فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی
سال یکم شماره 3 (پیاپی -1، تابستان 1384)
- تاریخ انتشار: 1384/05/11
- تعداد عناوین: 16
-
حرمت کذب و اقسام آنصفحه 16در این مقاله حرمت کذب از دیدگاه ادله اربعه(کتاب، سنت، اجماع، عقل) بررسی شده و مسوغات دروغ به کودکان و نظر فقهاء و مجتهدین بررسی گردیده و موافقین و مخالفین آن، دلایل روشن را بیان کردند.
و همچنین دروغ به بیماران و دروغ برای مصالح دینی و مصالح سیاسی و دروغهای بی ضرر دقیقا بررسی و نقطه نظرات فقهاء و دانشمندان با ادله روشن بیان گردید.
کلیدواژگان: حرمت کذب، مسوغات دروغ، نقطه نظرات فقهاء -
نقدی بر یک فتویصفحه 381-با نگاهی ژرف نگر می توان گفت: فقه شامل مجموعه بایدها و نبایدهای دینی است والبته سعه وضیق این بایدها و نبایدها منوط به آن است که حوزه حکمرانی دین را تا چه میزان بدانیم؟ و اینکه آیا برای آن شان و رسالت اجتماعی قائلیم یا نه؟ و چون در چنین شان و جایگاهی برای دین تردید نداریم، ناگزیر گستره فقه، کلیه نظامات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حقوقی را شامل می شود.
2-با توجه به ادعای پیشگفته، فقیه در برخی حوزه ها با چالش جدی تری روبروست؛ حوزه هایی نظیر الف) پیشامدها و پدیده های نوظهور فقهی (مسائل مستحدثه) ب)بازخوانی مسائل قدیمی و مطرح در فقه سنتی بارویکرد و بازاندیشی نو در منابع فقهی؛ و در چنین ساحتهایی همواره میان فقی هان در چگونگی طرح این مسائل و نحوه برخورد با آن و کیفیت پاسخ یابی در برابر آن، نزاع های بیشماری را سراغ داریم.
و البته اعتراف می کنیم که هنر فقیه گره گشایی از این معضلات در چارچوب ادله و مطابق موازین شرع خواهد بود.
3-و مقاله حاضر«طرحی است از یک فتوا و نقدی فقی هانه بر آن» و نیز بازتابی است از اندیشه های دو فقیه و نشانگر دغدغه های متفاوت ایشان.
اصل فتوا، نظر حضرت آیت الله شیخ یوسف صانعی مدظله العالی است درپاسخ به استفتایی در موضوع،«استثنا از اصل قصاص در قتل ولد توسط والد» و نقد فتوا، پاسخی است مستدل از سوی حضرت آیت الله سید علی حسینی اشکوری مدظله العالی یکی دیگر از فضلای حوزه علمیه؛ این اثر نمونه جالبی از بحثهای مدرسه ای و قیل و قالهای فقهی و حوزوی در ساحت فکرو اندیشه است و در پایان قضاوت و داوری را به خوانندگان فاضل خویش گذارده ایم.
کلیدواژگان: قتل، قصاص، نقد، قتل عاطفی -
بحث فقهی و نظر فلسفی(جسم سوم)صفحه 46طرح مسئله خارج فقهی و فلسفی: حدود قلمرو سریان احکام فقهی. طرح پاسخ اجمالی با نظریه نوین؛ جسم سوم یا بدن عملی موضوع حکمت عملی. معیت جسم عملی با روح انسانی در مراتب وجودناسوتی و برزخی و قیامت کبری، و تشبیه تقریبی آن با فیلم سینمائی که هر قطعه آن بدنی دارد با شاکله رفتاری خاص و چون گناه و نفس عمل منکر جزاء بالفعل جهنمی و یا بهشتی میباشد، و حدت فعل و جزا گویای این حقیقت است که تمام افعال ما یا تمامی جسم افعالی موجود خارجیست که در تبلی السرائر عین معقول آن، عین محسوس می شود و جزاء متناسب در قدرات افعالی مشهود است. پس احکام الهی در تمام مراتب وجود تسری دارد.
کلیدواژگان: فقه یا سنه الله، حکمت نظری و حکمت عملی، نظریه نوین جسم سوم یا بدن عملی - عدل تکوینی و تشریعی - مراتب وجود طبیعی و برزخی - شاکله، عین محسوس و عین معقول -
حق اختیار فسخ معاملهصفحه 51یکی از موضوعات مهم در بحث عقود، بحث «خیارات»است. پیرامون ماهیت «خیار» نظرات متعددی مطرح شده از جمله گفته اند: ملک فسخ عقد، ملک اقرار یا ازاله عقد، اختیار فسخ یا امضای مدلول التزامی عقد، حق اختیار فسخ. هر کدام از این تعاریف به لحاظ آثار فقهی و حقوقی از اهمیت خاصی برخوردار است که پذیرفتن آن احکامی را به دنبال خود خواهد داشت. تلاش ما در این نوشتار اولا طرح و تبیین آراء فقهاء پیرامون معنا و مفهوم خیار، ثانیا نقد و بررسی آنها و ارائه تعریفی دقیق از «خیار» است.
کلیدواژگان: خیار، ملک فسخ عقد، ملک اقرار یا ازاله عقد، حق اختیار فسخ -
تبیین نقش فقهاء و روحانیون در حکومت صفویهصفحه 64در تمام مدت حکومت صفویه این اندیشه حاکم بودکه قدرت اصلی از آن امام معصوم و سپس از آن فقیه است. در عین حال چه به صورت همکاری با سلطان عادل یا غیر عادل و چه به آن صورت که سلطان، نائب فقیه باشد بیشتر روحانیون شیعه با دولت همکاری می کردند و دارای سمت های مهمی در دولت بوده و برای دوام دولت دعا می کردند.
آنچه در این مقاله به آن پرداخته شد تعیین نقش و جایگاه فقها و روحانیون در دولت صفویه و بیان نظریات آنها نسبت به همکاری با دولت و معرفی برجسته ترین روحانیون در دولت صفویه می باشد. امید است مورد استفاده قرار می گیرد.
کلیدواژگان: دولت صفویه، فقهاء و روحانیون، اجتهاد -
قضیه حقیقیه و خارجیه و کاربرد آن در علم اصول فقهصفحه 75در منطق، قضیه را به اعتبار کیفیت وجود موضوع بر سه قسم ذکر می کنند: 1 - خارجیه؛ 2- ذهنیه؛ 3- حقیقیه. منظور از قضیه حقیقیه، آن است که موضوع قضیه در واقع و نفس الامر وجود داشته باشد. به عبارت دیگر حکم در این قسم از قضیه، اختصاص به افراد خارجی ندارد بلکه موضوع حکم، افراد واقعی باشند اعم از محققه الوجود ومقدره الوجود. بحث قضییه حقیقیه از زمان شیخ انصاری یا محقق نایینی به علم اصول راه یافته و پس از محقق نایینی در نوشته های اصولی ومحافل علمی، مورد بحث و بعضا نقص و ابرام قرار گرفته است. برخی ازمواردکاربرد و نتایج وآثار جعل حکم به نحو قضییه حقیقیه در علم اصول فقه، عبارتند از: واجب مشروط، مراتب حکم (اقتضا، انشاء، فعلیت و تنجز)، تمسک به عام در شبهات مصداقیه، شرط متاخر، اخذ علم به حکم.کلیدواژگان: قضیه حقیقیه، علم اصول، نایینی، خطابات شفاهیه
-
پژوهشی پیرامون اجرای علنی حدود و تعزیراتصفحه 83یکی از مباحث بسیار مهم در حقوق جزا بحث مجازاتها و نحوه اجرای آنهاست حدودبه عنوان یکی از مجازات های اسلامی نقش مهمی دربازدارندگی جامعه ازجرائم دارداماگاه اجرای نادرست حدودبه جنبه اصلاحی و تنبیهی آن خدشه وارد ساخته و برجامعه و حتی شخص مجرم تاثیر سوء میگذارد. مقاله حاضر ضمن بیاندو نظریه مطرح در باب چگونگی اجرای حدودوبررسی ادله آنهابه تبیینی کراه میانه دراجرای علنی حدود می پردازد.
کلیدواژگان: حقوق جزا، مجازات، اجرایعلنی، حدود، تعزیرات -
سیری در نظریات فقهی ابن رشد و...صفحه 90ابوالولید محمد بن احمد بن رشد فقیهی برجسته در زمینه تطبیق مذاهب است وی بانگارش کتاب «بدایه المجتهد و نهایه المقتصد» که یکی از منابع مستقل و ارزنده در زمینه فقه تطبیقی مذاهب اهل سنت است، توانست دیدگاه های منحصر به فرد خود را نمایان سازد و به عنوان یک فقیه نواندیش و آزاد از قید و بند تعصبات مذهبی مورد تحسین قرارگیرد کتاب فقهی او را می توان گامی در جهت تکامل حقوق اسلامی به شمار آورد.
کلیدواژگان: ابن رشد، فقه تطبیقی، مذاهب فقهی، بدایه المجتهد و نهایه المقتصد -
آتانازی یا مرگ از روی ترحم از منظر دینیصفحه 100از جمله مباحث نوین اخلاق پزشکی، مبحث آتانازی یا تسریع در مرگ بیماران محتضر و یا لا علاج جهت راحت ساختن آنها از دردها و رنجهای طاقت فرسا از طریق اقدامات مرگ آور می باشد که طرفداران آن با تاکید بر خصوصی بودن تصمیم گیری برای مردن و هدف خیر خواهانه از این کار، آتانازی را اخلاقی و جایز می شمارند. اما از نظر دینی به دلایل عدم مالکیت انسان نسبت به جسم و روح خود و حرمت شدید قتل خود و دیگران چه از نظر آیات و روایات و چه از نظر عقلی و اخلاقی و انحصار تصمیم گیری در مورد مرگ و زندگی انسانها فقط برای ذات پروردگار و عدم قابلیت درد و رنج به عنوان مجوز شرعی و اخلاقی مرگ و خروج از مسیر طبیعی مرگ و مفاسد و سو ء استفاده های ناشی از آتانازی، این کار حرام است و حکم قتل عمد را دارد. البته اگر برای بیماری های لاعلاج به دلیل بی فایده بودن ادامه درمان، معالجه و درمان را بر پزشک و بیمار واجب ندانیم در این صورت ترک درمان که اصطلاحا آتانازی انفعالی است شرعا جایز و فاقد اشکال می گردد، زیرا در این حالت عملکرد پزشک نسبت به ترک درمان عامل مرگ بیمار شمرده نمی شود و فعل درمان جلو مرگ را نمی گیرد.کلیدواژگان: آتانازی، مرگ ترحم آمیز، قتل، خود کشی، درد و رنج، ترک درمان
-
تغییر موضوعات احکام و تاثیر آن بر اجتهادصفحه 109به طور کلی تاثیر زمان و مکان بر احکام به تاثیر آن بر موضوعات احکام بر می گردد.موضوعات احکام را می توان به موضوعات عبادات و معاملات تقسیم نمود. منظور از موضوعات عبادات، آن موضوعاتی است که قصد قربت در انجام آنها شرط است، این گونه موضوعات کمتر تحت تاثیر زمان و مکان قرار دارند و مقصود از موضوعات معاملات آن موضوعاتی است که اعم از معاملات بوده و شامل عقود نیز می شود و در انجام آن قصد قربت شرط نمیباشد. از آنجا که موضوعات معاملات بیشتر از عرف گرفته می شود و عرف نیز با گذشت زمان دگرگون شده و باعث تغییر موضوع می شود و در نتیجه احکام آنها نیز تغییر می کند. تغییر موضوعات احکام نیز دو گونه اند:1)تحول ماهوی (تحول درونی) 2) تحول بیرونی (تحول کارکردی)کلیدواژگان: زمان و مکان، موضوعات عبادات، موضوعات معاملات، تحول ماهوی، تحول بیرونی
-
مقایسه و تطبیق مفهوم توبه و آثار آنصفحه 1211-توبه از مفاهیم بنیادین اسلامی و نهادی ارزشمند در حوزه دین است. اعتقاد به اینکه، منابع کیفری اسلام، هدف و غایت اعمال مجازات را صلاح و اصلاح انسان می داند، حصول توبه را به منزله وصول هدف غایی نمایانگر است. و قانون مجازات اسلامی به تبع فقه شیعی با تمام ابهام و اجمالی که در مقوله توبه و شرایط آن و مفاهیم مرتبط با آن و نقص در وضع و پرداخت مواد قانونی دارد، اساسا تاسیس قابل توجه و عنایت، در حقوق کیفری نموده است. 2-عناوین فقهی موثر در کیفر، معمولا ذیل وصف کلی و بدون تمایز اصولی مورد توجه قرار گرفته اند و قدر جامع در همه آنها، تاثیر این عوامل در مجازات یا حداقل شیوه اجرای آن است اما اینکه بتوان به همه آنها وصف سقوط مجازات داد محل تردید جدی است زیرا در بیشتر عناوین یاد شده، آثار حاصله منحرف از سقوط مجازات است. 3-و غرض از تدوین این مقاله، مقارنه ایست میان نهاد توبه با دیگر مفاهیم موثر در کیفر در حقوق عرفی، و همت پاسخ، تبیین این ارتباط از جهت تشابه و انطباق و تفاوت و انفکاک خواهد بود.کلیدواژگان: عناوین مؤثر در کیفر، سقوط مجازات، رافع مسئولیت کیفری
-
قاعده نفی عسرو حرجصفحه 132قاعده فقهی حکم شرعی عامی است که با تطبیق آن بر موارد و مصادیق، احکام شرعی جزیی استفاده می شود. قاعده فقهی ممکن است به بعضی از ابواب فقه محدود باشد مانند قاعده «ضمان ید» یا در تمامی ابواب فقه جاری باشد مانند قاعده مورد بحث.
آنچه شما خواننده محترم پیش رو دارید بررسی قاعده فقهی «نفی عسر و حرج» است. دراین نوشتار معنای اجمالی قاعده و مفهوم دو عنوان عسر و حرج و رابطه مصادیق آن دو آمده است و با استناد به مدارک ومستندات مربوطه مفاد قاعده استخراج شده و به کاربرد آن درقوانین ایران اشاره ای رفته است. واز بررسی این قاعده این نتیجه عاید شده است که یکی از برجسته ترین مشخصات اسلام این است که دینی است آسان،و درآن تکالیف دست وپاگیر و شاق و حرج آمیز وضع نشده است و دینی است باگذشت، هرجا انجام تکلیفی توام با مضیقه و در تنگنا واقع شدن گردد، آن تکلیف ملغی می شود.کلیدواژگان: عسر، حرج، تکلیف خارج از طا قت -
تخصیص عام به مفهومصفحه 142
بحث درتخصیص به معنای تصرف در اراده جدی متکلم است گاهی چنین تصرفی با منطوق کلام حاصل می شود که همان تخصیص مصطلح است که خاص منطوقی عام منطوقی رامحدود می کند.
وگاهی چنین تصرفی از طریق مفهوم امکان پذیراست که تا از آن به تخصیص عام به وسیله مفهوم یاد می کنند، به عبارتی دیگر هرگاه بین عموم لفطی ومفهوم تعارضی پدید آید تصرف درعام به وسیله مفهوم به معنای تخصیص آن خواهد بود.
به فرض حجیت مفهوم، به نظر چنین تخصیصی به حکم قرینه واز باب عرف عقلاء جایز وبلکه لازم است هرچند درمساله قول مخالف نیز وجود دارد.کلیدواژگان: تخصیص، عام، منطوق، مفهوم موافق ومخالف، حجیت اقوی وبه تبع موارد، اجمال -
تحلیل استنادی و روش شناختی پایان نامه هایصفحه 155این مقاله براساس پژوهشی برروی استنادها(Citation) مآخذ پایان نامه های فارغ التحصیلان رشته فقه و حقوق اسلامی موجود در کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل تهیه شده است. در این پژوهش با استفاده از روش کتابسنجی و به کمک روش توصیفی تحلیلی مآخذ 159 پایان نامه از کل 318 پایان نامه موجود در کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل مورد بررسی قرار گرفتند.
پس از جمع آوری داده های اولیه، استنادها بر اساس نوع پوشش زمانی،زبانی،محل نشر،عناوین،مؤلفان و موضوع با استفاده از روش های آماری مثل دسته بندی داده ها بر حسب توزیع فراوانی،تعیین میانگین و نمودار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای Excel و Spss استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد تعداد متوسط استناد برای هر پایان نامه 5/48 می باشد که بیشترین میزان استناد به کتابها (71/98%) اختصاص دارد و از منابع الکترونیکی و اینترنت هیچ استفاده ای نشده است. اکثر پایان نامه ها مربوط به سال 1378 بودند و کمترین آنها در سال 1382 ارائه شده بودند. موضوع پایان نامه ها گرایش به موضوع فقه و اصول را نشان می دارد.
در مورد استنادها، زبان اکثر استنادها عربی، سال نشر استنادها اکثرا به سال شمسی بود. که در سالهای نشر شمسی بیشترین دفعه استناد مربوط به سال 1372 (98/6%) بود و در مورد سال نشر قمری بیشترین دفعه استناد مربوط به سال 1410 مساوی با 1368 شمسی بود در میان سالهای نشر میلادی بیشترین استناد مربوط به سال 1995 مساوی با 1374 بود. در مورد محل نشر استنادات اکثریت با استنادات منتشر شده در ایران (49/29%)می باشد. عنوان اثری که بیش از سایر آثار مورد استناد قرار گرفته «شرایع الاسلام فی مسائل الحرام والحلال» (73/1%) بود و مولفی که بیش از سایر مولفان مورد استناد واقع شده بود «شیخ طوسی، محمد بن حسن» (82/5%) می باشد. بررسی موضوع استنادها هم گرایش انها را به موضوعات اسلامی و فقهی و در میان این نوع موضوعات، موضوع فقه و اصول بیشترین گرایش را نشان می دهد.
کلیدواژگان: تحلیل استنادی، روش شناسی، پایان نامه -
معرفی سایتصفحه 173
-
خلاصه مقالات به عربیصفحه 182
-
Falsification and its ClassificationPage 16In this article, we will tauch upon the concept of falsification from the Quran, the Tradition, the Collective mind, and the Rationale view points. It also classifies the Ulamas and Religions scholars involved in the issue.We will see that some white lies could accordingly be told to patients or children due to social and political expediency.
-
A Critic on the Religious Statement(Fatwa)Page 38A deep study on the Jurisprudence Principle shows that there is a set of must and mustnot. The extension and application of Jurisprudence is observed in military, social, economic and Judiciary affairs.Jurisprudence faces some difficult problems: like newly issues, or rearranging the old cases in Jurisprudence. The art of jurisprudence is to undo the ties or solve the troubles possibly occurs in the related issues.The paper also illustrates the opinions and fatwas of two great religious figures: Ayatoollah Sheik Yousef Sanei, and Ayatoollah S.A.Houssein Eshkevari.
-
A Philosophical and Juris prudence Consideration On the third DimentionPage 46What the article wants to answer is the problem of third dimention or practical body. The practical or physical body of a human being in company with the spirit of him is a stage discussed and clarified here.Like in a movie, an actor has his/her own body along with a personality and charactristic. So all our actions and behaviors are objectively considered here. Naturally we observe all His commands and orders.
-
To Have the Option of Contract or CancellationPage 51To have the choice to contract or to cancel any contraction is an important issue: to cancel or to sign any contract has a special definition in Jurisprudence and in the Islamic law.The article tries to clear cut different opinions and ideas to illustrate the above mentioned issues.
-
The Role of Jurisprudence Experts and Ulemas in SafaviPage 64During the Safai dynasty, Religious Experts and Ulemas played significant roles.They also participated in government issues actively. So the paper tries to explain the role and position of them in the Safavi government affairs. It also recalls the outstanding Ulemas in that era.
-
The Problem of Reality and Unreality (Its Application in the Science of Jurisprudence)Page 75Any problem or case from the qualification point of view is divided into three sections: unreality, subjectivity and reality. The reality considers a case of existence. The above mentioned topic was practically discussed and considered from Shik Ansari and Naeini’s era.Some applications of the reality are: conditional obligation, the levels of commandations asking help from generality in dissimilarity, latter condition.
-
A Searching on Performing Punishment in the PublicPage 83An important discussion in the principles of the Islamic Law and Punishement is how to perform these types of punishing correctly.Islamic Punishing System has a significant role in decreasing the rates of crimes and deliquencies.The paper also tries to clarify two ideas on how to act or enforce the punish ment.
-
A Study on Ibn Rosht Thoughts and IdeasPage 90Aboul Valid Mohammad Ibn Ahmad Ibn Rosht was an outstanding figuor in comparative study of religious issues. He accordingly developed a special thought in studying jurisprudence in Sunni’school of thought.His new ideas and thoughts in the issue were actively admired by the most scholars of the era. He also expanded some positive steps and stages in the Islamic law.
-
Euthanasia or a Merciful Dead from Religious View PointPage 100Euthanasia, a painless killing of people who have a painful incurable disease is a newly considered who have a painfully incureable disease is a newly considered issue in the medical ethics. Some doctors believe in order to reduce the aches and pains of incurab disease,we are to commit such a killing, but as a personal behavior, it is a merciful, useful and rational treatment for those diseases. According to the Islamic Principles, any act which leads to kill someone should be banned. If a doctor continues his treatment processes, but having no positive result. Thus we cannot blame on those who commit and apply medical technology or scientific treatment for doing euthanasia.
-
The Change of Commandment Subjects and its Effect on IjtihadPage 109The effect of time and place on commandments reveals the subjects of cormmandments. Religious services and exchanges are discussed in the paper.The subjects of exchanges are considered in the paper. The subjects of exchanges are obtained from the society and tradition which is always changeable.The changes of commandments are two types: internal and external.
-
Repentance and Similar ConceptionsPage 121The concept of repentance is considered significantly in our religion.The paper tries to illustrate the institution of repentance with our simillar effective conceptions in the Official Law. It also shows the connetion among punishment and these similaritis and dissimilarities.
-
Rejection of Hardship and GuiltyPage 132The principle of Jurisprudence might be limited in some areas, like. “Zeman Yad”, but in other cases it might be considered too.The article tries to illustrate the principle of reject of hardship and guilty. We accordingly conclude that the significant features are to know that Islam is not strict religion. It has no difficult services and worships to perform. If there were any difficult religious services or activities they would possibly be omitted.
-
Abstraction Outpaces ConceptualizationPage 142
A discussion on the specification is a distrbance on the speaker’s will. Such a signification is possibly done by conceptualization in any case.Although, conceptualization processes being rationally acceptable, but in opposite statements, it is really needed.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.