فهرست مطالب

نقد ادبی - پیاپی 34 (تابستان 1395)

فصلنامه نقد ادبی
پیاپی 34 (تابستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/06/31
  • تعداد عناوین: 8
|
  • نظری
  • علیرضا محمدی کله سر* صفحات 1-20
    فرضیه سازی یکی از مراحل مهم تحقیق خوانده شده است ولی به نظر می رسد در مطالعات ادبی نقش چندانی در فرایند تحقیق ندارد. در مقاله حاضر با بررسی جایگاه و مفهوم فرضیه، این سوالات به بحث گذاشته شده است که مشکل فرضیه-پردازی در مطالعات ادبی چیست؟ چه رابطه ای میان نظریه ادبی و فرضیه برقرار است؟ و تحت چه شرایطی می توان نوعی از فرضیه را برای این مطالعات تصور کرد؟ به نظر می رسد عینی نبودن مسائل ادبی از مهم ترین عوامل ناکارآمدی فرضیه در این مطالعات است. همچنین تفاوتی روش شناختی میان مفهوم نظریه ادبی و نظریه در روش های تجربی موجب شده تا فرضیه های ادبی فاقد ویژگی هایی همچون آزمون پذیری باشد. به عبارت دیگر ابتناء پژوهش و نظریه ادبی بر خوانش متن، فرضیه پردازی را کاری بی فایده و گاه غیرممکن کرده است. تکیه بر خوانش موجب می شود تا مطالعات ادبی با دوری از عینیت در پی یافته هایی ذهنی باشند که رد و پذیرش فرضیه را ناممکن می سازند. کارآمدی فرضیه در مطالعات تجربی ادبیات می تواند موید این ویژگی مهم باشد. در پایان نیز پیشنهادی برای معرفی فرضیه هایی منطبق بر ویژگی های روش-شناختی مطالعات ادبی ارائه شده است.
    کلیدواژگان: فرضیه، روش شناسی مطالعات ادبی، متن، تفسیر، نظریه
  • نقد عملی
  • سمیرا بامشکی* صفحات 21-40
    پیرنگ برخی از روایت ها به گونه ای خلاف عادت طرح ریزی شده است به طوری که مجموع چند حالت متضاد و گاه متناقض همزمان ارائه می شود. فهم و معنادار کردن این نوع روایات براساس هستی شناسی کلاسیک که اکثر ما خوانندگان با آن خو گرفته ایم ممکن نیست؛ بلکه نیازمند هستی شناسی دیگری همچون هستی شناسی کوانتومی است. چراکه در تفسیر «چندجهانی» مکانیک کوانتوم به فعلیت رسیدن «همه احتمالات» و جمع شدن حالت های متضاد ممکن است. بنابراین این مقاله یک پژوهش بینارشته ای است با هدف بررسی انواع روایات به اصطلاح «چندجهانی» براساس مبانی مطرح در مکانیک کوانتوم. پرسش این پژوهش تبیین ارتباط میان مفهوم جهان های موازی در فیزیک و معنی شناسی روایت است یا به عبارتی، پاسخ به این پرسش که ایده جهان های موازی چه نقشی در معنی شناسی روایت دارد؟ نتایج به دست آمده نشان می دهد که روایات چندجهانی خواننده را به تفکر عمیق تر درباره ذات مکان، زمان، هویت، حافظه، به چالش کشیدن مرز میان امر واقعی و خیالی و مسایلی از این قبیل فرامی خواند.
    کلیدواژگان: معنی شناسی روایت، جهان های موازی، مکانیک کوانتوم، روایات چندجهانی
  • عباس واعظ زاده* صفحات 41-61
    داستان عاشقانه یکی از انواع ادبی دیرینه و پرطرفدار ادب فارسی است. هدف این مقاله بازشناخت این نوع ادبی کهن و محبوب است. برای این منظور از ریخت شناسی، که یکی از ابزارهای دانش گونه شناسی در شناخت انواع ادبی روایی است، بهره گرفته شده است. در این مقاله با ریخت شناسی بیست و دو منظومه عاشقانه به عنوان شکل غالب و مقبول داستان عاشقانه در ادبیات فارسی به شناسایی خویشکاری ها، شخصیت ها، الگوی روایی و طبقه بندی داستان های عاشقانه پرداخته ایم و نهایتا داستان عاشقانه را به مثابه یک گونه ادبی فارسی، روایتی دارای یک صحنه آغازین و بیست و دو خویشکاری دانسته ایم که پنج شخصیت اصلی در آن ایفای نقش می کنند و از یک الگوی تقریبا واحد روایی پیروی می کند. این گونه ادبی با توجه به دو معیار حضور/ عدم حضور خویشکاری «رفع مانع» و شیوه پایان-بندی (فرایند خویشکاری های پایانی)، دارای سه الگوی روایی فرعی یا سه زیرگونه داستان عاشقانه مادی، داستان عاشقانه معنوی و داستان عاشقانه مادی- معنوی است.
    کلیدواژگان: داستان عاشقانه، منظومه عاشقانه، ریخت شناسی، گونه شناسی، نوع ادبی
  • عبدالله آلبوغبیش* صفحات 61-80
    بینامتنیت نظریه تطوریافته چندآوایی میخائیل باختین است که براساس آن، متون ادبی گذشته و حال، با همدیگر در گفت وگو هستند و هیچ متنی خودبسنده و تهی از متنهای پیش از خود نیست. ویژگی میان متنی در آثار هنری و متون ادبی باعث می شود تا استقلال این آثار به چالش گرفته شود و در مراتب بعد، مرزهای استقلال یافتگی شان از میان برداشته شود. پژوهش حاضر با تکیه بر این اندیشه، داستان کوتاه «میرزا یونس» از مجموعه داستان «آینه و سه داستان دیگر» سیروس شمیسا را کاویده است. نگارنده بر آن است که تزلزل و تعلیق مرزها میان متون ادبی، افزون بر آنکه نمودی از ویژگی دوران پسامدرنیستی است، هدفمند هم هست و در ساحت داستانی، می تواند عنصری تحکیم بخش برای سویه هستی شناسانه فضای تخیلی باشد و از رهگذر آن، متن وارگی تاریخ / واقعیت تحقق می پذیرد. براین اساس، بینامتن های متعدد در یک متن می توانند بستری فراهم آورند که تجربه های زیسته و نازیسته به گونه ای درهم تنیده شوند که اساسا تشخیص حدود و ثغور آنها امری دشوار گردد. نگارنده پژوهش همچنین بر آن است که متون ادبی صرفا با متونی مکتوب در گفت وگو نیستند بلکه قلمرو معنایی واژه «متن» گستردگی بیشتری می یابد و سویه های جدیدی را دربرمی گیرد. کمااینکه در سایه ورود دانش های گوناگون و ژانرهای مختلف به ساحت داستانی، اکنون باید از مفهوم «میان ژانر» سخن به میان آورد و داستان را زیرشاخه این مفهوم قرار داد.
    کلیدواژگان: بینامتنیت، هستی شناسی، تاریخ و تخیل، ژولیا کریستوا
  • عیسی امن خانی* صفحات 81-100
    مدتی است که کاربست نظریه های فلسفی/ادبی در ایران معمول گردیده، پژوهش های فراوانی بر اساس این نظریه ها انتشار یافته است؛ گسترش چنین پژوهش هایی دلایل متعددی مانند پیروزی تئوریک طرفداران کاربست نظریه ها بر سنت گرایان و... دارد. هرچند که نمی توان نوآوری برخی از این پژوهش ها را انکار کرد اما چشم پوشیدن بر ضعف ها وکاستی های چنین پژوهش هایی نیز پسندیده نیست. مقاله حاضر با نقد و بررسی پژوهش های شالوده شکنانه (یکی از نظریه هایی که با اقبال پژوهشگران مواجه شده است) به برخی از این کاستی ها اشاره خواهد کرد. ضعف و کاستی های پژوهش های شالوده شکنانه را (حداقل) می توان در ذیل سه عنوان قرار داد: الف: لغزش در درک مفاهیم شالوده شکنی (به عنوان نمونه برخی از تقابل های این پژوهش ها، تقابل های دریدایی و شالوده شکنانه نیستند و یا اینکه در برخی از آنها به عناصر برون متنی چون طبقه، تحصیلات و... توجه شده است حال آنکه از نظر دریدا و شالوده شکنان چیزی بیرون از متن وجود ندارد) ب: تقلیل و ساده سازی مفاهیم دریدایی مانند تقلیل مفهوم راز به عرفان پ: خلط شالوده شکنی با هرمنوتیک.
    کلیدواژگان: نظریه های ادبی، شالوده شکنی، تقابل، متن، هرمنوتیک
  • نقد کتاب
  • فاطمه شه کلاهی* صفحات 100-120
    معرفی کتاب کتاب همگامی ادبیات و نقاشی قاجار به قلم علی محمدی اردکانی با تاکید و توجه بر فاصله تاریخی(1210-1264ق) نوشته شده است. این دوران -که تقریبا نیمه نخست قاجار را شامل می شود- با حکومت آقا محمدخان(1210-1212ق)، فتحعلی شاه(1212-1250ق) و محمدشاه(1250-1264ق) مصادف بوده است. وضعیت فرهنگی و هنری این دوران نیز از یک طرف در ادامه جریان فرهنگی زندیه قرار دارد و از سویی دیگر مقدمه ای برای شکل گیری فرهنگ و هنر دوران ناصری و پس از آن محسوب می شود. همچنین نهضت ادبی بازگشت به عنوان شاخص ترین ساختار ادبی رایج در نیمه نخست قاجار شناخته می شود. این نکات کمابیش در تحقیقات مربوط به ادبیات و هنر دوران قاجار مطرح بوده است و محققان نظراتی در این باب ارائه کرده اند. مولف کتاب مذکور نیز با استناد بدین تحقیقات و توجه ویژه به نقاشی این دوران مسئله اصلی تحقیق خود را چنین استوار کرده است که در بحث های صورت گرفته پیرامون نقاشی نیمه نخست قاجار تاکنون نقش ادبیات مورد توجه قرار نگرفته است. ازاین رو این پژوهش به دنبال ادله هایی به منظور نشان دادن بسط و توسعه نمادهای ادبیات نهضت بازگشت در نقاشی نیمه نخست قاجار است. مولف پیکره انسان را به عنوان معیاری جهت بررسی تطابق و تعامل این دو حوزه قرار داده و از این طریق به مقایسه اجزاء و عناصر چهره و اندام انسان آرمانی در ادبیات قاجار با همان اجزاء و عناصر در نقاشی قاجار پرداخته است.
  • نقد مقاله
  • محسن شریفی صحی* صفحات 121-140
    نگارنده که طی مطالعات خود، اپیدمی دلبستگی و تعلق خاطر برخی اساتید و دانشجویان ادبیات را به گریماس و نظریه وی در باب الگوی کنش گر مشاهده کرده است، به نکاتی دست یافته که در این مجال عرض می کند. مهم ترین معیارهای تشخیص یک مقاله علمی و پژوهشی در وادی ادبیات، وجود نوآروی در موضوع، سخن جدید و ابداع روشی نوین در ارزیابی مسائل ادبی است. لیکن برای کسانی که دغدغه آفرینش اثری درخور و شایسته ندارند تا هم محققان را به کار آید و هم آبرویی به نویسنده افزاید، مقاله سازی بهترین راه کار است. مقالاتی که صرفا با معرفی یک نظریه و اجرای عملیات چسباندن متون شعر و نثر کلاسیک فارسی به نظریات مذکور ساخته می شوند، به وفور در نشریات علمی-پژوهشی چاپ می شوند و برخی داوران و ارباب نشر مقالات نیز که از کاروان غافلانند، به این امور عنایتی ندارند. نتیجه ارزیابی بیش از 20 مقاله که طی سال های 87 تا 92 با بهره گیری از نظریه گریماس قلمی شده اند و نویسندگان آن، متون شعر و نثر ادبیات فارسی را به بدترین وجهی در مسلخ این نظریه قربانی کرده اند، کج روی و رونویسی نویسندگانی است که به هر شیوه ای متوسل شده اند تا مقاله ای به چاپ برسانند.
    کلیدواژگان: گریماس، نظریه ادبی، سرقت ادبی
  • نقد عملی
  • محمود فتوحی رودمعجنی* صفحات 140-160
    واژه مضمون از کلیدواژه های اصلی فن شعر فارسی در عصر صفوی، بویژه قرن یازده و دوازده هجری است. این واژه که از میانه قرن دهم به یک اصطلاح فنی در هنر شعر فارسی بدل شده است مترادف «معنی، محتوا، مفهوم، منطوق، مقصود یا فحوا و لحن کلام» نیست. مساله این مقاله بازشناسی ماهیت مضمون به عنوان هنرسازه اصلی شعر نازک خیال (سبک هندی) در عهد صفوی است. مقاله می کوشد چیستی «مضمون» و سازوکار «مضمون بندی» را از دیدگاه شاعران و تذکره نویسان آن دوره بازشناسد. برای این منظور از نخستین کاربردهای اصطلاح مضمون در مقام یک ویژه واژه فنی شعر را از پایان قرن دهم تا کاربردهای فنی آن در پایان قرن دوازدهم رصد کرده و 9 ویژگی مضمون را که در سخن شاعران و منتقدان آن دو قرن آمده شناسایی نموده و تعریفی از مضمون ارائه کرده است. همچنین بر اساس سه فعل پر کاربرد در آن دوره (یافتن، رساندن، بستن) سه فرایند مضمون آفرینی شاعران را از هم متمایز ساخته است. و به روند رو به پیچیدگی صناعت مضمون از صائب تبریزی تا ناصر علی سرهندی در پایان قرن دوازدهم اشاره کرده است.
    کلیدواژگان: سبک هندی، شعر عصر صفوی، فن شعر، مضمون
|
  • Alireza Mohamadi* Pages 1-20
    One of the steps of a research is hypothesizing that have been argued about its necessity and method in humanities. With investigating literary studies, it may be said that hypotheses haven’t any function in the research process. Critiquing the position and concept of hypotheses in literary researches, in this paper, we trace answers to these questions: why don’t hypotheses have any function in solving literary problems? Can we define a type of the hypotheses for these studies? There is a methodological difference between the concept of literary theory and theory in empirical methods. This different cause hypothesis in literary researches to lacks some properties such as Testability. In other words, due to dependence of literary researches and theories on reading, hypothesizing in literary studies is a useless and, sometimes, impossible task. Considering the implicit hypotheses instead of explicit and conventional one, maybe, we can produce a difference treatment of hypotheses for literary studies. Implicit hypotheses are not presented in the shape of a sentence, relate to step of text selecting and knot at the whole of research process.
    Keywords: hypothesis, methodology of literary researches, text, interpretation, theory
  • Samira Bameshki* Pages 21-40
    The plot of some narratives is structured unexpectedly and abnormally so that the sums of paradoxical and opposite moods or attitudes are rendered at the same time. Conceptualizing of these kinds of narratives on the basis of classic cosmology which is our habitual and intuitive belief is not possible, but another cosmology such as quantum cosmology is in need. We may have to rationalize the text through the idea of plural realities, because according to multiverse interpretation of quantum cosmology all possibilities will be actualized and gathering of all opposite states are possible. Therefore, this essay is an interdisciplinary research in order to analysis of the kinds of “multiverse narratives”. The major question of this article is exposition of relationship between the notion of parallel universes in physics and narrative semantics. On the other hand, the article’s purpose is to answer to this question that what is the function of parallel worlds’ idea in narrative semantics? As a result, it is illustrated that various sorts of multiverse narratives invites the reader to reflect on the nature of space, time, identity, memory and challenging of boundary between actual and virtual world.
    Keywords: narrative semantics, parallel universes, quantum mechanics, multiverse narratives
  • Abbas Vaezzade* Pages 41-61
    Love story is one of the ancient and popular genres of Persian literature. The purpose of this article is to explore the genre. For this purpose, the morphology, which is one of the tools of Typology to identify the genres of narrative literature, has been used. In this article, twenty-two amorous verses – as the dominant and popular form of love story in Persian literature - to identify functions, characters, and narrative patterns of love stories and Typology of them, have been investigated and finally Persian love story as a literary genre, narrative has an opening scene and twenty-two functions that five main characters in the play and a single narrative pattern, have been defined. This genre according to two criteria: the presence/ absence of "resolves an obstacle" function and the final functions, has three sub-narrative patterns or three sub-genres of material love story, spiritual love story and material-spiritual love story.
    Keywords: Love story, Amorous verses, morphology, Typology, Genre
  • Abdolah Alboghbish* Pages 61-80
    Intertextuality is Mikhail Bakhtin’s evolved polyphonic theory on the basis of which the literary texts of past and present are in dialogue with each other, and no text is self-sufficient and devoid of its earlier texts. The intertextual feature of artworks and literary texts challenges their independence, and in a much later, makes the boundaries of their independence get unstable and removed. Relying on this idea, the present study has analyzed the short story of “Mirza Yunos” from the short story series of “Ayne va se dastane digar (The mirror and three other stories)” by Sirus Shamisa. I believe that, in addition to being a manifestation of the characteristics of postmodern era, the instability and suspension of boundaries among literary texts are targeted too, and can be a consolidating element for the ontological aspect of fictional atmosphere in the fiction realm, through which the textuality of history/reality is realized. This study shows that the various inter-texts in a text can make it possible for the existing and non-existing experiences to be interwoven in a way that recognizing their limits becomes basically difficult. I also argue that literary texts are not just in dialogue with written texts, but the semantic and conceptual scope of the word “text” becomes wider and includes various and new aspects. In fact, since various knowledge and genres enter the fiction realm, one should speak of “inter-genre” concept and think of the fiction as its subcategory.
    Keywords: Intertextuality, Ontology, History, Fiction, Julia Kristeva
  • Issa Amankhani* Pages 81-100
    Application of philosophical / literarytheorieshas been customary after a short period of time and a lot of studies on these theories have been published; becoming customary such studiescanhave several reasons such as theoretical victory of fans of the application of theory on the traditionalists.Although some of the innovation of these studies cannot be denied, ignoring the weaknesses and shortcomings of such studiesare not acceptable.The aim of the present article is to review and study application studies of deconstruction (one of the theories that have been of interest to researchers) to some of these shortcomings. Weaknesses and shortcomings of the studies of deconstruction (at least) can be placed under three headings: A- slip on understanding the concepts of deconstruction(for example, some of the contrasts of these studies are not the contrasts of Derrida and deconstructionor that external elements such as text, class, education, etc. are considered in some of them while according to Derrida and the deconstructionists, there is no something out of the text; B- reduction and simplification of concepts of Derrida such as reduction of sense of mystery to mysticism and C- providing non-deconstructionist interpretations of stories.
    Keywords: literary theories, deconstruction, contrast, text, hermenotic
  • Fatemeh Shahkolahi* Pages 100-120
  • Mohsen Sharifi Sahi* Pages 121-140
    Author during his studies, because some teachers and students of literature epidemic attached to Grymas and his theory of KnshGr observed pattern has reached the point where it passes over the field. The most important criteria for the diagnosis of a scientific article in the realm of literature exists on the subject Nvarvy, new words and invented new method for analyzing literary issues. But for those that do not concern the creation of decent work will be useful to both researchers and honor the author adds, the article is the best RahKar. It matters not Enaiati. The result of the evaluation of more than 20 papers in 87 to 92 years with the idea Grymas BhrhGyry AA ShdhAnd_ and most authors, literature, poetry and prose, the worst aspect of the glory of Persian literature at the altar of sacrifice theory Krdh And_ KjRvy, duplication, fraud and display ByDanshy GhmAngyz Nvrsydgany who have been trying to build a resort ShyvhAy DashthAnd article.
    Keywords: grimas