فهرست مطالب

پژوهش های فقه و حقوق اسلامی - سال چهارم شماره 2 (پیاپی 11، بهار 1387)

فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 11، بهار 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/02/11
  • تعداد عناوین: 11
|
  • سرمقاله
  • حجت الاسلام حسن قلی پور صفحه 17
    معاملات و داد و ستد از زمان های بسیار دور بلکه از خلقت انسان بین مردم انجام می گرفته و یک امر اجتناب ناپذیر می باشد و از طرفی معامله معاطات یکی از مسائل مهم فقهی و ضروری است که بین مردم متداول بوده و آشنایی با آن و رعایت احکام فقهی در آن گامی به سوی اقتصاد جامعه برداشته می شود لذا بر آن شدم معامله معاطات را در دنباله بحث متاجر ادامه دهم تا بحث معاملات بازرگانی کامل شود امید است مورد استفاده قرار گیرد. آنچه در این مقاله بحث می شود بررسی ماهیت و مشروعیت معاطات، لزوم یا عدم لزوم آن و حکم نماء عین در معاطات است.
    کلیدواژگان: معاطات، ایجاب وقبول، عقد جایز، عقد لازم، اباحه تصرف، رجوع، نماء
  • حوزه فقه سیاسی و مرتبط
  • علیرضا صابریان صفحه 29
    در عصر حاضر نظام سیاسی مردم سالار با مشارکت سیاسی مردم شکل می گیرد، وجود حکومت برای جوامع بشری ضرورتی است که عقل به آن حکم می کند.
    یکی از خصوصیات مکتب سیاسی اسلام نسبت به سایر مکاتب، فراهم آوردن زمینه مشارکت همه قشرهای مردمی در تمام مراحل تصمیم گیری و سرنوشت ساز است. چرا که احکام اسلامی تا روز قیامت باقی و لازم الاجرا است و اجرای احکام الهی جز از رهگذر برپایی حکومت اسلامی، امکان پذیر نیست.
    مشارکت سیاسی که به موجب آن شخص اراده خود را جهت مشارکت در حاکمیت جامعه به کار می برد، حق هر شهروند است و از طرفی دیگر تکلیف شرعی هر مسلمان است که برای برپایی حکومت دینی و نظارت مستمر بر اعمال حاکمان وارد این مشارکت شود در صورت عدم مشارکت سیاسی، جامعه دچار هرج و مرج شده و امکان اجرای احکام شریعت از بین خواهد رفت.
    کلیدواژگان: مشارکت، سیاست، حق، تکلیف، مشروعیت، مقبولیت، دموکراسی
  • بهروز افشار صفحه 57
    موضوع«تئوری تفویض اختیار به سلطان در مباحث ولایت فقیه» به تبیین نظریات فقها برجسته ای چون شیخ طوسی،شیخ مفید و ابن ادریس حلی و دیگران درباره ولایت فقیه وچگونگی پذیرش ولایت از سلطان و نیز بررسی موارد جواز همکاری فقهاء با سلاطین با استفاده از منابع فقهی و اسناد و مدارک تاریخی می پردازد. فقهاء مسلمان زمانی که زمینه ها و شرایط برای آنها جهت بدست گرفتن قدرت و حکومت بطور کامل فراهم نبود به مرتبه ای کم تر قناعت می ورزیدند و به دربارها و سلاطین نزدیک می شدند.
    راز نزدیک شدن بعضی از علماء و فقها به دربارها در حقیقت دعوت حاکمان و درباریان به صلاح و سداد و جلوگیری از طغیان ها و انحرافات آنان و نیز تبلیغ و ترویج احکام اسلامی از طریق به کارگیری توان دربار و استفاده از موقعیت و امکانات آنان برای پیشبرد حق و احکام خدا بوده است.
    کلیدواژگان: فقها، ولایت فقیه، همکاری با دربار، سلاطین حکومت، تبلیغ دین
  • حوزه فقه عبادت
  • علیرضا فرقانی اوزرودی صفحه 72
    یکی از راه های دریافت مفهوم کلام عربی، پدیده ی «اعراب» است که در زبان قرآن نیز نقشی اساسی دارد.
    از وجوه بارز این نقش، اختلاف نظر میان علمای فرق اسلامی درباره ی اعراب لفظ «ارجل» در آیه التطهیر (آیه ششم سوره مائده) است که چگونگی انجام عمل وضو را برای پاها (شستن یا مسح کردن) تبیین می کند.
    در این تحقیق، پس از مقدمه به بیان چیستی اعراب و سپس گفتاری درباره اثر اعراب در تبیین حکم فقهی شستن و یا مسح کردن پاها در وضو و بیان ادله امامیه و اهل سنت درباره آن پرداخته، آنگاه آراء هر دو گروه را نقد کرده و با استنتاج، این بحث را به پایان برده ایم.
    کلیدواژگان: اعراب، قرآن، ارجل، امامیه، اهل سنت
  • دکترحسین احمری صفحه 84
    اصاله الصحه یعنی قول و فعل دیگران را حمله بر صحت کنیم و در عقود و ایقاعات جاری است.آیات قرآن و روایات متعددی بر آن دلالت دارد، به اجماع و عقل و بنای عقلاء و ظهور حال مسلم نیز استدلال شده است.
    منظور از صحت، صحت واقعی و شرعی اعمال است. در جریان اصاله الصحه در اعمال خود بین فقها اختلاف نظر است، در مقام تعارض اصاله الصحه بر استصحاب و اصاله الاشتغال مقدم است زیرا آن اماره است و این ها اصل.
    قاعده ی فراغ و تجاوز در عمل خود بعد از فراع عمل یا گذشتن از جزئی از عمل پدید می آید ولی اصاله الصحه در عملی که تمام آن انجام شد یا بخشی از آن انجام گرفته اعم از عمل خود و دیگران جاری می گردداصاله الصحه در دو مورد جاری نیست 1.در عملی که طبیعتش مبتنی بر فساد باشد مثل بیع وقف 2. فاعل در فعل خود متهم و قرائنی بر عدم صداقت او وجود داشته باشد.
    کلیدواژگان: اصاله الصحه، قاعده ی فراغ و تجاوز، اصاله الاشتغال، تعارض، استصحاب
  • حوزه فقه معاملات
  • عبدالکریم عبداللهی صفحه 100
    مقاله حاضر با نگاهی جامع از شیعه و اهل سنت، پیرامون آیه دین، مشتمل بر جهات زیر است:ترجمه، احتلاف قرائت، دیدگاه لغوییان، اعراب واژگان، نکات تفسیری و بوژه احکام مستفاد از آیه مزبور با توجه به آرای فقی هان خاصه، عامه.
    کلیدواژگان: آیه دین، قرائت، اعراب، تفسیر، احکام
  • حسین زارع شعار صفحه 115
    در پیدایش مفاسد اقتصادی، برخی از عوامل حقوقی در کنار عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی تاثیر گذارند. از جمله این عوامل خلاء قانونی است در حالی که سیاستهای کلی در ارتباط با نظام اقتصادی به روشنی تدوین نشده است، بسیاری از اعمال و اقدامات نیز که بر اقتصاد و نظام اقتصادی کشور اثر سوء دارد و با توالی فاسد خود بحران های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و گاه سیاسی را دامن می زند در قالب جرائم مصرح در قوانین جزایی نمی گنجد و به عبارتی فاقد وصف مجرمانه بوده است و در نتیجه قانونا از هر گونه تعقیب و تنبیه یا لااقل تنبیه و تعقیب مؤثر در امان است عامل دیگر ضعف، ابهام و تشتت در قوانین موجود است که از سویی برخی اوقات خود باعث سوءاستفاده ها، انحصارها و رانت خواری می شود و از سوی دیگر فاقد قدرت بازدارندگی کافی است و بالاخره عامل سوم تخلف از مقررات قانونی موجود است که در واقع به دلایل مختلف این قوانین در مرحله اجرا با مشکلات و موانعی مواجه می شوند و آنچنان که شایسته است اجرا نمی شوند.
    کلیدواژگان: مفاسد اقتصادی، نظام اقتصادی، انحصارها، رانت خواری
  • حوزه فقه ارث
  • محمدعلی خیراللهی صفحه 132
    انگونه که در ماده 946 قانون مدنی آمده است و مشهور میان اخبار اهل بیت می باشد، این است که زوجه فی الجمله از اموری محروم می باشد. ولیکن اختلاف روایی موجب اختلاف اقوال فقهاء متقدم ومتاخر شده است در روایتی زراره از امام باقر(ع) روایت می کند که زوجه از آنچه که زوج به ارث گذاشت از قریه و خانه و سلاح وچهار پایان به ارث نمی برد وتنها از مال و فرش و لباس ومطاع خانه می تواند سهمی به عنوان ارث دریافت کندمحقق اردبیلی عنوان می کند: این روایت نقص بیشتری نسبت به روایات دیگر بر زوجه وارد نموده و ما در میان فقهاء قائلی نداریم که زوجه از سلاح و چهار پایان و مانند آن محروم شود و در روایتی موافق آمده است: إبن ابی عمیر از عمر بن اذینه نقل می کند که زنان در صورتی که فرزند داشته باشند از زمین ارث می برند. این روایت یکی از بحث انگیزترین روایاتی است که می تواند در باب میراث وجود داشته باشد محقق خوانساری روایت فوق را فتوای ابن اذینه می داند. البته خود ایشان از این ابهام پاسخ می دهند که بعید است روایاتی که از ابن اذینه سؤال نموده اند، فتوای او را خواسته باشند.
    کلیدواژگان: روایات، نقدو بررسی، محرومیت، ارث، اثبات
  • حوزه فقه جزاء
  • امان الله علیمرادی صفحه 147
    خدای تعالی در قرآن مجید، قتل عمدی را تعدی به حیات انسان نامیده (مائده،32) و برای ولی مقتول، نوعی سلطه و حق قرار داده است. (اسراء، 33) این پژوهش به موضوع حقوق ولی مقتول در منابع حقوق اسلامی پرداخته است. به رغم کلیت عنوان، بررسی به خصوص دو حق قصاص و دیه محدود شده و نظر به مسلم بودن قصاص، نویسنده فقط به مسئله نحوه ثبوت دیه در قتل عمدی می پردازد. در این خصوص، دو نظریه: «تعیین قصاص» و «تخییر میان قصاص و دیه» مطرح بوده و در این پژوهش معلوم می شود که با اشکالاتی مواجه هستند. از این رو نظریه ثبوت ترتیبی حق قصاص و دیه به عنوان فرضیه، طرح و اثبات شده است. مقاله حاضر به تبیین مفاهیم موضوع پرداخته است.
    کلیدواژگان: حقوق، قتل عمدی، ولی مقتول، قصاص و دیه
  • صفحه 181
|
  • Hassan Gholipour Page 17
    From early to now, people trade between themselves. Moatat trade is one important and necessary part in the jurisprudence. If people know it, they can help to improve economics.Hence, the author tries to analyze Moatat trade and complete commerce trade part.He also describes nature and legitimization of Moatat and analyses its necessity.
  • Dr, Ali Reza Saberian Page 29
    At the present time, democratic political system shapes with political participation of people, the establishment of government for human societies is a necessity that the wisdom orders for that. On of the characteristics of Islamic political school compared to other schools is to provide the participation field for all strata of society in all decision-making and fateful steps. Yet, the Islamic percepts are everlasting and indispensable until judgment day, and the enforcement of divine percepts is only possible by establishing the Islamic government.The political participation that by virtue of it, the person use his/her will to participate in governing society, is a right for any citizen. On the other hand, it is a religious duty for each Muslim to enter into this participation to establish the religious government and the continued supervision on rulers actions. In case of not participating in political actions, the society will encounter with anarchy and the possibility of enforcing the religious percepts will be eliminated.
  • Dr, Behrouz Afshar Page 57
    This article which is called king 's authorization theory analyses famous jurist's viewpoints such as Sheikh Tousi, Sheikh Mofid, Ebn Edris Helli and others about Velayate Faghih. It also considers when jurists can cooperate with kings according to jurisprudence sources and historical documents.This research shows that when Muslim jurists can' t completely govern in the society, they approach the kings.The jurists approach the kings to invite them to Islam and prevent rebellions and deviations and promote the Islamic decrees.
  • Dr, Ali Reza Forqani Page 72
    One way to discover Arabic concepts is through mark. It is also important in Quran.In this article, the author indicates a famous example which is related to the differences of opinions between Islamic groups of jurists about "Arjol" in Tathir Verse (6th verse of Maede Surah) which makes clear how legs should be washed or anointed in ablution.At the last part of this article, the author expresses Sunni and Imamieh reasons about jurisprudence decree of washing or anointing leg and then criticizes their viewpoints
  • Dr, Hussein Ahmari Page 84
    Esalato Sehat means other person's promise is correct and valid in contracts.Quran and various traditions also approve it. Custom, wisdom and basis of wise men denote it too.Sehat means real and legal integrity of deeds, but jurists have many disputes about Esalato Sehat.Esalato Sehat is sometimes prior to Estehbab and Esalatol Eshteghal.There is difference between violation rule and Esalto Sehat. Violation rule related to some parts of the deeds but Esalato Sehat to all parts of them.There are two exceptions in this regard as follows:1when the nature of deed is based on corruption.2.When doer is not honest in his or her deeds.
  • Abolkarim Abdollahi Page 100
    The present article considers Dayn verse from the different viewpoints.The author also studies differences in reading, making words and analyzing interpretative points of the verse. At last, he explains precepts which relate to this verse and considers them from the jurist's viewpoints too.
  • Hussein Zare Shoar Page 115
    Both some law factors and economic, social, political and cultural factors affect economic corruptions. One of these factors relates to lack of law because general politics in relation to economic system is not obvious.Most actions which affect country's economic system and cause political and economic crisis exceed penal law. Other factor is ambiguity and weakness in existing laws which cause misuse and monopolization.And finally third factor is violation of law regulations. But these mentioned factors are forgotten because of different reasons.
  • Dr Muhammad Ali Kheirollahi Page 132
    According to "946" article, wife is sometimes deprived to inherit some properties of her husband. But there are some disputes between jurists in this regard; For example, Imam Baqer says, wife doesnt inherit village, home, arms and quadraphonic but she only inherit carpets, clothes and house furniture. According to Mohaghegh Ardebilli' s viewpoint, wife has more deprivations. Ebn Abi Amir says, if wife has child, she' ll inherit agriculture land. This tradition is more disputable.In this research the author caonsiders above opinions and analyses them.
  • Dr, Amaollah Alimoradi Page 147
    God in the Holly Quran has called murder as an atrocity on human life (Maede 5:32) and there is an authority for the Heir (Asra 17:33). This study entitles" Heir 's right in the Murder". In order to have a clear idea related to this issue the writer has done a research in the Islamic rights sources. Although the topic of this research is general, but the study is limited to retaliation and blood-money. Due to this fact that the retaliation is undeniable in Islam, all the considerations of this research are centered to find an answer for one main question: how is retaliation substituted by blood – money?There are some theories to answer this question as follows:1-There is no other right for the heir except of retaliation.2- Retaliation and blood-money are optional.The researcher believes that justification of these two theories are not convincing, Due to the shortcomings of the two theories mentioned above, the researcher has designed a new theory called The theory of replacement of retaliation by blood-money when retaliation is impossible. This part of the research involves the general aspects, analysis and the definitions of the key concepts.