فهرست مطالب

آمایش سرزمین - سال نهم شماره 2 (پاییز و زمستان 1396)

نشریه آمایش سرزمین
سال نهم شماره 2 (پاییز و زمستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/12/27
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقاله پژوهشی
  • تبیین موانع فراروی جابه جایی پایتخت در ایران با رویکردی آمایشی
    میرنجف موسوی *، مصطفی کیانی صفحات 189-218
    الگوی نظام حکومتی در ایران متمرکز است. از آنجا که در حکومت های متمرکز و تک ساخت، امنیت مرکزیت سیاسی (پایتخت) با امنیت کل نظام سیاسی (امنیت ملی) ارتباط مستقیمی دارد، جابه جایی پایتخت در ایران از دو منظر اهمیت ویژه ای پیدا می کند: اول سامان دهی شهر تهران و تعادل بخشی به نظام شهری و منطقه ای کشور و دوم حفظ امنیت سیاسی کشور. جابه جایی پایتخت افزون بر 220ساله ایران از تهران به نقطه ای دیگر ازجمله مباحثی است که همواره طی سال های اخیر بدان پرداخته شده است. اما به علل مختلف تاکنون اقدامی عملی در این خصوص صورت نگرفته است. از این رو هدف از نگارش این مقاله که با روش توصیفی – تحلیلی و پیمایشی نگاشته شده است، شناسایی موانع و چالش های اصلی فراروی جابه جایی پایتخت و ارائه راهبردهایی در جهت رفع این موانع است. در این راستا هفت مولفه اقتصادی، سیاسی، امنیتی، اجرایی، اجتماعی – فرهنگی، قانونی و طبیعی – اکولوژیکی در قالب 55 گویه انتخاب و توسط نخبگان دانشگاهی وزن دهی شد. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از مدل معادلات ساختاری، نتایج حاکی از آن است که عامل قانونی با ده گویه بیشترین تاثیرات مستقیم (89/0) و غیرمستقیم و موانع طبیعی – اکولوژیکی با میزان اثر 33/0 کمترین اثر را بر جابه جایی پایتخت گذاشته است. همچنین نتایج مدل تحلیل شبکه برای اولویت سنجی موانع نشان می دهد نظر کارشناسان، اولویت را به موانع اجرایی داده است که با وزن نهایی 218/0 و نرخ ناسازگاری 222/0 رتبه نخست را در اولویت بندی موانع کسب کرده است.
    کلیدواژگان: آمایش سرزمین، پایتخت، موانع جابه جایی پایتخت، مدل معادلات ساختاری، مدل تحلیل شبکه (ANP)
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • کاربرد مدل لوسیس (LUCIS) در مدل سازی تعارض تناسب اراضی با رویکرد آمایش سرزمین (مورد مطالعه: استان کهگیلویه و بویراحمد)
    مرتضی امیدی پور، نجمه نیسانی سامانی*، آرا تومانیان، حسنعلی فرجی سبکبار صفحات 219-243
    برنامه ریزان در تخصیص زمین به فعالیتی خاص همواره با یک سری تعارض های مکانی مواجه اند؛ بدان معنا که یک مکان ممکن است برای دو یا چند کاربرد هم زمان در اولویت استفاده قرار گیرد. در حال حاضر، در طرح های آمایش سرزمین، شناسایی اولویت های تخصیص زمین به صورت مجزا و بدون درنظرگرفتن نقش سایر کاربری ها مدل سازی می شود. همچنین تعارض های احتمالی تناسب زمین مبحثی است که از آن غفلت شده است. هدف پژوهش حاضر، معرفی و استفاده از مدل آمایشی لوسیس (LUCIS) به منظور شناسایی اولویت های تخصیص اراضی به همراه مدل سازی تعارض هاست. برای پیاده سازی مدل لوسیس با استفاده از زبان برنامه نویسی پایتون جعبه ابزاری در محیط نرم افزار ArcGIS توسعه داده شده که به واسطه آن با تعریف ورودی ها، وزن ها و اولویت های ذی نفعان، مدل سازی کاربری اراضی به صورت خودکار صورت گرفته است. درنهایت، اولویت ها و تعارض های عمده در رابطه با تخصیص اراضی در محدوده مورد مطالعه شناسایی شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد مدل لوسیس علاوه بر داشتن قابلیت های سایر مدل های تحلیل تناسب اراضی، به شکل مناسبی می تواند تعارض های موجود را مدل سازی کند. بنابراین پیشنهاد می شود در شرح خدمات طرح های آمایش سرزمین بخشی تحت عنوان «شناسایی تعارض های تناسب اراضی» تعریف شود.
    کلیدواژگان: آمایش سرزمین، تعارض تناسب زمین، کهگیلویه و بویراحمد، مدل لوسیس
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • ارزیابی کیفیت طرح های جامع شهری با رویکرد تلفیقی ISM و ANP (مورد مطالعه: طرح بازنگری در طرح جامع پولادشهر (مصوب 1390))
    مهدی حسینی دهاقانی، میثم بصیرت * صفحات 245-274
    ارزیابی کیفیت طرح ها به عنوان یکی از رویکردهای کانون توجه مدیران شهری و یکی از روش های موثر ارزیابی در حین اجرای طرح ها مطرح شده است. این اهمیت هم از لحاظ کمک به موفقیت اجرای طرح و هم برای ساختن طرح های بهتر در آینده، مورد توجه است. از این رو، این پژوهش «طرح بازنگری در طرح جامع پولادشهر (مصوب 1390)» را به عنوان نمونه مطالعاتی بررسی کرده است. بدین منظور، چارچوبی برای ارزیابی کیفیت طرح های توسعه شهری بر مبنای تلفیق دو روش مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) و فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) ساخته شده است. درواقع، پس از استخراج شاخص ها از مطالعات نظری، مدل ارتباطات شبکه ای بین شاخص ها با استفاده از روش مدل سازی ساختاری تفسیری ساخته می شود و خروجی آن به عنوان ورودی فرایند تحلیل شبکه ای، در فرایند ارزیابی قرار می گیرد. نتایج ارزیابی کیفیت مورد مطالعاتی نشان می دهد که این طرح امتیازی متوسط (6/4 از 9) را کسب می کند و به صورت دقیق تر، با دوگانگی در به کارگیری روش ها و مفاهیمی نظیر برنامه ریزی راهبردی، توسعه پایدار، جلب مشارکت مردم و چشم اندازسازی مواجه است؛ چراکه با وجود مطرح شدن این موضوعات در متن طرح، در فرایند تهیه طرح توجه چندانی به محتوای آنها نشده است.
    کلیدواژگان: ارزیابی طرح توسعه شهری، پولادشهر، کیفیت طرح، فرایند تحلیل شبکه ای (ANP)، مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM)
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • تاثیر متقابل ساختار فضایی و نظام جریان های موثر منطقه ای در البرز جنوبی
    آزاده عظیمی * صفحات 275-301
    یکی از مباحث بسیار مهم در مطالعات منطقه ای و آمایش سرزمین، از دیرباز تحلیل و بررسی تغییرات ساختار و ارتباط آن با تحولات جریان های شکل دهنده آن است. بدین ترتیب، در این مقاله سعی بر آن است تا تغییرات ساختار فضایی منطقه در پهنه البرز جنوبی مشتمل بر شش استان کشور با تاکید بر جریان مسافران جابه جاشده بررسی شود. در این مقاله به منظور پاسخ گویی به پرسش ها و دستیابی به اهداف ترسیم شده از روش تحقیق توصیفی و تحلیل بهره گرفته شده است. روش تحقیق مقاله از نظر هدف کاربردی و بنیادین و از منظر نوع در دسته مطالعات پس رویدادی قرار می گیرد. برای تحلیل و بررسی ساختار فضایی فعالیت و نظام سکونتگاهی در این مقاله شامل انواع آزمون ها در نرم افزار Arc GIS و آزمون های آماری تحلیلی نرم افزار UCINET و نرم افزار NET DRAW با هدف بررسی سازمان فضایی جریان ها استفاده شده است. بر اساس بررسی ها، الگوی ساختار فضایی جمعیت و فعالیت به عنوان یک کل هماهنگ در ارتباط نزدیک با تغییرات نظام جریان فضایی مسافران در دوره مورد مطالعه است و این مهم در گذر زمان به دلیل تغییرات در نقش پذیری فضا، گاها تصویر متفاوتی به نمایش گذاشته است.
    کلیدواژگان: البرز جنوبی، ساختار فضایی، جریان، مسافران جابه جاشده
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • توسعه چارچوب انگاشتی از فضاهای انحصاری در نواحی ساحلی پیراشهری: کرانه جنوبی دریای کاسپین از شهرستان ساری تا محمود آباد
    مائده هدایتی فرد، رضا خیرالدین * صفحات 303-332
    فشار نیروهای متنوع برای مکان گزینی و پیچیدگی فضای متاثر از منافع متضاد و متعارض، رویکردهای نوین مدیریت عمومی فضای ساحلی را با همکاری بخش خصوصی پشتیبانی می کند. این مسئله آغازی بود برای اختصاصی شدن فضاهای ساحلی. بازبینی نظریه ها و تجارب دیگر اجتماعات نشان از وجود چارچوبی از گفتمان های اصلی در ظهور فضاهای انحصاری ساحلی دارد که شامل سه گفتمان امنیت، مصرف و فرهنگ است. هدف از نوشتار حاضر، کشف گونه شناسانه فضاهای انحصاری در ناحیه مورد مطالعه و قیاس آن با گفتمان های جاری، به منظور توسعه چارچوب انگاشتی است. با استفاده از راهبرد موردکاوی و رویکرد روش شناسی کیفی، ضمن به کارگیری روش تحلیل اسنادی و فن کدگذاری برای تحلیل داده ها و فن تلفیقی برای ارزیابی اعتبار یافته ها، دو گونه انگاشتی از فضاهای انحصاری در این محدوده شناسایی شدند که شامل انحصاری شدن فضا با اتکا به قدرت سرمایه ای و قدرت سیاسی بوده است. ضمن قیاس یافته های تحلیل با چارچوب از پیش موجود جهانی، مشخص شد که در ناحیه مورد مطالعه، گفتمان های امنیت و فرهنگ در ظهور فضاهای انحصاری نقش ایفا نمی کنند. اما در گفتمان مصرف، نوع جدیدی از گفتمان مصرف انحصاری کالای عمومی شناسایی شده است که آن، انحصار دولتی-حکومتی فضاهای ساحلی است.
    کلیدواژگان: اجتماعات دروازه ای، ساحل دریای کاسپین، فضای انحصاری
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • ارزیابی آسیب پذیری مکانی زیرساخت های استان اردبیل با رویکرد پدافند غیرعامل
    افشار سیدین*، سعید امینی ورکی، حسین رستمی، محمدحسن یزدانی صفحات 333-362
    با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه و تهدیدات مستمر کشورهای همسایه و غیرهمسایه، متاسفانه پروژه ها و تاسیسات اقتصادی و زیربنایی بدون ملاحظات دفاعی و امنیتی به صورت هدفی عریان و تهدیدی دردسترس دشمن و هرگونه تهاجمی استقرار یافته است. تحقیق حاضر به روش کاربردی و توسعه ای با هدف مطالعه و بررسی آسیب پذیری مکانی زیرساخت های استان اردبیل از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از شیوه تحلیل شبکه ای (ANP) در محیط GIS به منظور پهنه بندی آسیب پذیری زیرساخت های استان اردبیل همراه با 27 شاخص تاثیرگذار در قالب 4 مولفه محیط فیزیکی، محیط زیستی بیولوژیکی، دسترسی و زیرساخت ها انجام پذیرفته است. نتایج به دست آمده از بررسی الگوهای پراکنش فضایی و پهنه بندی آسیب پذیری نشان می دهد که توزیع فضایی زیرساخت های استان اردبیل از نوع خوشه ای(نداشتن پراکندگی) است و از نظر آسیب پذیری 7 درصد از پهنه سرزمین در آسیب پذیری خیلی زیاد هستند که خود این پهنه ها متراکم ترین نقاط جمعیتی و زیرساختی را دارند. علت این مسئله وضعیت نامناسب شاخص های کالبدی و تمرکز نهادهای مدیریتی، صنعتی و نظامی در این مناطق از استان اردبیل است.
    کلیدواژگان: استان اردبیل، آسیب پذیری، پدافند غیرعامل، زیرساخت، GIS
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
  • امکانسنجی و سنجش برد سرمایه گذاری عرصه های گردشگری استان آذربایجان غربی
    علی اکبر تقیلو، احمد آفتاب*، ناصر سلطانی صفحات 363-388
    الگوهای نوین توسعه، بر مدار توسعه گردشگری و بهره گیری از تنوع های مکانی –فضایی استوار هستند. بنابراین، شناسایی ظرفیت ها و توانمندی های مختلف فضاهای جغرافیایی در کانون توجه برنامه ریزان توسعه برای جذب سرمایه و سرمایه گذاری قرار دارد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر امکان سنجی برد سرمایه گذاری عرصه های گردشگری با تاکید بر استان آذربایجان غربی است. نوع تحقیق، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی– تحلیلی است و برای تجزیه و تحلیل فضایی داده ها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی، GIS و شاخص تایل استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که از کل عرصه های گردشگری، حدود 45/12 درصد دارای برد سرمایه گذاری ملی و بین المللی و حدود 68/18 درصد دارای برد سرمایه گذاری ملی و محلی است. همچنین حدود 45/17 درصد از کل عرصه های گردشگری نیز نسبتا مناسب بوده و دارای برد محلی سرمایه گذاری است. همچنین از نظر کارشناسان، عوامل موثر در برد سرمایه گذاری منابع گردشگری اهمیت متفاوتی (شاخص تایل برابر با 55/0) دارند و عرصه هایی که با معیارهایی همچون شهر، زیرساخت ها و خدمات شهری همجوار هستند، برد بیشتری در مقایسه با سایر عرصه ها دارند.
    کلیدواژگان: آذربایجانغربی، پتانسیلهای گردشگری، سرمایهگذاری، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، GIS
    چکیده مشاهده متن مقاله پژوهشی/اصیل زبان: فارسی
|
  • Explaining the obstacles facing the movement of capital in Iran with a spatial planning approach
    Mirnajaf Mousavi *, Mostafa Kiani Pages 189-218
    Capital movement from Tehran to other cities has been among the issues for more than 220 years but nothing has been done for it due to some reasons. So the goal of this paper which is written by descriptive – analizing and survey method is to identify the main obstacles and the challenges of processing the capital and to present the strategies to remove the obstacles. So 7 element as Economic, political, security, executive, social-cultural, legal and natural-ecological elements are selectid in 55 items and are weighed by the academic elit people. Then after analizing the information and using the structural equations model the results show that the legal factor holding 10 items is the most direct (0.089) and indirect effective and the natural-ecological factor is the last effective (0.033) in moving the capital. Also the results of the network analyzing model for preference survey shows that the experts give priority to executive obstacles which hold final weigh 0.218 and compatibility rate 0.222 and stands at the first grade in the priority survey of the obstacles.
    Keywords: capital, obstacles in moving, land logistics, structural equations model, analyz network model (ANP)
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Application of LUCIS Model in Land Conflict Suitability Modelling with the Spatial Planning Approach (Case Study: Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province)
    Morteza Omidipoor, Najme Neysani Samani *, Ara Toomanian, Hasanali Faraji Sabokbar Pages 219-243
    Planners have always faced a set of spatial conflicts in the allocation of land to a particular activity; this implies that a land may be used for two or more parallel applications. Currently in spatial planning programs recognizing priorities in the land allocation process modeled independently without considering the role of other land-use, as well as potential land-use conflicts is an issue that has been ignored. The purpose of this study is to introduce and use the LUCIS model to identify land allocation priorities along with conflict modeling. To implement the model, using the Python programming language an ArcGIS toolbox has been developed. Due to the developed system, with the definition of inputs, weights and stakeholder priorities, land use modeling will be done automatically. Finally, priorities and also major conflicts in the study area have been identified. Results of this study show that, in addition to having the capabilities of other models in land suitability analysis, LUCIS can properly model existing conflicts. Therefore, it is recommended that a separate part under title "Identification of land suitability conflicts" specified in the descriptive setting of spatial planning programs.
    Keywords: Land-Use Conflict, LUCIS Model, Spatial Planning, Kohgiluyeh, Boyer-Ahmad
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Urban Plan Quality Evaluation Using an Integrated Approach of ISM and ANP; Case Study: Master Plan of Pooladshahr City (2012)
    Mehdi Hosseini Dehaghani, Meisam Basirat * Pages 245-274
    Plan quality evaluation has turned to a significant approach considered by the urban studies both in order to help the success in implementation of the plan and to make better plans. Thus, the current study evaluated the "Master Plan of Pooladshahr City" as the case study and used a framework for evaluation of quality of urban development plans based on the synthesis of Interpretive Structural Modeling (ISM) and Analytic Network Process (APN) methods. In fact, after extracting indicators of theoretical studies, the network connections between indexes built using ISM and its output puts as an input in the evaluation process of ANP. The most shortcomings of this plan can be considered as lack of public participation in plan preparation process, lack of use of scientific methods and local values in visioning, and adapting it with all the elements of the plan besides lack of indicators for monitoring the success. Although the efforts of the plan producers for inclusion of such concepts as sustainable development, urban competitiveness, public participation, etc. in a reasonable methodology which cannot be seen in the conventional service description of planning, has been significant, it has not been much considered by the plan itself.
    Keywords: Urban Development Plan Evaluation, Plan Quality, Pooladshahr City, Interpretive Structural Modeling (ISM), Analytic Network Process (ANP)
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Spatial Structure and Regional Effective Flow Network Interaction in South Alborz
    Azadeh Azimi * Pages 275-301
    Analysis and study of spatial structure and it`s relationship with changing of create flow is one of the most important issue in regional and country planning. In these paper we try to analyze the spatial structure of South-Alborz (that include six province) base on passenger flow. In these paper in order to respond to questions and specific target used analytical-describe method. In view of paper aim, the method is operational and fundemental. And in perspective of specie the method is casual. In these paper we used a lot of different statistical test in ARC GIS and in order to analysis of spatial organization of flow, we also used another analytical statistical test in UCINET and NET DRAW. Base on the findings and analytical output, population and activity pattern as a harmonious whole has the coherent connection with passenger flows that these demonstrate a lot of form and trend by time.
    Keywords: Spatial Structure, flow, displaced passenger, South-Alborz
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Conceptual framework development for exclusive spaces in coastal pre-urban areas: Coastal areas in Southern part of Caspian Sea: From Sari to Mahmoud Abad
    Maedeh Hedayatifard, Reza Kheyroddin * Pages 303-332
    The diverse forces for location of activities on one hand and the complexity of spaces produced by conflicting and Contradictory interests on the other hand, are the beginnings for privatization of invaluable coastal lands. The review of experiences in different communities, shows the main discourses for creation of coastal exclusive spaces, including security, consumption and culture. This research aims to explore the categories of exclusive spaces in the case study and to develop the current conceptual framework for the coastal exclusive spaces in pre-urban areas. With applying case study research strategy and the qualitative method approach, the documentary analysis method was used in which the coding technique analyzed the data, gathered from interviews, documents and local observation. It is found that the discourses of security and culture does not make sense in the case study but for the discourse of consumption, there is another category for it and that is the exclusive spaces created under the discourse of public good consumption with the support of governmental and state forces.
    Keywords: Exclusive Space, Gated Communities, Caspian Coasts
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Place Vulnerability Assessment of the Infrastructures in Ardabil Province
    Afshar Seyedin *, Saeed Amini Varaki, Hossein Rostami, Mohammad Hasan Yazdani Pages 333-362
    According to Iran’s strategic pisition in the middle east and the ongoing threat of neighboring and non-neighboring countries, unfortunately projects and economic infasturactures have been established without proper defensive considerations as a target for enemy threats and other offensive actions. The present study is an applied and developmental research that aims at studying and scrutinizing the vulnerability of infastructures in Ardabil province from the perspective of passive defense. Moreover, analytic network process (ANP) approach is used in GIS environment with elements of physical and biological environment, accessability, and infasturactures in order to carry out the research. The results of spatial pattern analysis and vulnerability zoning show that the spatial distribution of infrastructure in Ardabil province is cluster type (non-dispersive) and in terms of vulnerability, 7% of Ardabil province are located in highly vulnerable areas which are themsleves among the most densely populated places with high amounts of established infasturatures. This is due to poor physical indicators and lack of sufficent focus of management, industrial, and military institutions in these areas of the Ardabil province.
    Keywords: vulnerability, Infrastructure, passive defense, GIS, Ardabil Province
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian
  • Feasibility and the measuring range of investment areas of West Azarbaijan Province
    Ali Akbar Taghilou, Ahmad Aftab *, Naser Soltani Pages 363-388
    New models of development set to base on tourism development and utilization variety of place - Space; therefore, identify the capacity and capabilities of different geographical areas is in the center of development planning for fundraising and investment. In this context, the aim of this study that evaluated investigate the feasibility of investment in the tourism sector with emphasis on Western Azerbaijan province. The research method was descriptive - analytical approach to space. Data collection has been the source documents. Expert choice and GIS software for data analysis has been used. The results show that the total of tourism areas, about 12.45 of percent is a range national and international investment and 18.68 percent has with a range of national and local investment. Also, about 17.45 percent of the tourism sector has a range of appropriate local investment. The expert's also effective factors in investment, tourism resources has different importance, (Theil index equal to 55/0) and field-that are contiguous with criteria such as city infrastructure and municipal services range have than other areas.
    Keywords: Investment, tourism potential, analytic hierarchy process, GIS, West Azerbaijan
    Abstract View Paper Research/Original Article Original: Persian