فهرست مطالب

فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران
سال ششم شماره 3 (پیاپی 23، پاییز 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/10/12
  • تعداد عناوین: 5
|
  • حمید عبداللهیان، حسین کرمانی صفحات 1-26
    این مقاله قصد دارد الگویی را برای سنجش سرمایه اجتماعی در سایت های شبکه اجتماعی معرفی کند. دو پدیده در دو دهه اخیر شانه به شانه در معادلات مفهومی علوم اجتماعی تغییرات تازه ای را به وجود آورده اند: 1- مفهوم سرمایه اجتماعی جایگاه خود را در علوم اجتماعی و دیگر شاخه های علوم انسانی باز کرده است، 2- شبکه های اجتماعی مجازی از اوایل دهه 2000 میلادی (1379 خورشیدی) فضای جدیدی را برای کنش های اجتماعی مجازی ایجاد کرده اند. در عین حال، در میان شبکه های اجتماعی مجازی، سایت فیسبوک نه تنها به پربازدید ترین سایت دنیا تبدیل شده است، بلکه با تعداد کاربرانی نزدیک به یک میلیارد نفر در سال 1392 خورشیدی، از موقعیت متمایزی نیز برخوردار شده است. ما در این مقاله از نظریه سرمایه اجتماعی رابرت پوتنام و رویکرد روش شناختی فرانک برای ساختن ابزار سنجش سرمایه اجتماعی استفاده کرده و سایت فیسبوک را نیز به عنوان میدان تحقیق برای اجرای این طرح در نظر گرفته ایم. ضمنا با استفاده از فن مثلث بندی و روش های مشاهده مشارکتی و پیمایشی آنلاین سعی کردیم تا داده های لازم را برای آزمون ادعاهای مقاله جمع آوری کنیم. در ابتدا با استفاده از مشاهده مشارکتی، 14 کاربر انتخاب شدند و اقداماتشان در فیسبوک مورد تحلیل قرار گرفت. سپس پرسش نامه آنلاین طراحی شد که بر اساس نتایج مشاهده مشارکتی تدوین شده بود. این پرسش نامه ازسوی 218 پاسخگو تکمیل و باز گردانده شد و بر آن اساس تحلیل ها را آغاز کردیم. تحلیل داده ها و یافته های تحقیق را در نهایت به کار بردیم تا در سایت فیسبوک، 10 شاخص سنجش سرمایه اجتماعی بسازیم
    کلیدواژگان: سرمایه اجتماعی، شبکه های اجتماعی مجازی، فیسبوک، مثلث بندی
  • سید مهدی اعتمادی فرد صفحات 27-54
    اعتماد از جمله مهم ترین مباحث معاصر در حوزه مطالعات اجتماعی و سیاسی است که اهمیت آن در شرایط کنونی بیشتر از دوره های پیشین می باشد. در میان گروه های مختلف، اعتماد قشر جوان به دلیل ساخت جوان جمعیت ایران بیش از سایرین و در میان آنها نیز دانشجویان به عنوان بخش مهمی از نخبگان و بدنه کارشناسی جامعه از سهم به سزایی برخوردار است. در مقاله حاضر با تاکید بر وضعیت اعتماد بدنه دانشجویی در دو بعد سیاسی و اجتماعی، چیستی و چگونگی اعتماد دانشجویان بررسی شده است. در ابتدا اعتماد عمومی دانشجویان و سپس اعتماد آنها در قالب شاخص های پنج گانه اعتماد به اصناف و گروه های مختلف (مشتمل بر: روحانیون، مدیران دولتی و قضات)، میزان مشارکت سیاسی و شرکت در انتخابات، میزان رضایت از اوضاع اقتصادی، میزان رضایت از اوضاع سیاسی و میزان اعتماد به اخبار رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی بر اساس داده های مربوط به پیمایش های قابل مقایسه در سطح ملی در خصوص اعتماد عمومی دانشجویان و اعتماد خاص آنها در حوزه های اجتماعی و سیاسی مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس تحلیل داده های موجود، اعتماد دانشجویان تحت تاثیر اعتماد عمومی مردم می باشد. به نظر می رسد، با کاهش اعتماد در میان مردم دانشجویان به میزان بیشتری تحت تاثیر قرار گرفته و اعتماد در میان آنها در ابعاد سیاسی و اجتماعی کاهش می یابد.
    کلیدواژگان: اعتماد تعمیم یافته، اعتماد اجتماعی، اعتماد سیاسی، نظام اجتماعی، مشارکت سیاسی، رضایت مندی عمومی
  • امیر رستگار خالد صفحات 55-86
    نقش خانواده در شکل دهی به گرایش های دینی فرزندان همواره مورد توجه نظریه پردازان و محققان حوزه دین بوده است. از این گذشته، هردو نهاد دین و خانواده در جامعه ایران دست خوش تغییرات محسوس و قابل اعتنایی شده اند، این دو امر تحقیق حاضر را بر آن داشت تا با هدف شناخت نقش خانواده در ممانعت یا تعدیل گرایش جوانان به اشکال جدید دینداری از یک سو و نیز کمک به فهم رابطه بین تغییرات دین و خانواده از سوی دیگر این پرسش را مطرح کند که آیا بین میزان و نوع دین داری جوانان با سرمایه اجتماعی خانواده آنها رابطه هست؟ یافته های تحقیق حاضر که با روش پیمایشی بین نمونه 380 نفری از جوانان سه منطقه شهر تهران به دست آمده است نشان می دهد که پاسخ به این سوال مثبت است. بدین ترتیب، در حالی که بین سرمایه ساختاری خانواده با میزان دینداری رابطه ای برقرار نیست، بعد فرآیندی سرمایه خانوادگی و چهار مولفه اصلی آن با میزان و انواع دینداری رابطه دارند، در بین ابعاد اصلی دینداری، صرفا دینداری مناسک گرا با سرمایه اجتماعی خانواده و ابعاد آن رابطه دارد. در بین ابعاد سرمایه خانوادگی، مشارکت و ارتباط خانوادگی بیشترین همبستگی را با میزان دینداری دارد. این تحقیق به طور کلی بر اهمیت تعاملات و انسجام روابط خانوادگی بر افزایش دینداری جوانان و کاهش گرایش آنها به اشکال غیر سنتی دینداری تاکید دارد و آن را به منزله فرصتی می داند که بدین منظور در اختیار سیاست گذاران و مجریان امور فرهنگی کشور قرار دارد.
    کلیدواژگان: دینداری، خانواده، سرمایه اجتماعی، سرمایه خانوادگی، جوانان
  • جمال محمدی، عبدالله بیچرانلو صفحات 87-113
    تامل جامعه شناختی در روایت های سینمایی تحولات اجتماعی، در سه بعد ارزش ها، هویت ها و سبک های زندگی، در ایران پس از انقلاب دغدغه محوری این پژوهش است. چارچوب مفهومی پژوهش نخست موضع آن را درباره تعامل اثر هنری و جامعه تبیین می کند و سپس مضامین میانجی تحقیق، یعنی تحول ارزش ها و هویت ها و سبک های زندگی را مفهوم پردازی می کند. روش شناسی تحقیق، کیفی است: نخست با بکارگیری روش «تحلیل روایت نشانه شناختی»، فیلم ها تحلیل شده اند؛ سپس، از دل این تحلیل، مقولات اجتماعی آن ها استخراج شده و از طریق راهبرد تحلیل تماتیک، از منظری جامعه شناختی، تحلیل شده اند. میدان مطالعه کل سینمای بعد از انقلاب است که به شیوه نمونه گیری هدفمند از هر دهه چند فیلم انتخاب شده اند: «نرگس»، «عروسی خوبان» (دهه شصت)، «آژانس شیشه ای»، «زیر پوست شهر»، «اعتراض»، «روسری آبی»، «شوکران» (دهه هفتاد)، «بوتیک»، «چهارشنبه سوری»، «محاکمه در خیابان»، «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» (دهه هشتاد). نتایج تحقیق نشان می دهد سینمای اواخر دهه شصت نمایانگر نخستین نشانه های ترک برداشتن انسجام اجتماعی ای است که خود نمود عینیت یافتن گفتمان ارزش مدار آن دهه بوده است. ملودرام های اجتماعی دهه هفتاد روایت هایی هستند از تضاد ارزش ها، چندپارگی های هویتی، تلاطم های خانوادگی و شکاف نسلی در شرایط اجتماعی سیطره گفتمان توسعه گرایی؛ سینمای دهه هشتاد تصویرگر شکلی از زندگی روزمره به هم ریخته، اضطراب زا، سرد و بی روح، تهی از معنا و خودآیینی، و یاس آور است. روایت سینما از تحول این فضاها، روایت تغییر شکل «انسان آرمان خواه و ارزش گرا»ی دهه شصت به «انسان فردیت طلب و خودآیین» دهه هفتاد و سپس به «انسان میانه حال و نسبیت اندیش» دهه هشتاد است.
    کلیدواژگان: روایت، بازنمایی، تحول ارزشی، سبک زندگی، منظومه هویتی
  • حسین بهروان، ندا بهروان صفحات 115-149
    هدف مقاله بررسی درجه اهمیت ابعاد و مولفه های مفهوم سرمایه اجتماعی در احادیث حضرت امام رضا(ع) است. روش تحقیق، تحلیل محتوای کیفی، توصیفی و استنباطی است. تعداد 356 حدیث رضوی براساس مدل مفهومی سرمایه اجتماعی بررسی شده است که تعداد 57 حدیث واجد شرایط تحلیل محتوا تشخیص داده شد. نتایج نشان داده است که تمامی ابعاد و مولفه های مفهوم سرمایه اجتماعی، دراحادیث رضوی(ع) به درجات متفاوت مورد اشاره قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی درجات مختلفی دارد که اوج آن ایثار وشهادت است. در بعد ساختاری، انواع شبکه اجتماعی خرد، متوسط وکلان دراحادیث مورد اشاره قرار گرفته است. شبکه های کلان دراحادیث رضوی(ع) بالاترین درجه اهمیت را دارند که می توان آن را به دیدگاه عام گرایانه دراحادیث رضوی(ع) تفسیر نمود. سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی(ع) بیشتر ساختار عینی دارد تا ذهنی. در بعد ارتباطی، سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی(ع) بیشتر بدون انتظار جبران، مورد نظر قرار دارد تا دوسویه و قابل جبران. اگرچه کنش جمعی نیز دراحادیث مورد توجه قرار گرفته است اما در بیش از دوسوم احادیث، جهت رابطه مثبت است یعنی کنش، توصیه شده است. در بعد هنجاری، احادیث نشان می دهند که سرمایه اجتماعی بیشتر فایده دنیوی دارد، اگرچه فایده اخروی آن نیز قابل توجه است. محققان نتیجه گرفتند که مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یک مفهوم علمی با مفاهیم اخلاقی و دینی کاملا سازگار است. لذا علم می تواند برای گسترش مفهومی خود از اخلاق و دین کمک بگیرد و به آن نیازمند است. هم چنین دین و اخلاق نیز برای دست یابی به اهداف عملی و تاثیر گذاری درجامعه، نیازمند تحقیقات علمی مبتنی بر مشاهده و تجربه است. لذا پیشرفت جامعه انسانی مستلزم همکاری متقابل بین علم و دین است.
    کلیدواژگان: سرمایه اجتماعی، احادیث رضوی(ع)، شبکه اجتماعی، تحلیل محتوا، ایثار وشهادت
|
  • Pages 1-26
    This paper will attempt to offer a set of indicators that together construct a model which will help to measure social capital among users of social networks. The world is now experiencing some new changes that are affecting conceptual equations in social sciences، two of which are of our concern here: 1- the concept of social capital that has opened its way into epistemological basis of social sciences، and; 2- the world has welcomed the birth and development of social networks in our daily life، affecting many aspects of social actions. There is Facebook from among a handful of social networks that has reached the threshold of international networking capacity with roughly one billion users. We will use Robert Putnam''s theory of social capital alongside Frank''s methodological innovation regarding measuring tools of social capital in order to create a marriage between these two as well as to address a yet more problematizing issue، i. e.، how to measure social capital of the Facebook users. Accordingly the paper will focus on Facebook as the field of research and will introduce triangulation approach that we used in order to come up with the set of indicators. Participatory observation and online survey were used as constructing elements of triangulation approach so to generate the necessary data for the above purpose. At first، we used participatory observation through which 14 targeted samples were selected and whatever they had in their profile in Facebook were collected and analyzed. This analysis helped us to construct our questionnaire which was launched through Google docs. In the end، some 218 respondent returned their completed questionnaires. The final stage of analysis consisted of finding out how we can use the results to offer a new tool for measuring social capital of Facebook users. The research findings indicated that there are 10 indicators which should be put together if social capital is to be properly measured.
    Keywords: social capital, virtual social networks, Facebook, triangulation
  • Pages 27-54
    Social system based on mutual trust among members continues to exist. Social trust in modern era is more important than earlier periods. Subject of current report is focused on the trust of Iranian students in different aspects. Main question in this investigation is about social-political trust of these students (based on trust in Islamic Republic of Iran) at the past and present. This matter explored by secondary analysis of data، Relying on secondary analysis of some national surveys. Based on data and consequences of other researches we are going to illustrate the objective aspects of student''s trust in current decades. The main sources for data collection at this stage include: All the public surveys conducted in the past four decades، the general data about students and their related assays. Trust students were evaluated on the following dimensions: trust in trade unions and various groups، trust in the clergy، directors of public trust and confidence in judges. Furthermore، the level of political engagement and participation in elections، satisfaction with economic situation، political situation and level of satisfaction with confidence in radio and television news. Reduction of public trust leads to reduced maximum student trust especially in the social and political dimensions.
    Keywords: General Trust, Social System, Educational System, Political Participation, General Satisfaction
  • Pages 55-86
    This research with title «study of relationship between youth¸ s family social capital and their religiousness in Tehran city». To pay of study relationship of youth، s family social capital with kind and measure their religiousness. For do this research، choiced 358 person of youths 18 untill 29 years from area، s 3، 10 and 16 in Tehran. Instage of analysis datas، used from methods correlation tests and regression. The results of this study show that there are relation significance between youth، s family social capital with kind and measure their religiousness. also between indicators subjective distance and objective distance family social capital is relation significance. The results of regression show that from among indicators objective distance، parents life most share in anticipation measure their religiousness and also from among indicators subjective distance، cooperate most share in anticipation measure their religiousness. When control family social capital، saw that in families with high social capital there are high correlation between measure religiousness، s parents and childrens until familes with low social capital
    Keywords: social capital. Family social capital. Measure religiousness. Kind of religiousness
  • Pages 87-113
    This article is to do a sociologically analysis on transformation of values، Identities and life styles at Iranian post Islamic revolution society in cinema narrations. The method of study is qualitative; first the selected movies have been analyzed by applying semiotic narration analysis based on elements such as images، shots، actions، mise en secene، dialogues and scenes. Then their main social categories have been extracted and sociologically analyzed through thematic analysis strategy based on theoretical foundation of research. The population of research includes all post revolution Iranian cinema movies which 12 movies have been selected by purposive sampling method. These movies include; Narges، Fair People Wedding، Glass Agency، Under City Cover، Protest، Blue Scarf، Hemlock، Boutique، Wednesday Celebration، Trial in Street، about Eli & Separation of Nader & Simin. Findings show that selected movies narrate gaps، distinctness of social life domains، of instrumental rationality expansion & split of value systems.
    Keywords: Narration, Representation, Value Transformation, Life Style
  • Pages 115-149
    The paper aims to analyze the importance of social capital dimensions and components in Imam Reza''s Hadiths (RH). The research method was qualitative، interpretive and descriptive content analysis. According to the conceptual model of social capital، 56 RH out of 356 were considered as qualified for analysis. Results showed that all of social capital dimensions and components are cited as important from Imam Reza''s point of view. Social capital has different degree which culminates in sacrifice and martyrdom. In the structural dimension، all of macro، middle and micro levels of social capital are cited. Of course، macro level of social network is more important which can be interpreted as universalistic view in RH. Objective structure is more dominant than the subjective. In the relational dimension، social capital is with less expectancy and compensation than retaliation، even if، the collective action is regarded. In the two thirds of the cases of RH، the direction of relation is positive which means that performance is more recommended than refusal. In the normative dimension، social capital has more worldly benefits، even if، hereafter benefits is also considered. The authors concluded that social capital as a scientific concept is completely accorded with ethical and religious concepts. Therefore، science can get help of religion for conceptual development. Also، religion and ethics for practical aims as well as to influence on society will be dependent on the experimental researches. So، human society development requires the cooperation of science and religion
    Keywords: Imam Reza's Hadiths, Social capital, religion, scientific concept, religious concepts