فهرست مطالب

پژوهش های فقه و حقوق اسلامی - سال ششم شماره 5 (پیاپی 21، پاییز 1389)

فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی
سال ششم شماره 5 (پیاپی 21، پاییز 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/09/10
  • تعداد عناوین: 11
|
  • صفحه 8
  • صفحه 10
  • علی اکبر ابوالحسینی صفحه 11
    در اندیشه و فقه سیاسی اسلام، به صلح (peace) و همزیستی مسالمت آمیز (peaceful life) به عنوان اساسی ترین و بنیادی ترین اصل در مناسبات و روابط بین الملل نظر افکنده شده و به همین دلیل در فقه و حقوق اسلام قرارداد دائمی و موقت برای ایجاد صلح و ترک مخامصه (هدنه) که بین جامعه اسلامی و جوامع غیر مسلمان(Non-Muslim)منعقد می شود، پیش بینی شده است.لذا عنوان مقاله با چنین رویکردی صلح طلبانه تحت عنوان «دلایل مشروعیت قرارداد ترک مخاصمه (هدنه) انتخاب شده است. قرارداد مهادنه یا هدنه که در نوشتار مذکور به دلایل قرآنی، روایی و براساس سیره عملی پیامبر (ص) جهت اثبات مشروعیت آن پرداخته شده، با مشخصاتی که در فقه برای آن بیان شده همان ماهیت «قرارداد ترک مخاصمه» و یا «آتش بس و متارکه جنگ» را در دوران معاصر دارد و یکی از قراردادهای موقت می باشد که به وسیله زمامدار و حاکم مسلمین (Leader of muslims) منعقد می شود، در حقوق بین الملل معاصر نیز معمولا قرارداد ترک مخاصمه بوسیله فرماندهان عالی رتبه نظامی طرفین متخاصم که از سوی دولتهای خود مجاز به این کار باشند منعقد می-شود، و با انعقاد آن استقلال سیاسی و نظامی طرف مقابل از بین نمی رود، و نیز در انعقاد آن باید مصلحت مسلمانان و جامعه اسلامی رعایت شود.
    کلیدواژگان: قرارداد ترک مخاصمه (هدنه)، مصلحت، صلح
  • مصطفی السان صفحه 32
    در میان مبانی مطرح برای مسؤولیت، تردیدی در «اصل» بودن تقصیر وجود ندارد. همین امر ضرورت روشن شدن مفهوم آن را دوچندان می کند. از قانون مدنی و قانون مسؤولیت مدنی کشورمان و مباحثی که حقوقدانان در این خصوص مطرح ساخته اند، می توان به نتایجی درخصوص مفهوم تقصیر رسید. تشخیص این مفهوم بیش از این که با شخص عامل زیان ارتباط داشته باشد، به «متعارف» وابسته بوده و معیارهای نوعی موجود برای تشخیص مفهوم تقصیر از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است. در این مقاله، به بررسی مفهوم تقصیر در دو نوع مسؤولیت (قراردادی و قهری) و بیان وجوه اشتراک و تفاوت هایی که باهم دارند و مزایایی که نظام قراردادی مسؤولیت از آن بهره مند است، خواهیم پرداخت.
    کلیدواژگان: مسؤولیت مدنی، تقصیر، تحول تاریخی مفهوم تقصیر، تعهد به وسیله و به نتیجه
  • محمدجعفری هرندی صفحه 58
    با این که ادیان آسمانی همسو و دارای خمیرمایه یکسانند ولی برداشت های متفاوت از آموزه های آنها موجب عدم تحقق کامل اهداف پیامبران گشته و همین امر در دین اسلام هم، به لحاظ برداشت های متفاوت پیروان مذاهب، بوقوع پیوسته و لذا جا دارد نقاط مشترک این مذاهب که کم هم نیست برجسته شود.
    در این میان احکام فقهی که نمود عملی دارد و عمدتا مبتنی برسنت است بیشتر می تواند در این راستا مورد توجه قرارگیرد.
    چون احادیث مندرج در اصول اربعه شیعه و صحاح سته اهل سنت از اعتبار بالائی برخوردار است در این کار بر این کتب تکیه شده است.
    چنین پژوهشی دامنه گسترده ای دارد و آن چه در این نوشتارآمده فشرده ای از اهداف موردنظر،که عمدتا تقریب علمی مذاهب وتوجه به اصالت تعالیم همه مذاهب است، می باشد.
    کلیدواژگان: ادیان، یهود، مسیحیت، اسلام
  • احمد دهقانی فیروزآبادی صفحه 74
    قیاس باطل (قیاس مستنبط العله) یکی از مسائل مورد مناقشه بین شیعه و مذاهب اهل سنت بوده است. شیخ طوسی قیاس مستنبط العله را معتبر ندانست و تلاش کرد فقه شیعه را بدون استمداد از قیاس، تکامل بخشد. البته این جریان خالی از جنجال نبود. ابتدا ابن ادریس حلی برخی از آراء شیخ طوسی را براساس قیاس مستنبط العله دانست، علامه حلی سعی کرد از آراء شیخ طوسی دفاع کند. در عین حال افرادی مانند محقق حلی، علامه حلی و شهید ثانی برخی از آراء شیخ طوسی را براساس قیاس مستنبط العله دانستند. اما باید آن آراء شیخ طوسی را نیز توجیه نمود و بعید است که فردی مانند شیخ طوسی به قیاس مستنبط العله عمل کرده باشد.
    کلیدواژگان: شیخ طوسی، قیاس، مستنبط العله، علت حکم
  • سیدسجاد کاظمی سرکانی صفحه 93
    قتل های ناموسی پدیده ای است که مختص به یک یا چندکشور خاص یا چند آیین و مذهب خاص نیست؛ بااین حال قتل های ناموسی اغلب در کشورهای با اکثریت مسلمان اتفاق می افتند. در کنار سایر عوامل تاثیرگذار بر وقوع قتل های ناموسی، قوانین کیفری یک جامعه می تواندتاثیرقابل توجهی برمیزان آنها درجامعه داشته باشند.نوع و میزان مجازات تعیینی برای مرتکبان قتل های ناموسی، استفاده از معاذیر مخففه درصورت ارتکاب این نوع قتل ها، میزان اطلاع افرادجامعه ازاین گونه تخفیف های قانونی وعفومرتکب ازسوی اولیاء دم که در قتل های ناموسی رواج گسترده ای دارد،ازمهمترین تاثیرات قوانین کیفری درافزایش میزان وقوع قتل های ناموسی درجامعه ایرانی است که توجه جدی به این مسائل تاثیری چشمگیر درزمینه کاهش قتل های ناموسی را درپی خواهدداشت.تحقیقات بازنگری مجدد در این احکام و مقررات قانونی در کشورما می تواند تاثیر فراوانی در بهبود نحوه برخورد و مواجهه با قتل های ناموسی و مرتکبان آنها داشته باشد. بدون تردید باتوجه به سبقه شرعی قوانین ما، این بازنگری باید مبتنی بر مبانی فقهی و منابع شرعی باشد و هر تغیری بدون عنایت به این مبانی مطمئنا با شکست مواجه خواهد شد. از سوی دیگر باتوجه به کتب مختلف فقهی، در منابع فقهی نیز ظرفیت لازم برای اعمال تغییر در متون قانونی در بحث مواد قانونی تاثیرگذار در بحث قتل های ناموسی ازجمله مواد220، 226، 295و630 وجود دارد امری که همت و دقت نظر مضاعف صاحب نظران و متخصصان امور فقهی و حقوقی را طلب می کند.
    کلیدواژگان: قتل ناموسی، مهدورالدم، قتل در فراش، عفو، اولیاء دم
  • دکترصدیقه مهدوی، بهنازاحمدوند، انسیه نوراحمدی صفحه 119
    در دهه ی اخیر، اهدای جنین دریچه ی جدیدی را به روی زوج های نابارور گشوده که درمان های دارویی و یا اعمال جراحی جوابگوی نیاز ناباروری آنان نبوده است.در ایران، پس از بررسی های لازم،به ویژه پس از تشکیل سمینار مسائل حقوقی اهدای جنین در سال 1377، قانون نحوه ی اهدای جنین به زوجین نابارور به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده که تحولی دراین زمینه ایجاد نموده است.ماده ی3 قانون مزبور حقوق و تکالیف زوجین گیرنده را احصاء نموده و تنها به برخی از آثار نسب(نگهداری، تربیت، نفقه و احترام)اشاره کرده است.لیکن در مورد نسب،مهمترین مساله ی توالد و تناسل و مسائل مهمی همچون وراثت، محرمیت، ولایت که فرع برآن است سکوت اختیار کرده و نتوانسته آثار و ابعاد حقوقی رویداد مذکور را تبیین نماید و تنها به ابهامات افزوده است. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که فقها و حقوقدانان با تمسک به اصول اسلامی، کلیات، معیارها و شاخصهای عرفی و مصلحت بنیان خانواده و مصلحت طفل راهکارهایی را جهت پرنمودن خلاء های قانونی مذکور ارائه نموده اند که تبیین مبانی ایشان حاصل این مقاله است.
    کلیدواژگان: اهدای جنین، نسب، توارث، محرمیت، نفقه
  • سوده ناطق نوری صفحه 137
    کودکان به دلیل ناتوان بودن درتامین نیازهای جسمی،روانی ومالی خود نیازمند حمایت جامعه می باشند.جامعه نیز بر اساس این اماره که والدین کودکان، مناسبترین افراد برای نگهداری و پرورش آنها هستند، این وظیفه را متوجه والدین می نماید. این بحث که درصورت جدایی، فوت یا عدم صلاحیت آنها، حضانت کودکان به عهده چه کس یاکسانی گمارده می شود، موضوع بحث های زیادی قرارگرفته است. فتاوی و منابع فقه سنتی اسلامی معیارهای خاصی را به صورت نوعی برای همه کودکانی که دارای سن ویاجنس خاصی باشند درنظر می گیرد، درحالی که کنوانسیون حقوق کودک با تمرکز بر رعایت بالاترین مصلحت کودک درهمه تصمیم گیری های مرتبط با کودک، کشورهای عضورا به سمت بررسی موردی هر پرونده و درنظر گرفتن همه ی عوامل مؤثر در رعایت بالاترین مصلحت کودک از جمله سن رهنمون می شود. در این مقاله تلاش ما اینست که با بررسی منابع فقهی و فتاوی فقها که مورد توجه تدوین کنندگان قانون مدنی ایران در بحث حضانت نیز بوده است، تمرکز منابع فوق را بر رعایت مصلحت کودک نیز استنباط نموده وزمینه استفاده ازمعیارهای منطقی تر درهر دعوای حضانت با در نظر گرفتن همه عوامل مؤثر بر شرایط رشد و پیشرفت کودک، را نتیجه بگیریم.
    کلیدواژگان: حضانت، کودک، کنوانسیون حقوق کودک، بالاترین مصلحت
|
  • Dr. Ali Akbar Abolhusseini, Assistant Professor Of I.A.U., Babol Branch Page 11
    In the Islamic jurisprudence and thought, peace and peaceful life are as the most important principle in the international relations. Therefore, in the Islamic jurisprudence and law, permanent and temporary contracts are predicted to make peace and prevent conflict between Muslims and non-Muslims. Hence the title of this article is called legitimacy reasons of conflict stop.This article aims to stop conflict contract by using Quran and the practical ways of our prophet. This contract is one of the temporary contracts which is concluded by the leader of Muslims. In our contemporary international law, stopping conflict contract is concluded by the senior military commanders of both side. In contract conclusion it should be considered Muslim's interest too.
  • Dr. Mostafa Elsan Page 32
    There is no doubt that the “fault” is the base of liability. So analyzing its concept and nature is very important. In Civil Code, Civil liability Act of Iran and Doctrine we can find some about the concept of fault. Its concept has a close relationship with “custom” and “usage” which differ from a community to another. In this article, the concept of fault in both types of liability (contractual and tort), with emphasizing on the advantages of contractual one, has been discussed.
  • Dr. Mohammad Jafari Harandi Page 58
    Even though, the divine religions are aligned and have the same foundations, different understandings of their instructions result incomplete fulfillment of the previous prophet's objectives. This has also happened in Islam due to different understandings of its fellowships so it is important to highlight the common points of the religions.In this regard, jurisprudence commandments which have practical view and basically are based on tradition can be more considered.Since written hadiths in Shiite fourth principals and correctness of Sunites are so valid, they are referred in this research.Such a research has a vast domain and what has been brought here is a summary of mentioned objectives which is mainly as a scientific proximity of religions and considerations of all their trainings validity.
  • Dr. Ahmad Dehghani Firozabadi Page 74
    Mostanbetoll Elleh" is one of the controversial issues between Shia and Sunni. Sheikh Toussi knew "Mostanbetol Elleh" analogy invalid. He tried to explain Shia jurisprudence without it but this process make conflict.Ibn Edris, Mohaqeq Helli and Shahid Sani indicated some works of Sheikh Toussi are based on that analogy and Ibn Edris tried to defend Sheikh Toussi 's work. We should consider in those works and it is unlikely Sheikh Toussi acted in them.
  • Seyyed Sajad Kazemi Page 93
    Honor killing is not a phenomenon related to one or more specific countries or religions, however, it often occurs in countries with Muslim majority. Besides other factors affecting the occurrence of honor killings, criminal laws of a society can have significant effect on the community level. Determining the type and amount of punishment for honor killing perpetrators, the rate of population information about amnesty law, amnesty of slain' s parents and other factors can decrease the honor killings. Reviewing laws and regulations in our country can affect it too. On the other hand, jurisprudence sources related to honor killing subjects can be changed.
  • Dr. Sedigheh Mahdavi Kani, Behnaz Ahmadvand, Ensiyeh Nourahmadi Page 119
    In recent decade, embryo donation has opened the new entry for infertile couples who have no hope about usual treatments such as drugs or surgical operations. In Iran after essential investigations specially after holding Legal Embryo Donation Seminar in 1377, the law of embryo donation has been approved.Article 3 of the aforesaid law recognized recipient couple's rights and duties and indicated some lineage effects(maintenance, gentry, alimony and respect), but it causes enigma about linage and other important problems such as inheritance, intimate and tutelage.This article considers and represents Jurists and lawyer's viewpoints about challenges of baby and family interest as well as legal shortage in this law.
  • Soudeh Nategh Nouri Page 137
    Children are recognized as one of the weakest groups of the society in fulfilling their necessities including physical, emotional, and financial needs. At the same time, it is presumed that parents are the most capable individuals to protect the child, and therefore, they are considered legally responsible for that protection. However, it will be problematic to determine the responsible person or to choose an appropriate form of protection in case of divorce or death of one parent. The question then would be what is the criterion for such a decision? Traditional Islamic jurisprudence has recognized an objective test. Such an objective test, which most notably focuses on the child’s age and gender, does not necessarily guarantee the interests of the child, while the ultimate goal of the custody provisions in the jurisprudence is preserving the child’s best interests. The United Nation Convention on the Rights of the Child, on the other hand, puts the child’s interests at the first priority regarding all decisions made by the authorities related to any aspect of her/his life. In this article, the author discusses the fact that although the principle of deciding based on the best interests of the child has not been expressed by the Islamic jurists, it can be inferred from some of their reasoning. In fact, the subjective test that international documents have presented for deciding custody is convergent with the ultimate goal of the Islamic texts and principles.