فهرست مطالب

نشریه هفت آسمان
پیاپی 73-74 (پاییز و زمستان 1396، بهار و تابستان 1397)

  • تاریخ انتشار: 1397/06/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • الیاس عارف زاده صفحات 5-22
    مطالعات ارتدوکس در ایران در گفتگو با دکتر الیاس عارف زاده برای گفت وگو درباره مطالعات ارتدوکس در ایران در خدمت جناب آقای دکتر عارف زاده هستیم. جناب آقای دکتر عارف زاده، در پی آنیم که با وضعیت مطالعات ارتدوکس در ایران به طور کلی، و نقش و سهم دانشگاه ادیان در این زمینه به طور خاص آشنا شویم. سپس درباره اولویت ها و خلاهای موجود و پیشنهادهای مطالعاتی و تحقیقاتی برای دانشجویان صحبت کنیم. پیش از ورود به اصل بحث به نظر مناسب است تصویری کلی از ارتدوکس و جایگاه آن در میان کلیساها و مذاهب مسیحی ارائه بفرمایید. همچنین اطلاعاتی درباره کلیساهایی که در ایران وجود دارند ارائه بفرمایید؛ کدام ارتدوکس هستند و کدام غیر ارتدوکس، و چه نسبتی دارند؟
    کلیدواژگان: مطالعات ارتدوکس در ایران
  • محمد حقانی فضل صفحات 23-45
    مقاله حاضر فصلی است از کتاب مسیحیت ارتدوکس شرقی از منظری غربی، نوشته جرج فلوروسکی (18931979)، کشیش، الهیدان و مورخ ارتدوکس که سال ها در کرسی تدریس «تاریخ آبای کلیسا» فعالیت علمی داشته است. او را یکی از موثرترین الهیدانان ارتدوکس در قرن بیستم شمرده اند. او در این مقاله مفهوم سنت را بررسی می کند؛ زیرا سنت کلیسایی نقش بسیار مهمی در دیانت ارتدوکسی دارد و ارتدوکس ها خود را متعهد می دانند هیچ چیز جدیدی ابداع نکنند، بلکه در عوض سنت مکتوب و غیرمکتوب آبای مقدس، شوراها و اعتقادنامه ها را بازبگویند. برای آنکه مفهوم و نیز کارکرد سنت روشن شود، او ابتدا بسترهای پیدایش سنت را مطرح می کند؛ یعنی اینکه چه مسائل و مباحثی در کلیسای اولیه درگرفت که کلیسا را واداشت تا حدود و ثغور سنت را تدوین کند. او در ادامه مهم ترین الهیدانانی که در تعریف و تعیین مفهوم سنت نقش داشته اند را معرفی می کند؛ کسانی چون وینسنت اهل لرینس، ایرنئوس، آتاناسیوس، باسیل و آگوستین. او همچنین به مهم ترین ملاک ها و معیارهای مطرح شده در تعیین سنت اصیل و تمایز آن از بدعت ها اشاره می کند؛ معیارهایی مانند «قانون ایمان» و «قانون پرستش». فلوروسکی در پایان نشان می دهد که سنت کلیسایی مهم ترین مفسر متن مقدس است و در واقع انجیل همواره در بستر تعالیم جامع کلیسا فهم شده است؛ به بیان دیگر، سنت مهم ترین ملاک برای تشخیص ایمان صحیح از بدعت بوده است.
    کلیدواژگان: مسیحیت، سنت مسیحی، کلیسای ارتدوکس، آبای کلیسا، صدر مسیحیت، کلیسای اولیه
  • الیاس عارف زاده صفحات 47-72
    برای آموزه های مسیحی در قرون اولیه دو منبع بیان شده است: کتاب مقدس و کلیسا. کتاب مقدس در اواخر قرن چهارم در شورای کارتاژ رسمی شد. همچنین کلیسا با تشکیل شوراهای جهانی (Ecumenical Councils) و تبیین آموزه های دینی بر اساس راست کیشی، یکی از منابع ایمان مسیحی معرفی شد. این شوراها از سال 325 تا سال 787م ادامه یافتند. هدف تشکیل دهندگان اولیه شوراهای جهانی کلیساها برطرف کردن اختلافات الهیاتی کشیشان و اسقفان، تبیین آموزه های راست کیشانه و ایجاد وحدت میان کلیساها بود؛ اما با تشکیل شورای جهانی کلیساها، اختلاف ها فزونی یافت. به عبارت دیگر، شوراهای جهانی کلیساها اگرچه آموزه های راست کیشانه را تبیین و قانونی کردند، تمام کلیساها این آموزه ها را نپذیرفتند؛ در نتیجه گسست میان کلیساها رقم خورد و معیار راست کیشی در هر کلیسا متفاوت با دیگری شد. به اعتقاد نگارنده، اهداف شوراهای جهانی کلیساها در ایجاد یکسانی در آموزه ها و وحدت کلیساها، در گستره زمانی مورد نظر، تحقق نیافت.
    کلیدواژگان: شوراهای جهانی، شورای محلی، کلیساهای خاوری، کلیساهای شرقی
  • طیبه سادات طبایی صفحات 73-90
    کاوش درباره مضامین عرفانی و اخلاقی در میراث شفاهی و مکتوب مسیحیت، به طور خاص مذهب ارتدوکس، پژوهشی است که انجام آن در هر دو سطح صورت بندی تمام مضامین و تحلیل یک به یک، در قالب مطالعات تطبیقی با اسلام، به طور خاص مذهب شیعه، بایسته است؛ چراکه به بیان ماکس مولر «آن کس که یک دین می شناسد، از همان دین هم چیزی نمی شناسد». در این مقاله با این پرسش که «در میان مضامین اخلاقی و عرفانی مسیحیت ارتدوکس، توبه چه جایگاهی دارد؟»، به کاوش در فیلوکالیا، که معتبرترین مجموعه در عرفان عملی مسیحیت ارتدوکس است، پرداخته می شود. این پژوهش که به روش تاریخی هرمنوتیک با تحلیل محتوای کیفی صورت گرفته، در مقام اثبات این حقیقت است که مفهوم توبه به لحاظ تاریخی از کهن ترین زمان ها مطرح بوده و به لحاظ هرمنوتیک، مبنای این باور عمدتا به برداشت هایی از کتاب مقدس (اعم از عهد جدید و قدیم) ارجاع داده شده است. این تحقیق نشان می دهد که توبه تنها یک عمل انسانی و تلاش فردی بر اساس دستورات دینی نیست، بلکه اقدام به توبه یک موهبت و توفیق خدایی است؛ از این رو توبه نه عاملی برای سیر و سلوک، بلکه هدف سیر و سلوک اخلاقی و عرفانی به حساب می آید.
    کلیدواژگان: سیر و سلوک، عرفان مسیحی، مسیحیت ارتدوکس، فیلوکالیا، توبه
  • سیدمحمدعلی میرصانعی صفحات 91-127
    تاریخ مسیحیت در میان نژاد عرب طولانی و متمایز است، از زمان مسیح تا حال حاضر امتداد داشته و ویژگی ها و روش های فکری آن در حال توسعه است. تاریخ آن با اسلام در هم تنیده شده، چنانکه در عبادات و تعالیم، زبان عربی به عنوان زبان اصلی به کار گرفته شده است. این به آن معنا است که مسیحیت عرب مدت طولانی از کلیساهای دیگر جدا بوده و نوشته های آن برای بیشتر مسیحیان دیگر مناطق ناشناخته مانده است. تعریف دقیق مسیحیت عرب آسان نیست. در یک تعریف کلی می توان آن را مربوط به مسیحیانی دانست که عبادات و آموزه های ایمانی شان به زبان عربی بوده است. همچنین این تعریف شامل مسیحیان سریانی و قبطی می شود که عربی را به عنوان زبان روزمره خود انتخاب کرده بودند. چنین تعریف نسبتا کلی ای مسیحیانی را که در شبه جزیره عربستان یا در امتداد مرزهای شرقی قلمرو روم بودند، در بر می گیرد؛ در آخر شامل مسیحیانی می شود که در منطقه مرکزی عرب زندگی می کردند و تا زمان حاضر اعتراف به ایمانشان را در قلمرو اسلامی ادامه داده اند.
    کلیدواژگان: مسیحیت، عرب
  • وحید ستارزاده صفحات 129-138
    کتاب شرق یونانی و غرب لاتینی، اثر فیلیپ شرارد بریتانیایی است. نویسنده به دلیل مهارت و تسلطی که بر ادبیات یونان در دوره پیش از مسیحیت و دوره آبا دارد، رویدادها را با تحلیل تاریخی می نگرد. وی در این کتاب و مقدمه کوتاهی که بر آن نوشته تاکید می کند که این کتاب در پی تبیین ماهیت تحولات فکری در اروپا در طول دوره مسیحی است، به خصوص زمانی که به شرق یونانی و غرب لاتینی، مربوط است. از نظر او، این به معنای تحلیل ماهیت تحولات فکری بر اساس داده های وقایع تاریخی و دیدگاه اشخاص نیست. کتاب حاضر از آن جهت که نخست، تاثیر فرهنگ و تاریخ هلنی و رومی، و دوم تاثیر فلسفه افلاطونی و ارسطویی بر مسیحیت را بررسی می کند، کتابی جامع محسوب می شود. نویسنده در طول کتاب در پی اثبات نظریه خاصی نیست؛ اما به دلیل تسلط بر مطالب، به خوبی تاثیر فرهنگ، تاریخ و فلسفه پیش از یونان بر مسیحیت را نشان می دهد؛ از این جهت کتاب می تواند برای دانشجویانی که به تاثیرپذیری این دین از عناصر غیر مسیحی علاقه مندند، بسیار مفید باشد.
    کلیدواژگان: شرق یونانی و غرب لاتینی، سنت مسیحی
  • وحید ستارزاده صفحات 139-142
    نویسنده کتاب جوآن مروین هاسی (Joan Mervyn Hussey؛ 19072006م)، نویسنده کتاب کلیسای ارتدوکس در امپراتوری بیزانس، یکی از برجسته ترین مورخان و نویسندگان حوزه بیزانس و استاد تاریخ در دانشگاه هایی همچون لندن و بدفورد بود. هاسی همچنین از سال 1961 تا 1971م مسئول کمیته ملی مطالعات بیزانس بریتانیا بود. او نقش مهمی در ارتقای مطالعات بیزانسی در دنیای انگلیسی زبان، به ویژه در دهه های میانی قرن بیستم، داشت. آثار او برای پژوهشگران انگلیسی زبان، به خصوص دانشجویان، ابزاری را مهیا کرد که به رشد مطالعات بیزانسی منجر شد. هاسی را می توان متعلق به مکتبی از تاریخ نگاری دانست که وظیفه مورخ را، تا حد ممکن، بررسی انتقادی منابع، تاریخچه ها، نامه ها و اسناد زندگی قدیسان، سکه ها و مهرها، سپس روایت داستان به دقیق ترین صورت می داند. از دیگر آثار هاسی می توان به کتاب های زیر اشاره کرد: 1. امپراتوری بیزانس در قرن یازدهم: چند تفسیر متفاوت؛[i] 2. ویراستار مجلد چهارم تاریخ قرون وسطای کمبریج؛[ii] 3. دنیای بیزانس.[iii] برای هاسی مفهوم تاریخ کلیسا، تاریخ نهاد کلیسای مسیحی در جامعه است. در این کتاب منظور او از جامعه، امپراتوری بیزانس است. برای او تاریخ کلیسای ارتدوکس، از ابتدای قرن هفتم شروع می شود؛ زیرا از نظر او فضایی که کلیسای شرق با هویت بیزانسی در قرن هفتم در آن ظهور کرد، امپراتوری روم شرقی بود. به نظر می رسد، تعریف ارتدوکس برای نویسنده دشوار نیست؛ زیرا بحث خود را از سال 600 میلادی آغاز می کند، یعنی زمانی که شرق یونانی و غرب لاتینی به وجود آمده بودند. [i]. The Byzantine Empire in the eleventh century: some different interpretations (1950). [ii]. The Cambridge Medieval History, Vol. IV, The Byzantine Empire. [iii]. The Byzantine World.
    کلیدواژگان: معرفی کتاب کلیسای ارتدوکس در امپراتوری بیزانس