فهرست مطالب

فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
سال چهارم شماره 1 (پیاپی 13، بهار 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/09/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • اعظم راودراد، بهارک محمودی صفحه 1
    هدف از نگارش این مقاله توصیف شهر و تجربه مدرنیته در ایران پس از انقلاب از دریچه سینماست. در واقع قصد داریم با میانجی گری سینما و تصویری که از شهر ارائه کرده، تاملی انتقادی داشته باشیم بر تجربه مدرنیته در ایران بعد از انقلاب، چراکه شهر تهران در آثار سینمایی همواره نماد امری مدرن و در تقابل با سنت قرار گرفته است.آرای تنی چند از اندیشمندان انتقادی همچون تضاد و تناقض درونی مدرنیسم در اندیشه برمن، تراژدی فرهنگ مدرن، فرهنگ عینی و فرهنگ ذهنی در اندیشه زیمل، چهارچوب نظری این مقاله را تشکیل داده است. علاوه بر آن مفاهیمی همچون ازخودبیگانگی و بت وارگی در آرای مارکس برای تحلیل فیلم ها به کار گرفته شده است. هدف این است که با کمک گرفتن از این چهارچوب نظری و مفاهیم مرتبط با آن در قاب سینما به درکی انتقادی از مدرنیته شهری در ایران پس از انقلاب دست یابیم. بدین منظور فیلم هایی را مطالعه کردیم که شهر در کانون آن قرار داشتند. در هر دهه چند فیلم نمایا انتخاب شدند و سپس با کمک روش تفسیر انتقادی به نقد و تحلیل تصویر شهر تهران در سینمای بعد از انقلاب پرداختیم.
    کلیدواژگان: ازخودبیگانگی، فردیت، سینمای ایران، مدرنیته و شهر، مدرنیسم
  • مهدی محسنیان راد، امیر عبدالرضا سپنجی صفحه 27
    مقاله حاضر به بررسی و شناخت ویژگی ها و ماهیت عمومی «افراد آن سوی رسانه ها» می پردازد و آن را در کشورهای درحال توسعه با اصطلاح «مخاطب پنداری» توصیف می کند. در مقدمه این مقاله به این نکته اشاره شده که هرچه تصویر ذهنی سیاست گذاران و مدیران عرصه های رسانه ای در کشورهای درحال توسعه با واقعیت های موجود در این عرصه فاصله داشته باشد، پیامدهایی از قبیل دور شدن مخاطبان از محتواهای رسانه های بومی و مورد تایید را به دنبال خواهد داشت.شناخت و تحلیل انگاره یا تصویر «افراد آن سوی رسانه ها» با بررسی نظریه های عرصه علوم ارتباطات، می تواند بسیاری از زوایای پنهان فعالیت در عرصه رسانه ها و عملکردهای مختلف انجام شده در این عرصه در کشورهای درحال توسعه را به روشنی بازنمایاند؛ بر این اساس، هرچه نگرش سرآمدان حکومتی در چنین کشورهایی نسبت به افراد آن سوی رسانه ها که در معرض پیام های رسانه ای هستند، با ماهیت واقعی فعالیت رسانه ها، پیام گیران و جایگاه امروزی آنان در بازار پررونق رسانه ها و به تعبیر محسنیان راد «بازار پیام» (1387) بیشتر فاصله داشته باشد، احتمال مواجهه با عواقب جبران ناپذیر اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی در مقوله بهره مندی از رسانه ها بیشتر خواهد بود.مقاله در ادامه به مرور تاریخچه و تعریف «افراد آن سوی رسانه ها»، نظریه بهره مندی و خرسندی از رسانه ها و مفهوم «مخاطب پنداری» برای رسانه ها می پردازد. سپس بر اساس نظریات پیش گفته، ویژگی های کنونی افراد آن سوی رسانه ها را با توجه به افزایش روزافزون اختیارات و حق انتخاب آنان و در شرایط فعلی بازار پیام، برمی شمارد.
    کلیدواژگان: افراد آن سوی رسانه ها، کاربر، مخاطب، مخاطب پنداری، نظریه بهره مندی و خرسندی از رسانه ها
  • جمال محمدی، مریم کریمی صفحه 49
    پژوهش حاضر در پی بررسی نحوه تفسیر و رمزگشایی سریال «فاصله ها» از سوی زنان شهر ایلام است. مبنای نظری کار، رویکرد مطالعات فرهنگی در مطالعه تلویزیون و مخاطبان آن است. مسئله اصلی در این پژوهش این است که در سریال تلویزیونی فاصله ها کدام دسته از ایده ها و ارزش ها مسلط هستند و طبیعی جلوه داده می شوند و مخاطبان (در اینجا زنان شهر ایلام) بسته به جایگاه اجتماعی شان به چه گفتمان هایی دسترسی دارند و با توجه به این گفتمان ها چگونه خوانش مرجح این سریال را رمزگشایی می کنند؟ ابتدا با استفاده از روش نشانه شناسی ساخت گرایانه تلاش شده، خوانش مرجح سریال تشریح شود و سپس با استفاده از روش مصاحبه گروهی متمرکز، قرائت های زنان از این مجموعه مورد مطالعه قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از این است که تفاوت های زیادی در واکنش مخاطبان، نسبت به این سریال وجود دارد و آنان دریافت کنندگان منفعل پیام های موجود در سریال نیستند. زنان با توجه به طبقه اجتماعی و شرایط اجتماعی ای که در آن زندگی می کنند، دسترسی متمایزی به گفتمان های متفاوت دارند و بنابراین از سوبژکتیویته ناهمسانی برخوردارند. به همین دلیل در مواجهه با گفتمان مسلط سریال، آن را به گونه های متفاوتی رمزگشایی می کنند.
    کلیدواژگان: ایدئولوژی ارگانیک، خوانش مرجح، رمزگذاری، رمزگشایی، گفتمان، مخاطبان فعال، نشانه شناسی
  • بیژن خواجه نوری، علی روحانی، سمیه هاشمی صفحه 79
    مطالعه حاضر، رابطه سبک زندگی به عنوان شاخصی از فرایند جهانی شدن را با تصور بدن مورد بررسی قرار داده است. بدین منظور 508 زن ساکن شیراز با استفاده از روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شدند. با توجه به نظریات موجود و مطالعات انجام شده قبلی، چهارچوب نظری تحقیق بر اساس نظریه گیدنز، تنظیم و بر اساس آن شش فرضیه مطرح شده است. اطلاعات مورد نیاز با روش پیمایشی و پرسشنامه ای خودگزارشی جمع آوری شد. به منظور تحلیل و تبیین داده ها، روش های آماری تحلیل پراکنش یک طرفه و رگرسیون چندمتغیره به کار گرفته شد. نتایج به دست آمده نشان داده اند از میان عوامل تاثیر گذار بر تصور بدن، تنها سبک های فراغتی، مذهبی و موسیقیایی مدرن به ترتیب توانسته اند بر روی هم بیش از 22 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند. از این میان به غیر از سبک های مذهبی که دارای رابطه ای منفی با تصور بدن بوده اند، سایر سبک ها رابطه مثبتی با متغیر وابسته داشته اند.
    کلیدواژگان: سبک زندگی، تصور بدن، جهانی شدن، زنان
  • حشمت سادات معینی فر، نجمه محمدخانی صفحه 105
    بازنمایی زندگی روزمره موضوع بحث بسیاری از تولیدات رسانه ای در ایالات متحده امریکاست. بی شک زمانی که سخن از زندگی روزمره به میان می آید، خانواده محوری ترین عنصر آن تلقی می شود. ژانرهای مختلف تلویزیونی مانند سریال های دنباله دار، کمدی موقعیت و غیره که اوج پیداش آنها در امریکا به دهه 1950 بازمی گردد، به بازنمایی خانواده، روابط مبتنی بر آن، دغدغه ها، انتظارات و رویکردهای معطوف به آن پرداخته اند. اوقات فراغت و الگوی مصرف خانواده که در جامعه سرمایه داری جدیت بیشتری دارد نیز می تواند از این رو حائز اهمیت باشد که روابط خانوادگی و نحوه گزینش الگوی مصرف و بازنمایی آن در سریال ها شکل و نوع روابط مبتنی بر یک خانواده امریکایی را نشان دهد. به طور طبیعی مطالعه خانواده به عنوان اشل کوچکی از جامعه بزرگ تر می تواند ترسیم کننده افق شناخت آن جامعه باشد. موضوع بحث این مقاله مطالعه کمدی موقعیت سیمسون هاست. این برنامه تلویزیونی که شهرتش مرزهای فرهنگی متفاوتی را درنوردیده است، سایقه تولیدش به دهه 1980 بازمی گردد. ژانر طنز و محتوای روزمره و قابل لمس آن نیز باعث شده در ایالات متحده امریکا نیز این سریال محبوبیت بی نظیری نزد شهروندان امریکایی داشته باشد. مقاله به مطالعه فصول شماره 3 تا 8 این کمدی موقعیت می پردازد چرا که مطالعه تمامی بخش های این سریال دنباله دار که نزدیک به 400 قمست است خارج از حوصله این مقاله است. سوال اصلی این مقاله این است که چگونه در این کارتون، خانواده امریکایی در اوقات فراغت بازنمایی شده اند. به طور واضح تر اینکه اولا تک تک افراد خانواده سیمسون اوقات فراغت خود را به مصرف چه کالاهایی اختصاص می دهند و ثانیا در سطح خانوادگی این مصرف چه شکلی دارد. مبنای نظری ای که مقاله بر آن متکی است، تئوری بازنمایی استوارت هال می باشد و روش مطالعه نشانه شناسی رولان بارت است. واحد تحلیل در قسمت های مرتبط سکانس و در قسمت های غیرمرتبط موضوع آن قسمت خاص می باشد.
    کلیدواژگان: خانواده امریکایی، مصرف، بازنمایی، اوقات فراغت، فرهنگ عامه، نشانه شناسی، کمدی موقعیت، سیمسون ها
  • محمد عارف، وحید گلستان صفحه 129
    سابقه تاریخی، سیاسی و اجتماعی ارمنیان با ایرانیان در آسیای میانه و مشرق زمین به روشنی نشان می دهد در طول تاریخ، روابط فرهنگی ارمنیان با ایرانیان، بیش از دیگر کشور ها بوده است. مقاله حاضر می کوشد به بررسی تحلیلی و ریشه شناسی آیین نمایشی بومی وارداوار (در گویش ارمنیان مقیم روستاهای ارمنستان وارتاوار تلفظ می شود) در فرهنگ سنتی قوم ارمن بپردازد. در حال حاضر شاید تنها قوم یا ملتی که هر ساله در روز یکشنبه از دومین هفته ماه آگوست با برگزاری جشنی عمومی در میادین، خیابان ها و در کنار رودخانه ها به روی هم آب می پاشند، ارمنیان هستند. ارمنی ها به این مراسم کهن آیینی، وارداوار می گویند و عموما تمرد از آن را ناخوشایند و بدفرجام می دانند. یافته های تحقیق نشان می دهد خاستگاه وارداوار ارمنی، مهر ایرانی بوده است. مهر، همواره باعث درهم تنیدگی فرهنگ هایی گونه گون از قبایل و اقوامی گونه گون در فلات ایران، آسیای میانه، خاور نزدیک و نیمی از اروپا شده است. روش مطالعه کتابخانه ای، اسنادی، مصاحبه و مشاهده مشارکتی در یازده استان بزرگ ارمنستان به مدت پنج سال بوده است.
    کلیدواژگان: قوم ارمن، اسطوره مهر، آسیای میانه، اروپا، آیین های نمایشی، خاور نزدیک، فرهنگ، فلات ایران، وارداوار
  • مریم رفعت جاه صفحه 151
    یکی از عرصه های مهمی که در مطالعات اجتماعی و پژوهش های فرهنگی برای شناخت تحولات ارزشی و نگرشی و سبک های جدید زندگی مورد توجه قرار می گیرد عرصه فراغت است، زیرا به سبب در برداشتن الزامات کمتر و آزادی عمل بیشتر می تواند ارزش ها و نگرش ها و ذائقه های فرهنگی را بازنمایی کند. ازاین رو مطالعه و پژوهش در اوقات فراغت جوانان که نسلی پیشرو و نمایانگر روند تغییرات فرهنگی جامعه هستند هم برای شناخت این روندها و هم برای برنامه ریزی و سیاست گذاری فرهنگی ضروری می نماید. در این راستا هدف اصلی این پژوهش مطالعه الگوهای فراغت دانشجویان غیر تهرانی و شناخت مسائل و مشکلات اوقات فراغت آنان است. مطالعه چگونگی گذران اوقات فراغت دانشجویان و شناسایی عوامل احتمالی موثر در آن به ما کمک می کند تا بتوانیم نیازها و علایق فراغتی آنان را شناخته و کمبودها و مشکلات فراغتی را در این گروه با دقت بیشتری بررسی کنیم. این مطالعه بر روی نمونه ای احتمالی از دانشجویان دختر و پسر خوابگاهی دانشگاه تهران انجام گرفته و یافته های آن حاکی از آن است که در گذران اوقات فراغت، دختران بیشتر به شیوه های فعالانه و پسران بیشتر به شیوه های سرگرمی خواهانه گرایش دارند. به طور کلی میزان استفاده دانشجویان پسر از امکانات فراغتی خوابگاه، به مراتب بیشتر از دختران بوده است. بیش از نیمی از دانشجویان از نحوه گذران اوقات فراغت خود ناراضی بوده و مهم ترین دلیل نارضایتی آنها محدودیت امکانات تفریحی و مشکلات مالی بوده اما محرومیت از امکانات تفریحی در دختران و محدودیت های مالی در پسران بیشتر ذکر شده و در مجموع دانشجویان دختر با مشکلات فراغتی بیشتری مواجه بوده اند. همچنین شیوه گذران اوقات فراغت دانشجویان با برداشت آنان از فراغت، ارزش ها و نگرش ها، سبک زندگی، میزان پایبندی دینی و میزان برنامه ریزی آنها برای فراغت ارتباط دارد.
    کلیدواژگان: ارزش ها و نگرش ها، برداشت از فراغت، پایبندی دینی، سبک زندگی، مدیریت بدن
|
  • Azam Ravadrad, Baharak Mahmoodi Page 1
    Tehran as a symbol of Iranian modernity has been considered in many Iranian fiction films. Representation of Tehran in cinema can be the representation of Iranian modernity revolution. This study focuses on the representation of urban image in Iranian fiction films through critical theories such as Simmel or Benjamin opinions. In this article we discus about the mediator role of cinema for representing the Urban life Image and confliction of modernity in Iran.Meanwhile some megalopolis such as Paris, Berlin, Moscow, New York and sanpitersboorg est.…have had great opportunity for understanding confliction of modernity in their situation, Tehran has never have that chance. Regarding to this vacuum we want to explain the role of Iranian fiction films for understanding the entrance of modernity consequences in different eras. We believed that fiction films can represent confliction of city and village, represent of modern dualities, non cohesive rationality and many other gaps in Iranian modernity that we have to know.
  • Mahdi Mohsenian Rad, Amir Abdolreza Sepanji Page 27
    The present article is to study the characteristics and general nature of audience and is described it as "Audience phantasm" in developing countries. It firstly notes that there will be consequences such as audience distancing themselves from local and official media if policy makers and media official's imaginations of audiences become far from related bare facts have happened in the era of global media and the nature of audiences. Knowing and analyzing the image of audiences presented in new communication theories. Accordingly, as the abovementioned authorities’ viewpoint of audiences exposed to media messages keeps distance from the true nature of media activities, media‐message receivers and their current position in the booming market of media, as termed by Mohsenyan Rad as “Message Bazaar”, there will possibly be disastrous social, cultural, political, and even economic consequences with regard to media uses.Then the history and definitions of “audience”, "uses & gratifications theory" and the concept of "Audience Phantasm" is described. After that, based on those and the increased options as well as the right of selecting of today-audience in the situation of message bazaar, as a result the characteristics of them are explained.
  • Jamal Mohammadi, Marysm Karimi Page 49
    This research is an attempt to study the interpretations and decodings of a soap opera called Faseleha by women of Elam. The theoretical approach of this research is that which has been developed in cultural studies to study television audiences. The main question is this: which ideas and values are dominant and taken for granted in Faseleha, and how do audiences (here, women of Elam) interpret and decode the preferred reading of the text and which discourses are available for them and inform them in this process. In the first section, we have used semiology to to illuminate the preferred reading of the text and, in the second section, we have studied women readings by way of focused group interview. The findings showed that the audiences read Faseleha very differently and actively, they are not passive consumers.
  • Bijan Khajehnoori, Ali Ruhani, Somaye Hashemi Page 79
    This study investigated the relationship between lifestyle which seems as a scale of globalization process with body image. Required data was collected by systematic random sampling among 508 women in Shiraz. Based on existing theories and studies theoretical framework has constituted based on Giddens theory. Six hypotheses have been established. For collecting information, survey method and self reported questionnaire were used. In data analysis and explanation, multiple regression and unilateral dispersion analyses were used. The result showed that among effective factors on body image, modern musical lifestyle, religiou's lifestyle, leisure lifestyle and participative lifestyle explained 23 percent of variations of body image. Among these variables, only religious lifestyle had negative relationship with body image and other variables had positive relationship with dependant variable.
  • Heshmat Sadat Moinifar, Najmeh Mohammadkhani Page 105
    Everyday life representation is the subject of many media productions in the United States. While talking about everyday life, family could be very significant factor. Many different television genres in US such as soap operas and sitcoms which their emergence dated back to 1950s, have specified their topics to representation of family relations, dilemmas and problems. Leisure time and consumption patterns in a consumer society could be important in a sense that family relation, the way of choosing those patterns and their representation, could clarify the form and types of family relations in United States. Generally, understanding a family could be taken as a small piece of the greater society. The subject of study in this article is The Simpsons situation comedy. This famous situation comedies’ reputation has surpassed many cultural borders dates back to 1980s. As this sitcom is about American everyday life has absorbed many American and non-American viewers. This article will study the seasons 3-8 of this sitcom to answer the two following questions: 1. How every member of the Simpsons family, personally spend their leisure time? 2. How the Simpsons family spend their leisure time collectively? The theoretical base of this article is Stuart Hall`s theory of representation and the method is semiology. The unit of analysis in related sections is sequence and scene and in non-related sections is the subject of the special section.
  • Mohammad Aref, Vahid Golestan Page 129
    At present, Armenian are the only tribe or nation who may pour water to each other once per year on 2nd Sunday of August from rising of sun up to its falling and through holding a great ceremony in different squares, streets and beside the rivers. Armenian name this old ceremony as Vardavar and any violation of it may cause horrible results. This article intends to provide an analytical & basic consideration of Vardavar native ceremony in Armenian culture. According to the findings of this research it is obvious that Iranian kindness was the origin of Armenian Vardavar. According to the historical, political and social records of Armenian with Iranian at Middle Asia and Eastern part of the world, it is completely clear that cultural relations of Armenian with Iranian people were more that other countries through the history. In addition, Iranian Mitra has always caused close relations between different cultures of tribes and nations in Iranian plateau, Middle Asia, Near East and a part of Europe. The study method of this research is library, documentary, interview and common observation at 11 great provinces of Armenia through a period of 5 years.
  • Maryam Rafatjah Page 151
    Leisure is one of the most important fields in the socio cultural studies which represent the cultural changes and new life styles. Since people in their leisure times have more freedom and less obligations so that most of them choose and do activities which are based on their values and interests and cultural tastes. Hence, the study of leisure among the youth which are a leading generation and represent the cultural changes of society sounds to be beneficial for recognizing the cultural trends and planning and policy making as well. So the main object of this research is to study the leisure patterns of non Tehranian students and recognizing their leisure problems. The study of leisure activities of students and the factors influencing it could help to know about their leisure needs and interests and examine their leisure problems more exactly. This research conducted on a probabilistic sample of dormitory students of the University of Tehran. The research findings show that in the spending of leisure times girls tend to the active ways and boys tend to amusing ways of spending leisure. On the whole boys use the leisure facilities of dormitory much more than girls. In addition, more than half of the students are not satisfied with the way they spend their leisure and the most important reason of their unsatisfying is mentioned the limitation of recreational facilities and financial problems. However the girls have confronted with more deprivations in recreational facilities and boys have more financial limitations. Finally the way of spending leisure times is related to the student's concept of leisure, attitudes and values, life style, amount of religious commitment and the previous planning for leisure.