فهرست مطالب

نقد ادبی - پیاپی 35 (پاییز 1395)

فصلنامه نقد ادبی
پیاپی 35 (پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/11/13
  • تعداد عناوین: 7
|
  • نقد عملی
  • سید مظهر ابراهیمی، سید احمد پارسا صفحات 7-57
    عنوان این مقاله «ریخت شناسی قصه های پریان در زبان کردی» است. تعیین ساختار این قصه ها، تعیین میزان تفاوت ها و اشتراکات ساختاری آن ها با پژوهش ولادیمیر پراپ و کمک به شناخت بهتر قصه ها در دیگر زبان های ایرانی، از اهداف آن است . روش پژوهش، توصیفی است و داده ها به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده و بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ در ریخت شناسی قصه های پریان، تجزیه و تحلیل شده است. پس از بررسی ساختاری 155 قصه، سی و یک خویشکاری، هفت حوزه عملیات، نه گونه وضعیت آغازین و هجده نوع ترکیب حرکتی تعیین شد. نتیجه، نشان می دهد که الگوی پراپ، بر قصه های پریان در زبان کردی کاملا منطبق است و ساختار نهایی آن ها محدود به همان سی و یک خویشکاری پیشنهادی وی می باشد. آنچه قصه های پریان در زبان کردی را از نمونه های مشابه تحت بررسی پراپ متفاوت می سازد، شیوه های مختلف شکل گیری برخی از خویشکاری هاست که البته این اختلافات، ساختار جدید و متفاوتی را به وجود نمی آورد.
    کلیدواژگان: ریخت شناسی، قصه پریان، قصه های کردی، ولادیمیر پراپ
  • نظری
  • هاشم صادقی محسن آباد، هاشم صادقی محسن آباد صفحات 53-70
    هدف این پژوهش، بررسی شیوه ها و تمهیدات واقعی نمایی در نخستین رمان های فارسی است. به این منظور، شگردهای مختلف واقعی نمایی از رمان های نگاشته شده در فاصله سال های 1300 تا 1320ش. استخراج و دسته بندی شده اند. سپس، دلایل استفاده از این شگردها و نسبت آن با پیش انگاره های گونه ادبی رمان و مسائل اجتماعی زمان نگارش آثار واکاوی شده است. نویسندگان این دوره، واقعیت رویدادهای داستان را با استفاده از شگردهای روایی اعتباربخش، ضمانت نموده اند و گاه نیز، به صورت مستقیم، دیدگاه هایی در باب نسبت محتوای رمان با واقعیت، طرح نموده و رخدادهای رمان را بازگفت واقعیت عینی دانسته اند. اصرار بر واقعی نمایاندن رویدادهای داستان ریشه در نوپایی ژانر رمان، اعتقاد به کارکرد آموزشی ادبیات، پیش داوری های منفی در باب این گونه ادبی و مواضع ستیزگرانه روشنفکران در قبال آن دارد.
    اصرار بر واقعی نمایاندن رویدادهای داستان ریشه در نوپایی ژانر رمان، اعتقاد به کارکرد آموزشی ادبیات، پیش داوری های منفی در باب این گونه ادبی و مواضع ستیزگرانه روشنفکران در قبال آن دارد.
    کلیدواژگان: رمان فارسی، واقعی نمایی، واقعیت، واقع گرایی
  • نقد عملی
  • آرش پوراکبر صفحات 71-99
    رسائل سعدی، به شش نوشتار مجزا اطلاق می شود که معمولا در کلیات شیخ به چاپ می رسند و همگی به نثر نوشته شده اند. از زمان اولین تلاشها برای چاپ نسخه مصحح علمی کلیات سعدی، پرسش از انتساب این رسائل موضوعی مهم بوده است. محققان مختلف نیز به سهم خود به این موضوع پرداخته و پاسخ هایی به آن ارائه کرده اند. در این مقاله قصد بر اینست که با استفاده از روش های سبک سنجی و انتساب تالیف، مبتنی بر تحلیلی کمی، با مقایسه این رسائل و گلستان، پاسخی برای پرسش انتساب این رسائل ارائه کنیم. در این مقاله، با استفاده از دو نوع تحلیل مبتنی بر دو شاخص متفاوت، تلاش شده تا پاسخی دقیق به مساله ارائه شود. روش اول استفاده از منحنی های خصیصه نمای مندنهال است. روش دوم استفاده از الگوئی برای توصیف کمی شاخص تکرار واژگان در متن است. نتیجه حاصل به طورکلی با حدس فروغی درباره انتساب این رسائل هماهنگ است. سه رساله (نصیحه الملوک، عقل و عشق، و انکیانو) به قلم خود سعدی هستند. تقریرات ثلاثه و در تقریر دیباچه حتما نوشته فرد دیگری هستند. مجالس نیز، اگرچه به قلم سعدی نیستند، اما احتمال اینکه سخنان شفاهی وی بر منبر باشند زیاد است.
    کلیدواژگان: رسائل سعدی، سبکسنجی، انتساب تالیف، منحنی مندنهال، تکرار واژگان
  • نغمه دادور صفحات 101-117
    در آفاق پژوهش های ادبی فهرست های کتابشناسی و مقاله شناسی بسیاری وجود دارد که به دو صورت اجمالی و توصیفی فراهم آورده شده است. گونه اول تنها به ذکر اطلاعات کتابشناختی مقالات و کتاب ها پرداخته و نوع دوم خلاصه ای از محتوای اثر را نیز ذکر می نماید. در دهه اخیر و با انتشار کتاب فرهنگ سعدی پژوهی ژانر تازه ای از کتابنامه های ادبی شکل گرفت که جز ذکر خلاصه محتوای کتاب ها و مقالات، به داوری آنها نیز می پرداخت.
    به زعم نگارنده امروزه پژوهشگران ادبی نیازمند گونه ای تازه از کتابنامه های ادبی هستند. چراکه اکنون با مراجعه به فهرست های دیجیتالی کتابخانه ای و سایت های نمایه ساز می توان به اطلاعات اجمالی و توصیفی خوبی در باب کتابها و مقالات دست یافت. همچنین به نظر می رسد کتابشناسی های دهه اخیر نیز به این دلیل که به تحلیل چرایی و چگونگی شکل گیری کتاب ها و مقالات درباره یک اثر ادبی و علل توجه و بی توجهی به آن در طول زمان نپرداخته، قابل نقد و بازنگری است.
    در جستار پیش رو ضمن ذکر پیشینه فهرست های کتابشناسی و کتابنامه های ادبی خواهیم گفت که چگونه می توان با بهره گیری از نظریه زیبایی شناسی دریافت، به گونه ای خواندنی تر از کتابنامه های ادبی دست یافت.
    کلیدواژگان: کتابنامه های توضیحی، کتابنامه های ادبی، زیبایی شناسی دریافت
  • فرشته رستمی صفحات 119-164
    این پژوهش، پنج جلد از داستان های «سیمین دانشور» را زمینه ی بررسی خود قرارداده و گونه های بیش متنیت، که روش تاثیرگذاری متون بر هم است را در آن ها کاویده است. آشکار است که در این راستا از دیدگاه های «ژرار ژنت» یاری گرفته شده است.
    در بررسی های انجام شده از بیش متنیت های به کار رفته در داستان ها می توان تقلید، اقتباس، فکاهه، بازنویسی و بازآفرینی را نام برد که کم ترین نمونه ی آن در فکاهه است و بیش ترین آن در بازنویسی ها یافته شده است. این نوشتار در جست وجوهای خود دریافته است که دانشور در روند داستان نویسی به «تقلید» و «تکرار» خود رسیده است. تکرارها در سه بخش موضوع، موقعیت و شخصیت ها بروز می یابند، هم چنین شخصیت های تکراری بیش ترین تقلید را از آن خود کرده اند. گردآوری داده ها به پشتیبانی فن کتابخانه ای و فیش برداری انجام شده و شخصیت های تکرار شده درجدول آماری ارائه گریده اند، سپس داده ها با روش «توصیفی- تحلیلی» سنجیده شده اند.
    کلیدواژگان: تکرارغیرخلاق، داستان، دانشور، بیش متنیت، ژنت
  • محسن صادقی صفحات 165-183
    در برخی حکایات و افسانه های عاشقانه، جفت جو در ابتدا به شکل جانور ظاهر می شود و پس از ازدواج، سیمای انسانی خود را باز می یابد. روایت های موسوم به حیوان – داماد در غرب از کیوید و پسیکه اثر آپولیس و در ایران از ازدواج ضحاک با خواهران جمشید تاثیر پذیرفته است. مطابق با اصل جابجایی اسطوره، بن مایه حیوان - داماد در دوره اسلامی با شرایط و خصوصیات مذهبی روزگار انطباق یافته و با تجلی در یکی از حکایت های صوفیانه، جایی برای یادآوری در ذهن آیندگان پیدا کرده است. این حکایت، در هزار حکایت صوفیانهآمده و موضوع محوری آن، ازدواج گرگ با دختر انسان است.
    در این مقاله، نخست سازه های این حکایت، با ماجرای ازدواج ضحاک با خواهران جمشید در شاهنامه فردوسی و برخی افسانه های ایرانی حیوان- داماد مورد سنجش و تطبیق قرار می گیرد. آن گاه، جنبه نمادین گرگ بررسی می شود. این حیوان، در اساطیر ایرانی، موجودی پرگزند و یکی از مظاهر شر و پلیدی است؛ ولی برعکس، نیای توتمی برخی همسایگان و دشمنان ایران قدیم به شمار می رود. بر پایه یافته های این پژوهش، ازدواج دختر انسان با گرگ نما در حکایت صوفیانه، با سنت برون همسری پیوند دارد.
    کلیدواژگان: اسطوره، پیکرگردانی، حیوان، داماد، شاهنامه فردوسی، گرگ
  • فرزاد کریمی صفحات 185-202
    ادبیات پسامدرن و به ویژه داستان پسامدرن محل چالش سال های اخیر نویسندگان، منتقدان و نظریه پردازان ادبی ایران بوده است. توجه این نظریه پردازن بیشتر بر شگردهای مربوط به این شیوه ی ادبی بوده و همین امر سوءتفاهم هایی را در تشخیص موضوع به وجود اورده است. با این توجه، بررسی مجموعه داستان گذرگاه بی پایانی، نوشته ی کاظم تینا تهرانی، به عنوان یکی از نخستین آثار داستانی پست مدرن ایران حائز اهمیت بسیار است. در این مقاله، نه شگردهای داستان نویسی پسامدرن، که مبانی انسان شناسی فلسفی پست مدرنیسم معیار بازشناسی و واکاوی آثار قرار گرفته است. بدین ترتیب ملاک تشخیص پسامدرنیسم ادبی در این مقاله توجه به شخصیت های داستانی، از منظر فنون شخصیت پردازی نیست. دیدگاه اتخاذشده مبتنی بر شیوه ها ی ساخت سوژه ی انسانی، چگونگی حضور «خود» در ساخت این سوژه، نقش «دیگری» در این نوع سوژه سازی و مسائلی از این دست است. بر این اساس باید گفت کاظم تینا در این مجموعه داستان توانسته است خصلت های انسان شناسانه ی پسامدرنیستی را با قالبی شکلی از داستان پست مدرن، به گونه ای موفق تلفیق کند؛ موفقیتی که پیش از آن در ادبیات داستانی ایران به دشواری قابل تشخیص است.
    کلیدواژگان: ادبیات داستانی پسامدرن، انسان شناسی فلسفی پست مدرنیسم، کاظم تینا تهرانی، گذرگاه بی پایانی
|
  • Seyed Mazhar Ebrahimi, Seyyed Ahmad Parsa Pages 7-57
    The topic of this study is "The Morphology of Fairy Tales in Kurdish Language". The purposes of the present study are to determine the structure of these tales and the scale of differences and commons comparison with Vladimir Propp's study and to know better about other Iranian languages. The way in which this study has been carried out is descriptive, the data has been gathered in library method and analysed based on Propp's pattern in morphology of fairy tales. After surveying the structure of 155 tales, there were determined thirty-one functions, seven domains of operations, nine types of prime situations and eighteen types of movement combinations. The result shows that Propp's patterns are the same as patterns in Kurdish language fairy tales and that their final structures are restricted to the same thirty-one functions offered by Propp. What differenciates fairy tales in Kurdish language from similar samples surveying by Propp is the different methods of forming some some of the functions, and certainly these differences do not supply new and different structures.
    Keywords: morphology, Fairy tales, Kurdish tales, Vladimir Propp
  • Arash Poorakbar Pages 71-99
    Rasā’el are the six prose pieces by Sa’dî which are usually published in his oeuvre. Since the first attempts to publish the scientific edition of his oeuvre, the question of these writing’s authorship was central to the topic. Different researchers have done some study on these six treatises and given some answers to the problem of their authorship attribution. It is meant in this dissertation, to quantitatively analyze the Rasā’el using stylometry and authorship attribution techniques and compare it with Golestān - the known work of Sa’dî. We have used two different techniques to do our analysis. The first technique used is characteristic curves proposed by Mendenhall. The second is a quantitative model to explain the repetition and distribution of vocabulary in each piece of writing. Ultimately, our answers fit with the Forughî’s guess about these writings. Three of these writings (Nasîhat ul muluk, Aql o eshq, and ankîyāno) are surely written by Sa’dî. Taqrîrāt-e salāse and dar taqrîr-e dîbāche are not written by Sa’dî. Majāles-e panjgāne’s author isn’t Sa’dî, but it is possible that the content is Sa’dî’s speeches for people.
    Keywords: Sadi's Rasael, Stylometry, Authorship Attribution, Mendenhall curves, vocabulary repetition
  • Naghmeh Dadvar Pages 101-117
    Bibliographies have ancient history. There are many bibliographies and articles list in the field of literary studies too. These works are generally provided in two forms: concise and descriptive. The first one just mentioned bibliographic information and the second includes brief summary of the book. In the last decade and with the publication of Farhang-e Saadi Pajouhi (Saadi Studies Encyclopedia) formed a new genre of literary bibliography. This new type in addition to the book summary included annotations about it.
    This type of bibliography can be criticized and revised first for value judgment about books and articles and second for ignore reasons and process of books and articles formation. Also, this type of bibliographies ignores this important subject that why a literary masterpiece is highly regarded in a historical period or not.
    In this article after mentioning a brief history of bibliographies and its necessity we will show how can used Aesthetic of Reception Theory to developed literary bibliographies.
    Keywords: Annotated bibliography, literary Bibliography, Aesthetic of Reception Theory
  • Fereshteh Rostami Pages 119-164
    This research deals with five stories written by Simin Daneshvar, and it tries to investigate various types of hypertexutality.Through this it becomes clear how texts influence each other. The applied framework of the study is Genette’s definition of hypertexuality.
    The investigated various types of hypertextuality in these five books include parody, adaptation, travesty, restatement and recreation; of these types , we have found, the rarest is travesty and the most common one is restatement. This research has found out that in the process of her writing Daneshvar parodies and repeats her own other books. This repetition reveals itself in the subject matter, the situation and the characters. Among the repetitions, characters are the most repeated ones.
    This is a descriptive, analytical library -based research and the data are presented through tables.
    Keywords: Non- Creative Repetitions, story, Daneshvar, hypertextuality, Genette
  • Mohsen Sadeghi Pages 165-183
    In some romantic stories and legends, the pair seeker initially appears as a beast and after marriage, will restore its human face. The stories of animal-groom in the West are influenced by Keivid and Psike by Apolis, and in Iran by Zahhak marriage to Jamshid’s sisters. In accordance with the principle of myth displacement, the base of animal-groom in the Islamic period of time has been adapted to the conditions and religious characteristics and has found a place to remind future generations in mind by expression in the Mystical stories. This story is included in the book of Hezar Hekayat-e Sufeyane and its central theme is the marriage of a wolf to a human girl.
    In this paper, initially the the structures of the story is assessed by the story of Zahhak’s marriage to Jamshid’s sisters in Shahnameh Ferdowsi and some Iranian legends of animal-groom. Then, the symbolic aspect of the wolf is checked. In Iranian mythology, this animal is harmful and one of the manifestations of evil, but on the contrary, it is the totemic ancestor of some neighbors and enemies of old Iran. According to the findings of this study, marriage of the human daughter to a werewolf in the mystical tale is linked with exogamy tradition.
    Keywords: myth, Transformation, animal, groom, Shahnameh Ferdowsi, wolf
  • Farzad Karimi Pages 185-202
    Postmodern Literature especially postmodern fiction has been a challenge among critics and theorists in recent years. Paying more attention to policies of this kind of literature style caused the misunderstanding in recognition the subject, do study the series of Gozargah e Bipayani written by Kazem Tina Tehrani as one of the first fiction works of Iranian postmodern story is noticeable. In this essay not the postmodern story writing policies but the postmodern philosophical anthropology basis has been recognized and analyzed. So the criterion of recognition the literal postmodern in this essay is not focus on the story characters from the technology point of view, but it is based on the styles of making humanity subject the way of presence of “self” in making the subject, the role of “the other” in this kind of subject making and same issues. As a result we should say Kazem Tina in his complex has mixed successfully the postmodern anthropological characteristics in its correct format from postmodern story, the success which is hardly recognizable in Iranian fiction literature.
    Keywords: Postmodern Literature_Postmodernism Philosophical Anthropology_Kazem Tina Tehrani_Gozargah e Bi Payani