نشریه پژوهش های مدیریت انتظامی
سال سیزدهم شماره 4 (زمستان 1397)

کارکنان نیروی انتظامی، به سبب شرایط و ماهیت خاص شغلی، موقعیت ارتکاب جرم و تخلف را بیش از دیگران دارا هستند و متغیرهای زیادی در پیشگیری از آن موثر هستند. هدف این پژوهش، شناخت چگونگی تاثیر اخلاق حرفه ای روسای کلانتری های سرکلانتری ششم فرماندهی انتظامی تهران بزرگ در پیشگیری از تخلفات و جرائم کارکنان آنان است. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی – تحلیلی است که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل کارکنان پایور کلانتری های سرکلانتری ششم فرماندهی انتظامی تهران بزرگ به تعداد 500 نفر است که براساس فرمول کوکران، نمونه آماری به استعداد 94 نفر به صورت طبقه ای- تصادفی انتخاب شدند. داده ها براساس پرسشنامه محقق ساخته طیف لیکرت 5 گزینه ای 46 سوالی که روایی آن به صورت صوری انجام و پایایی آن به وسیله ضریب آلفای کرونباخ 96/0 به دست آمد، جمع آوری شد. داده های پژوهش با استفاده از آزمون های کولموگروف-اسمیرنوف، ویلکاکسون، نسبیت و فریدمن تحلیل شدند. اخلاق حرفه ای فرماندهان شامل 5 بعد مدیریت زمان، انضباط ظاهری، انضباط معنوی، مهارت و دانش و انضباط سازمانی است که هر بعد نیز دارای دو مولفه است. از بین ابعاد اخلاق حرفه ای فرماندهان، بعد مهارت و دانش تخصصی روسای کلانتری ها، بیشترین و بعد انضباط سازمانی، کمترین تاثیر را در پیشگیری از تخلفات و جرائم کارکنان زیرمجموعه دارد. ضمن اینکه از بین مولفه ها، مولفه تقید به مبانی شرعی، بیشترین و مولفه تجهیزات سازمانی کمترین تاثیر را داشته است.

اثربخشی عملکرد فردی و سازمانی، پیرو بهبود شایستگی های محوری شغلی در هر سازمانی است که در این میان، مشاغل نظامی و انتظامی جدا نیستند؛ پس لازم است نیروی انتظامی نیز، شایستگی های محوری شغلی را شناسایی و رتبه بندی کند تا مدیریت منابع انسانی براساس آنها بهینه تر انجام شود. با چنین هدفی، پژوهش حاضر در ارتباط با رسته های عملیاتی نیروی انتظامی شامل: راهنمایی و رانندگی، آگاهی، اطلاعات و مواد مخدر، انجام شد. روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی، با هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش را خبرگان انتظامی فرماندهی انتظامی استان فارس تشکیل می دهند. برای خبره گزینی از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. برای اولویت بندی شایستگی های به دست آمده، پرسشنامه های پنج گزینه ای مبتنی بر طیف لیکرت تهیه و به تفکیک هر رسته در اختیار 7 نفر از سرآمدترین خبرگان یادشده قرار گرفتند. برای تحلیل داده ها از فن تاپسیس فازی استفاده شد. 54 شایستگی محوری شغلی برای رسته راهنمایی و رانندگی و 53 شایستگی در سایر رسته های عملیاتی در 12 بعد شامل: شایستگی های معنوی، توانایی های ذهنی، شایستگی های بین فردی، اخلاق حرفه ای، انگیزش شغلی، ویژگی های شخصیتی، هوش اداری، هوش عاطفی، توانایی های جسمی، هوش راهبردی، هوش سیاسی و شایستگی های فنی شناسایی و رتبه بندی شدند. از میان ابعاد، بعد «اخلاق حرفه ای» و «شایستگی های بین فردی» بیشترین میزان اهمیت و بعد «هوش راهبردی» و «هوش سیاسی» کمترین میزان اهمیت را در بین کلیه رسته های مورد بررسی به خود اختصاص دادند و از میان معیارها نیز درمجموع معیارهای «رازداری» و «حس میهن دوستی» بیشترین میزان اهمیت و معیارهای «شخصیت توفیق طلب» و «انعطاف پذیری بدنی» کمترین میزان اهمیت را کسب کرد.

هدف از این پژوهش، شناخت عوامل مدیریتی موثر در پیشگیری از آسیب پذیری کارکنان مرزبانی استان سیستان و بلوچستان در برابر گروهک های تروریستی طی سال های 1388 تا 1396 است. بنیان روش شناسی پژوهش مبتنی بر رویکرد ترکیبی یا آمیخته است. مشارکت کنندگان مرحله کیفی، شامل 17 نفر از خبرگان دارای سابقه خدمتی در مشاغل فرماندهی و مدیریتی در مرزبانی استان سیستان و بلوچستان است که براساس اصل اشباع نظری تعیین و نظرهای ایشان با رویکرد تلخیصی تحلیل و تفسیر شد. جامعه آماری بخش کمی شامل فرماندهان و مدیران ارشد مرزبانی استان سیستان و بلوچستان است که 32 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. داده های پرسشنامه ها با استفاده از آمارهای توصیفی و آزمون های کای دو، کولموگروف – اسمیرنوف و فریدمن تحلیل شد. به تفکیک کارکردهای مدیریتی، مهم ترین گزاره های موثر در هریک از عوامل، از دیدگاه فرماندهان، نخبگان و صاحب نظران فرماندهی مرزبانی استان سیستان و بلوچستان شناسایی و استخراج شد. «ایجاد تغییر مداوم در ساعت های اعزام نیروها به گشت و یا استقرار در کمین گاه های مرزی» در بعد برنامه ریزی، «واگذاری مشاغل فرماندهی و مدیریتی به کارکنان لایق، باتجربه، باانگیزه، شجاع و مستعد» در بعد هدایت و رهبری، «حمایت دستگاه قضایی از تیراندازی کارکنان مرزبانی در محدوده حریم امنیتی مرز» در بعد سازماندهی و هماهنگی و «نظارت و کنترل فرماندهان و مسئولان بر عملکرد کارکنان زیرمجموعه خود» در بعد نظارت و کنترل به عنوان مهم ترین گزاره ها شناسایی شدند.

در هر برهه ای از زمان و برای هر کشور، مدیریت بحران نقش عمده ای در مواقع حساس و ضروری ایفا می کند. هدف این پژوهش بررسی شیوه استفاده از فنون مبتنی بر شبکه‎های پیچیده در شرایط بحرانی و ایجاد گراف از راه‎های ارتباطی بین میدان های اصلی شهرها است. این پژوهش سعی دارد تا با بررسی بسته شدن یا از میان رفتن هریک از گره‎های اصلی در گراف، نسبت به تحلیل درست نقشه‎های شهری به شکلی نوین اقدام کند. روش استفاده شده در این پژوهش پیمایش و پیاده‎سازی یک گراف پیچیده براساس نقشه شهر قم است که به دلیل پیچیدگی شهری گزینه مناسبی برای پایلوت یک شبکه پیچیده است. در این پژوهش از نرم افزار «سایتواسکیپ » در فرایند تحلیل نقشه شهر و همچنین بررسی گراف نگاشت شده از روی نقشه، استفاده شد. داده های پژوهش بر مبنای نقشه شهری قم، اطلاعات میادین و وضعیت شهری است که به صورت مقطعی جمع آوری شد. براساس روش بکار گرفته شده در این پژوهش، میدان هایی که نقش کلیدی در مدیریت بحران شهر قم دارند، شناسایی و معرفی شد تا در مواقع ضروری بتوان با درنظرگرفتن اولویت این میدان ها، عملیات موثرتری برای کنترل بحران اجرا کرد. با توجه به یافته های پژوهش، می توان دریافت که روش بکار گرفته شده برای کنترل و مدیریت بحران میدان های اصلی شهرها را می توان برای خطوط مترو، لوله های آبرسانی و گازرسانی، ایستگاه های آتش نشانی، حمل ونقل و از این دست نیز مورد استفاده قرار داد.

نیروی انتظامی مهم ترین سازمان تامین کننده نظم و امنیت در کشور است و درصورت بروز بحران به عنوان نیروی مقدم با آن مواجه می شود، این نیرو پیوسته با بحران های اجتماعی روبروست و برای مدیریت آن نیازمند یک مغز متفکر و هدایت گر است؛ در این بین نقش مرکز فرماندهی و کنترل بسیار مهم است؛ هدف از این تحقیق بررسی تاثیر مرکز فرماندهی و کنترل نیروی انتظامی در مدیریت بحران های اجتماعی است. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر روش، پیمایشی است، جامعه آماری پژوهش 185 نفر و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 125 نفر تعیین شد. پایایی پرسشنامه برای فرضیه اول، توسط آلفای کرونباخ 76/0، فرضیه دوم، 79/0 و فرضیه سوم، 81/0 به دست آمد. در پردازش و تحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای و برای تعیین اولویت مولفه ها، از آزمون فریدمن استفاده شد. بیشترین تاثیرگذاری مرکز فرماندهی و کنترل نیروی انتظامی در مدیریت بحران های اجتماعی به ترتیب مربوط به هماهنگی و هدایت عملیات، پردازش اطلاعات و تشخیص به موقع بحران و جمع آوری اطلاعات است. مهم ترین مولفه ها نیز به ترتیب اولویت شامل: فراهم کردن موقعیت تصمیم گیری و آگاهی از وضعیت، پردازش اطلاعات، نمایش وضعیت نبرد و تشخیص به موقع بحران، پیشگیری از تداخل و تناقض بین فعالیت رده ها و وحدت فرماندهی در زمان مواجهه با بحران های اجتماعی است.

یکی از مهم ترین راهکارهای پرورش ایده های نو و کارآفرین، بنیان نهادن فرهنگ کارآفرینی در سازمان است. بنابراین هدف این پژوهش، بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی براساس مدل کامرون و کوئین بر کارآفرینی در یک شرکت دولتی است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی - تحلیلی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری شامل 691 نفر از کارکنان یک شرکت دولتی است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد آن 252 نفر از آن ها به روش نمونه گیری تصادفی - طبقه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه های استاندارد فرهنگ سازمانی مدل کامرون و کوئین (2006) و کارآفرینی مارگارت هیل (1996) استفاده شد. روایی پرسشنامه های یادشده توسط اساتید و صاحب نظران تایید شد و ضریب آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی پرسشنامه ها به ترتیب 93/0 و 94/0، به دست آمد. همچنین برای تحلیل داده ها از آزمون های کولموگروف - اسمیرنوف، رگرسیون خطی ساده و چندگانه استفاده شد. یافته ها نشان داد مولفه های فرهنگ توسعه گرایی، مراتب گرایی و گروه گرایی به ترتیب در این شرکت دولتی دارای بیشترین تاثیر معنادار بر کارآفرینی بود اما مولفه فرهنگ نتیجه گرایی تاثیر معناداری بر کارآفرینی نداشت. با توجه به اینکه براساس نتایج به دست آمده فرهنگ سازمانی غالب در شرکت یادشده فرهنگ توسعه گرایی است. پیشنهاد می شود، این شرکت برای حفظ پایایی و پویایی و همچنین ارتقای وضعیت کارآفرینی، فرهنگ سازمانی توسعه گرایی را تقویت کند.

مسئولیت پذیری یکی از مهم ترین مولفه های فردی و سازمانی است که می تواند در موفقیت سازمان بسیار تعیین کننده و حیاتی باشد. توجه به ارتقاء سطح مسئولیت پذیری در سازمان ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است، بنابراین هدف اصلی این پژوهش شناخت تاثیر فرهنگ سازمانی بر ارتقاء سطح مسئولیت پذیری در بین کارکنان فرماندهی انتظامی شهرستان شهرکرد است. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی – تحلیلی است که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش کارکنان کلانتری ها و پاسگاه های فرماندهی انتظامی شهرستان شهرکرد بود که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 170 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی به عنوان نمونه تعیین شدند. ابزارهای جمع آوری اطلاعات دو پرسشنامه استاندارد مسئولیت پذیری نئو (1997) و فرهنگ سازمانی دنیسون (2000) بود. روایی پرسشنامه ها از طریق روش صوری تایید و پایایی آنها با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فرهنگ سازمانی 86/0 و پرسشنامه مسئولیت پذیری 84/0 محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری کولموگروف و اسمیرنوف، ضریب همبستگی و رگرسیون استفاده شد. یافته ها نشان داد فرضیه اصلی پژوهش تایید شد و متغیرهای فرهنگ سازمانی در مجموع می توانند 16 درصد از تغییرات سطح مسئولیت پذیری کارکنان را پیش بینی کنند. ضمنا در مجموع متغیرهای فرهنگ سازمانی می-توانند 17 درصد از تغییرات بعد کفایت مسئولیت پذیری کارکنان، 48 درصد از تغییرات بعد نظم پذیری امور سازمانی کارکنان، 8 درصد از تغییرات بعد وظیفه شناسی، 46 درصد از تغییرات بعد توفیق طلبی، 13درصد از تغییرات بعد خودکنترلی و 10 درصد از تغییرات بعد محتاط بودن کارکنان را پیش بینی کنند. با توجه به اینکه فرهنگ سازمانی در سطح مسئولیت پذیری کارکنان کلانتری و پاسگاه های فرماندهی انتظامی شهرستان شهرکرد موثر است، می توان با تقویت فرهنگ سازمانی به صورت علمی و عملی و کاربردی به بالا رفتن سطح مسئولیت پذیری کارکنان کمک کرد.