فهرست مطالب
پژوهشنامه ادبیات تعلیمی
پیاپی 24 (زمستان 1393)
- تاریخ انتشار: 1393/12/17
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 1-32آفرینش ادبی اصلی ترین امتیاز یک شاعر است. از آنجا که شاعر برای شعر که تحفه جان اوست، ارزش بسیار قایل است، هنرمندانه آن را به غنای ظاهر و باطن می آراید و با شیفتگی شگرفی، توانایی های تحسین برانگیزش را در عالم شاعری بر می شمرد تا یکه سوار میدان سخنوری باشد و از سوی دیگر به صورت غیر مستقیم، خصلت های مثبت انسانی را عرضه نماید.
مسعود سعد سلمان، شاعر درباری غزنویان است؛ او بیش از دیگر شاعران روزگارش، خود را به هنر سخنوری ستوده و به ارجمندی موهبت سخنش صحه گذاشته است تا آن جا که گویی آموزگاری مفاهیم تعلیمی را بدو سپرده اند. در این جستار سعی بر آن است به مزیت هایی که وی سخن خود را به واسطه آنها برتر دانسته و با آن ها قصد ترغیب خوانندگان را به سوی فضایل داشته، به ترتیب بسامد موضوعی پرداخته شود تا دریچه تازه ای از هنر این شاعر بر ذهن خوانندگان گشوده گردد.
کلیدواژگان: هنر سخنوری، مسعود سعد، تفاخرهای تعلیمی -
صفحات 33-58یکی از بزرگ ترین قصیده سرایان قرن ششم هجری که همگان به عظمت مقامش در شاعری و بلندی مرتبه اش در سخنوری مقر و معترفند، خاقانی شروانی است. وی به خوبی توانست در پرتو نبوغ و همت خود و نیز در سایه تعالیم ارزنده قرآن و حدیث، در علوم ادب و لغت و دیگر علوم و فنون به درجه کمال برسد و در شعر دارای نیرویی خلاقه گردد. قصیده سرایی در عصر وی به سبب قریحه سرشار و اندیشه مضمون پرور او بود که به درجه ممتازی از پختگی و کمال در ادب فارسی رسید. اگر به دیوان ارزشمند این شاعر سترگ نظری بیفکنیم،خواهیم دید که اشعار وی به سبب گستردگی مضامین و تنوع مفاهیم، از قابلیت های پژوهشی خوبی برخوردار است. در حقیقت قصاید خاقانی شروانی از لحاظ داشتن مفاهیم حکمی و پندگونه در خور توجه است. به ویژه قصیده شینیه مرآت الصفای او که از اقبال ویژه ای برخوردار است، سرشار است از آموزه های حکمی و تعلیمی که در آیینه آن می توان مضمون پردازی اخلاقی و اندیشه ورزی حکمی و پندگونه خاقانی را به وضوح دید. این پژوهش با هدف تبیین تعالیم حکمی و تربیتی و آموزه های اخلاقی و با روش تحلیلی-توصیفی در قصیده مرآت الصفای خاقانی صورت گرفته است.
کلیدواژگان: خاقانی، قصیده مرآت الصفا، ادبیات تعلیمی، قناعت، دنیاگریزی -
صفحات 59-100کلیله و دمنه نصرالله منشی با وجود تحولات بسیاری که در طول تاریخ آفریده شدنش پذیرفته، یکی از آثار ماندگار در حوزه ادبیات تعلیمی در تاریخ ادبیات ایران و جهان است. داستان های هانس کریستین اندرسن نیز از آثار ماندگار اخلاقی و تعلیمی در ادبیات جهان محسوب می شود. پیام های اخلاقی و فرازهای ارزشمند، یکپارچگی داستان ها، تمثیل و توصیف و نثر زیبا، دلیل ماندگاری کلیله و دمنه محسوب می شود. دلایل ماندگاری داستان های اندرسن نیز پیام های اخلاقی، استفاده از تمثیل و نثر توصیفی زیبا است. با بررسی همه این عوامل در هر دو دسته آثار، مهمترین عامل، درون مایه و پیام اخلاقی داستان ها و بیان پیام به صورت یک داستان تمثیلی است. در این پژوهش، خلاصه چهار حکایت از کلیله و دمنه و چهار داستان از اندرسن بیان شده، پس از آن درون مایه و پیام اخلاقی هر داستان به صورت جداگانه بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پیام اخلاقی حکایات کلیله و دمنه مبتنی بر محافظه کاری و حفظ منافع فردی و عمل گرایی قهرمان است که در هدایت فرد برای رسیدن به اهداف و امیال شخصی، بسیار مفید و کارساز است اما داستان های اندرسن حاوی پیام های اخلاقی اجتماعی بر اساس ایمان به خدا، پیروزی خیر بر شر و ایثار و گذشت است.
کلیدواژگان: کلیله و دمنه، هانس کریستین اندرسن، درون مایه، پیام اخلاقی -
صفحات 101-130بافت زمینه ای است که متن در آن آفریده و فهمیده می شود. این زمینه محیط، زمان و مکان (بافت موقعیت) یا واژه ها و عبارات اطراف هر واژه (بافت زبانی) را در بر می گیرد. درباره بافت موقعیت، مساله این است که در متون کهن به ویژه متون ادبی که دریافت بی واسطه بافت موقعیت ممکن نیست، چگونه می توان بخش هایی از آن را بازسازی کرد. هلیدی و حسن (1985) بر این باورند که سه سازه در ساخت این موقعیت یا همان عوامل برون زبانی موثر در خلق متن نقش دارند و می توان با آن ها، بافت موقعیت را توصیف کرد. از این منظر سه مولفه زمینه سخن، فحوا یا عاملان سخن و شیوه سخن به عنوان سه نقطه ورود به هر موقعیتی تلقی می شوند و از میان گزینه های موجود امکان گزینش سبکی را به دست می دهند. از ترکیب هر یک از گزینه ها با دیگری، ویژگی های منفردی در متن ایجاد می شود. مجموع این سه عامل پیکربندی بافتی نام دارد که نقشی اساسی در وحدت ساختاری متن دارد و استمرار در آن، متنی یکپارچه خلق می کند. در این پژوهش تلاش شده ابتدا بافت و سازه های پیکربندی بافتی تبیین شود؛ سپس با این ابزار، سازه های موقعیت و اجزای پیکربندی بافتی گلستان بررسی شود. بدین منظور همه عوامل قابل بررسی و نیز شگردهای سعدی و عوامل زیبایی شناختی موثر در القای مفهوم بیان شد و در نتیجه مشخص شد پیکربندی بافتی گلستان عامل انسجام متن و تداوم ارتباط خوانندگان در قرون متمادی با متن کتاب است.
کلیدواژگان: گلستان سعدی، بافت، پیکربندی بافتی -
صفحات 131-148عین القضات همدانی، عارف ایرانی قرن پنجم و ششم هجری است که قلم توانا و ذهن و اندیشه پویا و جوال خود را برای نگاشتن آثار فلسفی- عرفانی به کار برده است. اگرچه بی پروایی و سبک فلسفی اش در نهایت او را به پای دار کشید اما نوشته های او به خصوص کتاب «تمهیدات» وی، سندی مستدل برای عرفان و ادبیات کهن ایران زمین شد. «تمهیدات» اگرچه از متون عرفانی به شمار می رود اما از آنجا که به بیان شرایط سلوک و آداب مرید و خصایص پیر می پردازد، مبانی تعلیمی بسیاری را بیان کرده است. صوفیه که به واقع هدف خلقت را محبت و عشق ورزی می دانند، محبت به انسان را زمینه ساز محبت خداوند به شمار می آورند؛ این گونه است که در تفکر صوفی، تعلیم هم با محبت گره می خورد و در حقیقت، آداب شناخت و خودسازی و حقیقت جویی همگی برگرفته از عشق و برای وصول به محبت است. در این مقاله جنبه های تعلیمی این اثر گرانقدر بررسی شده است.
کلیدواژگان: ادبیات تعلیمی، عین القضات همدانی، تمهیدات، نقد اجتماعی، زهد، اخلاق عرفانی -
صفحات 149-172سابقه ادبیات تعلیمی و پرداختن به شعر و نثر اخلاقی و حکمی، به ایران دوره باستان و آثاری نظیر تعلیمات اخلاقی آیین زدتشت و اوستا برمی گردد. در عهد ساسانی، اندرزنامه هایی برای تبلیغ آموزه های اخلاقی نگاشته شد. در دوره اسلامی هم از سوی دانشمندان و ادیبانی نظیر ابن مقفع و مولف دینکرد، مباحثی از تعلیمات اخلاقی بیان گردیده است. همچنین در سروده های شاعران قرن سوم؛ یعنی پیشگامان شعر فارسی نیز کم و بیش نشانه های از ادب تعلیمی دیده می شود. با آغاز واقعی شکل گیری شعر فارسی (قرن چهارم)، تعلیمات اخلاقی و توجه به آموزه های حکمی و زهدی و نصایح در شعر شاعران و گویندگان مشهور این دوره همچون رودکی، شهید بلخی، ابوشکور بلخی، فردوسی و کسایی راه یافت. در این میان سهم کسایی به عنوان نخستین شاعر شعر زهدی، از همه بیشتر است. او همواره از آموزه ها و تجربه های اخلاقی و زهدی خود برای ارشاد و هدایت خلق سخن گفته است. محور اصلی تفکر همه شاعران ادب اخلاقی، ترک دلبستگی به دنیاست. دلبستگی که منشا همه آفات و زشتی های اخلاقی به شمار می رود. گفتنی است که در میان مباحث اخلاقی و زهدی در ادوار یاد شده به خصوص تا قرن چهارم، اخلاقیات در مرتبه اول و زهدیات در مرتبه دوم قرار دارد و این نشان از آن دارد که تا قرن چهارم هنوز نگرش زاهدانه صرف و دنیاگریزی محض و رهبانیت، نظیر آنچه در سروده های زاهدان صدر اسلام و ناصرخسرو می بینیم، وجود ندارد. البته این به منزله نبود اخلاقیات اسلامی نیست. از قرن چهارم به بعد، به تدریج تعلیمات دینی و زهدی شروع می شود و شاعران کم و بیش در سروده هایشان به آموزه های اخلاقی با رنگ دینی اشاره می کنند که نمونه واضح آن سروده های کسایی است.
در این مقاله سعی شده تا ضمن آوردن نمونه هایی از آثار اخلاقی هر دوره، نوع تعلیمات اخلاقی صرف و اسلامی و میزان بسامد فضایل و رذایل اخلاقی ابتدا در ادبیات دوره باستان و عهد ساسانی، سپس سه قرن اول هجری و در نهایت در شعر شاعران قرن چهارم به خصوص ابوشکور بلخی و کسایی بیان شود.
کلیدواژگان: زهد، اخلاقیات، شعر قرن چهارم، کسایی -
صفحات 173-204یکی از جلوه های دل انگیز و پر شور مثنوی، انعکاس خلق و خوی انسانی است که معمولا در قالب حکایات و تمثیلات نمادین و با نقش آفرینی موجودات و پدیده های غیر انسانی متجلی شده است. مولانا در این تمثیلات در پی آن است که با نگاهی نقادانه به جهان طبیعت و عالم معنا، برای تعمیق و تبیین آموزه های عرفانی و تعالیم آموزه های اخلاقی، از هر عنصر و شگردی بهره بگیرد، تا چراغی فرا راه سالکان حقیقت و جویندگان راه سعادت بیفروزد و آنان را به سر منزل مقصود هدایت کند. از جمله هنرنمایی های مولوی در این زمینه، بهره گیری اخلاقی و عرفانی از شخصیت ها و تمثیلات جانوری است. که در این مقاله بعد از مقدمه، به اختصار به نمونه هایی از فضایل و رذایل اخلاقی که در حکایت های جانور محور مثنوی به آن ها اشاره شده، پرداخته می شود.
کلیدواژگان: جانوران، خلق و خوی انسانی، مثنوی مولوی، فضیلت ها و رذیلت ها
-
Pages 1-32Literary creation is the most important points in the work of a poet. Since a poet values his lifegreatly، he arranges it aesthetically with appearance and inner richness. At the time، the composed recounts of his impressive strengths in the world of poetry with great fascination so that he became the lone rider of the eloquence field and on the other side، he offered positive qualities of human indirectly. Masood Saad Salman is a courtier poet and during the Ghaznavid kingdom; He has praised his eloquence art more than any other contemporary poets. He has reinforced his words’ venerability of blessings if responsibility of teaching educational concepts has been entrusted to him. The present paper has tried to bring briefly the art of eloquence، review of literature، introducing Masood Saad، his time and his poem as prelude; then with focus on Masood’s poems، it has been paid to the advantages with which the poet knows his words is superior and he intends to reinforce the readers toward the virtues as frequency topic، so that a new window of the art of this poet is opened for the mind of readers.Keywords: the Art of eloquence, Massod Saad, Educational self, glorifications
-
Pages 33-58One of the greatest ode composers of the sixth century that has been admit as an exalted position in poetry and his majesty in oratory is «Khaghani Shervani». He did with his best effort in light of his genius and endeavors and valuable teachings of the Qur''an and the Hadith، in science، literature and science and technology reached to perfection in poetry and to be creative in his work. Composing ode in his era due to his talent reached to a higher position in the Persian literature. If we take a look at his valuable Divan، we will find his poetry has a good potential of researching and investigating due to broad variety of topics. In fact، Khaghani Shervani odes because of philisophical concepts and advices are notable. Especially، his ode-Shiniyeh Meraatol Safa، has popularity among people. This work is full of didactic and philosophical contents which reflected his talent in this special area. The present paper aimed at explaining of philosophical teachings as well as ethical education in Meraatol Safa with analytical descriptive method. investigating and criticism of this work from didactic literature will have fruitful results.Keywords: Khaghani, ode of Meraatol Safa, Didactic literature, contentment, escaping worldly values
-
Pages 59-100Kalila and Dimna by Nasrollah Munshi، Despite adopted the many developments in history its creation، is lasting works in Educational Literature on the history literature of Iran and the world. Tales of Hans Christian Andersen is one of the lasting works in Educational Literature of world literature. Factors such as moral massages، valuable and rich sentences، integration stories، allegory، description and beautiful prose are causes of the persistence of Kalila and Dimna. Reasons for the persistence of Andersen''s stories are moral messages، Allegory and beautiful descriptions. The study all of these elements in both work، the author has concluded that the most important elements are moral messages and expression message of story in allegorical. In this study، summery of four tales from Kalila and Dimna and four stories from works of Anderson expressed then the moral message and theme of each story were studied individually and The results are compared with each other. results of research shows that moral message of Kalila and Dimna stories based on conservative and individual self-interest that many useful in guiding individuals to achieve personal goals، but Andersen،s stories including social moral messages based on faith in God، victory of good over evil، sacrifice and forgiveness. Study method is qualitative research and content analysis. Reference text، Kalila and Dimna is corrected by Minovi and Kalila and Dimna with commentary from Hossein Haddad and Andersen stories has been removed from book of 44 Tales of Andersen، translated by Mohammad Shams.Keywords: Kalila, Dimna, Hans Christian Andersen, themes, moral message
-
Pages 101-130Context is a background in witch a text is created and understood. This background consists of time and place (i. e. co text of situation) or words and expression witch surround every word (i. e. co text). Concerning the context of situation the question is that in the old texts، specially the literary texts in which direct understanding of context of situation is impossible how it could be reconstructed? According to Halliday and Hasan (1985) this situation or those factors that affect creating a text، are constructed from three elements، with which the context of situation could be described. From this point of view، three elements such as field of discourse، toner of discourse and mode of discourse، are considered as three entrances to any situation and make the selecting a style possible. The collection of these elements called contextual configuration which plays an important role in structural unity of text. This study first of all، explains context and elements of contextual configuration and then considering these elements with the aims of studing the elements of situation and different part of contextual configuration in Golestan of Saadi. To do this، all discussable elements of transforming a meaning should be explained. As a result، it became clear that contextual configuration of Golestan is the main element of consistency of the text and it has made the connection of readers with the text during the centuries.Keywords: Golestan of Sadi, context, contextual configuration
-
Pages 131-148Ein al-Ghozat al-Hamedeani، (fifth and sixth century) a Persian Mystic، committed his forceful penmanship and dynamic thought to writing philosophical and mystical works. Although Hamedani’s recklessness in communicating his peculiar philosophical views and style eventually led to his condemnation and execution، his characteristic writing in the Tamhidat is considered an authentic canonical document in the areas of mysticism and ancient Persian literature. Tamhidat is not only a mystical document، but a code book on the etiquette which delineates the manner in which a master and disciple should organize their intellectual and educational relations. The current article attempts to explore this multifaceted، precious work.Keywords: Didactic literature, Ein al Ghozat al Hamedani, Tamhidat, Social criticism Asceticism, Mystical ethics
-
Pages 149-172The history of didactic literature with its focus on jurisprudence and piety states of affairs in poetry and prose is rooted long into Iran''s ancient times at Zoroastrianism and Avesta. Then، in The Sassanid era some the advice of letters for provoking ethical teachings appeared. This was also followed by some Islamic scientists like Ibn- Moghafai، the author of Dinkerd. Within the third era، similar routes were delectable among some pioneers of Iranian poets at the time. At the glorious time of Persian poetry which dates back to the fourth century، such educational themes were concurrent with famous Iranian poets including Kassaie، Balkhi، Ferdowsi and Roudaki with Kasaie maintaining more excellency in epic themes. In fact، he has always referred his readers to Godly teachings and humane mannerism. The main themes and focus in his poems are abandoning worldly matters and gaining God''s consent. Within earlier times until the fourth century، the major lines of thinking were piety and devoutness with ethicality issues getting a second prominence. This signifies among other things that mere epic tendencies is rather less in those earlier scholars beforeNasirKhosrowGhobadiani though this doesn''t imply the absence of such lines of Islamic، ethical thinking at that time. From the fourth century onwards، the appearance of pious thinking in poetry with a religious focus is more brought into being with Kasaiemaintaining morerigor. In this article، an attempt was made to describe such Islamic themes within ancient Iranian era beginning with Sasanians، then the first three periods and finally the fourth century with Kasaie and Abu-ShakourBalkhi respectively.Keywords: Piety, ethics, the poetry of fourth century, Kasaie
-
Pages 173-204One of the most important aspects of Masnavi is the reflection of human temperament which is usually manifested in the form of symbolic allegories and the role played by the non human creatures. Through a critical perspective into the world of nature and knowledge and in order to preach moral principals، Molana focuses on using of every possible element and ways to illuminate the ways of truth seeker mystics. Molavi has used characters and animal allegories in promoting the aforementioned morals. This aspect of Masnavi is what the author intends to clarify in this article.Keywords: Animals, human temperament, Molavi's Masnavi, Virtues, Vileness
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.