نشریه کارآگاه
پیاپی 11 (تابستان 1389)

سرقت خودرو یکی از مهمترین جرایم علیه اموال و مالکیت افراد است که وقوع آن در اغلب موارد، علاوه بر ایجاد مشکلات عدیده مالی و معیشتی برای مالباختگان می تواند به عنوان ابزار ارتکاب جرایمی دیگر مانند سرقت های مسلحانه، آدم ربایی، حمل و نقل مواد مخدر، قاچاق کالا و... مورد استفاده بزهکاران قرار گیرد. مهمترین مصداق این جرم، سرقت خودرو به صورت عادی است. پلیس آگاهی به عنوان متولی مبارزه با جرایم سرقت تلاش می کند با نگاهی کلی تر به محیط تعاملی و محیط زمینه ای ماموریت های محوله، به صورت همه جانبه و نظام مند با رویکرد آینده گرا با تکیه بر رویکردهای علمی در راستای توانمندسازی خود در بخش های مختلف، بویژه مبارزه با جرایم سرقت خودرو و به منظور افزایش میزان توفیقات در کشف خودروهای مسروقه گام بردارد. با توجه به اهمیت موضوع، هدف این نوشتار شناسایی عوامل موثر بر توانمندسازی کارآگاهان پلیس آگاهی در کشف خودروهای مسروقه است که با استفاده از روش تحقیق توصیفی - پیمایشی و همبستگی نسبت به جمع آوری داده ها از طریق جامعه آماری کارآگاهان پلیس آگاهی و کارشناسان رسمی دادگستری از طریق نمونه گیری تصادفی تعداد 150 نفر در تهران بزرگ در سال 1388 انجام شده و با استفاده از ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه و پرسشنامه صورت گرفته است. فرضیه های تحقیق در چهار بعد 1- مهارت و تخصص کارآگاهان، 2- دسترسی به ابزارهای مرتبط با تصمیم گیری سخت افزاری در راستای بهره گیری از فناوری های نوین، 3- دسترسی به ابزارهای مرتبط با تصمیم گیری نرم افزاری در راستای بهره برداری از با نک های اطلاعاتی و 4- جریان باز اطلاعات پیرامون تعاملات فرا سازمانی، تدوین و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها بیانگر آن است که سطح مهارت کارآگاهان با ضریب 0/375دارای بیشترین تاثیر، بهره برداری از عوامل نرم افزاری با ضریب 0/205 و بهره گیری از عوامل سخت افزاری فناوری های نوین با ضریب 0/189 به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند و تعاملات فراسازمانی با ضریب 0/0123فاقد تاثیر معنادار در توانمندسازی پلیس آگاهی برای کشف خودروهای مسروقه هستند. در نهایت به تناسب نتایج حاصله، پیشنهادهایی در سه بخش مدیریتی، آموزشی و تخصصی ارائه شده است.

جامعه امروزی برای حل موثر مشکل جرایم و ایجاد امنیت اجتماعی که حق مسلم هر انسانی است، چشم امید به سوی پلیس دوخته است. تفکرات راهبردی پلیس نیز در حل معضل جرم و پیشگیری از وقوع آن با گذشت زمان سیر تکاملی به خود گرفته است. در گذشته، جامعه همواره از پلیس این نارضایتی را داشته که هدف اصلی آن فقط دستگیری مجرمان بوده و گشت های پلیس از طریق راهبردی سنتی، تحقیقات جنایی، واکنش سریع به تماس های مردم با مراکز فوریت پلیس و... انجام می شده است. امروزه که پلیس به محدودیت ها و عدم کفایت این ابزارها پی برده است، به استفاده از ابزارهای نوین در پیشگیری از وقوع جرایم علاقه مند شده است. از جمله این ابزارهای پیشرفته و جایگزین می توان به شناسایی نقاط جرمخیز از طریق فناوری نوین رایانه ای، گماشتن گش تهای هدایت شده در نقاط جرمخیز، گروه بندی نیروها، استفاده از گشت های پیاده وجامعه محور اشاره کرد. تفاوت های اقدامات جدید با گذشته در آن است که پلیس به جای واکنش در برابر جرم حادث شده، سعی در پیش بینی و پیشگیری از آنها دارد، زیرا رویداد جرایم از نظر مکان، زمان و نحوه شکل گیری همیشه تصادفی نیست، بلکه اغلب تا حدی به ساختار و ویژگی محل جرم بستگی دارد. جرایم معمولا در اماکنی روی می دهد که مجرمان بتوانند با توجه به مزایا و معایب وخطرات موجود، قربانیان مناسبی پیدا کرده یا به اهداف ارزشمندی دست یابند. بررسی الگوهای جغرافیایی، توالی زمانی و ارتباط جرم با حوادث قبلی و مقایسه داده های حاصله با پایگاه داده های مجرمان سابقه دار وافراد مظنون، شناسایی عاملان، شناخت عمل مجرمانه یا جنایت رخ داده را آسانتر نموده و مکان یابی وقوع جرایم را ممکن میسازد. در این مقاله نگارندگان به کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در شناسایی مکان های رویداد جرم، مدیریت نوع جرایم در ارتباط با مکان، ایجاد پایگاه داده های توصیفی و مکانی جرایم، حوزه نفوذ جرایم مختلف، ترسیم نقشه جرم شناسی مناطق مختلف بخصوص در محیط شهری و... اشاره می نمایند که می تواند مسئولان را در بهبود امنیت اجتماعی یاری دهد. همچنین در این مقاله استفاده از الگوهایی مانند تحلیل شبکه، تحلیل فضایی، اتوکوریشن مکانی و... برای مکان یابی جرایم و کمک به ایجاد فضایی یکپارچه برای مدیریت نیرومند در عرصه شناسایی مکان های وقوع جرم و بهترین دسترسی به کلانتری ها در محیط شهری و... بحث شده است.

یکی از تهدیدات رایانه انجام جرم جعل رایانه ای به شیوه نوین است. این بزه از مصادیق بارز جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی و در زمره جرایم تعزیری است. جرمی که از حالت سنتی و رایج خود خارج شده و وارد مرحله جدید و نوینی می شود، قانون و قانونگذار مجبور به برخورد و مبارزه با چنین جرمی می شوند. این تحقیق به جرم جعل رایانه ای، شرح و نقد مواد قانونی در این زمینه، تحلیل زمینه وقوع جرم، چگونگی وقوع آن و بیان جرم جعل در قانون جرایم رایانه ای و متفرقه می پردازد که رویکرد آن کاربردی و هدف آن مورد استفاده قرار گرفتن در دعاوی و محاکم کیفری است. بخشی از شیوه های مبارزه و پیشگیری از این جرم نیازمند آموزش کاربران و مدیران، ایجاد واحدهای درسی دانشگاهی، برگزاری همایش های علمی، اطلاع رسانی سریع و ایجاد فرهنگ عمومی مبارزه با جرایم و گسترش فرهنگ اسلامی و احیای ارزش هاست.

قاچاق کالا حقیقتی است که بخشی از توان نیروی های پلیس، گمرک و... رابه خود اختصاص میدهد و عمدتا به فعالیتی اطلاق می شود که به منظور کسب درآمد از طریق حمل کالاها در مرز کشورها و گمرک بر خلاف قوانین موجود صورت میگیرد. قاچاقچیان با اجتناب از کنترلها، مقررات و هزینه های مربوطه درآمدی را کسب می کنند که کانال اصلی این گونه فعالیت های غیر قانونی، ممکن است در گمرک به صورت قیمت گذاری غیر معمول کالاهای صادراتی و وارداتی به دست آید. آمارهای دقیق و صحیح در این مورد نه تنها برای اقتصاددانان بلکه برای مقامات دولتی حائز اهمیت است؛ اول اینکه صورتحساب های اشتباه و قیمت های غیر واقعی در تعاملات بین المللی ممکن است به دلیل مالیات ها و تعرفه های بالا، عوارض گمرکی، کلاهبرداری، قیمت های زیاد در مبادلات بازار سیاه باشد. دوم کشف عوامل اشتباه در تجارت و قاچاق کالاها یک موضوع حساس است، چرا که فرارهای مالیاتی بزرگ که در پی قیمت گذاری با کالای با فاکتور کالاهای وارداتی و قیمت گذاری پایین فاکتور کالاهای صادراتی به وجود می آید، باعث فرسایش پایه های مالیاتی کشور می شود. تمامی این موضوعات حساس نیاز به رسیدگی عمیقتر به تجارت غیر قانونی و قاچاق در سراسر دنیا را نشان میدهد. در حالی که بیشتر نوشته های موجود در رابطه با تاثیرات نظری قاچاق بر رفاه اجتماعی است، تعداد کمی مطالعات تجربی در این مورد وجود دارد. این مطالعات به هیچ وجه تصویر جامعی از این پدیده پیچیده را نشان نمیدهد و واضح است که تهیه تخمین با معنی و قابل مقایسه از قاچاق در بین کشورها نیازمند دیدگاه دیگری است. هدف ما در این مقاله ضمن ملاحظات دیدگاه های نظری، عوامل تسهیل کننده در قاچاق کالا بویژه قاچاق گمرکی است.

در این مقاله چند هدف کلی را دنبال می کنیم؛ اولا به تبیین مفهوم تسهیلات غیر مجاز بانکی و زمینه های وقوع آن می پردازیم. ثانیا روند شکل گیری تسهیلات غیر مجاز بانکی را مورد بررسی قرار داده و ثالثا مهمترین شیوه های اخذ تسهیلات غیر مجاز بانکی و فرایند کشف آن را ارائه می نماییم و در انتها وضعیت فعلی مبارزه با تسهیلات غیر مجاز بانکی را مورد نقد قرار می دهیم. زیرا به نظر میرسد عقب ماندگی و فاصله طبقاتی حاکم بر جامعه فعلی ما نه به دلیل کمبود منابع و سرمایه، بلکه به اعتقاد اغلب دلسوزان نظام، ناشی از ضعف مدیریت اقتصادی در سطوح مختلف است. توفیق در مدیریت اقتصادی، علاوه بر لزوم بهره گیری از سیاست ها، تدابیر و اعمال ایجابی که از اهمیت بالا و اساسی برخوردار است، مستلزم انجام اقدامات سلبی و مقابله و مبارزه عملی با مفاسد اقتصادی است. با وجود صدور فرمان هشت ماده ای از سوی مقام معظم رهبری و اذعان سران قوا به مبارزه جدی که اغلب در سخنرانی ها، جلسات و مبارزات انتخاباتی متجلی میشود، تاکنون نتایج مورد انتظار حاصل نشده است. بررسی ها حاکی از آن است که بروز پدیده تسهیلات غیر مجاز بانکی در هر دو مقوله دریافت و پرداخت آن به وجود عوامل متعددی در درون سیستم بانکی و مشتریان بانک وابسته است. برای آسیب شناسی کامل موضوع باید تمامی عوامل موثر در وقوع مورد بررسی و واکاوی قرار گیرند. تجربه سال ها رسیدگی به پرونده های جرایم اقتصادی حاکی از آن است که مجرمان در ارتکاب جرایم اقتصادی از شیوه های مختلفی بهره میبرند که مشروح آن در متن آمده است. روند فعلی مبارزه با پرداخت و دریافت تسهیلات غیر مجاز بانکی حاکی از تفرق و عدم انسجام بوده و با موانع بسیاری مواجه است. رسیدگی به جرایم اقتصادی در پلیس فرایند مشابهی دارد و از دو مرحله اساسی اقدامات اطلاعاتی و قضایی تشکیل میشود.

یکی از جرایم اقتصادی که باید با آن مبارزه شود زمین خواری است. زمین خواران ثروتی را تصاحب می کنند که هیچ گاه آن را تولید نکرده و هیچ نقشی در به وجود آوردن آن نداشته مباحث و صرفا با روش های ناصواب آن را تصاحب کرده و با حیله و ترفندهای مختلف آن را به فروش میرسانند و در این راه عده ای را درمقابل دولت یا مالکان واقعی قرار می دهند. یکی از اثرات سوء زمین خواری گرانی شدید در بخش مسکن است. با پیشرفت جوامع، روی آوری مردم به زندگی شهرنشینی، تراکم بالای جمعیتی مناطق شهرنشین، گسترش ارتباطات، فناوری و... باعث شد که شکل جرایم و ماهیت آنها تغییر یابد. مجرمان قدیمی دیروز، امروزه به شکل متفاوت اقدام به ارتکاب جرایم مینمایند. این مقاله که اغلب مبتنی بر یافته های عملیاتی و تجربی تدوین شده است در پی دستیابی به مقاصد و اهداف زیر است: تبیین مفهوم جرم زمین خواری، ویژگی ها و عوامل و عناصرا رتکاب جرم زمین خوار، شگردهای زمین خواران، بررسی فرایند فعلی کشف و مبارزه با زمین خواری توسط پلیس آگاهی با اقدامات قضایی و اطلاعاتی و همچنین تبیین شرایط کشف موفق و مطلوب جرم زمین خواری.