فهرست مطالب

فصلنامه نقد ادبی
پیاپی 14 (تابستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/05/05
  • تعداد عناوین: 9
|
  • امیر بوذری صفحه 7
    کلیله و دمنه به دلیل ویژگی های منحصر به فرد داستانی- تعلیمی، نه تنها در ادبیات ایران، بلکه در تاریخ ادبیات جهان از شهرت و اعتبار خاصی برخوردار است. این کتاب برآیند تبادلات فرهنگی میان تمدن های بزرگ شرق (هند، ایران و اسلام) است. دورن مایه اصلی آن بیشتر مفاهیم اخلاقی و سیاسی است که در لایه های مختلف(روساخت و زیرساخت) به هم پیوند خورده و اثری را پدید آورده که به سختی می توان حد و مرز اخلاق و سیاست را از یکدیگر باز شناخت تعمد نویسنده/ نویسندگان کلیله به لزوم تسلط اخلاق بر سیاست باعث شده که هر داستانی به نتایج اخلاقی خاصی منجر شود؛ اما در خلال داستان و خصوصا زیر ساخت، شخصیتهایی مشاهده می شوند که همچون ماکیاولی به اخلاق زدایی از سیاست اعتقاد دارند. به همین دلیل شباهت های زیادی میان اندیشه های ماکیاولی و درون مایه برخی داستان ها و شخصیت های کلیله و دمنه دیده می شود. این مقاله می کوشد به نقد اخلاق گرایی کتاب کلیله و دمنه و همچنین چالش و تضاد میان تئوری های نظری اخلاق -که عمدتا در روساخت جای دارند- با رفتار ها و کنش های فردی و سیاسی- زیر ساخت- بپردازد و در حد امکان علل و نتایج چالش های اخلاقی متن را بررسی کند.
  • ناصرقلی سار لی صفحه 31
    این مقاله، کتاب از اشارت های دریا: بوطیقای روایت در مثنوی معنوی اثر حمید رضا توکلی را مرور انتقادی می کند. ابتدا به جایگاه کتاب در سنت روایت شناسی ایرانی اشاره می شود. سپس، سازگان صوری کتاب که مشتمل بر نه فصل است، مرور و بررسی انتقادی می شود. در بررسی هر فصل، ابتدا طرحی کلی از فصل ارائه شده و سپس محاسن و معایب مطالب فصل ارزیابی می شوند. در پایان، ویژگی های کتاب در هفت مورد خلاصه می شوند. از جمله ویژگی های کتاب یکی، این است که نویسنده با بهره گیری از مباحث نظری روایت و اندیشه های مثنوی توانسته گامی در نظریه پردازی مبتنی بر آثار نظم و نثر فارسی بردارد. اما از آنجا که کتاب چارچوبی مشخص را پی نمی گیرد، این نظریه پردازی در کتاب ابتر می ماند. نویسنده می توانست در فصلی جداگانه ضمن جمعبندی مطالب، نظریه پردازی در کتاب خود را در قالب نظریه روایت شناسی عرفانی و/ یا معنوی طرح بندی کند که متاسفانه این مهم به سرانجام نرسیده است.
  • حسین صافی پیرلوجه، مریم سادات فیاضی فیاضی صفحه 51
    در مقاله ی حاضر، پس از مرور انواع کانونی سازی روایی و ابزارهای کلامی آن از نظر روایت پژوهان سنتی، با رده-شناسی تازه ای از اقسام کانونی سازی تحت عنوان «کانونی سازی فرضی» نیز آشنا خواهیم شد. منظور از کانونی سازی فرضی، امکان دریافت تجربه ای ادراکی مفهومی است از موضعی که کانونی ساز هرگز در آن حضور نداشته است. توصیف (و سپس تبیین) این نوع کانونی سازی نیازمند بهره گیری از دیدگاه های زبان شناختی و فلسفی ای است که یا پس از روایت شناسی ساختارگرا مطرح شده اند، یا بیرون از دیدرس روایت پژوهان سنتی مانده اند. در این میان، دیدگاه-هایی که به طور ویژه مورد توجه نگارنده خواهند بود، یکی معنی شناسی جهان های ممکن است و دیگری معنی شناسی مفهومی. این دو چارچوب نظری در کنار یکدیگر زمینه ی مناسب را برای سنجش ارزش مفهومی داستان در جایی ورای تحلیل های صوری روایت شناسان ساختارگرا و معنی شناسان منطقی فراهم خواهند کرد. در نتیجه، پژوهش حاضر پس از شناسایی علائم زبانی انواع متعارف کانونی سازی در نمونه داستان های فارسی، سرانجام با تکیه بر وجوه مجازی این مفهوم، به معنی شناسی ابعاد مبهمی از گفتمان روایی خواهد پرداخت که ذاتا به تحلیل های صوری یا منطقی روایت شناسان ساختارگرا تن نمی دهند.
    کلیدواژگان: نگرش گزاره ای، بافت تیره، جهان های ممکن، مفهوم داری، جملات وجهی
  • محمود رضا قربان صباغ، مریم سلطان بیاد صفحه 79
    مکتب ادبیات تطبیقی فرانسه با تاکید بر تفاوت های زبانی و ملی بیشتردر تلاش بوده است تا تاثیر ادبیات یک کشور را بر ادبیات کشور دیگر در بستری تاریخی مورد بررسی قرار دهد. از سوی دیگر، مکتب امریکایی، با تغییر نگرش به سوالات اصلی این حوزه کوشیده است دامنه مطالعات را از حوزه ادبیات صرف به دیگر حوزه های فکری بکشاند و مجال بیشتری را برای پژوهش های سنجشی فراهم آورد.
    مطالعه حاضر در صدد است تا ضمن بررسی محدودیت های مکتب فرانسه نشان دهد چگونه با تلفیق معیارهای نقد کهن الگویی و قابلیت های مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی می توان دو حوزه نقد و ادبیات تطبیقی را (اگر بتوان آنها را دو حوزه متفاوت نامید) وارد تعاملی کارآمد و سازنده کرد. این نوع بررسی های بین رشته ای می تواند از کاستی های احتمالی پژوهش های تک ساحتی بکاهد و قابلیت های اشکال مختلف کهن الگو را در این نوع مطالعات نشان دهد.
    به منظور ارائه مدلی عملی، مقاله سپس با تمرکز بر کهن الگوی سایه به بررسی تطبیقی بخشی از دو حماسه بیوولف و گیلگمش می پردازد. در پایان نیز کهن الگوی سفر قهرمان به عنوان نمونه ای از کهن الگوهای ساختاری به اختصار مورد بحث و نقد قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، مکتب فرانسوی، مکتب آمریکایی، نقد کهن الگویی، بیوولف، گیلگمش، کهن الگوی سایه، کهن الگوی سفر قهرمان
  • بهجت سادات حجازی، بهجت سادات حجازی صفحه 105
    پیشینه تاریخی پلورالیزم یا کثرت گرایی به زمان سوفسطائیان می رسد.درعصر حاضر جان هیک در حوزه مقایسه آیین مسیحیت با سایر ادیان نوعی پلورالیزم دینی را مطرح می کند. وپژوهشگران وصاحب نظران هر کدام به تفحص و تبیین این موضوع از زوایای متفاوتی پرداخته اند. حاصل کلام ایشان را البته با تفاوت هایی، در متون عرفانی نیز به نوعی می توان مشاهده کرد. از جمله پرسش های مهم در این راستا، این است که آیین اسلام با کدام نوع پلورالیزم سازگاری دارد؟ استدلال های کثرت گرایان وانگیزه اصلی ایشان از پذیرفتن پلورالیزم دینی چیست؟ آیا تسامح وتساهل نوعی پلورالیزم رفتاری و اجتماعی است؟
    نگارنده در این جستار به تحلیل این اندیشه در کتاب آسمانی قرآن و سروده های مولانا مبادرت می ورزد. زیرا مثنوی به لحاظ جامعیتی که نسبت به سایر متون عرفانی دارد؛ بهتر به شرح مبسوط وصحیح این موضوع ورفع سوء تعبیرها می پردازد. همچنین نقدی بر اندیشه بعضی صاحب نظران در این خصوص دارد.
    کلیدواژگان: کلید واژه: پلورالیزم، مولانا، جان هیک، تسامح وتساهل
  • دینا آریانا، حمیدرضا شعیری صفحه 161
    مقاله حاضر براساس گفتمان کتاب چهل نامه ی کوتاه به همسرم، از نادر ابراهیمی با رویکرد نشانه- معنا شناسی نگاشته شده است. چنین رویکردی با نشانه ها به صورت منفرد سروکار ندارد، بلکه هر نشانه در تعامل با مجموعه ای از نشانه ها قرار گرفته و این تعامل جریان معناسازی گفتمان را رقم می زند. موضع اصلی در این نگرش این است که نشانه و معنا هیچ کدام به تنهایی کارآیی ندارند. همان گونه که نشانه به حضور معنا هویت می بخشد، معنا نیز حضور نشانه را تقویت می کند. نکته مهم این است که نشانه ها در فرآیندی تعاملی به معناآفرینی منجر می شوند. نظام های گفتمانی که چنین نشانه هایی را در خود می پرورانند پویا و دارای معناهایی از پیش تعیین نشده هستند. تداوم معنا در این گفتمان ها تابع چه کارکردهایی است؟ اعتقاد ما بر این است که تداوم معنا در چهل نامه ی به همسرم تابع کارکردهای حافظه ای، واسطه ای و جسمانه ای است. اما این کارکردها همواره از ویژگی هایی تنشی، عاطفی زیبایی شناختی و نمودی برخوردارند. نقش این ویژگی ها در تداوم معنا چیست؟ هدف اصلی این پژوهش بررسی کارکردهای نشانه- معنایی است که سبب تداوم معنا در گفتمان مورد نظر می گردند. همچنین این پژوهش نشان خواهد داد که مطالعه معنا بدون در نظر گرفتن همه ابعاد گفتمانی که جریان معناسازی در آنها شکل می گیرد، غیرممکن خواهد بود.
    کلیدواژگان: تداوم معنا، نشانه - معنا شناسی گفتمانی، چهل نامه ی کوتاه به همسرم، کارکرد حسی - ادراکی
  • شهرزاد نیازی صفحه 187
    داستان از قالب های کهن ادبیات است که در میان ملتها تاریخچه ای دیرینه دارد. هند نیز در میان ملل مشرق زمین سرزمین پر راز و رمزی است که شاهکارهای متعدد داستانی آن از جمله«مهابهاراتا و رامایانا» دارای اهمیت است. «نل و دمن» قسمتی از این اثر داستانی است که به دست فیضی دکنی ملک الشعرای دربار اکبر شاه در قرن دهم (ه) از سانسکریت به فارسی ترجمه شد و سپس توسط این شاعر به نظم فارسی درآمد.
    در این پژوهش کوشش شده است داستان «نل و دمن» بر اساس عناصر تشکیل دهنده یک داستان نظیر: طرح، شخصیت، زاویه دید و غیره تحلیل ساختاری گردد.نتیجه به دست آمده این است که داستان مورد نظر به شکل ابتدایی و ساده، همه عناصر داستان امروز را دارد اما از پیچیدگی این گونه داستانها بی بهره است.
    کلیدواژگان: منظومه عاشقانه، قرن یازدهم، عناصر داستان
  • صفحه 219
    نقد ادبی به دلیل وجود محدودیت هایی قادر به اتصال جهان متن به جهان خواننده و بررسی همه زوایای یک متن داستانی نیست، بدین منظور نیاز به نظریه ای است که هم از دیدگاه علمی و هم از دیدگاه خلاقیت ادبی بتواند وارد فضای متن شود که نظریه ی جهان های متن در شعرشناسی شناختی این امکان را ایجاد می کند. برای ارزیابی این نظریه، در این مقاله به تحلیل داستان های بیژن نجدی در مجموعه ی “یوزپلنگانی که با من دویده اند”، با توجه به لایه های مختلف جهان های متن می پردازیم.
    در نظریه ی جهان متن سه لایه وجود دارد که عبارت اند از: جهان گفتمان، جهان متن و جهان زیرشمول. نجدی در آثار خود، با ایجاد عناصر مشترک در همه ی داستان ها جهان گفتمانی منسجمی برای مجموعه داستان خود ایجاد می کند و بدین سان داستان های مجزا را به صورتی نامرئی به هم مرتبط می کند. در نظریه جهان متن، فقط آن اطلاعاتی که بافت لازم را شکل می دهد، به کار می رود و دو لایه ی متفاوت به نام عناصر جهان ساز و گزاره های نقش گستر به شکل گیری متن کمک می کنند که زمان، مکان، شخصیت و اشیاء در داستان در لایه ی اول و نوع متن، نوع اسناد، کارکرد و کارگفت ها در لایه ی دوم متن شکل می گیرند. نکته حائز اهمیت در این نظریه، با توجه به مطالعه ی آثار نجدی، این است که هر جهان، می تواند جهان های دیگری را در خود درونه گیری کند و به شکل گیری فضای داستانی با شگردهای مختلف روایی بینجامد. درواقع، جهان های زیر شمول به ساخت روایت داستانی با استفاده از دانش پیش زمینه ای و فعال سازی داستان های زیرساختی می انجامد که مشخصه ی اصلی آثار این نویسنده است.
|
  • Hossein Safi Pirloojeh, Maryam Sadat Fayyazi Page 51
    In the present article, after reviewing the classical typologies of focalization and considering discoursal markers of focalization identified by traditional narratologists, we will turn our attention to a kind of focalization which entails hypothesizing about what might have been perceived/conceived through a perspective never adopted by the focalizer; thus “hypothetical focalization”. For this kind of focalization to be described (ahead of any explanation), we need to apply some linguistic and philosophical insights gained either after, or out of, the ensemble of conventional narratology. The ideas specifically at issue here will be those first developed within the frameworks of the possible-worlds and intensional semantics. The due conceptual framework will serve to spotlight the intensional aspects (or the sense) of narrative well beyond the structural narratologists’ and logical semanticists’ formal accounts. Therefore, the present study not only will specify the most usual modes of verbal focalization in a number of Persian extracts, but will also examine some lesser known semantic dimensions of narrative discourse, drawing on those virtual aspects of focalization inherently refraining from the logical or formal investigations pertinent to structural narratology.
  • Maryam Soltan Beyad Page 79
    Focusing on the linguistic and national diversities, the French school of comparative literature has mainly attempted to trace the footprints of the literature of one country in that of another mostly in a historical context. The rival American school, on the other hand, has raised new questions in this field and extended the scope of research to subsume other domains of scholarly endeavors. The present paper first intends to briefly examine the limitations of the French school. It then proceeds to show how the archetypal approach of literary criticism and the American school of comparative literature can be employed to bear fruitful results in the field of comparative studies. Such interdisciplinary approaches can make up for the possible shortcomings of the individual modes of study and make much of the potentials that the concept of archetype can offer for this purpose. The study then singles out the Shadow archetype and makes a comparative study of the concept in two epic works, i.e. Beowulf and Gilgamesh. It finally picks out a structural archetype—hero’s journey-- as an example, to briefly discuss and evaluate such models.
  • Behjatosadat Hejazi, Behjatosadat Hejazi Page 105
    The historic record of pluralism is related to sophastaeyan period. In the present, Jhon Hic discuss a kind of religious pluralism in the extent of christiaity religion with other religions. Reseachers and benefactors everyone, have practiced to disquisition and realization this subject of subject of different sights. We can to see their result of article indeed with different in mystic texts. Among important questions in this way is,”which one of pluralism is consistency with Islam?” What is the logic of pluralists and their original stimulus of accept religious pluralism? Is the neglect or leniency a kind of behavery and public pluralism? The writer in this article practice to analysis this view in the Quran and Mollana’s poetries. Because Mathnavi in comparison with other texts, and practice to spacious legend and right and resolve inverts about this subject, have universality.Writer this article critic thought a few of benefactors a bout pluralism.
  • Dina Aryana Page 161
    This study is based on discourse of Chehel Nameye Kutah Be Hamsaram [Forty Short Letters to my Wife], by Nader Ebrahimi according to semiotics. In this thought, the relation between sign and meaning are considered together. Neither the sign nor the meaning can be effective. Therefore, both meaning and sign are pale without eachother. In this research, we are not just dealt with a single sign, but with the interaction of signs in a systematic way for continuityof signification. So the discourse system of this work is dynamic rather than static. We have considered the survey of continuity of signification in this research. According to the hypothesis the continuity of meaning depends on the memorial, intervening, and the corpus procedures of the sign.. The results show that continuity of signification most of all depends on the perceptive structure, after that the tensive, emotional, cultural and aesthetics procedures are the effective factors.
  • Niyazi Page 187
    Story is one of the ancient forms of literature which has an old history among the nations. India among the eastern nations is also a mystical land whose numerous narrative masterpieces such as Mehabeharata and Ramayana are of importance. Nal and Daman is an episode of this narrative work which was translated from Sanskrit to Persian by Feizi Dakani, Malek-Al- Shoara of the court of the king Akbar in tenth century and then it was rendered in verse by him! Translation of various Indian stories to Persian in king Akbar period until the extinction of the rule of Teimourian predominantly influenced the Persian story-telling in the interim between the tenth to twelfth century. The present study represents an attempt to structurally analyze the Nal and Daman story based on the constituents of a story such as plot, character, point of view and so on. The achieved result is that the mentioned story simply has all the constituent elements of the modern story but it lacks the complexity of these kinds of stories.