فصلنامه انتظام اجتماعی
سال هفتم شماره 3 (پاییز 1394)

بافت های قدیمی اکثر شهرها به مرور زمان و در اثر تحولات جدید، عملکرد گذشته خود را از دست داده و رفته رفته رو به اضمحلال گذارده و امروزه به عنوان بزرگ ترین معضل و عدم امنیت در شهرها مطرح هستند. یکی از لوازم برنامه ریزی در دنیای جدید، توجه به مشارکت فعال و اثربخش افراد جامعه، در تمام ابعاد مختلف توسعه است. به نظر می رسد که مشارکت، پدیده پیچیده ای است که به تعداد زیادی از متغیرهای سرمایه اجتماعی وابسته می باشد. هدف مقاله حاضر، با مطالعه موردی محله شاطرآباد کرمانشاه، در پی آن است تا راهکارهایی به منظور بهره گیری از سرمایه های اجتماعی در جهت احیا و امنیت بافت قدیمی محله، ارائه دهد.
روش شناسی: این مقاله از نظر هدف، کاربردی بوده و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده ها از پیمایش های میدانی پرسشنامه و مشاهده استفاده شده است.
بررسی ها نشان داد که بین دو متغیر اصلی مطرح شده در سوالات تحقیق، رابطه معنادار و مستقیم برقرار است و توجه به ظرفیت ها و سرمایه های اجتماعی- فرهنگی موجود در محله و ارتقای آن ها، می تواند در تسریع روند نوسازی محله و پایدار ساختن آن موثر باشد.
در بین مولفه های سرمایه اجتماعی، «آگاهی و توجه» بیشترین همبستگی را با تمایل به مشارکت در نوسازی محله نشان می دهد. همچنین آزمون سوالات نشان داد که بین سرمایه اجتماعی ساکنان محله و هویت امنیتی و فرهنگی محله رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. این رابطه نشان می دهد که با افزایش سرمایه اجتماعی، می توان انتظار داشت که تمایل به ارتقای امنیت و حفظ هویت فرهنگی محله، افزایش یابد. هویت فرهنگی در رویکردهای نوین برنامه ریزی، به عنوان یک عامل و محرک توسعه پایدار مطرح است. با توجه به این رویکرد، نگاه به محله شاطرآباد به عنوان یک مرکز قدیمی در بافت مرکزی شهر کرمانشاه است که دارای اهمیت امنیت عمومی و فرهنگی بوده و به مثابه ثروتی بالقوه در اقتصاد شهری، اهمیت و توجهی مضاعف می یابد.

هدف اصلی پژوهش حاضر، تحلیل ادراک گردشگران داخلی مذهبی شهر مشهد از ابعاد مختلف مخاطرات این مقصد است. همچنین به عنوان هدف فرعی، روابط میان متغیرهای اطمینان به پلیس مقصد، تجربه قربانی جرم شدن، کیفیت بازدیدهای قبلی، ادراک از مخاطرات مقصد و وفاداری به مقصد مورد بررسی قرار می گیرد.
روش شناسی: روش های اصلی تحلیل داده ها، آنووا و الگوسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی است. نمونه آماری گردشگران به دو دسته کل گردشگران و گردشگران دارای تجربه بازدید قبلی از شهر مشهد تقسیم بندی شد تا تاثیر احتمالی تجربه قبلی بازدید به عنوان متغیر تبدیل گر، بر روابط میان متغیرهای الگوی تحقیق بررسی شود.
نتایج حاصل نشان داد که از میان ابعاد مختلف مخاطرات تحت بررسی، خطرهای اقتصادی، کیفیت و سلامت، بیشترین نگرانی دو گروه گردشگران در مورد مقصد را معطوف خود کرده است. یکی از موارد اصلی دانش افزایی پژوهش حاضر، آن است که نشان می دهد؛ متغیر تجربه قبلی بازدید، شدت روابط بین متغیرهای الگوی تحقیق را تعدیل نمی کند. این یافته بیانگر این موضوع است که نباید وفاداری گردشگران را نقطه انتهای فعالیت های مدیریت مقصد تصور کرد، بلکه شرایط امنیت ضعیف مقصد در ابعاد پنج گانه، می تواند باعث شود تا گردشگران وفادار تبدیل به گردشگران غیر وفادار شوند. همچنین بر اساس نتایج حاصل از بررسی متغیرهای جمعیت شناختی، می توان اظهار کرد که زنان بیشتر از مردان، و افراد بالای 45 سال، بیشتر از افراد جوان تر نگران امنیت خود در ابعاد پنج گانه تحت بررسی هستند.

در رویکرد پلیس جامعه محور، توسعه ی مشارکت مردمی، می تواند نقش بسیار مهمی در ارتقای عملکرد نیروی انتظامی در کاهش سرقت ایفا کند. هدف این مقاله آن است که ضمن سنجش میزان مشارکت مردم در پیشگیری از سرقت، متغیرهای تاثیرگذار بر این امر شناسایی شود و موانع مشارکت معرفی گردند.
روش شناسی:این مطالعه به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی- پیمایشی است. برای اندازه گیری متغیرهای تحقیق، از پرسشنامه ی محقق ساخته، که اعتبار آن تایید گردیده، استفاده شده است. جامعه ی آماری، کلیه ی سرپرستان خانوارهای ساکن در محدوده ی مناطق هشت گانه ی شهرداری تبریز است که نمونه ا ی 386 نفری از آن، با استفاده از روش نمونه گیری احتمالی متناسب با حجم، انتخاب شده است.
یافته ها حاکی از آن است که میانگین میزان مشارکت مردمی در پیشگیری از وقوع سرقت از منازل، در حد 3/2 و نسبتا پایین است و از یازده فرضیه پیشنهادی، تنها تاثیر متغیرهای میزان سرمایه اجتماعی افراد، میزان تمایل به رفتارهای غیرهمیارانه، نوع مالکیت واحدهای مسکونی، منطقه سکونت افراد و موقعیت جغرافیایی آن ها، معنادار بوده است.
فقدان روش های کارآمد و فراگیر، برای آموزش صحیح مشارکت در پیشگیری از سرقت و افزایش کم و کیف آگاهی مردم و در عین حال عدم توجه به نهادینه سازی این آگاهی ها در بستر ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از موانع اصلی بسط و توسعه مشارکت مردمی در پیشگیری از سرقت محسوب می شود.

زمینه انجام پژوهش حاضر پروژه ای تحقیقاتی است که در سال 84 توسط یک مرکز پژوهشی معتبر و با موضوع بررسی میزان احساس امنیت شهروندان خرم آبادی صورت گرفته است و هدف این تحقیق بررسی مقایسه ای میزان احساس امنیت شهروندان خرم آبادی، در سال 93 نسبت به سال 84 و انجام پیمایش طولی است.
روش شناسی: این پژوهش با کمک گرفتن از فنون گردآوری اطلاعات رهیافت کمی (پرسشنامه) از جامعه آماری افراد بالای 15 سال شهر خرم آباد انجام گرفته است. برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه گیری خوشه ایچندمرحله ای و با کمک گرفتن از فرمول کوکران، تعداد 383 نفر انتخاب و بین این تعداد پرسشنامه توزیع گردید و داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار Spss تحلیل شد.
نتایج تحلیل داده ها، حاکی از تایید فرضیه ها در ارتباط با کاهش جرائم و افزایش احساس امنیت شهروندان خرم آبادی در سال 93 نسبت به سال 84 است؛ به طوری که از 27 جرم مورد سنجش، در 25 مورد شهروندان کاهش جرائم و از 18 گویه مربوط به احساس امنیت در 16 گویه افزایش احساس امنیت اجتماعی در سال 93 نسبت به سال 84 اعلام داشته اند؛ به این معنا که میزان جرائم در سال 93 نسبت به سال 84 از دیدگاه شهروندان خرم آبادی کاهش یافته و همچنین میزان احساس امنیت اجتماعی آن ها در دو دوره زمانی نیز افزایش یافته است.
تحلیل مقایسه ای بین دو تحقیق، دلالت بر وقوع تغییرات عمده در مسئله تحقیق به صورت طولی دارد.

حاشیه نشینی و سکونت در زاغه ها و حاشیه شهرهای بزرگ، همواره بسترساز معضلات و جرائم فراوانی است. یکی از مهم ترین دلایل عمیق شدن این معضلات، فقر آگاهی های اجتماعی ساکنان این مناطق است. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر حاشیه نشینی بر وقوع جرائم اجتماعی، با در نظر گرفتن نظریه شکاف دانش اجتماعی در مناطق حاشیه نشین کلان شهر زاهدان است.
روش شناسی: پژوهش از نوع کاربردی- پیمایشی و در زمره مطالعات مقطعی است. جامعه آماری پژوهش، کارشناسان سیاسی و اجتماعی استانداری سیستان و بلوچستان، کارشناسان اجتماعی فرمانداری، کارشناسان معاونت اجتماعی نیروی انتظامی شهرستان زاهدان و کارشناسان معاونت اجتماعی اداره کل بهزیستی استان بوده اند. مصاحبه حضوری و یک پرسشنامه دو قسمتی محقق ساخته با روایی مطلوب و پایایی (85/0=r)، ابزار جمع آوری داده ها بوده و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار آماری،Spss انجام شده است.
یافته ها و نتایج حاکی از آن است که پیچیدگی مولفه های محیط اجتماعی حاشیه شهرها و تهدیدهای متعدد آن از یک سو و مسئله شکاف دانش و فقر آگاهی های اجتماعی ساکنان آن از سوی دیگر، هر کدام به نوبه خود می تواند بسترساز مشکلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عدیده ای در جامعه باشد که همه این معضلات و تبعات ناشی از آن، تهدیدهای مهم و جدی در افزایش وقوع جرائم اجتماعی و همچنین در برقراری و بسط امنیت مناطق حاشیه ای و نهایتا اجتماعات شهری به شمار می آید.

نیروی انتظامی طی سال های اخیر، با رویکرد جدید جامعه محوری، تلاش مضاعفی را با تکیه بر توانمندی های بالقوه اجتماع برای کاهش جرائم و رفتارهای خشونت آمیز مدنظر قرار داده است. این پژوهش با توجه به موضوع فوق الذکر، تلاش کرده است؛ به بررسی راهکارهای پیشگیری انتظامی از بروز خشونت های ورزشی از دیدگاه تماشاگران بپردازد.
روش شناسی: این تحقیق از نوع کاربردی است و برای انجام آن از توصیف پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر 86277 نفر از تماشاچیان مسابقه فوتبال بین دو باشگاه پرسپولیس و استقلال است. حجم نمونه بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران 381 نفر تعیین شده و به منظور انتخاب نمونه ها، از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شده است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته که اعتبار آن توسط خبرگان تایید شده، استفاده شده و سنجش پایایی پرسشنامه از طریق ضریب آلفای کرونباخ (89/0a=) محاسبه شده است. به منظور آزمون فرضیه های تحقیق، ابتدا نرمال بودن داده های پژوهش توسط آزمون شاپیرو-ویلک مورد بررسی قرار گرفته و از آزمون آماری T تک نمونه ای و آزمون ناپارامتریک خی دو، جهت آزمون فرضیه های تحقیق، استفاده شده است.
یافته ها و آزمون فرضیات تحقیق نشان داد که از دیدگاه تماشاگران فوتبال، تاثیر عوامل پنج گانه شامل: تعامل پلیس با کانون های فرهنگی؛ نظارت پلیس و بهره گیری از تسهیلات؛ آموزش و کنترل لیدرها؛ برنامه های آموزشی پلیس در رسانه ها؛ توانمندی نیروی انسانی و تجهیزات پلیس، بر کاهش پرخاشگری در فوتبال، در حد زیاد است که در این میان آموزش و کنترل لیدرها، بیشترین تاثیر و توانمندی نیروی انسانی و تجهیزات پلیس، کمترین تاثیر را بر کاهش پرخاشگری در ورزشگاه ها داشته است.