فهرست مطالب

الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، فصلیه علمیه محکمه - سال چهاردهم شماره 2 (پیاپی 47، شتاء 2018)

مجله الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، فصلیه علمیه محکمه
سال چهاردهم شماره 2 (پیاپی 47، شتاء 2018)

  • تاریخ انتشار: 1397/06/05
  • تعداد عناوین: 8
|
  • فاطمه اکبری زاده * صفحات 1-18
    رمان به عنوان نوع ادبی خاص دارای ویژگی های متعددی است و زنان با بهره گیری از این ویژگی ها کوشیده اند دنیای خویش را ترسیم کنند. نقد ادبی فمینیستی نیز برای بررسی آثار ادبی زنان از رویکردها و نظریات مختلف در نقد و تحلیل بهره برده که از آن جمله نظریه نقد رمان باختین «چندآوایی (پولیفونی) » است. با توجه به اینکه نظرات مختلفی درباره امکان ظهور چندآوایی در رمان های زنانه مطرح است، لذا این جستار، دو رمان عربی و فارسی زنانه را ‏مطالعه می کند تا ابزارهای گفت وگومندی متن و امکان حضور یا نبود صداهای مختلف ‏را بر پایه نظریه باختین در ساختار جامعه شناسی متن رمان و بر اساس تحلیل درونی، بدون تکیه ‏بر نمودهای بیرونی و تکوینی آن بررسی کند؛ ازاین رو بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی و با تلفیق میان نقد فمینیستی و نقد باختینی، سبک و روابط گفت وگومندی رمان در چهارچوب ‏سیاق داخلی متن دو رمان «ذاکره الجسد» نوشته «احلام مستغانمی» و رمان فارسی «چراغ ها ‏را من خاموش می کنم» نوشته «زویا پیرزاد» بررسی می شود و چنین نتیجه گرفته می شود که به طورکلی نمی توان همه رمان های زنانه را تک آوا دانست و برخلاف پیرزاد که رمانی با به گوش رساندن صدای زنان و ظهور زبان و اندیشه آنان می آفریند و به سوی خلق رمانی تک آوا حرکت می کند، اما مستغانمی استراتژی های مختلف روایی و ایدئولوژی های گوناگونی در مسئله زن و سرزمین را به کار می گیرد و به سوی آفرینش رمانی چندآوایی متمایل است. ‏
    کلیدواژگان: رمان، گفت وگومندی، پولیفونی (چندآوایی)، ذاکره الجسد، چراغ ها را من خاموش می کنم
  • مهدی نودهی، عباس گنجعلی * صفحات 19-38
    اکنون در دوره ای قرار داریم که مهم ترین شاخصه آن، چالش معرفت شناسی است. این، موضوعی است که همواره مورد عنایت و توجه فیلسوفانی چون دکارت، نیچه و مارکس و... بوده است. هرکدام از این اندیشمندان، خوانش خاص خود را نسبت به سوژه و ابژه دارند. برخی از آن ها گرایش سوژه محور و برخی دیگر نیز گرایش ابژه محور، در رابطه با انسان و حقیقت دارند. پرواضح است که دیالکتیک سوژه و ابژه از مفاهیم و مولفه های بنیادینی است که سابقه آن به موضوعات فیزیک و متافیزیک برمی گردد که بین هراکلیتوس، از سوفسطاییان و سقراط، فیلسوف یونانی جریان داشته است. از دیگر سو نیز، آدونیس، به عنوان شاعری که بر قالب های تصویری و معنایی کلاسیک تاخته، تحت تاثیر برخی از فیلسوفان کلاسیک و مدرن به ویژه هراکلیتوس، سارتر و هوسرل قرار گرفته است. بر این اساس، این جستار با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی می کوشد تا نخست به فلسفه نظری آدونیس بپردازد، سپس محورها و چالش های سابجکتیو و آبجکتیو موجود در تجربه شعری وی را برای مخاطب ترسیم کند. همچنین، مهم ترین محورهای برخاسته از آن یعنی «اصالت بشر یا خدا» ، «حقیقت: استعاره یا حقیقت» ، «اراده معطوف به قدرت» و «شیء وارگی یا بنیادگرایی» را بررسی می کند. از دیگر سو نیز، با توضیح و تبیین ابعاد اندیشگانی آدونیس، زمینه را برای مخاطب فراهم می کند تا بیش ازپیش نسبت به این امر آگاهی یابد.
    کلیدواژگان: آدونیس، دیالکتیک سوژه، دیالکتیک ابژه
  • محمدصادق ضرونی، محمود آبدانان مهدیزاده* صفحات 39-60
    التغریب هو مصطلح استخدمه الناقد الشکلانی الروسی فیکتور شکلوفسکی فی مقاله "الفن کتقنیه". هذا المصطلح الذی اثار فی ما بعد اهتمام الشکلانیین والبنیویین کرومن یاکوبسن ویوری تینیانوف یتیح الفرصه للمولف ان یجدد الظواهر المالوفه والمعهوده باستخدام الآلیات الفنیه الخاصه والممیزه فی اثره ویتیح للمتلقی خلال عملیه الإدراک تکوین دلالات جدیده والتفاعل مع النص تفاعلا ایجابیا یسمح له إدراک الشکل الفنی والإدراک الجمالی للشکل الادبی.
    لاشک ان شیوع "المقامه"- وهی من الفنون الادبیه القدیمه- بین الادباء وغیرهم تدین بالفضل لجهود بدیع الزمان (مبدع المقامه) فی استخدام الظواهر الفنیه البدیعه ومن خلفه وسلک طریقه کابی القاسم الحریری مما جعلا النص یتمتع بالعدید من سمات التمیز اللغوی والفنی فی اسلوب قصصی رائع. یعالج هذا البحث المنهج الشکلانی واسسه فی نقد القصه ویتطرق إلی دراسه وتحلیل التقنیات والآلیات الشکلانیه التی تتجسد ضمن الحبکه القصصیه (المضمون، الانزیاح اللغوی والصناعات الادبیه) ثم یقوم بدراسه هذه الآلیات ودورها فی کتابه المقامه. وتوصل البحث إلی ان هذه التقنیات هی التی ساندت بدیع الزمان فی تغریب الحوادث المالوفه لکی یکون لنصه التاثیر الاکبر علی القارئ بحیث یدفعه إلی التفکیر فی مختلف طیات النص. ولقد تبین ان المتاخرین عن بدیع الزمان لم یاتوا بشیء جدید لکی تتمتع مقاماتهم بمنتهی التحدیث الشکلی وقد سلکوا طریقه فی استعمال الآلیات والتقنیات التی ابتکرها الهمذانی کخلق الشخصیات القصصیه ومعالجتها الفنیه والمکون البوری وإعاده وجهه النظر والإشارات التاریخیه والادبیه، ومزج التوصیفات الشعریه والحبکه القصصیه.
    کلیدواژگان: الشکلانیه، التغریب، المقامه، بدیع الزمان الهمذانی، الحریری
  • تورج زینی وند *، کاوه قنبری صفحات 61-78
    إن النثر الشعری، یعد مصطلحا فرنسیا؛ وفی هذا الاسلوب الذی یصیر النص برزخا بین الشعر والنثر، یمیل الکاتب إلی استخدام الجمالیات الشعریه ولاسیما المحسنات المعنویه والبدیعه؛ اما محمد حسنین هیکل (1923-2016) فیعد من الشخصیات الموثره فی نطاق الصحف العربیه والسیاسات المصریه الراهنه علی صعید مصر والشرق الاوسط. یستهدف هذا المقال واعتمادا علی المنهج الوصفی- التحلیلی دراسه عشرین مقاله من العناوین الرئیسیه التی احتضنتها جریده الاهرام المصریه تحت عنوان «بالصراحه» مرتکزا علی جمالیه اسالیبه النثریه المتدواله فی کتاباته والحوار الادبی السائد علی مناهجه الکتابیه. ومن اهم النتائج التی توصلت لها هذه الدراسه ان المیزه الرئیسه التی تتمیز بها مدرسه هیکل فی کتاباته السیاسیه هی ان حسنین مزج بین الطریقه النثریه الشائعه لکتابه الاحداث ومستجدات الساحه والمناهج النقدیه المسخدمه للاوضاع السیاسیه والاجتماعیه فی العالم العربی وبین الطریقه الشعریه والرومنسیه، ما اضفی علی کتاباته الصحفیه طابعا ادبیا. زد علی ذلک ان کتاباته باتت مصحوبه بالمزید من صور الخیال والمحسنات البدیعه وعلی وجه الخصوص التشبیه والاستعاره والکنایه وما شابه ذلک من الجمالیات البلاغیه.
    کلیدواژگان: محمد حسنین هیکل، العمل الصحفی، الکتابه السیاسیه، المنهج الشعری، الاهرام
  • اویس محمدی*، عبد الباسط عرب، زین العابدین فرامرزی صفحات 79-96
    نقد روان کاوانه به عنوان حاصل تلاقی روان کاوی با آثار ادبی، سعی در خوانشی متفاوت از آثار ادبی دارد. ژاک لاکان (1901-1981م) از جملة نظریه پردازان این عرصه است که نظریة نظم های سه گانة خود را برای به تصویرکشیدن تکاملات ذهنی روانی انسان از کودکی تا بزرگ سالی منتشر کرد. جستار حاضر تلاش دارد با تکیه به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به نظریة لاکان به خوانش رمان «موسم الهجرة إلی الشمال» از طیب صالح (1929-2009م) بپردازد و شخصیت اصلی آن (مصطفی سعید) را تحلیل روان شناختی نماید. بر اساس این خوانش، دورة پیش از آشنایی مصطفی با زبان انگلیسی و ورود به مدرسه های استعماری برای آموزش، ساحت خیالی نظریة لاکان را تشکیل می دهد که در آن مصطفی با مادر اصلی و نمادین (آفریقا) پیوندی عمیق دارد. یادگیری زبان انگلیسی برای او، به مانند یادگیری زبان نزد کودک است و او را وارد ساحت نمادین می کند. سفر وی به انگلیس برای تحصیل و اقامت در آن، ادامة ساحت نمادین است که او را از مادر اصلی و نمادین بیشتر جدا کرده و از دنیای بی نظم آفریقا (طبیعت) به دنیای نظام مند غرب (فرهنگ) انتقال داده است. این امر نوعی احساس فقدان و تمنای دورة اتحاد با مادر را در او به وجود می آورد که از بارزترین ویژگی های ساحت واقع است.
    کلیدواژگان: طیب صالح، موسم الهجرة إلی الشمال، مصطفی سعید، ژاک لاکان، نظم های سه گانه
  • علی افضلی *، نسترن گندمی، مهدخت نبوی صفحات 97-116

    هویت هر فرد مجموعه عناصری از شخصیت اوست که به او این امکان را می دهد تا موضع خود را نسبت به جهان و دیگران مشخص کند. هویت، پدیده ای ساکن نیست، بلکه سیال و چندلایه است و همین سیال بودن است که درعین حال که سبب پویایی آن می شود، آن را در معرض خطر نیز قرار می دهد؛ خطری که می تواند سبب بحران هویت شود. این بحران با نوعی بی ثباتی، گسیختگی ساختی و اختلال در کارکردها یا اجزای موجود در نظام من فردی و اجتماعی شخص دیده می شود. پژوهش حاضر با روش تحلیلی توصیفی و خوانش متن گرای رمان «ساقه بامبو» اثر «سعود سنعوسی» ، ابتدا به بررسی تعریف بحران هویت فردی و اجتماعی و نشانه های آن بر اساس نظریه «اریک اریکسون» می پردازد. سپس با ذکر نمونه هایی عینی، بحران هویت شخصیت اصلی رمان (خوزه = عیسی) در رویارویی با عوامل فراواقعی و نیز نقش بیگانگی و تنش های اجتماعی در دو جامعه «فیلیپین» و «کویت» را بیان می دارد. بنیان رمان بر این حقیقت اساسی مبتنی است که فرد به ناچار در کنترل و پیشبرد اختلالات شخصیتی ای که در به وجودآمدن آن ها به هیچ وجه سهیم نیست، تصمیم گیرنده واحد است.

    کلیدواژگان: رمان عربی، ساقه بامبو، سعود سنعوسی، بحران هویت، اریک اریکسون
  • مصطفی جوانرودی *، نسیم شریفی، احسان رستمی صفحات 117-136
    این تحقیق با هدف بررسی وضعیت آموزش های دانشگاهی برای ترویج کارآفرینی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق، دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته زبان و ادبیات عربی استان کرمانشاه (138 نفر دانشجوی کارشناسی ارشد و 42 نفر دانشجوی دکتری) ، در سال تحصیلی 1395-1394 است که بر اساس جدول مورگان تعداد 140 نفر از آن ها با روش نمونه گیری تصادفی نسبی انتخاب شدند. این تحقیق کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق است که پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. تجزیه وتحلیل آماری پس از استخراج داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS18 انجام پذیرفت. نتایج نشان داد به عقیده دانشجویان، آموزش های ارائه شده و محتوای آموزشی فعلی دانشگاه، برای ترویج کارآفرینی نامناسب اند. همچنین به اعتقاد دانشجویان، از مهم ترین خصوصیات آموزش های فعلی دانشگاه، استفاده از روش های نوین تدریس به جای روش های سنتی و مهم ترین خصوصیات آموزشگران دانشگاه ایجاد انگیزه و علاقه در دانشجویان برای انجام تحقیق و پژوهش، و مهم ترین خصوصیات محتوای آموزشی فعلی دانشگاه، تناسب آن با توانایی ها و علایق دانشجویان است.
    کلیدواژگان: کارآفرینی، محتوای آموزشی، آموزش های دانشگاهی، زبان و ادبیات عربی
  • علی ضیغمی * صفحات 137-156
    یکی از مهم ترین منابع تامین درآمد هر کشور، در کنار گرفتن مالیات، صادرات و توسعه صنعت گردشگری است که هر دو باعث ورود ارز به کشور می شود؛ ازاین رو می توان از طریق معرفی جاذبه های گردشگری و دستاوردهای اقتصادی، پزشکی، علمی و... کشور به زبان های دیگر به ویژه زبان عربی، باعث افزایش ارتباط دوسویه با کشورهای عربی و توسعه صنعت گردشگری کشور گردید.
    آموزش زبان عربی در پیوند با اقتصاد شکل متفاوتی دارد؛ با توجه به هم جوار بودن ایران با کشورهای عربی و بسیاری مناسبت های دیگر، آموزش کاربردی و هدفمند زبان عربی، می تواند نقش بزرگی در فعال شدن چرخه اقتصاد کشور داشته باشد. بی شک، شناساندن دقیق کشورمان به جهان عرب اعم از جاذبه های گردشگری، مشاهیر علمی و ادبی، دستاوردهای پزشکی، علمی، اقتصادی، نظامی و... از طریق دانشجویان و فارغ التحصیلان گروه های زبان و ادبیات عربی کشور به زبان عربی می تواند نقش بسزایی در بهبود وضعیت اقتصادی جامعه داشته باشد که این امر مستلزم برنامه ریزی های درست و بلندمدت، آموزش مهارت های زبانی به صورت کاربردی، مهارت های برقراری ارتباط، آشنایی با ملاحظات خاص فرهنگی کشورهای عربی و... به وسیله گروه های زبان و ادبیات عربی کشور به دانشجویان خود و ایجاد چند گرایش بین رشته ای در مقاطع مختلف تحصیلی و نیز برگزاری دوره های آموزشی ویژه است؛ هرچند تاثیر مسائل سیاسی را نیز در موفقیت یا شکست این امور نمی توان نادیده گرفت.
    کلیدواژگان: گروه های زبان و ادبیات عربی، ایران، کشورهای عربی، صنعت گردشگری