سياه دانه با نام علميL. Nigella sativa يك گياه دارويي دو لپه، علفي و يكساله كه متعلق به خانواده آلاله مي باشد. اين گياه بومي غرب آسيا بوده كه منشا آن را خاورميانه و شبه قاره هند گزارش كرده اند. كشور ايران داراي موقعيت منحصر به فردي از نظر تنوع ژنتيكي در گونه هاي مختلف گياهي بخصوص گياهان دارويي ميباشد. ارقام سياه دانه موجود دركشور داراي تنوع بسيار بالايي از نظر صفات كيفي و كمي هستند. مطالعات قبلي در سياه دانه نشان داد كه بين عملكرد دانه با صفات عملكرد بيولوژيك، تعداد دانه در فوليكول، تعداد دانه در گياه، ارتفاع بوته، تعداد انشعاب هاي ساقه و شاخص برداشت همبستگي مثبت و بالايي وجود دارد. بيشترين اثر مسقيم بر عملكرد دانه مربوط به عملكرد بيولوژيك بود. تنوع موجود در توده هاي سياه دانه مي تواند منبع مناسبي براي كارهاي اصلاحي باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسي تنوع ، مطالعه همبستگي صفات، تجزيه عليت و تعيين مهمترين صفات موثر در عملكرد توده هاي سياه دانه صورت پذيرفت.

به منظور بررسي تنوع، مطالعه ضرايب همبستگي و تجزيه عليت صفات مرتبط با عملكرد دانه 16 توده بومي سياه دانه (گرگان، گنبد، اروميه، اهواز، جوين، دشت مغان، زابل، زاهدان، سبزوار، سراوان، شيروان، كاشمر، بجنورد، مريوان، مشهد و كرمان) در مرزعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي مجتمع آموزش عالي شيروان مورد ارزيابي قرار گرفتند. آزمايش به صورت طرح بلوكهاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. صفات تعداد روز از كاشت تا شروع گلدهي ،50 درصد گلدهي و اتمام گلدهي، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي ، تعداد كپسول در گياه، وزن كپسول، تعداد دانه دركپسول، وزن هزار دانه، بيوماس تك بوته، شاخص برداشت و عملكرد دانه در هكتار در اين پژوهش اندازهگيري شدند. مقايسه ميانگين ها با استفاده از آزمون دانكن در سطح احتمال يك درصد انجام گرفت. تجزيه عليت براي عملكرد دانه بر اساس صفات باقي مانده در روش رگرسيون چند متغيره انجام شد. جهت تجزيه آماري از نرم افزار R، JMP4 و Statistiac v. 8 استفاده شد.

بر اساس تجزيه واريانس بين توده ها اختلاف معني داري براي تمام صفات اندازه گيري شده وجود دارد. توده مشهد و زاهدان بيشترين تعداد روز تا گلدهي و توده اروميه كمترين تعداد روز را دارا بود. توده مشهد و گرگان به ترتيب با 1131 و 272 كيلوگرم در هكتار بيشترين و كمترين عملكرد دانه را داشتند. همبستگي عملكرد دانه با تعداد كپسول درگياه، بيوماس گياه ، وزن كپسول، تعداد شاخه فرعي و شاخص برداشت مثبت و معني دار بود. گروه بندي توده هاي مناطق مختلف در دسته هاي مختلف خوشه نشان مي دهد كه بين تنوع ژنتيكي و تنوع جغرافيايي تطابق خوبي وجود ندارد. تجزيه رگرسيون مرحلهاي نشان داد كه حدود 5/68 درصد از تغييرات عملكرد دانه وابسته به صفت تعداد كپسول در بوته است. سپس صفت بيوماس، وزن هزار دانه و تعداد روز تا 50 درصد گلدهي وارد مدل گرديدند كه به ترتيب 4، 6/2 و2/1 درصد از تغييرات عملكرد دانه را توجيه نمودند. در تجزيه عليت تعداد كپسول در گياه بيشترين اثر مستقيم (**59/0) را بر روي عملكرد دانه داشت و بالاترين اثر غير مستقيم مربوط به صفت بيوماس از طريق تعداد كپسول در گياه (395/0) بود.

نتايج نشان داد تنوع قابل ملاحظه اي را در تودههاي سياه دانه وجود دارد و تودههاي سياه دانه داراي پتانسيل ژنتيكي بالايي جهت استفاده در برنامههاي اصلاحي هستند، بنابراين مي توان از طريق انتخاب ارقام با خصوصيات زراعي مطلوب براي توليد يك رقم جديد اقدام نمود. تجزيه عليت نشان داد كه تعداد كپسول در گياه و وزن هزار دانه سهم مهمي بر عملكرد دانه سياه دانه دارند، لذا انتخاب براي اين صفات احتمالا مي تواند منجر به بهبود عملكرد دانه سياه دانه شود

استفاده از مالچ ها، به ويژه مالچ هاي پلاستيكي نه تنها سبب زودرسي ميوه، بلكه در افزايش مقدار محصول، كيفيت ميوه، عطر و طعم آن موثر است. مالچ پلاستيكي افزون بر افزايش باردهي و كيفيت ميوه سبب كاهش تلفات آب از راه تبخير، جلوگيري از رشد علف هاي هرز و در نهايت كاهش مصرف شيميايي مي شود. هدف از اين پژوهش،بررسي تاثير مالچ پلاستيكي قرمز بر ويژگي هاي كيفي و فعاليت آنتي اكسيداني سه رقم مختلف توت فرنگي است.

در اين پژوهش، به منظور بررسي تاثير مالچ پلاستيكي قرمز بر خصوصيات كيفي ارقام مختلف ميوه توت فرنگي، آزمايشي در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با سه تيمار آزمايشي شامل (سه رقم كاماروسا، سيلوا و گاويتا) در سه تكرار در مزرعه پژوهشي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري در سال زراعي 94-1393 انجام شد. ميوه ها، بسته به سرعت رسيدگي در يك دوره زماني 4 روزه برداشت شدند و پس از هر برداشت، ميوه هاي هر بوته به دقت توزين شد فعاليت آنتي اكسيداني، تركيبات فنلي و فلاونوئيد ميوه اندازه گيري شد. داده هاي به دست آمده در پايان آزمايش، با بهره گيري از نرم افزار SAS تجزيه و از آزمون SNK براي مقايسه ميانگين ها استفاده شد.

نتايج نشان داد، مالچ پلاستيكي قرمز اثر معني داري بر عملكرد وزن ميوه و خصوصيات كيفي ميوه در سه رقم توت فرنگي داشت. به طوريكه عملكرد وزن ميوه توت فرنگي رقم سيلوا (35/17859 گرم در بوته) بيش از دو رقم ديگر بود. بيشترين عملكرد كل تعداد ميوه در رقم سيلوا (1767) و كمترين آن مربوط به رقم گاويتا (798) بود. ميزان آنتوسيانين ميوه در رقم هاي كاماروسا و گاويتا به ترتيب با (mg/100g56/80) و (mg/100g 2/77) بالاتر از رقم سيلوا (mg/100g 26/69) بود، اما تفاوت معني داري ميان اين دو رقم ديده نشد. محتواي فنل كل و فلاونوئيد ميوه رقم كاماروسا به ترتيب با مقادير (mg/g53/55) و (mg/g16/60) نسبت به دو رقم ديگر بالاتر بود. همچنين نتايج نشان داد كه، مالچ پلاستيكي قرمز اثر معني داري بر فعاليت آنتي-اكسيداني (IC50) سه رقم مختلف، نداشت.

بر پايه يافته هاي اين پژوهش، عملكرد كل ميوه توت فرنگي در رقم سيلوا در مقايسه با ارقام كاماروسا و گاويتا، بالاتر بود. همچنين بالاتر بودن محتواي آنتوسيانين كل، محتواي فنل و فلاونوئيد ميوه توت فرنگي رقم كاماروسا در مقايسه با ديگرارقام را مي توان به پتانسيل ژنتيكي رقم كاماروسا و كيفيت نور بازتابي از مالچ قرمز نسبت داد. در اين پژوهش گمان براين است كه، پتانسيل ژنتيكي مطلوب ارقام و كيفيت محيط نوري پيراموني گياه، نقش بسزايي را در افزايش كيفيت ميوه توت فرنگي ايفا مي كند.

استويا (Stevia rebaudiana) شيرين ترين گياه جهان است كه به عنوان جايگزين مناسب شكر براي درمان مشكلات ناشي از چاقي و ديابت موردتوجه قرار گرفته است ولي بذور آن به سختي جوانه زده و بسياري از آنها به دليل پديده خودناسازگاري در هنگام شكل گيري غالبا پوك و عقيم هستند. همچنين، تكثير از طرق بذر مانع توليد جمعيت همسان مي شود. به همين دليل، كشت بافت رهيافت مناسبي براي تكثير سريع اين گياه مي باشد. هدف از اين پژوهش دست يافتن به روشي سريع و كارامد براي ريزازديادي گياه دارويي تجاري استويا و تكثير انبوه كلون هاي آن در سطح وسيع است.

اين پژوهش در دو آزمايش جداگانه به اجرا در آمد. در آزمايش اول، ريزنمونه هاي راس شاخه روي محيط كشت MS غني شده با غلظت هاي 5/0، 1، 5/1 و 2 ميلي گرم در ليتر براي هر كدام از تنظيم كننده هاي رشد گياهي IAA ، NAA، IBA، BAP، Kin و GA3 به عنوان تيمارهاي منفرد به همراه تيمار شاهد (فاقد تنظيم كننده هاي رشد گياهي) كشت شدند. آزمايش بر پايه ي طرح كاملا تصادفي با 4 تكرار انجام گرفت. آزمايش دوم بر اساس نتايج آزمايش اول طراحي گرديد. بنابراين، در آزمايش دوم، ريزنمونه هاي راس شاخه روي محيط كشت MS غني شده با BAP (0، 1، 2، 3 و 4 ميلي گرم در ليتر) و Kin (0، 5/0، 1 و 5/1 ميلي گرم در ليتر) كشت شدند. آزمايش به صورت فاكتوريل بر پايه ي طرح كاملا تصادفي با 3 تكرار انجام گرفت. در آزمايش ريشه زايي، ريز شاخه ها در دو محيط كشت MS و MS 1/2 حاوي غلظت هاي مختلف NAA (0، 5/0، 1 و 5/1 ميلي گرم در ليتر) كشت شدند. اين آزمايش همانند آزمايش دوم اجرا گرديد. در تمامي آزمايشات، صفات 30 روز پس از كشت و نگهداري در اتاقك رشد اندازه گيري شدند. در نهايت، گياهچه هاي ريشه دارشده در ابتدا به شرايط اتاقك رشد سازگار شدند و سپس به گلخانه منتقل شدند.

در آزمايش اول اثر تنظيم كننده هاي رشد بر كليه صفات معني داري بود (P<0. 01) ، محيط كشت MS حاوي 5/1 ميلي گرم در ليتر BAP موثرترين تيمار در بيشترين تعداد شاخه و تعداد ميان گره (به ترتيب با ميانگين 75/5 شاخه و 5/19 ميانگره در بوته) بود و بيشترين طول شاخه مربوط به 2 ميلي گرم در ليتر Kin و 5/1 و 2 ميلي گرم در ليتر GA3 بود و بهترين تيمارهاي كالوس دهي 5/1 ميلي گرم در ليتر IBA، 5/1 و 2 ميلي گرم در ليتر BAP بودند. در آزمايش دوم، برهمكنش BAP ×Kin بر كليه صفات معني داري بود. بيشترين ميزان تكثير شاخه و تعداد ميان گره از محيط كشت MS غني شده با 1 ميلي گرم در ليتر BAP 5/1 ميلي گرم در ليتر Kin (به ترتيب با ميانگين 67/17 شاخه و 67/38 ميانگره در بوته) به دست آمد. تعداد شاخه ها در اين تيمار بعد از يك ماه نگهداري مجدد در اتاقك كشت به طور قابل توجهي از 67/17 به 55 شاخه در بوته افزايش يافت. موثرترين پاسخ ريشه زايي به تعداد ريشه (با ميانگين 55 ريشه در بوته) در محيط كشت MS 1/2 حاوي 5/1 ميلي گرم در ليتر NAA مشاهده شد. حدود 92 درصد از گياهچه هاي رشديافته در شرايط درون شيشه اي به-طور موفقيت آميزي با شرايط گلخانه سازگار شدند.

در مجموع نتايج همانند مطالعات قبلي حاكي از واكنش مثبت و خوب گياه استويا به كشت بافت است. محيط كشت MS غني-شده با 1 ميلي گرم در ليتر BAP 5/1 ميلي گرم در ليتر Kin براي پرآوري شاخه ريزنمونه راس شاخه استويا توصيه مي شود و همچنين نگهداري ريزنمونه هاي كشت شده به مدت دو ماه در اتاقك رشد به طور چشمگيري تعداد شاخه ها را افزايش مي دهد. در ريشه زايي نيز محيط كشت MS 1/2 حاوي 5/1 ميلي گرم در ليتر NAA نتيجه بخش بود.

افزونش زيتون از طريق قلمه ساقه يك روش ساده و سريع براي نگهداري يكنواختي ژنتيكي و زودباردهي نسبت به نهال هاي حاصل از بذر مي باشد. سخت ريشه زا بودن، يكي از مشكلات اين روش در برخي ارقام است كه دلايل آن متفاوت مي باشد. بنابراين به منظور بهبود وضعيت ريشه زايي دو رقم زيتون (كرونايكي و ميشن) ، پژوهش حاضر طراحي و اجرا شد.

آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي در 8 تيمار و سه تكرار و دو روش كاربرد به اجرا در آمد. تيمار هاي هورموني مورد بررسي شامل اكسين (ايندول بوتريك اسيد) با غلظت 3000 پي پي ام به تنهايي يا در تركيب با پوترسين (100 و 200 پي پي ام) ، فلوروگلوسينول (125 و 250 پي پي ام) ، تيروزين (250 و 500 پي پي ام) بود. اعمال تيمارها به دو روش محلول زني (فرو بردن قاعده قلمه ها در محلول) و يا به صورت محلول پاشي (اسپري كردن قلمه ها با تيمارهاي مورد نظر) انجام شد.

نتايج نشان داد كه واكنش دو رقم زيتون به تيمارهاي اعمال شده متفاوت است به طوري كه درصد ريشه زايي و طويل ترين طول ريشه تحت تاثير رقم واقع نشد ولي بقيه صفات اندازه گيري شده در دو رقم متفاوت بود. تعداد ريشه، طول ريشه، وزن تر و وزن خشك ريشه در رقم ميشن بيشتر از رقم كرونايكي بود و سطح برگ و هم چنين زنده ماني قلمه هاي زيتون بعد از انتقال به گلدان در رقم كرونايكي نسبت به رقم ميشن بيشتر بود. نتايج نشان داد كه تمامي تيمارهاي اعمال شده تعداد ريشه، وزن تر، وزن خشك و درصد ريشه-زايي و هم چنين سطح برگ و زنده ماني قلمه هاي زيتون را به طور معني داري نسبت به تيمار شاهد افزايش دادند، به طوري كه بيشترين افزايش در تيمارهاي اكسين در تركيب با فلوروگلوسينول (250پي پي ام) و يا پوترسين (200 پي پي ام) نسبت به تيمار شاهد مشاهده شد. صرف نظر از رقم زيتون مورد مطالعه، روش اعمال تيمارها نيز مهم به نظر مي رسد به طوري كه بيشترين تعداد و طول ريشه، وزن تر و وزن خشك ريشه در روش محلول زني مشاهده شد و بيش ترين سطح برگ و درصد ريشه زايي در روش محلول پاشي مشاهده شد.

نتايج پژوهش حاضر به وضوح نشان مي دهد كه تركيب توام اكسين با برخي تركيبات شيميايي مانند فلوروگلوسينول، پوترسين و تيروزين قادر به بهبود ريشه زايي قلمه هاي زيتون است و كاربرد توام آن ها در نهالستان هاي تجاري براي افزونش ارقام زيتون توسط قلمه قابل توصيه است.

سير يكي از مهمترين سبزيجاتي است كه در ايران كشت مي شود. سير نه تنها به عنوان ادويه بلكه به دليل خواص درماني مرتبط با وجود تركيبات فعال زيستي آن نقش و جايگاه بارزي در ميان غذاي بشر دارد. عملكرد سير بسته به روش هاي زراعي و رقم متفاوت مي باشد. كاربرد كودهاي شيميايي مي تواند اثر مخرب بر سلامت خاك داشته باشد و منجر به ناپايداري عملكرد شود، در حالي كه تلفيقي از كودهاي شيميايي با كودهاي آلي و زيستي مي تواند سلامت و حاصلخيزي خاك را حفظ كند. باكتري هاي متعددي وجود دارند كه براي باردهي گياهان مفيد هستند. باكتري هاي آزادزي خاك مانند سودوموناس، آزتوباكتر و آزوسپيريليوم مي توانند فراهمي عناصر غذايي را از طريق فرآيندهاي طبيعي تثبيت نيتروژن و حلاليت فسفر و رشد گياه را از طريق سنتز مواد محرك رشد افزايش دهد.
بدين ترتيب، اين آزمايش به منظور ارزيابي اثر كودهاي شيميايي، آلي و زيستي بر عملكرد و برخي صفات فيزيولوژيك توده بومي سير در شرايط اقليمي گيلان انجام شد.

اين آزمايش در سال زراعي 96-1395 به صورت اسپليت پلات با طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي در استان گيلان (رشت) و در سه تكرار انجام شد. تيمارها شامل منابع كود نيتروژن، شامل پنج تن ورمي كمپوست با رطوبت حدود 35 درصد،100 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار و هفت و نيم تن ورمي كمپوست 50 كيلوگرم نيتروژن خالص در هكتار و تركيب كودهاي زيستي شامل عدم تلقيح باكتري، آزوسپريليوم برازيلينس، آزوسپيريليوم ليپوفروم، سودوموناس پوتيدا، سودوموناس فلورسنس، آزتوباكتر، آزوسپريليوم سودوموناس، آزوسپريليوم آزتوباكتر، سودوموناس آزتوباكتر، آزوسپريليوم سودوموناس آزتوباكتر بود.

نتايج نشان داد كه بالاترين طول بوته، تعداد برگ سير، وزن بيولوژيك تك بوته و عملكرد سوخ در شرايط كاربرد كود شيميايي اوره همراه با باكتري هاي آزوسپيريليوم سودوموناس به دست آمد. همچنين، همبستگي مثبت و معني داري بين عملكرد سوخ با صفاتي نظير طول بوته، تعداد برگ سير، وزن بيولوژيك تك بوته وجود داشت. به علاوه، كاربرد توام كودهاي زيستي آزوسپيريليوم و آزتوباكتر در شرايط استفاده از ورمي كمپوست سبب افزايش عملكرد سوخ (33/5654 كيلوگرم در هكتار) گرديد. در اين آزمايش، استفاده همزمان تمامي كودهاي زيستي مورد مطالعه عملكرد سوخ سير را در سيستم تغذيه تلفيقي افزايش داد.

به طور كلي، عملكرد و اجزاي عملكرد سير واكنش متفاوتي به كاربرد كودهاي، شيميايي، آلي و زيستي نشان دادند. براساس نتايج اين آزمايش، كودهاي زيستي مختلفي بسته به نوع سيستم تغذيه مي توانند از نظر افزايش عملكرد سوخ سودمند باشند. به علاوه، كابرد باكتري-هاي آزوسپيريليوم سودوموناس مي تواند براي ارتقاي عملكرد سوخ سير در كشاورزي متداول و تحت شرايط اقليمي منطقه قابل توصيه باشد.

با توجه به كمبود شديد آب در سال هاي اخير و بنا بر سياست هاي بخش كشاورزي، آبياري قطره اي در اكثر گياهان ايران به اجرا درآمده است. در مناطق خشك و نيمه خشك كه با كمبود آب مواجه هستند، در راستاي حفاظت از منابع آب و خاك كارايي مصرف آب آبياري و شوري خاك مسئله مهمي است. در جنوب استان كرمان جهت ارزيابي و رفع مشكلات سيستم آبياري قطره اي، مديريت آب در مزرعه، استفاده از آبياري زيرسطحي و كم آبياري، مطالعات كافي انجام نشده است. اگر چه آبياري قطره اي سطحي روش آبياري موثري است، اما گسترش آن به خاطر معايبي مانند تبخير سطحي خاك و هدر رفت آب داراي محدوديت هايي است. اخيرا روش آبياري زيرسطحي كه قادر است از بروز مشكلات ذكر شده جلوگيري كند در جهان كاربرد پيدا كرده است. با توجه به تابش شديد آفتاب و بالا بودن تبخير سطحي در بسياري از مناطق ايران، آبياري زيرسطحي مي تواند در كاهش تبخير بسيار مفيد باشد، از طرفي با اعمال كم آبياري اصولي و تنظيم شده مي توان ضمن افزايش كيفيت محصول استفاده بهينه اي از آب داشت. هدف از انجام اين تحقيق بررسي كارايي روش آبياري زيرسطحي در مقايسه با روش آبياري قطره اي سطحي است.

در اين تحقيق كه در ايستگاه تحقيقاتي مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي جنوب استان كرمان طي سال زراعي 95-94 به اجرا درآمد، تاثير روش هاي مختلف كم آبياري (آبياري با 80% نياز آبي، 100-60% و 100% نياز آبي) در سه روش آبياري قطره اي سطحي، قطره اي زيرسطحي و زيرسطحي عمقي بر رشد سبزينه اي (طول شاخه اصلي، طول شاخه هاي فرعي، تعداد جوانه ها، قطر تنه، ارتفاع درخت و حجم كانوپي) و عملكرد مركبات (پرتقال) بررسي گرديد.

نتايج نشان داد كم آبياري 80 درصد نياز آبي همراه با آبياري زيرسطحي عمقي علاوه بر 65/33 درصد صرفه جويي در مصرف آب، از لحاظ خصوصيات رويشي و عملكرد محصول نيز اختلاف معني داري با آبياري كامل تحت سيستم آبياري قطره اي سطحي ندارد. اما كم آبياري در شرايط آبياري قطره اي سطحي به دليل تلفات بيشتر آب گياه را با تنش مواجه كرده و سبب كاهش عملكرد محصول مي گردد. كم آبياري متناوب 100-60 درصد نياز آبي نسبت به كم آبياري يكنواخت 80 درصد نياز آبي داراي خصوصيات رويشي بهتر و عملكرد محصول ضعيفتري بود.

آبياري زيرسطحي عمقي با جلوگيري از تبخير آب و توزيع مناسب رطوبت در محيط ريشه با 20 درصد حجم كانوپي بيشتر و 28 درصد عملكرد محصول بيشتر نسبت به روش آبياري قطره اي سطحي بهترين عملكرد را از خود نشان داد.

كشت مخلوط مي تواند به عنوان يكي از راه هاي افزايش عملكرد و پايداري توليد در واحد سطح مطرح باشد. همچنين، گياهان دارويي نقش بسيار مهمي در سلامت انسان دارند. بسياري از مردم در كشورهاي مختلف جهان به سمت مصرف اين داروها گرايش پيدا كرده اند. نياز براي اين گياهان به دليل توليد داروهاي گياهي، محصولات آرايشي و بهداشتي در بازارهاي ملي و بين المللي رو به افزايش است. بنابراين بهبود كيفيت فرآورده هاي طبيعي از گياهان دارويي ضروري به نظر مي رسد. به منظور بهبود كيفيت گياه دارويي زوفا (Hyssopus officinalis) و حاصلخيزي خاك به وسيله تثبيت زيستي نيتروژن با باكتري ها توسط عدس (Lens culinaris) ، آزمايشي به صورت تركيب هاي مختلف كشت مخلوط زوفا و عدس انجام گرديد.

آزمايش در سال 1395 در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه بين المللي امام خميني (ره) اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل كشت خالص زوفا (A) ، كشت خالص عدس (B) ، 100% زوفا 25% عدس (C) ، 100% زوفا 50% عدس (D) ، 100% عدس 25% زوفا (E) و 100% عدس 50% زوفا (F) بودند.

نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان وزن تر و خشك زوفا در واحد سطح، از كشت خالص آن (A) و كشت مخلوط 100% زوفا 25% عدس (C) به دست آمد. بيشترين ميزان اسانس زوفا در حالت كشت مخلوط 100% زوفا 25% عدس (C) و كشت مخلوط 100% زوفا 50% عدس (D) حاصل گرديد كه از نظر آماري تفاوت معني داري با هم نداشتند. مقايسه ميانگين عملكرد اسانس زوفا در واحد سطح نشان داد كه كشت خالص زوفا (A) و كشت مخلوط 100% زوفا 25% عدس (C) بيشترين مقدار را نشان داده و از لحاظ آماري با هم تفاوت معني داري نداشتند. بيشترين مقدار عملكرد عدس در كشت خالص آن به دست آمد كه باحالت هاي مختلف كشت مخلوط تفاوت معني داري نشان داد. كم ترين عملكرد عدس در واحد سطح از تيمار C (100% زوفا 25% عدس) به دست آمد. همچنين نتايج مقايسات ميانگين نشان داد كه تيمار D (100% زوفا 50% عدس) بالاترين ميزان وزن هزار دانه را به خود اختصاص داد كه با تيمارهاي B (كشت خالص عدس) و C (100% زوفا 25% عدس) در يك گروه آماري قرار گرفت. علاوه بر اين مقايسه ميانگين ها نشان داد كه كشت خالص زوفا (تيمار A) و 100% عدس 25% زوفا (تيمار E) بالاترين ميزان نيتروژن برگ زوفا و كشت خالص عدس (تيمار B) بالاترين ميزان نيتروژن دانه عدس را به همراه داشت. تمام نسبت هاي اختلاط زوفا و عدس (به استثناي كشت مخلوط 100% عدس 50% زوفا – تيمار F) ، LER بزرگ تر از يك داشتند كه برتري كشت مخلوط نسبت به تك كشتي را نشان مي دهد. لازم به ذكر است كه تيمارهاي C (100% زوفا 25% عدس) و D (100% زوفا 50% عدس) بالاترين ميزان LER را به خود اختصاص دادند.

به طوركلي نتايج نشان داد كه كشت مخلوط زوفا و عدس مي تواند با بهبود استفاده از منابع، موجب ثبات در توليد گردد. همچنين از طريق كاهش مصرف نهاده هاي شيميايي با تثبيت نيتروژن در جهت توليد اكولوژيك گياهان دارويي به طور قابل ملاحظه اي موثر باشد.

با توجه به كمبود منابع آبي در كشور، اتخاذ روش هاي كم آبياري و استفاده بهينه از منابع محدود آب، امري ضروري و اجتناب ناپذير است. يكي از راهكارهاي مناسب جهت مقابله با كم آبي، بكارگيري از تكنيك پيوند مي باشد. پايه هاي هيبريدي سيستم ريشه اي قوي و گسترده اي جهت جذب آب و مواد غذائي و انتقال آن به بخش هوائي (پيوندك) گياه پيوندي دارند. لذا استفاده از فن پيوند سبزي هاي ميوه اي، مي تواند به عنوان يك رويكرد براي افزايش مقاومت گياهان جاليزي به كم آبي مطرح باشد. مطالعات زيادي در دنيا، در مورد ويژگي هاي پايه هاي خاص گياهان جاليزي از جمله مقاومت به عوامل بيماري زا، دماهاي پايين خاك و تنش شوري انجام گرفته است. همچنين توده هاي گوناگون گياهان جاليزي، واكنش هاي متفاوتي در برابر شرايط كم آبي بروز مي دهند. اما اطلاعاتي راجع به تركيب پايه و پيوندك هاي گوناگون (توده هاي بومي) در پاسخ به شرايط كم آبياري به ندرت گزارش شده است.

جهت بررسي اثرات كم آبياري بر برخي از پارامترهاي كمي و كيفي گياه خربزه توده بومي سوسكي سبز پيوندي و غير پيوندي آزمايش مزرعه اي به صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در مزرعه پژوهشي موسسه آموزش عالي امام خميني (ره) وابسته به وزارت جهاد كشاورزي واقع در شهرك مهندس زراعي در كرج در سال 1393 اجرا گرديد. در اين پژوهش از سه سطح آبياري 60 (63/5417 متر مكعب در هكتار) ، 80 (64/6853 متر مكعب در هكتار) و 100 (65/8289 مترمكعب در هكتار) درصد بر اساس تخليه رطوبتي سهل الوصول، به صورت فاكتور اصلي و سه تركيب پيوندي شامل گياهان پيوندي روي كدوي هيبريدي شينتوزا، گياهان پيوندي روي كدوي هيبريدي فرو و گياهان پيوندي روي خربزه توده بومي سوسكي سبز و همچنين گياهان غير پيوندي (شاهد) در سه تكرار به صورت فاكتور فرعي تحت شرايط سيستم آبياري قطره اي اجرا شد. نياز آبي خربزه سوسكي سبز در مراحل مختلف رشد و نمو با استفاده از دستگاه پروفيل پروپ (PR2) اندازه گيري شد.

نتايج نشان دادند كه گياهان پيوندي روي پايه هاي كدو به طور معني داري رشد رويشي، عملكرد و كارائي مصرف آب بيشتري در مقايسه با گياهان غير پيوندي داشتند. بيشترين (45/4 كيلوگرم در مترمكعب) كارائي مصرف آب بيوماس (WUEb) مربوط به سطح كم آبياري 60 درصد بود. همچنين اختلاف معني داري بين سطوح كم آبياري 60 و 80 درصد وجود نداشت. كمترين (59/5 كيلوگرم بر مترمكعب) و بيشترين (06/7 كيلوگرم بر متر مكعب) كارائي مصرف آب ميوه (WUEy) به ترتيب به گياهان پيوندي روي پايه شينتوزا و گياهان پيوندي روي خربزه سوسكي سبز اختصاص داشت. همچنين حداقل (12/194 ميلي ليتر در 24 ساعت) و حداكثر (01/92 ميلي ليتر در 24 ساعت) حجم شيره خام آوند چوبي به ترتيب به پايه هاي شينتوزا و خربزه سوسكي سبز (گياهان خود پيوندي) مربوط بود. بيشترين (23/39 تن در هكتار) و كمترين (16/27 تن در هكتار) عملكرد بازار پسند ميوه به ترتيب در سطح آبياري شاهد و 60 درصد ثبت شد. مقادير غلظت نيتروژن، فسفر و پتاسيم برگ گياهان پيوندي روي پايه هاي كدو در مقايسه با گياهان خود پيوندي به طور معني داري بيشتري بود. بيشترين (56/12 درجه بريكس) مواد جامد محلول گوشت ميوه مربوط به سطح كم آبياري 80 درصد بود. همچنين اسيديته كل ميوه به طور معني داري تحت تاثير سطوح آبياري و پيوند قرار نگرفت.

يافته هاي اين آزمايش نشان داد كه تركيب هاي پيوندي خربزه توده بومي سوسكي سبز بر روي پايه شينتوزا و فرو، در بيشتر صفات كمي و كيفي بدون اثرات منفي بر كيفيت ميوه، برتر از گياهان غير پيوندي و خود پيوندي بودند.

كنجد (Sesamum indicum L.) با نام علمي به دليل محتوي بالاي روغن در دانه (60-50 درصد) به عنوان پادشاه گياهان دانه روغني شناخته شده است.
نيتروژن يكي از مهمترين عناصر غذايي در اكوسيستم هاي كشاورزي محسوب مي شود. كاربرد بيش از حد از اين عنصر باعث كاهش كارايي مصرف نيتروژن مي-شود.
بهينه سازي نيتروژن و تراكم بوته يكي از راهكارهاي مديريتي براي حفاظت از منابع طبيعي و كاهش آلودگي هاي زيست محيطي محسوب مي باشد.
مدل سطح پاسخ (RSM) مجموعه اي از تكنيك هاي آماري مورد استفاده براي بهينه سازي نهاده هاي توليد به شمار مي آيد. RSM يك روش آماري براي بهينه-سازي چند فاكتور است كه با استفاده از تركيب طرح هاي آزمايشي شرايط بهينه عوامل توليد را تعيين مي كند. در اين مطالعه، اثر كود نيتروژن و تراكم بوته بر عملكرد و شاخص هاي كارايي نيتروژن كنجد با استفاده از طرح مركب مركزي (CCD) براي مدل سطح پاسخ بررسي شد.

اين آزمايش با استفاده از طرح مركب مركزي با 13 تيمار و 2 تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد در سال زراعي 95-1394 انجام شد. تيمارها بر اساس سطح پايين و بالاي تراكم بوته (به ترتيب با 10 و 40 بوته در متر مربع) و نيتروژن (به ترتيب با صفر و 100 كيلوگرم اوره در هكتار) تعيين شدند. عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، كارايي جذب نيتروژن، كارايي تبديل نيتروژن و كارايي مصرف نيتروژن بعنوان متغير وابسته مورد اندازه گيري قرار گرفتند و تغييرات اين متغيرها با استفاده از يك مدل رگرسيوني ارزيابي شد. به منظور ارزيابي كيفيت مدل برازش شده از آزمون عدم برازش استفاده شد. بسندگي مدل با استفاده از آناليز واريانس مورد ارزيابي قرار گرفت. به طور كلي، معادله چند جمله اي درجه دوم كامل براي تعيين معني داري مدل و اجزاي مدل (خطي، درجه دو و اثر متقابل) مورد بررسي قرار گرفت. كيفيت مدل برازش شده با استفاده از ضريب تبيين (R2) ارزيابي شد.

نتايج و بحث:

نتايج نشان داد كه اثر جزء خطي بر تمام صفات مورد مطالعه بجز كارايي تبديل نيتروژن معني دار بود. اثر جزء درجه دو كامل تمام صفات را به طور معني داري تحت تاثير قرار داد. اثر متقابل كود نيتروژن و تراكم بوته تنها بر كارايي مصرف نيتروژن معني دار بود. آزمون عدم برازش در مورد هيچ كدام از صفات معني دار نشد كه اين امر نشان دهنده برازش مطلوب مدل رگرسيون درجه دو كامل بود. بيشترين عملكرد دانه مشاهده شده و پيش بيني شده به ترتيب براي تراكم 25 بوته در متر مربع و 50 كيلو گرم كود اوره در هكتار و تراكم 25 بوته در متر مربع (52/1320 كيلوگرم در هكتار) و 100 كيلوگرم كود اوره در هكتار (45/1272 كيلوگرم در هكتار) به ترتيب بدست آمد. بيشترين كارايي مصرف نيتروژن مشاهده شده و پيش بيني شده 41/11 و 28/11 كيلوگرم دانه بر كيلوگرم نيتروژن خاك در تراكم 10 بوته در متر مربع و عدم مصرف نيتروژن محاسبه شد.

شيب عملكرد دانه با افزايش تراكم تا 25 بوته در متر مربع افزايش يافت و در مقادير بالاتر مصرف نيتروژن در مقايسه با سطوح پايين بيشتر بود. مصرف كود نيتروژن از طريق بهبود رشد گياه موجب افزايش عملكرد دانه در سطوح بالاتر مصرف نيتروژن گرديد. با افزايش مصرف نيتروژن كارايي مصرف نيتروژن كاهش يافت. بهينه سازي ميزان مصرف منابع شامل كود نيتروژن و تراكم بوته با استفاده از طرح مركب مركزي مي تواند به عنوان راهكاري مطلوب در توليد پايدار كنجد مد نظر قرار گيرد.

گونه هاي مهاجم از چالش هاي مهم مديريتي علف هاي هرز هستند. تشخيص گونه هاي مهاجم در مراحل اوليه مي تواند در كنترل آنها بسيار موثر باشد، اما اين تشخيص جز با پايش و ديده باني منظم امكان پذير نمي باشد. با توجه به قدرت توسعه و پراكنش بسيار بالاي گياهان مهاجم و همچنين دامنه وسيع تحمل به شرايط محيطي مختلف، تهيه نقشه پراكنش اين گونه ها و تعيين محدوده جغرافيايي پراكنش آنها ضروري بوده و به عنوان اساسي ترين اقدام در مديريت تلفيقي آنها محسوب مي شود.

به منظور شناسايي مناطق مستعد آلودگي به علف هاي هرز مهاجم كنجد شيطاني (Cleome viscosa L.) ، نيلوفر وحشي (Ipomoea purpurea (L.) Roth)، خربزه وحشي (Cucumis melo L.) ، فرفيون ناجور برگ (L. Euphorbia heterophylla) و فرفيون خوابيده (Euphorbia maculata L.) در مرحله جوانه زني، ابتدا نيازهاي بومشناختي (دماهاي كمينه، مطلوب و بيشينه، EC و pH) در گياهان فوق با استفاده از منابع موجود تعيين گرديد. براي تعيين محدوده متغيرهاي محيطي مورد مطالعه در سطح استان گلستان در مرحله جوانه زني علف هاي هرز اشاره شده، از ميانگين 10 ساله داده هاي هواشناسي استان استفاده شد. لازم به ذكر است كه در اين مطالعه ماه هاي ارديبهشت، خرداد و تير ماه، به عنوان ماه هايي كه امكان جوانه زني بذر اين گياهان در آنها وجود دارد، در نظر گرفته شد. همچنين از داده هاي خام 505 نقطه از اراضي كشاورزي، براي تعيين اسيديته و شوري خاك استفاده شد. كار فراخواني لايه هاي اطلاعاتي طبقه بندي شده در محيط GIS نسخه 10 انجام شد و در انتها احتمال حضور و عدم حضور هر كدام از گونه هاي گياهي فوق به صورت مكاني مشخص گرديد.

نتايج اين تحقيق حاكي از آن است كه محدوده وسيعي از استان گلستان به ترتيب با 790325، 772884 و 708968 هكتار مستعد هجوم گونه هاي كنجد شيطاني، خربزه وحشي و فرفيون خوابيده است. از لحاظ درجه اهميت گونه فرفيون ناجور برگ در رتبه دوم قرار گرفته (مناطق مستعد: 583700 هكتار و مناطق غيرمستعد: 225025 هكتار). در اين گونه دما و شوري به عنوان مهمترين عوامل محدوديت پراكنش اين علف هرز تعيين شد. در زمينه پراكنش وسيع گونه نيلوفر وحشي معرفي شده در استان نگراني خاصي وجود ندارد زيرا بررسي نقشهها نشان مي دهد كه از نظرتوزيع جغرافيايي در محدوده مورد مطالعه، از نظر EC و دماي مطلوب، هيچ محدوديتي براي جوانه زني و استقرار اين گياه وجود ندارد. اما از نظر pH مانع مهمي در افزايش دامنه پراكنش اين گياه در استان وجود دارد (مناطق مستعد: 9887 هكتار و مناطق غيرمستعد: 798838 هكتار).

از اين رو، لازم است سه گونه اول در اولويت هاي تحقيقاتي و مديريتي قرار گيرند تا از پراكنش وسيع در سطح استان و حتي ساير استان هاي كشور جلوگيري شود.