ماهنامه نفت، گاز و انرژی
سال پنجم شماره 22 (تیر 1393)

آلودگی زیست محیطی یکی از مهم ترین چالش های جامعه انسانی قرن حاضر به شمار می رود. همچنین بیش از صد سال است که از اکتشاف نفت در ایران می گذرد. اکنون ایران بزرگ ترین دارنده ذخایر نفت و گاز جهان و یکی از بازیگران عمده عرصه انرژی بشمار می رود. ذخایر قابل برداشت نفت خام ایران حدود 155 میلیارد بشکه برآورد گردیده که نزدیک به ده درصد از ذخایر جهان را دربر می گیرد. بنابراین سیستم های سنجش از دور ماهواره ای با توجه به ویژگی های منحصر بفردی چون تامین دید وسیع و یکپارچه از منطقه، استفاده از گستره طیف الکترومغناطیسی جهت ثبت خصوصیت پدیده ها، پوشش های تکرارشونده زمانی و مکانی و سرعت انتقال و تنوع اشکال داده ها و امکان بکارگیری سخت افزارها و نرمافزارهای تخصصی رایانه ای، در سطح جهان کاربرد زیادی پیدا کرده است و به عنوان ابزاری مناسب در ارزیابی و پایش، کنترل و مدیریت پایدار محیط زیست و منابع سرزمین مانند: آب و خاک، هوا، جنگل، محصولات کشاورزی، مراتع و غیره بکار گرفته شده است، می تواند چون ابزاری مناسب جهت شناسایی آلودگی های نفتی قبل از خطرساز بودن این آلودگی ها، در کشور مورد استفاده قرار گیرد. از این در این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای، مشاهده میدانی و همچنین پرسش کردن از کارشناسان و تصاویر ماهواره ای به بررسی پرداخته ایم و به این نتیجه رسیده ایم که فناوری سنجش از دور می تواند در بحث کنترل و پایش آلودگی های مختلف نفتی با جمع آوری داده های مناسب کمک شایانی در مدیریت منابع مختلف داشته و وضعیت سلامت منابع مختلف را از لحاظ عدم حضور آلودگی های گوناگون مورد ارزیابی قرار دهد و همچنین باعث کاهش هزینه های پایش آلودگی نفتی می شود.

در چند سال اخیر پرونده ای در خصوص شروط قبض- یا- تادیه به یکی از محاکم انگلستان ارجاع گردید و برای اولین بار رویه قضایی این کشور مجبور شد در این خصوص اظهار نظر نماید. دادگاه بررسی نمود که آیا شروط مذکور یک نوع جریمه قراردادی می باشد یا خیر؟ این مقاله به بررسی موضوع حقوق انگلستان و ایران در خصوص اعتبار و لازم الاجراء بودن شروط مذکور در پرتو رای صادره می پردازد. صنعت انرژی علی الخصوص قراردادهای طویل المدت به شدت به این شروط برای تضمین سرمایه گذاری های پایین دستی وابسته می باشند. با درج این شروط در قرارداد، مشتری ملزم می گردد مقدار حداقلی از محصول را قبض و یا در صورت عدم قبض قیمت آن را بپردازد. سئوالی که ممکن است در خصوص اعتبار این شروط مطرح شود، این است که ماهیت حقوقی این شروط چیست؟ آیا این شروط افاده جریمه قراردادی می کند یا خسارت؟ و یا ماهیت آن غیر از این دو مفهوم می باشد؟ شروط قبض- یا- تادیه ماهیتا افاده دین می کند و در حقوق ایران و انگلستان معتبر می باشند. از طرفی در حقوق ایران قاعده ای به نام قاعده منع جریمه قراردادی (بر خلاف حقوق انگلستان) وجود ندارد؛ بنابراین حتی اگر این شروط جریمه هم تلقی شوند، باز لازم الاجراء می باشند.

امروزه کاهش چشم گیر منابع فسیلی و آلودگی هوا و مسئله بهداشت جهانی، مطالعات محققان را به جایگزینی سوخت های پاک و تجدیدپذیر به جای سوخت های فسیلی سوق داده است. در این تحقیق، خواص بیودیزل تولیدشده از چربی کوهان شتر به عنوان یک منبع جدید غیرخوراکی طی تغییرات دمایی (65، 55 و 45 درجه سانتیگراد) و زمانی (75، 60، 45، 30 و 15 دقیقه) مورد برسی قرار گرفت. واکنش تبادل استری با کاتالیست هیدروکسید پتاسیم 1 درصد وزنی بر پایه وزن روغن، نسبت مولی متانول به روغن 9:1 و سرعت همزن 750 دور بر دقیقه انجام گرفت. در نهایت میزان تبدیل 96/92٪ در دمای 55 درجه سانتیگراد و زمان 60 دقیقه حاصل گردید. با ارزیابی مقادیر بدست آمده برای میزان تبدیل، ویسکوزیته سینماتیک، دانسیته نسبی، نقطه ابری شدن و نقطه ریزش مشاهده گردید که در 15 دقیقه ابتدایی تقریبا بیش از 90٪ بیودیزل تولید شده و با گذشت زمان و تغییر دما تاثیر محسوسی روی سنتز بیودیزل حاصل نشد. کاهش زیاد ویسکوزیته سینماتیک، دانسیته نسبی، نقطه ابری و نقطه ریزش نسبت به چربی کوهان شتر مشاهده گردید.

ایران در ناحیه ای خشک واقع شده است. با این وجود، حجم سیلاب چندروزه برخی رودخانه ها در سال های سیلابی معادل متوسط آورد سالیانه رودخانه می باشد. البته در اکثر موارد حجم سیلاب صدساله در مقابل احجام سدهای احداث شده یا در حال احداث اندک می باشد. بنابراین با استفاده از مدیریت فعال، خصوصیات فصلی و پیش بینی های کوتاه مدت و درازمدت هیدرولوژیکی، استفاده از مخازن برای ذخیره سیلاب به راحتی امکان پذیر می باشد. در این راستا استفاده از تراز نرمال متغیر ماهانه و سالانه می تواند استفاده بهینه از مخازن و استحصال هر چه بیشتر آب را ممکن سازد. برای دستیابی به این مهم استفاده کامل از امکانات نرم افزاری و روش های غیرسازه ای بایستی در دستور کار قرار گیرد. در این رابطه بایستی به خصوصیات فصلی روخانه های ایران توجه نمود که معمولا شرایط بسیار خوبی را برای ذخیره سیلاب در مخازن فراهم می کنند. در رودخانه هایی که سیلاب بهاره در اثر ذوب برف رخ می دهد، میزان ذخیره برفی حوزه می تواند فرصت بسیار خوبی برای مانور مخزن فراهم کند و در رودخانه هایی که بیشترین پتانسیل سیلاب در آذرماه می باشد، مخزن به علت مصارف تابستانی در شروع سیلاب دارای حجم قابل ملاحظه ای برای کنترل سیلاب می باشد. برای مثال سد درودزن در سیلاب آذرماه 1365 با دوره بازگشت چندصد ساله، به علت خالی بودن مخزن سرریز نداشت. تجربه بسیار موفق کنترل سیلاب با مخازن در ژاپن که 50 درصد مردمش در دشت های سیلابی زندگی می کنند و 75 درصد دارایی های آنها در این مناطق واقع شده است، می تواند در استفاده از مخازن برای کنترل سیلاب در ایران الگوی بسیار خوبی باشد، با توجه به این امر که سیلاب های رودخانه های ژاپن مانند رودخانه های ایران دارای پیک زیاد و حجم نسبتا کم می باشند. بعلاوه در صورت اختصاص حجمی از مخزن به کنترل سیلاب، با توجه به عدم قطعیت در برآورد سیلاب طراحی سدها، انعطاف پذیری سیستم افزایش یافته و می توان در صورتیکه حجم سیلاب های طراحی در سال های آینده کمتر برآورد شود، با افزایش تراز نرمال عمر مخزن را افزایش داد و این مسئله از نقطه نظر توسعه پایدار نیز بسیار بااهمیت است.

امروزه شرایط اقتصادی و بازرگانی ضرورت وجود یک طرح بهینه سازی در مصرف منابع مختلف انرژی را هشدار می دهد و از آنجا که رشد اقتصادی و توسعه صنعتی به عنوان پیش شرط های اقتدار سیاسی، استقلال ملی و شکوفایی فرهنگی به عوامل مختلفی از قبیل انرژی و بهره برداری مطلوب و بهینه از آن بستگی دارد، پرداختن به موضوع انرژی و مدیریت آن از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مقاله به مدیریت و ممیزی انرژی و اهمیت آن پرداخته شده است که ضمن معرفی و اهداف ممیزی انرژی، به بررسی سطوح مختلف ممیزی انرژی می پردازد.

در عصر کنونی، تحولات شگرف دانش مدیریت، وجود نظام ارزیابی را اجتناب ناپذیر نموده است. ارزیابی عملکرد، فرایند رسمی فراهم آوردن اطلاعات در مورد نتایج کار است. این امر سبب شناسایی نقاط قوت سازمان و بزرگ جلوه دادن آن به منظور خلق ارزش های بیشتر و در واقع عملکرد مطلوب تر می شود و سودآوری بیشتر برای سازمان ها می شود. هدف کلی این تحقیق، بررسی وجود ابعاد و سنجه های مختلف مالی و غیرمالی در ارزیابی عملکرد و تاثیر آن بر میزان رضایت مندی از سیستم ارزیابی عملکرد در شرکت های پتروشیمی در منطقه پارس جنوبی و ماهشهر می باشد که برای دستیابی به آن، مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی صورت گرفت. مدل نظری این پژوهش شامل شاخص های مشارکت در تصمیم گیری، تنوع سنجش عملکرد و میزان رضایتمندی می باشد که شاخص تنوع سنجش عملکرد نیز با استفاده از 8 مولفه عملکرد مالی و غیرمالی شامل: مشتری، عملیاتی، نوآوری، کارکنان، تامین کنندگان و کیفیت سنجیده شد. جامعه آماری تحقیق شامل 150 نفر از مدیران و کارشناسان ارشد مالی می باشند. مدل تحقیق نیز با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری مورد آزمون قرار گرفت و ابزار تحقیق، پرسش نامه با طیف لیکرت 5گزینه ای می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد وجود ابعاد و سنجه های مختلف مالی و غیرمالی، برای ارزیابی عملکرد و پرداخت پاداش و شناسائی مشکلات و تعیین فرصت ها و ارائه راهکارها در این شرکت ها به میزان نسبتا زیادی تاثیرگذار بوده است و رضایت کلی از سیستم ارزیابی عملکرد با مشارکت کارکنان به میزان نسبتا زیادی وجود دارد.

یکی از مهم ترین قسمت های واحد آمونیاک، بویلر آن می باشد. بویلر واحد آمونیاک مورد نظر شامل سوپرهیتر های سرد و گرم K و J است. با توجه به تخریب ایجاد شده بر روی زانویی سوپرهیتر سرد K، بررسی های مختلف میکروسکوپی بر روی قسمت تخریب شده صورت پذیرفته است. در این مقاله سعی گردیده با توجه به بررسی های ریزساختاری و میکروسکوپی و آنالیز رسوبات ایجاد شده بر روی سطح داخلی لوله سوپرهیتر، مکانیزم و علل ریشه ای آسیب مشخص تا از حوادث مشابه جلوگیری گردد.

به جهت اهمیت حفظ و بهینه سازی منابع مالی در راستای پیشبرد اهداف اقتصادی کشور، لزوم مدیریت جهت جلوگیری از اتلاف منابع به هر شکل محرز می باشد. تاخیر در اجرا و بهره برداری از پروژه ها و زیان های ناشی از آن سهم عظیمی در هدردادن منابع و سرمایه های اقتصادی دارد که به عنوان نمونه، مقدار زیادی از بدهی های دولت به پیمانکاران از محل همین موضوع می باشد. لذا جستجو برای شناخت هر چه بیشتر و بهتر این آثار و چاره اندیشی در جهت رفع آنها، گامی مهم در جهت حفظ منابع اقتصادی کشور می باشد. در این مقاله با توجه به وجود شانس کم برای تجمیع همه موارد دخیل در موضوع در یک پروژه خاص و در جهت مطالعه کامل تر، از روش کتابخانه ای و بررسی قوانین و شرایط موجود بهره گرفته شده است. در نهایت موارد آثار اقتصادی تاخیر در پروژه ها را شناسایی و جهت کاهش اثر هر کدام پیشنهاداتی ارائه شده است.