فصلنامه جامعه شناسی کاربردی
سال بیست و دوم شماره 1 (پیاپی 41، بهار 1390)

امروزه جامعه ما با فقدان تدریجی معانی یا جایگزینی آن ها مواجه است. یک بعد از جدائی افراد از نظام اجتماعی به واسطه همین بی معنایی اجتماعی تعریف شده است و بخشی از بزهکاری، سرخوردگی، پوچ گرائی، مصرف انواع قرص های روان گردان و مخدر، عدم گرایش به کار، عدم تمایل به تحصیل و... به سبب همین بی معنایی است. روش تحقیق مورد استفاده این پژوهش پیمایشی و شیوه تحقیق همبستگی است. جامعه آماری این طرح کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دانشجویان وردی 82 کارشناسی دانشگاه تبریز هستند. نتیجه حاصل از آزمون فرضیه ها نشان دهنده وجود رابطه معنی دار بین متغیرهای اعتماد اجتماعی، رضایت اجتماعی به عنوان متغیرهای مستقل و بیگانگی اجتماعی به عنوان متغیر وابسته تحقیق است. بعلاوه نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره تحقیق نشان می دهد که در نمونه تحصیلات تکمیلی 53 درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل پژوهش تبیین می شود.

وجدان کاری عاملی است که باعث ایجاد نظم در کار و حس انجام وظیفه در افراد می شود. توجه به مفهوم وجدان کاری در سازمانها، توجه به اخلاق و روابط انسانی است؛ زیرا اخلاق، تعهد ایجاد می کند و باعث می شود، افراد نسبت به وظایف و رفتار شغلی خود به بهترین شکل و بدون وجود عامل کنترل خارجی حساس باشند. وجود وجدان کاری در یک سازمان باعث افزایش سطح بهره وری، تحقق توسعه پایدار، تحول فرهنگی انسان، ثبات مدیریت ونظم اقتصادی می گردد. عوامل متعددی در ابعاد مختلف بر وجدان کاری مؤثر است. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان تاثیر و نقش عوامل فرهنگی- اجتماعی، فردی – شخصیتی و خانوادگی بر وجدان کاری از نظر دانشجویان است. طرح تحقیق حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. نمونه مورد پژوهش 800 نفر از دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر اصفهان شامل دانشگاه صنعتی، دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه اصفهان بودند که با استفاده از روش نمونه گیری متناسب با حجم (438 دختر و 362 پسر) انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته، شامل 45 سو ال در سه بعد (فرهنگی – اجتماعی، فردی – شخصیتی و خانوادگی) بود. نتایج حاصل از اجرای پرسشنامه با استفاده از روش ضریب همبستگی چندگانه (رگرسیون) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که عوامل فرهنگی – اجتماعی در درجه اول و سپس عوامل فردی – شخصیتی و خانوادگی به ترتیب بر وجدان کاری مؤثرند(p<0/05). همچنین، از میان عوامل جمعیت شناختی فقط عامل جنسیت در عوامل مؤثر بر وجدان کاری اثر معناداری داشت.

اعتماد اجتماعی یکی از مفاهیم مهم و حیاتی در علوم اجتماعی و عاملی در جهت تعامل بین افراد نسل های مختلف در جامعه است. در عین حال، اعتماد می تواند روابط بین افراد را در سطوح خرد و کلان تسهیل نماید. هدف از این تحقیق، بررسی مقایسه ای اعتماد اجتماعی نسل های مختلف و عوامل موثر بر آن می باشد. این تحقیق از نوع پیمایشی وابزار تحقیق پرسشنامه بوده ودر بین 670 نفر ازافراد 15 سال به بالا درسطح شهرتبریز به اجرا گذاشته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین اعتماد اجتماعی نسل های سه گانه (نسل قبل از جنگ و انقلاب، نسل جنگ و انقلاب و نسل بعد از انقلاب و جنگ) تفاوت معناداری وجود دارد. براساس نتایج تحقیق اعتماداجتماعی نسل ها، ازارزیابی نسل ها ازانسجام هنجاری و نهادی در جامعه و تجربه های نسلی متاثر می گردد.

هدف از مطالعه حاضر بررسی نقش برخی عوامل جامعه پذیری بر هویت ملی نوجوانان شهر اصفهان می باشد که به شیوه پیمایشی انجام شده است. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه از یک نمونه 427 نفری از بین دانش آموزان نوجوان (237 دختر و 190 پسر) 14 تا 17 ساله شهر اصفهان که به صورت تصادفی خوشه ایاز سطح دبیرستانهای نواحی 5 گانه شهر اصفهان انتخاب شده اند، جمع آوری گردیده است. در این بررسی با الهام از آرای هنری تاجفل، هویت ملی در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که هویت ملی دانش آموزان در حد متوسط(94 از حداکثر140) بوده و همچنین در مرتبه اول بعد عاطفی(705/0 R 2 =)، سپس بعد شناختی (202/0 R 2 =) و در آخر بعد رفتاری (093/0 R 2 =) تبیین کننده ابعاد هویت ملی می باشند. از بین متغیرهای مستقل، ملی گرایی دوستان (225/0 R 2 =)، ملی گرایی خانواده (124/0 R 2 =) و عامل تلویزیون (018/0 R 2 =) بر هویت ملی تاثیر داشته و از بین برنامه های گوناگون تلویزیون، برنامه های کمدی (014/0 R 2 =) اثر گذار بوده اند. از بین رسانه های گروهی موثر بر هویت ملی فقط ماهواره (019/0 R 2 =) و ویدئو(015/0 R 2 =) تاثیر معنی دار داشته و از بین شیوه های گذران اوقات فراغت، مطالعه کتاب، تفریح و گردش پیش بینی کننده هویت ملی بوده اند. بین هویت ملی دانش آموزان و رشته تحصیلی و پایه تحصیلی آنها رابطه معنی دار وجود داشت ولی بین محتوای کتاب های درسی و یا برنامه های آموزشی و پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده و هویت ملی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود نداشت.

مفهوم اعتماد اجتماعی از مفاهیم کلیدی جامعه شناسی و یکی از جنبه های مهم روابط انسانی و زمینه ساز همکاری میان اعضای جامعه است؛ طوری که صاحبنظران متعددی از جمله لوهمان و آلپورت اعتماد را عاملی برای افزایش کنش و ارتباطات اجتماعی دانسته اند. بر این اساس، در پژوهش حاضر، توجه اصلی پژوهش به متغیر های اجتماعی مو ثر بر اعتماد به دستگاه های اجرایی از نظر دانشجویان کارشناسی بوده است. روش تحقیق پیمایشی است، جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان کارشناسی دانشگاه آزاد تبریز در سال تحصیلی 88-87 هستند که تعداد کل این دانشجویان بر اساس مرکز آمار دانشگاه 18743 نفر بوده که از این تعداد، 400 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای به عنوان نمونه نهایی انتخاب شده اند. پس از جمع آوری داده ها، جهت آزمون فرضیه ها از آزمون های r پیرسون، تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزارهای SPSS و LISREL اقدام شده است. بر اساس نتایج تحقیق، میانگین اعتماد به دستگاه های اجرایی در بین دانشجویان در حد متوسط به بالاست. نتایج تحلیل مسیر انجام یافته نشان می دهد که توان متغیر های مستقل در تبیین واریانس متغیر وابسته 14درصد بوده و در این میان متغیر کنترل اجتماعی بالاترین تاثیر و متغیر امنیت شغلی کمترین تاثیر را بر روی اعتماد به دستگاه های اجرایی داشته و متغیر امنیت اجتماعی از مدل خارج شده است.

مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان ابزاری برای درک روابط اجتماعی که زیربنای سیستمهای اجتماعی اثربخش است، به کار می رود و مبنای مزیت سازمانی شناخته شده است. سؤال اصلی برای مطالعات سازمانی آن است که چگونه سرمایه اجتماعی در محیط کار فرسایش می یابد؟و چگونه می توان آن را افزایش داد؟ مطالعات سرمایه اجتماعی سازمانی بر رفتارهای کاری که به سرمایه اجتماعی کمک کننده هستند، تمرکز یافته است. هدف پژوهش حاضر، تعیین عوامل سرمایه اجتماعی سازمانی در سازمان های خدماتی دولتی استان اصفهان (با رویکرد آموزه های مدیریت در آثار سعدی) است. مرحل هاول این مطالعه روش کتابخانه ای و مرحله بعد توصیفی- پیمایشی است و جامعه آماری در مرحله دوم شامل 129595 نفر مدیران و کارشناسان سازمان های خدماتی استان اصفهان است. حجم نمونه پژوهش 1905 نفر محاسبه شد که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با جامعه آماری انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پرسشنامه 36 سؤالی حاصل از مرحله اول پژوهش بود که پایایی آن 90/0 به دست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t تک متغیره و مانوا استفاده شد. نتایج نشان داد. میانگین های حاصل در خصوص عوامل شناختی(نظیرتوجه به اهداف سازمان، وجود فرهنگ سازمانی قوی، انتقال تجارب کاری در بین افراد)، عوامل ساختاری(مانند وجودسیستم مطلوب کاری، تشکیل گروه های کاری، انتخاب مناسب افراد در امور مختلف)و عوامل رابطه ای(نظیر وجود همدلی، راز داری، صداقت، فروتنی در سازمان، بالا بودن آستانه تحمل در افراد، ارج نهادن به نیکو کاری)، سرمایه اجتماعی سازمانی در سازمان های خدماتی دولتی اصفهان از سطح متوسط (3) بزرگتر بود و بنابراین می توان نتیجه گرفت که عوامل شناختی، ساختاری و رابطه ای سرمای هاجتماعی سازمانی در سازمان های خدماتی دولتی اصفهان وجود دارد. از عوامل زمینه ای بررسی شده تحصیلات و سابقه کار ارتباط معنی داری با میانگین حاصل از عوامل سرمایه اجتماعی نشان داد؛ اما سن، جنس، رشته تحصیلی و سابقه کار ارتباط معنی داری با میانگین حاصل ازعوامل سرمایه اجتماعی نشان نداد.

این پژوهش به بررسی و مطالعه وضعیت عرفی شدن دانشجویان و عوامل مؤثر بر آن می پردازد. هدف این تحقیق نشان دادن وضعیت پدیده عرفی شدن در میان دانشجویان و چگونگی تاثیرگذاری برخی عوامل برجهات و مؤلفه های مختلف آن است.ضرورت این پژوهش ناظر براهمیت وجایگاه والای دین در حیات اجتماعی است و بدیهی است که هر نوع عامل تاثیرگذار در این باره باید مدنظر برنامه ریزان و سیاست گذران کشور قرارگیرد،لذا می توان گفت اهمیت یافته های این تحقیق می تواند در رابطه با اهداف مدیران فرهنگی کشور باشد.روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایش و تکنیک جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه است.جامعه آماری این مطالعه، دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا همدان بوده است که با استفاده از روش نمونه گیری طبقاتی متناسب، 376 نفربه عنوان نمونه انتخاب شده اند.نتایج مربوط به میانگین ابعاد عرفی شدن بیانگر آن است که میزان عرفی شدن بینشی دانشجویان در حد پایینی ارزیابی می شود. میزان عرفی شدن رفتاری متوسط به بالا است و عرفی شدن در بعد اهمیت نهادهای دینی، گزینش گری و مدارای دینی در حد متوسط است. نتایج تحقیق همچنین نشان داد که میزان عرفی شدن مردان بیش از زنان بوده؛ ولی بین وضعیت تاهل و استفاده از وسایل ارتباطی کلاسیک با عرفی شدن رابطه معناداری دیده نمی شود. علاوه براین نتایج نشان می دهندکه میان عرفی شدن ومؤلفه های آن با برخی متغیرها همچون مدت تحصیل در دانشگاه،گرایش عرفی دوستان،گرایش عرفی والدین،گرایش عقلانی دانشجویان،استفاده ازوسایل ارتباطی نوین و... رابطه معناداری وجود دارد.

هدف از این پژوهش بررسی رابطه یادگیری سازمانی و اعتماداجتماعی در سازمان با توسعه کارکنان دانشگاه های دولتی پزشکی و غیر پزشکی جنوب شرق کشور بود. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل کلیه اعضای هیات علمی رسمی و کارکنان رسمی و پیمانی دانشگاه های دولتی پزشکی و غیر پزشکی جنوب شرق کشور بودند که در سال در سال تحصیلی 89-88 به خدمت اشتغال داشتند.از دانشگاه های مذکور 6 دانشگاه بصورت تصادفی انتخاب گردید که بین آنها 240 نفر بصورت تصادفی و متناسب با حجم به عنوان نمونه انتخاب شد. سپس پرسشنامه های یادگیری سازمانی، اعتماد سازمانی و توسعه کارکنان بین آنها توزیع و پس از جمع آوری بیش از 80% پرسشنامه ها نسبت به استخراج داده ها اقدام شد. روایی محتوایی هر سه پرسشنامه توسط استادان و متخصصان علوم تربیتی مورد تایید قرار گرفت و پایایی پرسشنامه های یادگیری سازمانی، اعتماد سازمانی و توسعه کارکنان با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 73/0، 82/0 و 71/0 تعیین گردید. در این پژوهش، از آزمون شاپیروویلک برای بررسی نرمال بودن نمرات، ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی رابطه بین متغیرها، رگرسیون خطی و انحنایی و تحلیل واریانس برای بررسی فرضیات و رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر برای سنجش مدل پژوهش استفاده گردید. بر اساس یافته های تحقیق رابطه معنی داری بین متغیرهای یادگیری سازمانی (477/0= r) و اعتماد سازمانی (163/0= r) با توسعه کارکنان وجود دارد. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد که متغیر وابسته مستقیما تحت تاثیر متغیر یادگیری سازمانی است (469/0=) و یادگیری سازمانی نیز به صورت غیرمستقیم بر توسعه کارکنان تاثیر دارد (278/0=)؛ اما تاثیر مستقیم اعتماد سازمانی بر توسعه کارکنان معنادار نیست. (N. S، 033/0=) به همین دلیل این رابطه از مدل نهایی پژوهش حذف گردیده است.

هدف عمده این پژوهش، بررسی نقش عوامل آموزشگاهی بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان مقطع متوسط ه شهرستان فریدونشهر است. به همین منظور یک نمونه 230 نفری از دانش آموزان دختر و پسر شاغل به تحصیل در شاخه های نظری، فنی و حرفه ای و کاردانش و پیش دانشگاهی در سال تحصیلی 89-88 بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند و ابزار پژوهش مورد استفاده، یکی پرسشنامه محقق ساخته بررسی عوامل آموزشگاهی که مرکب از 32 سؤال بر اساس طیف لیکرت با پنج گزینه، از خیلی زیاد تا خیلی کم درجه بندی شده است و دومی به منظور سنجش میزان سازگاری اجتماعی، پرسشنامه 32 سؤالی به صورت سه گزینه بلی، خیر و نمی دانم که از پرسشنامه سازگاری اجتماعی بل اقتباس شده است. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده های پژوهش در سطح آمار توصیفی پیرامون تعیین فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از ضریب آلفای کرونباخ، ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t، تحلیل رگرسیون چند متغیری و آزمون غیر پارامتریک فریدمن استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که 4/50 درصد دانش آموزان دارای سازگاری اجتماعی زیاد، 4/47 درصد دارای سازگاری متوسط و 2/2 درصد دارای سازگاری کم هستند. بر اساس فرضیه های مطرح شده، نتایج نشان می دهد که بیشترین میانگین مربوط به عملکرد دبیران و کمترین میانگین مربوط به سبک مدیریت آموزشگاه است. همچنین بیشترین انحراف معیار مربوط به امکانات آموزشگاهی و کمترین انحراف معیار مربوط به وضعیت فیزیکی آموزشگاه است. به عبارت دیگر بین عملکرد دبیران، امکانات آموزشگاه و سبک مدیریت با سازگاری اجتماعی رابطه مثبت معناداری در سطح 05/0> p وجود دارد؛ ولی بین وضعیت فیزیکی آموزشگاه و سازگاری اجتماعی رابطه معناداری وجود ندارد؛ یعنی وضعیت فیزیکی آموزشگاه خوب یا بد باشد تاثیری بر سازگاری اجتماعی دانش آموزان نداشته است.