابلیت ها شناسایی شدند. هر یک از این مقوله ها خود از مفاهیم و سطوح مفهومی متفاوتی تشکیل شده است.
    کلیدواژگان: شایستگی های رهبری، برنامه جانشین پروری، دانش، مهارت، قابلیت
  • احمد ودادی، حمیده عبدالعلیان صفحه 141
    امروزه سازمان ها برای بقا و رشد و توسعه خود به نوآوری نیاز دارند و مدیریت دانش می تواند نقش اساسی در نوآوری سازمانی داشته باشد. مقاله حاضر با هدف بررسی رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری سازمانی در شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران نوشته شده است. جامعه آماری این پژوهش، مدیران و کارشناسان شرکت بوده و داده ها با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است. مدیریت دانش با ابعاد خلق، ذخیره، انتقال، و کاربرد دانش؛ و نوآوری سازمانی نیز با ابعاد نوآوری فرهنگی، نوآوری ساختاری، و نوآوری منابع انسانی سنجیده شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهند که بین مدیریت دانش و ابعاد سخت و نرم آن و نوآوری سازمانی رابطه مثبت وجود دارد. مدیریت دانش با ابعاد سه گانه نوآوری سازمانی نیز رابطه مثبت دارد. یافته ها نشان می دهند که نوآوری سازمانی و ابعاد سه گانه آن در جامعه مورد بررسی، در سطح مورد انتظار قرار ندارند. همچنین یافته ها نشان می دهند که بین ابعاد چهارگانه مدیریت دانش، بعد «کاربرد دانش» بیشترین تاثیر را بر نوآوری سازمانی داشته و از بین بعد نرم (شامل فعالیت های انتقال و خلق دانش) و سخت (شامل فعالیت های ذخیره و کاربرد دانش) مدیریت دانش، بعد نرم نسبت به بعد سخت تاثیر بیشتری بر نوآوری سازمانی دارد.
    کلیدواژگان: مدیریت دانش، بعد نرم، بعد سخت، نوآوری سازمانی
  • سید محمد مهدی کاظمی، یاسر ثروتی صفحه 159
    امروزه استفاده از مدل های مرجع بین المللی برای توسعه فرایندهای جاری شرکت های بزرگ و تطبیق فرایندها با شرکت های پیشتاز، جزو اولویت های شرکت های فعال قرار گرفته است. استفاده از این مدل ها موجب می گردد سازمان ها بتوانند با اطمینان از مسیر پیش رو به سمت توسعه فرایندهای سازمانی خویش گام بردارند. در این مقاله با استفاده از رویکرد بلوغ فرایندی، مدل های مرجع موجود مدیریت منابع انسانی مورد بررسی قرارگرفته است. در ادامه، پس از انتخاب مدل فیلیپس به عنوان کارآترین مدل در شرکت های نفتی ایرانی و پیاده سازی مدل بومی سازی شده آن در شرکت ملی حفاری ایران، پروژه های بهبود حاصل از اجرای مدل ارائه شده است. با اجرای پروژه های بهبود پیشنهادی، این شرکت قادر است فرایندهای جاری مدیریت منابع انسانی خود را به سطح استراتژی پذیر ارتقا دهد.
    کلیدواژگان: مدیریت منابع انسانی، مدل مرجع فیلیپس، بلوغ فرایندی سازمان، توسعه منابع انسانی
  • مهدی افخمی اردکانی صفحه 183
    پژوهشگاه صنعت نفت یکی از توانمندترین مراکز پژوهشی برای شناسایی، تامین، و توسعه دانش و فناوری برتر در صنعت نفت و ایجاد ارزش برای مشتریان خود از طریق انجام تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه ای با هدف حل مشکلات راهبردی و عملیاتی صنعت عظیم نفت است. از آنجا که پژوهشگاه صنعت نفت، مرکز همه فعالیت های تحقیقاتی صنعت نفت می باشد، اگر این قبیل مراکز تحقیقاتی کشور تبدیل به مکان های هزینه بر شوند، آن مراکز دیگر اثربخشی لازم را نخواهند داشت. از این رو، باید بیش از آن هزینه ای که صرف می شود بازدهی داشته باشند. با توجه به اهمیت نیروی انسانی در این نوع سازمانها و نقش وی در رشد و تحقق اهداف سازمانی، پرداختن به مبحث بهره وری منابع انسانی یکی از مهمترین دغدغه های مدیران امرزوی است. بنابراین برآورد کارایی و بهره وری و شناسایی عوامل موثر بر آن، امری بسیار ضروری است. در این تحقیق، ضمن استفاده از مدل های تحلیل پوششی داده ها، برای تجزیه و تحلیل تغییرات در کارایی و بهره وری منابع انسانی دانشی در طی زمان، و همچنین تفکیک بهره وری به دو جزء عمده آن، یعنی تحولات فناوری و تغییرات کارایی، از روش تحلیل پنجره ای و شاخص مالم کوئیست استفاده می شود. نتایج بیانگر این است که میانگین کارایی فنی پژوهشکده های 1، 2، 5، و 6 تقریبا 82% است، که نسبتا کم می باشد. میانگین کارایی مدیریت پژوهشکده های 1، 5، و 6 تقریبا 84% است. میانگین کارایی مقیاس پژوهشگاه صنعت نفت، غیر از پژوهشکده 2 که 83% است، همگی در سطح نسبتا مطلوبی می باشد. با توجه به مقادیر شاخص مالم کوئیست، تنها عملکرد پژوهشکده 5 طی دوره مذکور بهبودی نداشته و عملکرد سایر پژوهشکده ها بهبود یافته است. میانگین مقادیر شاخص بهره وری مالم کوئیست پژوهشگاه صنعت نفت در دوره مذکور 09/1 است، که گویای بهبود عملکرد آن می باشد.
    کلیدواژگان: بهره وری منابع انسانی دانشی، تحلیل پوششی داده، ها، تحلیل پنجره ای، شاخص مالم کوئیست، پژوهشگاه صنعت نفت
|
  • Habibollah Ranaei Kordshuli, Oslem Ali Mohammadloo, Ahmad Ghaffarnia, Hassan Ali Mousazadegan Page 9
    This paper stems from a study in NIOC. The puropose of this study is organizing productivity activities in NIOC, and design and implementation of productivity management system based on MEPI Cycle (Measurement, Evaluation, Planing, Improvement). There are many productivity models, but almost none of them try to distinguish between efficiency, effectiveness, and productivity. Contribution of this paper is defining these concepts in theory and designing a model to measure productivity in NIOC. This model will be based on MEPI Cycle. The results of measuring human recourse efficiency, effectiveness, and productivity in Iranian Oil Terminal Company (IOTC) are studied in this paper.
    Keywords: Human Recourses Productivity, Human Recourse Effectiveness, Productivity
  • Nazila Akefian, Mahdi Shabani Sichani, Parvin Sarikhani, Ensiyeh Marvi Page 33
    In the new era, with changes of paradigms and emergence of technologies, HR role against success of organizations and its architectures must be changed in response to new needs, objectives, and strategies. Regarding the changes in oil industry approaches and goals of its top leader for future years, along moving toward a knowledge-based and a technology producer organization, and also promoting the career system to consider proper-leader principle, staff subject (managers and employees), and measuring their performance for short and long term value creation are very important to pass through advanced developments. The main goal of this paper is designing a framework for measuring performance of best employees for value creation in petroleum industry. Using developmental and descriptional methodology, library studies, and views of experts of oil industry, and after diagnosing the current process, a balanced framework for measuring performance of employees as strategic partners was designed, which includes four aspects: value creation in oil industry, value beneficiaries, value creation processes, and value creation attitude and capabilities. Implementing this framework is a big step in management of human capital management and wealth creation in oil industry.
    Keywords: Human Capital Management, Value Creation, Best HR, Balanced Score Card (BSC), Diagnosing
  • Rahim Ehsani – Farajollah Valipour Page 53
    Evaluation is a suitable tool for personal and professional promotion of staff. Staff performance often has two main personal and organizational goals. Organizations evaluate performance of their staffs in order to recognize their efficiencies toward improvement of their organizational goals. One of the basic principles in management improvement in an organization is using scientific evaluation methods; and effective evaluation can be used to recognize pros and cons. There are many several methods for performance evaluation in organizations. Undoubdetly, there isnt any perfect method and managers must select best methods for their organizations. Integrated indices and multi-criteria decision-making methods can be used to select the best method. In this article, we use a logical and systematic process and an appropriate framework to select a performance evaluation method with low cost and errors. Here, the suitable performance evaluation method is selected by the new fuzzy VIKOR multi-criteria decision-making method. This study is useful to solve fuzzy multi-criteria problems.
    Keywords: Personnel Performance Evaluation, Ranking, Fuzzy VIKOR, Multi, Criteria Decision, Making
  • Mahdi Abzari, Marziyeh Shojaei, Saeid Abdolmanafi, Mahmood Gholami Karin Page 79
    Knowledge management strategy is not enough by alone; knowing how to implement this strategy is also critical. This research studies the effective (material and spiritual) motivational factors affecting staff collaboration to implement knowledge management, including total receivables, special benefits, employee apprisal, organizational culture, employee involvement, social interactions, and opportunities for career advancement. The statistical community of this research is personnel of Isfahan Gas Company, which 119 persons were selected by random stratified sampling method. A researcher-made questionnaire was used to collect data. One-sample T Test, Hotelling T Square, and multi-variable variance analysis were used to analyze data. The results showed that material and spiritual motivational factors are higher than the average. Namely, in the views of employees, effect of material and spiritual motivational factors on staff collaboration to implement knowledge management in Isfahan Gas Company is higher than the average. On the other hand, material motivational factors play further role in implementation of knowledge management. In material factors, “total receivables” is more effective; and in spiritual factors, “organizational culture” is more effective.
    Keywords: Knowledge Management, Motivation, Material Factors, Spiritual Factors, Isfahan Gas Company
  • Mahmood Yazdani, Mohamaad Mahdi Tanaomi, Ghasem Bahramikia Page 105
    The goal of this study is recognizing the existing and desirable leadership competencies identification and leadership competencies needed to create succession program in Parsian Gas Refinering Co. This research has been done using Fundamental Conception-making Theory. 14 persons were selected by snowball method and theoretical sampling. The main research questions were aimed to identify the leadership competencies in Parsian Gas Refining Co. Theme Analysis Method was used to analyze the gathered data. The results of this study identified leadership competencies in three categories: knowledge, skills and capabilities (KSA). Each of these categories consist different concepts and conceptual levels.
    Keywords: Leadership Competencies, Succession Program, Knowledge, Skill, Capability
  • Ahmad Vedadi – Hamideh Abdolalian Page 141
    Today, organizations need innovation for their survival, growth, and development; and knowledge management can play a substantial role in this process. The goal of this paper is to study the relationship between knowledge management and organizational innovation in NIOPDC. Statistical society of this paper is managers and experts of this company. Data was collected by questionnaires. Knowledge management was measured by aspects of creation, storing, transferring, and application of knowledge; and organizational innovation was measured by aspects of cultural innovation, structural innovation, and human resources innovation. Findings show that there is a positive relationship between knowledge management and its hard and soft aspects, and organizational innovation. Also, knowledge management has a positive relationship with triple aspects of organizational innovation. Findings show that organizational innovation and its triple aspects are not in the expected level at the examined community of this research. Also, findings show that among four aspects of knowledge management, “knowledge application” has maximum effect on organizational innovation; and among soft aspect (including creating and transferring knowledge) and hard aspect (including storing and application of knowledge) of knowledge management, soft aspect has more effect on organizational innovation.
    Keywords: Knowledge Management, Soft Aspect, Hard Aspect, Organizational Innovation
  • Seyed Mohammad Mahdi Kazemi – Yaser ServatiÝ Page 159
    Today, using international reference models to develop routine processes of big companies and coincidence of processes with leading companies are from priorities of active companies. By these models organizations can confidently go toward development of their organizational activities. In this paper, current reference HRM models are studied by process maturity approach. In contindue, after selection of Philips Model as the most effective model for Iranian oil companies and implementation of its counterpart national model in NIDC, improvement projects are presented. By execution of these improvement projects, this company can promote its current HRM processes to strategy acceptance level.
    Keywords: Human Resources Management, Philips Reference Model, Organizational Process Maturity, Human Resources Development
  • Mahdi Afkhami Ardakani Page 183
    The Research Institute of Petroleum Industry (RIPI) is one of the leading research centers to identify, supply, and development of advanced knowledge and technology for the oil industry and value creation for its customers through fundamental, applicational, and developmental researches to solve strategic and operational problems of oil industry. Since RIPI is a center for all research activities of oil industry, if such research center is converted to a costly place, it would not be effective then. Thus, its productivity must be more than its costs. Therefore, estimation of its efficiency and productivity and identification of its effective factors are very essential. In this study, Window Analysis method, Malmquist Index, and Data Envelopment Analysis (DEA) models are used to measure performance of each unit over time, and to analyze changes of productivity and efficiency over time, and separation of productivity into its two main parts: technological developments and efficiency changes. The results show that the average of technical efficiency of units 1, 2, 5 and 6 is about 82%, which is relatively low. The average of technical efficiency of units 1, 5 and 6 are about 84%. The average scale efficiency for all units of RIPI is desirable, except for unit 2 that is 83%. Regarding to Malmquist index, only performance of unit 5 has not improved during the period, and performance of other units were improved. The average of Malmquist productivity index for RIPI was 1.09 during the period, which shows improvement of its performance.
    Keywords: Efficiency, Data Envelopment Analysis (DEA), Window Analysis, Malmquist Index, Research Institute of Ppetroleum Industry (RIPI)