فهرست مطالب

محیط زیست جانوری - سال هشتم شماره 4 (زمستان 1395)

فصلنامه محیط زیست جانوری
سال هشتم شماره 4 (زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/18
  • تعداد عناوین: 33
|
  • محمد پناهنده *، احمد رضا یاوری، اسماعیل صالحی، بهرام ملک محمدی صفحات 1-8
    هیج اکوسیستمی جزیره نیست و پایداری اکوسیستم ها، مستلزم تناسب وسازگاری بستراکوسیستم و توانمندی های درونی آن است. در میان عوامل تهدیدکننده تنوع زیستی،تباهی و از هم گسیختگی زیستگا هی در صدر تهدید های بزرگ تنوع زیستگاهی شناخته شده اند. بنابراین تحلیل تغییرات زمانی سطوح زیستگا هی مناطق حفاظت شده و تعیین جهت گیری ترکیب و توزیع فضایی این تغییرات از الزامات مدیریتی این گونه مناطق می باشد. هدف این تحقیق بررسی تغییرات محدوده موثر زیستگاهی از طریق تعیین تغییرات زمانی تناسب زیستگاهی به عنوان شالوده محدوده موثر مناطق حفاظت شده و تحلیل این تغییرات با استفاده از شاخص های اکولوژی سیمای سرزمین برای گونه گوزن مرال در منطقه حفاظت شده لیسار استان گیلان می باشد. بر اساس نتایج تحقیق، در کنار کاهش 35 درصدی لایه تناسب زیستگاهی، افزایش 34 درصدی تعداد لکه ها، 89 درصدی تراکم لبه، 26درصدی کل لبه و کاهش 53 درصدی متوسط اندازه لکه ها دیده می شود. این اندازه گیری ها معنی تباهی زیستگاهی ازطریق کوچک ترشدن محدوده زیستگاهی مطلوب و از هم گسیختگی زیستگاهی از طریقافزایش لکه های جدا ازهم،کوچک ترشدنآن ها و افزایشاثرات لبه ای می باشد. این نتایج تاییدکننده آن است که روند فزاینده تخریب زیستگاه از طریق فرایند های تباهی و ازهم گسیختگی زیستگاهی باعث کاهش پتانسیل انتشار و جابجایی مرال در سطح زیستگاه شده و زمینه انقراض محلی تدریجی آن را فراهم می سازد، بنابراین بازسازی منطقه از اولویت های مهم مدیریتی است.
    کلیدواژگان: زیستگاه، تباهی زیستگاهی، مرال، لیسار، گیلان
  • میثم بهرامی نژاد، باقر نظامی*، علی حقانی صفحات 9-16
    قوچ ومیش اوریال (Ovis vignei) بزرگ ترین گونه قوچ و میش ایران است که در شرق ایران پراکندگی دارد. تکه تکه شدن زیستگاه ها و جزیره ای شدن جمعیت ها و به دنبال آن شکار بی رویه موجب شده که این گونه وضعیتی آسیب پذیر (VU) داشته باشد. از این رو برای بهبود وضعیت مدیریتی این گونه، به عنوان یکی از مهم ترین گونه های شاخص مناطق ماهوری و دامنه های کوهستانی شمال شرق کشور، در ابتدا می بایستی زیستگاه ها با مطلوبیت بالا برای این گونه شناسایی شوند، تا با حفاظت و مدیریت این زیستگاه ها، از گونه هدف حفاظت شود. هدف از انجام این پژوهش مدل سازی مطلوبیت زیستگاه قوچ و میش اوریال در منطقه حفاظت شده درمیان است. روش حداکثر بی نظمی (MaxEnt) که نیاز به نقاط حضور گونه و متغیر های محیط زیستی و اقلیمی موثر بر روی گونه هدف را دارد به خوبی قادر به تخمین پراکنش گونه و معرفی متغیرهای مهم و تاثیرگذار بر روی گونه می باشد. بعد از تعیین مکان های حضور قوچ و میش اوریال در منطقه حفاظت شده درمیان به صورت مختصات جغرافیایی، ارتباط آن ها با نقشه های رقومی 18متغیر محیط زیستی در نرم افزار مکسنت مورد بررسی قرار گرفت. مدل به دست آمده دارای کارایی پیش بینی عالی بود و به طور معنی داری بسیار قوی تر از مدل تصادفی در پیش بینی نقاط حضور در حالت آزمون عمل کرد (0/92 =AUC). آزمون جک نایف نشان می دهد که متغیرهای شیب، ارتفاع 2600 تا 3000، دمای متوسط سالانه، حداکثر دمای گرم ترین ماه، حداقل دمای سردترین ماه، بیش ترین سهم را در مدل داشته اند. شکار و تخریب زیستگاه گونه به واسطه کشاورزی و دام داری از مهم ترین تهدیدات گونه در منطقه محسوب می شوند.
    کلیدواژگان: قوچ و میش اوریال، حداکثر آنتروپی، مطلوبیت زیستگاه، منطقه حفاظت شده درمیان
  • امید طبیعی*، آزاده بجلی صفحات 17-24
    هدف از مطالعه حاضر سنجش افکار عمومی در زمینه آگاهی از گور ایرانی (Equus hemionus onager) به عنوان گونه پرچم و نماد حیات وحش استان فارس به منظور حفاظت از این گونه است. در این مطالعه، تعداد 660 نفر از مردم استان به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایانتخاب و مصاحبه شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای شامل: مشخصات جمعیت شناسی، سوالات آگاهی و حمایتی از گور ایرانی بود. پس از جمع آوری داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و کاربرد آمار توصیفی و آزمون های من-ویتنی و کروسکال والیس تجزیه و تحلیل داده ها انجام پذیرفت. یافته های پژوهش نشان داد که 66/5 و 71/8 درصد از افراد مورد مطالعه، به ترتیب در مورد شناخت گور ایرانی به عنوان گونه اندمیک ایران و انتخاب آن به عنوان گونه پرچم و نماد حیات وحش استان فارس فاقد آگاهی بوده اند که از این لحاظ اختلاف آماری معنی داری بین جنسیت و سطح تحصیلات و میزان آگاهی وجود دارد (0/05>p). اگرچه بیش تر افراد بر این باورند که گور ایرانی و زیستگاه آن نیازمند حمایت و حفاظت است (91/5 درصد) ، اما تنها 59/5 درصد تمایل به حمایت مالی از برنامه های حفاظتی از این گونه دارند. نتایج نشان داد که بین رفتار حمایتی با جنسیت و سطح تحصیلات، ارتباط معنی داری از لحاظ آماری وجود ندارد (05/0 کلیدواژگان: افکار عمومی، حفاظت، گور ایرانی، نماد حیات وحش، گونه پرچم، استان فارس
  • جلیل ایمانی هرسینی*، حمیدرضا رضایی، سعید نادری، حسین وارسته مرادی صفحات 25-34
    به منظور بررسی ساختار و تنوع ژنتیکی روباه معمولی (Vulpes vulpes) در شمال شرق ایران، 25 نمونه بافت از سه استان (خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان) جمع آوری شد. پس از استخراج DNA، ژن سیتوکروم b توسط واکنش زنجیره ای پلی مراز، با استفاده از پرایمرهای اختصاصی، تکثیر و پس از خالص سازی و توالی یابی، قطعه ای به طول 1098 جفت نوکلئوتید از این ژن برای هر نمونه ویرایش شد. سپس با تجزیه و تحلیل این قطعه در نمونه ها، جایگاه های چندشکلی، تنوع هاپلوتایپی و نوکلئوتیدی، میزان تفاوت ژنتیکی براساس آماره Fst، گسترش و پراکنش تاریخی جمعیت با سه روش شاخص راجر-هارپندینگ، آزمون تاجیما و آزمون Fu Fs محاسبه شد و درخت فیلوژنتیکی براساس منطق بیزین و هم چنین شبکه هاپلوتایپی با منطق اتصال میانه رسم شد. نتایج نشان داد که 13 هاپلوتایپ متفاوت و 22 جایگاه متغیر در بین نمونه ها وجود دارد و تنوع هاپلوتایپی برابر با 0/88 است. مقدار آماره p<0/05)Fst) برابر با 0/6382 بود که با توجه به این مقدار و نتایج تجزیه و تحلیل واریانس مولکولی، جریان ژنی قوی بین جمعیت ها وجود نداشته و هر جمعیت تا حدی متمایز از جمعیت های دیگر است. درخت فیلوژنتیکی رسم شده بیانگر این مسئله است که ساختار ژنتیکی مستقلی برای جمعیت های مورد بررسی، قابل تشخیص است و شبکه هاپلوتایپی رسم شده نیز این نظر را تایید می کند. بر همین اساس می توان گفت تاریخ تکاملی روباه معمولی پیچیده بوده و الگوی پراکنش این گونه در شمال شرق ایران حاصل یک فرآیند بسیار طولانی است.
    کلیدواژگان: ساختار ژنتیکی، تنوع ژنتیکی، روباه معمولی، سیتوکروم b، شمال شرق ایران
  • لیلا مدیری* صفحات 39-46

    اسبچه خزری از هزاران سال پیش بومی سواحل دریای خزر بوده است و قدیمی ترین اسب موجود در دنیا بوده است. پروتئین ها به عنوان آنزیم، هورمون، پادتن، عوامل انعقادی نقش دارند. مجموعا از 94 راس کاسپین پونی به ظاهر سالم از نقاط مختلف استان گیلان، مازندران وگلستان خون گیری و سرم جدا شد. هدف سنجش و بخش بندی پروتئین های خون کاسپین پونی است. پروتئین تام سرم با دستگاه بیوشیمی آنالیزر الن ساخت اپندرف به روش بیوره مورد سنجش قرارگرفت و برای تفکیک و سنجش میزان اجزاء مختلف پروتئین های سرم از دستگاه الکتروفورز سبیا مدل 20K به روش ژل آگارز استفاده گردید. برای مقایسه میانگین های پروتئین های اسبچه های نر و ماده از آنالیز واریانس دوطرفه استفاده شد. شش فراکسیون شامل: آلبومین، آلفایک گلوبولین، آلفا دوگلوبولین، بتا یک گلوبولین، بتا دو گلوبولین و گاما گلوبولین به دست آمد. میانگین پروتئین تام 0/8±7/34، آلبومین 0/03± 3/68، آلفا یک گلوبولین 0/004± 0/19، آلفا دو گلوبولین 0/01± 0/78، بتا یک گلوبولین 0/02±0/71، بتا دوگلوبولین 0/01± 0/46، گاما گلوبولین 0/02±1/54، گلوبولین تام 0/05 ± 3/65 گرم بر دسی لیتر و نسبت آلبومین به گلوبولین 0/01±1/01 به دست آمد.

    کلیدواژگان: الکتروفورز، پرونئین های سرم، کاسپین پونی
  • پرویز نجفی*، ناصر کریمی، محمد چمنی صفحات 43-50
    در این تحقیق به منظور بررسی اثرات محدودیت کیفی خوراک و طول مدت پروار بر فاکتورهای خونی بره های نر نژاد افشاری، 21 راس بره سه ماهه در سه گروه به صورت تصادفی تقسیم شدند و کلیه گروه ها پس از طی 2 هفته دوره آمادگی و خوراندن داروی ضدانگل و دریافت واکسن آنتروتوکسمی آماده انجام آزمایشات گردیدند. گروه اول به عنوان شاهد از روز اول آزمایشات با جیره پروار تغذیه شد. گروه دوم پس از 30 روز با جیره پروار تغذیه گردیدند و گروه سوم طی 50 روز اول آزمایش، صرفا با کاه و یونجه تغذیه شده و سپس با جیره پروار تغذیه گردیدند. وزن کشی هر 2 هفته یک بار انجام گردید. نمونه های خون از هر گروه در روزهای 30، 45 ،90 و 120 به منظور بررسیNEFA ، BHBA و BUN انجام شد. نتایج نشان می دهد که در پایان دوره، تفاوت آماری معنی داری (0/05 کلیدواژگان: محدودیت غذایی، فراسنجه های خونی، NEFA، BHBA و BUN، بره ن~ژاد افشاری
  • کاظم کریمی *، مهدی ژندی صفحات 51-58
    یک حجم منی به دست آمده از 4 راس بز نژاد مهابادی 4-3 ساله در فصل تولیدمثلی در 20 حجم رقیق کننده بر پایه بافر تریس حاوی مقادیر 0/5، 1، 1/5، 2 و 2/5 درصد لسیتن سویا به عنوان افزودنی با منشا غیرحیوانی و یک درصد زرده تخم مرغ به عنوان افزودنی با منشا حیوانی مخلوط شد و اثرات افزودنی ها بر جنبایی کل و پیشرونده، زنده مانی، یک پارچگی غشاء و میزان اسپرم های دارای مورفولوژی غیرطبیعی در 2، 6، 24 و 48 ساعت پس از نگه داری منی در دمای 4 درجه سانتی گراد بررسی شدند. نتایج نشان دادند که با افزایش زمان نگه داری میزان جنبایی کل و پیشرونده ،یک پارچگی غشاء، زنده مانی و درصد اسپرم های با مورفولوژی طبیعی به طور معنی داری کاهش یافتند (p<0/05). در زمان های مورد ارزیابی هیچ تفاوت معنی داری در جنبایی کل و پیشرونده و یک پارچگی غشاء بین رقیق کننده های مختلف وجود نداشت (0/05<P). در 24 ساعت پس از نگه داری منی در شرایط سرد زنده مانی اسپرم در رقیق کننده حاوی 1/5 درصد لسیتین بیش تر از رقیق کننده حاوی 0/5 درصد لسیتین بود. در 6، 24 و 48 ساعت پس از نگه داری منی در شرایط سرد درصد اسپرم های با مورفولوژی غیرطبیعی در رقیق کننده حاوی 1/5 درصد لسیتین به طور معنی داری کم تر از سایر رقیق کننده های حاوی زرده و برخی از سطوح مختلف لسیتین بودند (0/05>P). با توجه به نتایج به دست آمده، رقیق کننده حاوی 1/5 درصد لسیتین سویا به عنوان رقیق کننده مناسب برای نگه داری اسپرم بز در شرایط سرد می باشد.
    کلیدواژگان: لسیتین سویا، رقیق کننده، اسپرم بز، شرایط سرد ذخیره
  • فاطمه رسولی نسب*، بهمن جباریان امیری، محمد کابلی، افشین دانه کار صفحات 59-68
    عدم توجه کافی به گونه های جانوری و گیاهی که در محدوده اجرای پروژه ها قرار گرفته اند، می تواند عواقب جبران ناپذیری را ایجاد نماید. ارزیابی آثار توسعه بر محیط زیست از طریق گزارش ارزیابی اثرات، یک راه مهم برای حفظ بقای این ذخائر زیستی ارزشمند است. یکی از بخش های مهم در فرایند تهیه و بررسی گزارش ارزیابی محیط ‏زیستی پروژه‏ ها، مطالعات حیات وحش است. لذا این مطالعه با هدف تعیین کیفیت مطالعات وضعیت حیات وحش به شناسایی نقاط ضعف و مشکل گزارش های ارزیابی اثرات پرداخته است. لذا این پژوهش با انتخاب 50 گزارش از سال 1376لغایت 1390 درطول دوره 15 ساله، فرایند ارزیابی محیط زیستی با اقتباس از روش Lee وColley به تعیین کیفیت گزارش های ارزیابی در مطالعات حیات پرداخته است. معیارهایی در بخش های مختلف گزارش های ارزیابی در سطوح مختلف تعیین شده و به صورت سلسله مراتبی مورد ارزشیابی قرار می گیرد. در این پژوهش برای مطالعات حیات وحش، هفت بخش کلی تعیین گردید و کیفیت مطالعات حیات وحش در 50 گزارش ارزیابی در چهار سطح مورد ارزشیابی قرار گرفت. با توجه به نتایج به دست آمده، در کل از گزارش های ارزیابی اثرات محیط زیستی در بخش مطالعات حیات وحش، 36% دارای کیفیت خوب و 52% باکیفیت متوسط ارزیابی شدند.
    کلیدواژگان: حیات وحش، ارزشیابی، سلسله مراتبی، گزارش ارزیابی اثرات محیط زیستی
  • مسعود نظری زاده، محمد کابلی*، حمیدرضا رضایی، فائزه فاطمی زاده صفحات 69-76
    هدف از این مطالعه بررسی تنوع، تغییرات و ساختار ژنتیکی جمعیت های کمرکولی در زیستگاه های البزر و زاگرس است. بدین منظور تعداد 19 فرد از چهار جمعیت در جنگل های البزر (گلستان و گیلان) و زاگرس (کرمانشاه و یاسوج) زنده گیری و نمونه های خون برداشت گردید. سپس تغییرات ژنتیکی با استفاده از توالی کامل ژن ND2 (1041جفت باز) مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل های تبارشناسی با استفاده از مدل TRN و رسم درخت بیزین و حداکثر درست نمایی انجام گرفت. هم چنین روابط بین هاپلوتایپ ها با استفاده منطق اتصال میانه نمایش داده شد. نتایج نشان داد که جمعیت های البزر از زاگرس با احتمال پسین یک و بوت استرپ 100 از یکدیگر جدا شده اند. هم چنین از 19 نمونه توالی یابی شده، 12 هاپلوتایپ منحصر به فرد (8 هاپلوتایپ در البرز و 4 هاپلوتایپ در زاگرس) حاصل شد که هاپلوتایپ های البزر با 32 جهش از هاپلوتایپ های جمعیت زاگرس جدا شدند. نتایج آماره FCT حاصل از آنالیز واریانس مولکولی (AMOVA) تغییرات معنی دار ساختار ژنتیکی در بین جمعیت های البزر و زاگرس و آماره FST تغییرات معنی دار در بین کل جمعیت ها را نشان داد. وقوع گسترش ناگهانی جمعیت های البزر و زاگرس توسط آزمون های خنثی سازی به دست آمد. در نهایت وجود سه درصد فاصله ژنتیکی در بین جمعیت های البزر و زاگرس حاکی از وجود سازش های محلی توسط این دو زیرگونه است که می توانند به عنوان واحدهای تکاملی مجزا در طرح های حفاظت از تنوع زیستی در نظر گرفته شوند.
    کلیدواژگان: کمرکولی جنگلی، تنوع ژنتیکی، جمعیت های البرز و زاگرس، نشانگر میتوکندریایی
  • سعید محمدی *، فاطمه ملاشاهی، علی صباغ زاده صفحات 77-82
    چکاوک کاکلی (Galerida cristata) به عنوان گونه ای بومی و زادآور در ایران، اغلب در زیستگاه های باز با پوشش گیاهی نه چندان تنک زیست می کند. مطالعه فنولوژی تولیدمثل چکاوک کاکلیدر شهرستان زهک، با بررسی های میدانی از اوایل اسفندماه 1393 آغاز و تا پایان خردادماه 1394 با پرواز جوجه ها به پایان رسید. در این پژوهش با استفاده از روش شمارش مستقیم لانه های فعال شناسایی و بررسی گردید. پارامترهای مهم هر آشیانه شامل قطر بزرگ، قطر کوچک، عمق و هم چنین تعداد تخم ها، طول، عرض و وزن تخم ها و جوجه ها در محل اندازه گیری شد. در هر مورد نقاط اوج مراحل آشیانه سازی، تخم گذاری، تفریخ تخم، جوجه آوری (Nestling) ، مراحل رشد جوجه ها (Post-nestling) و سن پرواز برآورد گردید. در مجموع تعداد 16 آشیانه شناسایی شد. لانه کاسه ای شکل و روی زمین ساخته می شود. تعداد دسته های تخم بین سه تا پنج تخم سفید رنگ با خال های نخودی متغیر بود. وزن جوجه ها از سه تا شش گرم متغیر است. پرنده ماده به مدت ده تا یازده روز روی تخم ها می خوابد و یازده تا سیزده روز جوجه هایش را تغذیه می کند که این زمان بستگی به میزان تغذیه مادر از جوجه هایش دارد. براساس مشاهدات، میزان مرگ و میر بین مراحل مختلف متغیر بود که می تواند ناشی از فشار طعمه خواران از قبیل مارها، مارمولک ها، پرندگان شکاری، دست اندازی انسان و تخریب توسط دام های منطقه باشد.
    کلیدواژگان: چکاوک کاکلی، Galerida cristata، فنولوژی، جوجه آوری، زهک، ایران
  • مرتضی نادری *، محمد احمدی، مستوره دارابی صفحات 83-86
    در این پژوهش، برای اولین بار در کشور کلونی زادآور کاکایی مدیترانه ای در سد شهید کاظمی بوکان، در استان آذربایجان غربی به ثبت رسید. این کلونی در سال های 1392 و 1393 در جزیره سیدآباد مورد مطالعه و پایش قرار گرفت. در جزیره مذکور کلونی های متعلق به انواع پرندگان شامل کاکایی سرسیاه و کاکایی ارمنی نیز زادآوری می نمایند. طی پژوهش صورت گرفته، تعداد 100 آشیانه کاکایی مدیترانه ای در دو فصل زادآوری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این بررسی حاکی از آن بود که به طور متوسط در هر آشیانه سه تخم قرار دارد. در زمان تفریخ، وزن متوسط جوجه ها 27گرم (1/64=SD) می باشد که تا قبل از پرواز به 358 گرم (23/50=SD) می رسد. ثبت این کلونی زادآور در شمال غرب کشور حاکی از گسترش گستره زادآوری گونه نسبت به گذشته می باشد. مقایسه تفاوت در ارتفاع محل آشیانه های کاکایی مدیترانه ای با کلونی زادآور پرستوی معمولی با آزمون ناپارامتریک من وایتنی یو حاکی از تفاوت معنی دار در تاثیر این متغیر بود به طوری که پرستوی معمولی نقاط مرتفع تری را برای ساخت آشیانه زادآوری انتخاب نموده است.
    کلیدواژگان: کاکایی مدیترانه ای، زادآوری، سد شهیدکاظمی، ایران
  • ندا غیاثی *، حمیدرضا رضایی، محمد کابلی صفحات 87-94
    در این پژوهش برای نخستین بار مطالعات ملکولی درخصوص بررسی و مقایسه تنوع ژنتیکی درون جمعیتی و بین جمعیتی گونه جیرفتی (Francolinus pondicerianus) از خانواده (Phasianidae) ، در جنوب کشور صورت گرفت تا با مطالعه توالی قسمتی از ژنوم میتوکندریایی، تنوع ژنتیکی درون جمعیتی و بین جمعیتی در این گونه مشخص شود. به همین منظور، نمونه های بافت، خون و پر این پرنده از مناطق مختلف استان های هرمزگان و کرمان جمع آوری شد. DNA نمونه ها با روش فنل کلروفورم و روش نمکی استخراج و با کمک یک جفت آغازگر، بخشی از ژن دی- لوپ با کمک دستگاه ترموسایکلر تکثیر شد و تعیین توالی گردید. پس از تجزیه و تحلیل، نتایج نشان داد که این گونه در مناطق مورد مطالعه در این پژوهش دارای 6 هاپلوتایپ مستقل در قالب دو جمعیت می باشد که باتوجه به موقعیت جغرافیایی مناطق پراکندگی این پرنده در جنوب کشور و ارتباط جغرافیایی میان آن ها و فاصله نسبتا نزدیک این مناطق و با توجه به موارد موثر در تبادل ژنی در میان جانوران مانند تولید مثل از طریق برون آمیزی، وجود فرا جمعیت ها و سایر عوامل موثر و نتایج حاصل از این تحقیق احتمال بالابودن تبادل ژنی در جیرفتی وجود دارد و می توان به این نتیجه دست یافت که موانع جغرافیایی موجود در طول زمان باعث جدایی جمعیت های جیرفتی نشده و جریان ژنی در این مناطق در زمان حال و گذشته وجود داشته باشد.
    کلیدواژگان: جیرفتی، DNAمیتوکندری، تنوع ژنتیکی، هرمزگان، کرمان
  • ویدا حجتی *، سمیه درخشانپور، حسین عباسپور صفحات 95-104
    منطقه حفاظت شده پرور در استان سمنان در شمال شرقی شهرستان سمنان قراردارد. این منطقه به دلیل تنوع اقلیمی فراوان دارای فون و فلوری غنی می باشد. این مطالعه به منظور بررسی فون سوسمارهای منطقه حفاظت شده پرور از فروردین تا اواخر شهریور ماه 1392 انجام شد. نمونه برداری از ساعات اولیه صبح تا اواخر شب در نقاط مختلف منطقه انجام گرفت. نمونه ها پس از جمع آوری به آزمایشگاه جانورشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان منتقل شدند و پس از شناسایی از نظر صفات متریک و مریستیک بررسی شدند. در مجموع، 50 نمونه سوسمار در منطقه حفاظت شده پرور جمع آوری گردید و 12 گونه متعلق به پنج خانواده آگامیده، جکونیده، لاسرتیده، سینسیده و آنگوئیده شناسایی شدند که عبارت بودند از: آگامای قفقازی (Paralaudakia caucasia) ، آگامای چابک (Trapelus agilis) ، لاسرتای شکم سبز (Darevskia chlorogaster) ، لاسرتای البرزی (Darevskia defilippii) ، ارمیاس ایرانی (Ermias persica) ، ارمیاس آسیای مرکزی (Ermias velox) ، لاسرتای سبز خزری (Lacerta strigata) ، جکوی دم زبر (Cyrtopodion scabrum) ، جکوی انگشت کج خزری (Teniudactylus caspius) ، اسکینک علف زار طلایی (Trachylepis aurata) ، کلمره (Anguis colchica) و لوس مار (Pseudopus apodous).
    کلیدواژگان: منطقه حفاظت شده پرور، خزندگان، سوسمارها، استان سمنان
  • علی سالمی، شاهرخ پاشایی راد *، شاهرخ نوید پور صفحات 105-114
    منطقه حفاظت شده هفتاد قله استان مرکزی با مساحت 97437 هکتار در 25 کیلومتری شرق شهر اراک واقع گردیده است. دامنه ارتفاع این منطقه بین 1580 و 2960 متر می باشد. تحقیق حاضر به منظور بررسی فونستیک مارهای منطقه حفاظت شده هفتاد قله اراک از اردیبهشت تا شهریور سال 1393 برای اولین بار انجام گرفت. نمونه های جمع آوری شده به جز نمونه های موجود در لیست قرمز IUCN با تزریق اتانل 96 درجه درون بدن، در اتانل 70 درجه فیکس و پس از انتقال به آزمایشگاه بیوسیستماتیک دانشگاه شهید بهشتی به وسیله کلید های شناسایی معتبر مورد شناسایی قرار گرفتند. نتایج حاصل از این تحقیق منجر به شناسایی 46 نمونه متعلق به 11 گونه، 8 جنس و 5 خانواده گردید که عبارتند از: Typhlopidae (Xerotyphlops vermicularis) ،Viperidae (Macrovipera lebetina) ،Boidae (Eryx miliarisوEryx tataricus) ،Lamprophiidae (Malpolon insignitus) ،Colubridae (Eirenis punctatolineatus،Eirenis collaris،Platyceps ventromaculatus،Platyceps najadum،Hemorrhois ravergieri و Natrix tessellate). در تحقیق حاضر، گونه Macrovipera lebetina که یک گونه بسیار سمی است، تنها گونه سمی و خطرناک منطقه حفاظت شده هفتاد قله معرفی می گردد.
    کلیدواژگان: فونستیک، مارهای سمی، منطقه هفتاد قله، اراک
  • فهیمه عنبر، حاجی قلی کمی * صفحات 107-116
    از بین 22 گونه دوزیست موجود در ایران، 15 گونه قورباغه و وزغ (بی دمان) ، متعلق به 8 جنس و 5 خانواده بوده و بقیه جزو سمندرها (دم داران) هستند. گونه مورد بررسی در این مطالعه، Pelophylax ridibundus می باشد که به قورباغه مردابی معروف است. نمونه ها از شهرستان تنکابن (استان مازندران) جمع آوری شده و بعد از انتقال به آزمایشگاه، 21 صفت ریخت سنجی و مهم ترین صفات ریختی آن ها مطالعه گردید. رفتار و زیستگاه نمونه ها نیز در حین جمع آوری بررسی گردید. نتایج مطالعه 95 نمونه (37 ماده، 58 نر) در طی یک سال کار میدانی نشان داد که این گونه دارای سطح پشتی به رنگ های سبز تا زیتونی همراه با لکه های تیره مجزا از هم می باشد که این لکه ها در اندام حرکتی جلویی به ندرت دیده می شود. سطح شکمی در اغلب نمونه ها سفید و در برخی دارای چندین لکه سیاه است. در این تحقیق نسبت جنسی نر به ماده 2 به 1 بوده است. نتایج حاصل از مطالعات آماری نشان داد که داده ها نرمال بوده و در همه متغیرها بین نر و ماده، اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد وجود دارد.
    کلیدواژگان: قورباغه مردابی، Pelophylax ridibundus، زیست شناسی، شهرستان تنکابن
  • فاطمه طالب زاده، سهیل سبحان اردکانی *، لیما طیبی صفحات 117-124
    به دلیل ورود فاضلاب شهری، کشاورزی و صنعتی به رودخانه قره سو احتمال تجمع آلاینده های مختلف در آب، رسوبات و بدن آبزیان ساکن وجود دارد. این پژوهش با هدف بررسی امکان استفاده از استخوان پنجه پای گونه Rana ridibunda به عنوان شاخص زیستی برای پایش فلزات سنگین سرب، کادمیوم، نیکل و وانادیوم در آب رودخانه قره سو کرمانشاه در سال 1393 انجام یافت. پس از انتخاب 4 ایستگاه نمونه برداری در طول مسیر رودخانه، نسبت به تهیه نمونه آب و قورباغه اقدام شد. پس از انجام مراحل آماده سازی و هضم آزمایشگاهی نمونه ها، نسبت به قرائت غلظت عناصر در آن ها توسط دستگاه نشر اتمی اقدام شد. پردازش آماری داده ها نیز توسط نرم افزار SPSS انجام یافت. نتایج بیان گر وجود همبستگی معنی دار و قوی بین میانگین غلظت تجمع یافته عناصر در نمونه های آب با نمونه های استخوان پنجه پای قورباغه های بالغ و نابالغ می باشد. هم چنین بین میانگین غلظت تجمع یافته عناصر در نمونه های استخوان پنجه پای قورباغه های بالغ و نابالغ تفاوت معنی دار آماری وجود ندارد (0/05<p). مطالعه بافت های مختلف بدن گونه های شاخص زیستی می تواند بیان گر روند تغییرات غلظت آلاینده ها در یک بوم سازگان باشد. بنابراین امکان استفاده از بافت استخوان پنجه پا قورباغه به عنوان یک گونه شاخص زیستی به واسطه وجود همبستگی معنی دار و قوی بین میانگین غلظت تجمع یافته عناصر در آب و استخوان، عدم نیاز به کشتن حیوان برای برداشت بافت، نیاز به مقادیر اندک مواد شیمیایی به منظور هضم نمونه و نیاز به برداشت بخش کوچکی از بافت استخوان برای انجام آنالیزهای آزمایشگاهی، برای ارزیابی کیفی و سلامت سیستم های رودخانه ای تایید می شود.
    کلیدواژگان: شاخص زیستی، قورباغه، استخوان پنجه پا، کیفیت آب، رودخانه قره سو
  • فریدون عوفی *، سید محمدرضا فاطمی، عباسعلی مطلبی، برایان کد صفحات 125-132
    پژوهش حاضر طی دوره 94-1393 با هدف حصول اطلاعات جدید در زمینه جغرافیای جانوری و زیستی ماهیان خلیج فارس و هم چنین هم پوشانی زیستگاهی و مشابهت های گونه ای با سایر دریاهای هم جوار انجام گرفته است. براساس نتایج به دست آمده، فهرست نهایی و تایید شده ماهیان خلیج فارس (با احتساب تنگه هرمز و منطقه مرزی خلیج عمان) 907 گونه در قالب 157 خانواده می باشد که از این تعداد 28 خانواده با 93 گونه مربوط به ماهیان غضروفی (شامل 18 خانواده با 59 گونه کوسه ماهیان و 10 خانواده با 34 گونه سفره ماهیان) و 129 خانواده با 814 گونه مربوط به ماهیان استخوانی می باشد. در این پژوهش مشخص شده است که از تعداد 907 گونه گزارش شده از منطقه مورد مطالعه، تعداد 294 گونه (32/4 درصد) به زیستگاه های بستر زی و تعداد 613 گونه (67/6%) به زیستگاه های سطح زی متعلق هستند. به طوری که گونه های زیستگاه های آبسنگ های مرجانی و سنگی– صخره ای در طیف ماهیان بستر زی (129 گونه - 14/3 %) و ماهیان وابسته و پیرامون آبسنگ های مرجانی در طیف ماهیان سطح زی (432 گونه - 47/8%) بیش ترین تعداد و درصد فراوانی تنوع گونه ای زیستگاهی را به خود اختصاص داده اند. هم چنین ماهیان زیستگاه های با بستر علفی و جلبکی در طیف ماهیان بستر زی (17 گونه– 1/9%) و ماهیان محیط های آزاد اقیانوسی در طیف ماهیان سطح زی (30 گونه– 3/3 %) کم ترین تعداد و درصد تنوع گونه ای زیستگاهی را به خود اختصاص داده اند. تعداد 13 گونه (1%) به عنوان گونه های بوم زاد خلیج فارس معرفی و تایید شده اند که به لحاظ گسترش جغرافیایی منحصر به حوضه داخلی خلیج فارس می باشند. از دیدگاه جغرافیای جانوری و هم پوشانی و مشابهت های زیستگاهی، مقایسه فون ماهیان خلیج فارس با سایر دریاهای مشابه (گرمسیری و نیمه گرمسیری و معتدل گرم) در گستره اقیانوسی هند-آرام در سطح گونه و برمبنای حضور آن ها مشخص نمود که فون ماهیان خلیج فارس از نظر گونه به فون دریای سرخ و خلیج بنگال (شرق دریای عرب) نسبت به سایر مناطق در حوضه اقیانوسی هند - آرام نزدیک تر است (حدود 50%) ، و با دریای مدیترانه و جزایر هاوایی کم ترین هم پوشانی و مشابهت زیستگاهی و گونه ای (حدود 10%) را دارا است.
    کلیدواژگان: جغرافیای زیستی، تنوع زیستگاهی، گونه های بوم زاد، خلیج فارس، اقیانوس هند- آرام
  • نازنین قربانی رنجبری، محمد ذاکری *، مهسا حقی، وحید یاوری، مجید شکاری صفحات 133-140
    در این مطالعه برخی از شاخص های زیستی گونه شوریده ماهی در سواحل خوزستان مورد بررسی قرار گرفته است. نمونه برداری به صورت ماهیانه از اسفند 1392 تا بهمن 1393 به وسیله تور ترال نزدیک به کف با چشمه 24 میلی متر به صورت تجاری انجام گرفت. نمونه ها پس از صید به آزمایشگاه منتقل و مورد زیست سنجی قرار گرفتند. نتایج حاصل از بررسی 307 قطعه ماهی شوریده نشان داد که میانگین وزن کل 9/1±220/56 گرم و میانگین طول استاندارد 0/24±23/59 سانتی متر بود. ارتباط بین دو پارامتر طول و وزن بررسی گردید. رابطه طول و وزن به صورت معادله رگرسیونی y =0/0172x2/826 و 0/8247= R2 محاسبه گردید. در این معادله پارامترهای a و b به ترتیب برابر 0/0172 و 2/826 به دست آمد. تغییرات مربوط به شاخص شدت تغذیه، شاخص کبدی و شاخص گنادی نیز در طول دوره مورد مطالعه بررسی شد. نتایج به دست آمده برای شاخص های زیستی ماهی شوریده نشان می دهد که شاخص کبدی با دو شاخص شدت تغذیه و شاخص گنادوسوماتیک دارای همبستگی مثبت می باشد.
    کلیدواژگان: ماهی شوریده، شاخص های زیستی، زیست سنجی، سواحل خوزستان
  • مالک سیلاوی، سید محمد موسوی *، وحید یاوری، علی سواری، ابراهیم رجب زاده قطرمی صفحات 141-148
    ماهی عنزه (Barbus esocinus) یکی از گونه های متعلق به خانواده کپورماهیان و جنس سس ماهی و ماهی بومی خوزستان می باشد که با توجه به وضعیت منابع آبی داخلی استان و صید بی رویه ماهیان بومی، ذخایر طبیعی این گونه به شدت کاهش یافته است. هدف از اجرای این تحقیق دست یابی به یک روش کاربردی در تکثیر مصنوعی ماهی عنزه بوده است. به این منظور تعداد 20 مولد ماده عنزه با وزن متوسط 11/43کیلوگرم، از استخرهای پرورشی ماهیان بومی مرکز توسعه ماهیان بومی دشت آزادگان به طور تصادفی انتخاب و به سه تیمار آزمایشی و یک تیمار شاهد تقسیم شدند. در تیمارهای اول تا سوم به ترتیب، مقادیر 4، 7 و 10 میکروگرم در کیلوگرم هورمون LHRH-A2در مرحله مقدماتی،0/5 میلی گرم در کیلوگرم غده هیپوفیز در مرحله دوم و 4/5 میلی گرم در کیلوگرم نیز غده هیپوفیز در مرحله نهایی و در تیمار شاهد فقط از غده هیپوفیز به مقدار 0/5 میلی گرم در کیلوگرم در مرحله اول و مقدار 4/5 میلی گرم در کیلوگرم در مرحله نهایی تزریق صورت گرفت. تزریق دوم با فاصله زمانی 24 ساعت از تزریق اول و تزریق سوم در فاصله زمانی 12 ساعت از تزریق دوم صورت پذیرفت. پس از طی شدن دوره نهفته، تخم گیری از ماهیان و عمل لقاح (لقاح خشک) انجام گردید. در انتها شاخص های تکثیر نظیر نسبت جواب دهی مولدین، هم آوری کاری، درصد لقاح، درصد تفریخ و میزان لارو استحصالی تعیین و مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج به دست آمده، بهترین شاخص های تولید مثلی در تیمار دوم مشاهده گردید به طوری که در این تیمار همه مولدین نسبت به تزریق جواب دادند و هم آوری کاری 33658±257240، درصد لقاح 0/47±96/3، درصد تفریخ 0/67±97، میزان لارو استحصالی15315±240400 به دست آمد که با سایر تیمارها و تیمار شاهد اختلاف معنی دار مشاهده گردید (05/0>p). براساس نتایج حاصله، روش تزریق سه مرحله ای با استفاده از تزریق یک مرحله ای 7 میکروگرم در کیلوگرم هورمون LHRH-A2 و دو مرحله تزریق عصاره غده هیپوفیز می تواند به طور موفق در تکثیر ماهی عنزه مورد استفاده قرار گیرد.
    کلیدواژگان: ماهی عنزه (Barbus esocinus)، LHRH-A2، غده هیپوفیز، شاخص های تولیدمثلی
  • هومن رجبی اسلامی *، نرگس عرب، صمد درویشی صفحات 149-156
    موفقیت تکثیر مصنوعی ماهیان علاوه بر ویژگی‏‏ های تخمک نیازمند بررسی ارزیابی سریع خصوصیات اسپرم ‏شناختی ماهیان نیز می‏ باشد. مطالعه حاضر بر این اساس به بررسی همبستگی ویژگی‏ های ریخت‏ شناسی مولدین نر ماهی سفید دریای خزر (Rutilus kutum) با خصوصیات اسپرم شناختی آن ها شامل حجم اسپرم، درصد اسپرم‏ های متحرک، مدت زمان تحرک اسپرم، تراکم اسپرم و اسپرماتوکریت پرداخته است. تعداد 40 عدد مولد نر ماهی سفید سه تا چهار ساله برای این منظور از ماهیان صید شده در حاشیه جنوب غربی دریای خزر به صورت تصادفی انتخاب و پارامترهای اسپرم‏ شناختی (حجم اسپرم، تراکم اسپرم، تحرک اسپرم، درصد اسپرم‏ های متحرک و اسپرماتوکریت) و برخی خصوصیات ریخت‎شناسی آن ها (وزن، طول چنگالی و ارتفاع بدن) به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین وزن و طول چنگالی ماهیان سفید صید شده در این پژوهش به ترتیب برابر 49/20±758/00 گرم و 3/72±40/35 سانتی ‏متر بود. به علاوه حجم اسپرم هر ماهی معادل 0/27±2/15 میلی ‏متر، اسپرم ‏های متحرک برابر 8/65±75/36 درصد، مدت زمان تحرک اسپرم به میزان 3/48±41/45 ثانیه، تراکم اسپرم برابر 1/21±14/93 میلیارد اسپرم در میلی لیتر و اسپرماتوکریت به میزان 2/45±89/75 درصد بود. یافته ‏ها نشان داد که اسپرماتوکریت همبستگی مثبت معنی‏ داری با طول چنگالی (0/886) و ارتفاع بدن (0/886) دارد. همبستگی منفی معنی‏ داری نیز میان طول چنگالی با تراکم اسپرم (0/829-) به دست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که می‏ توان از طول چنگالی و ارتفاع بدن به عنوان معیار مناسبی برای تشخیص تراکم اسپرم و اسپرماتوکریت مولدین نر سفید دریای خزر بهره برد، درحالی که وزن ماهی سفید فاقد همبستگی معنی‏ دار با خصوصیات اسپرم‏ شناختی ماهی سفید در این پژوهش بود.
    کلیدواژگان: ماهی سفید، خصوصیات اسپرم‎شناختی، طول چنگالی، وزن
  • زهرا فلاح نژاد آستانی، حسن تقوی *، حسن فضلی صفحات 157-164
    این تحقیق به منظور بررسی غلظت فلزات سنگین روی، مس، کادمیوم و آهن در بافت پوست، عضله، آبشش و گناد شگ ماهی (Alosa braschnikowi) در نواحی جنوبی دریای خزر (بابلسر) در سال 1393 به اجرا در آمد. بدین منظور 70 قطعه نمونه ماهی در دو فصل پاییز و زمستان به صورت تصادفی از پره های صید تهیه و مورد زیست سنجی قرار گرفتند. پس از هضم نمونه ها، غلظت فلزات توسط دستگاه جذب اتمی شعله اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، که کم ترین میانگین غلظت فلزات در بافت عضله بود. هم چنین بیش ترین میانگین غلظت آهن، روی و کادمیوم در بافت گناد و بیش ترین میانگین غلظت فلز مس در بافت پوست وجود داشت. ترتیب غلظت فلزات به صورت روی> آهن> مس> کادمیوم بود. اختلاف معنی دار بین آهن و روی در بافت های عضله، آبشش، پوست و گناد وجود داشت (0/05>p). به علاوه فلز روی در عضله و گناد معنی دار (0/05>p) اما در پوست و گناد معنی دار نبود (0/05<p). هم چنین کادمیوم در بافت عضله و آبشش دارای اختلاف معنی دار، ولی در بافت های عضله و گناد اختلاف معنی دار نداشت. مقادیر فلزات به دست آمده در مقایسه با استانداردهای جهانی WHO, FAO UK نشان داد که مقدار روی در بافت پوست و گناد از استانداردهای FAO, UK (MAFF) بیش تر بود و مقدار غلظت کادمیوم در تمام بافت ها از میزان استانداردها بالاتر بود.
    کلیدواژگان: شگ ماهی، فلزات سنگین، آهن، روی، مس، کادمیوم
  • حمید رمضانی *، عبدالصمد کرامت امیری، سیامک یوسفی سیاه کلرودی صفحات 165-170
    آزمایش تعیین احتیاجات غذایی ماهی آزاد دریای خزر با 6 تیمار و در 3 تکرار و به مدت 8 هفته در سالن تکثیر و پرورش پژوهشکده اکولوژی دریای خزر در فرح آباد ساری در استان مازندران اجراء شد. تعداد 720 عدد بچه ماهی آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspius Kessler1877) با میانگین وزنی 7 گرم در 18 ونیرو به طور تصادفی تقسیم گردیدند. شش جیره غذایی با استفاده از سه سطح پروتئین (45%، 50% و 55 %) و دو سطح انرژی (3/5 و 4 کیلوکالری در چارچوب یک طرح آزمایشی فاکتوریل (3×2) تهیه گردید. غذادهی مطابق با درجه حرارت آب و اندازه ماهی که معمولا از 1/5 تا 0/04 وزن بدن متغیر بوده است، روزی سه بار (ساعات 8، 12 و 16) انجام شد. بررسی ها نشان داد که غذای حاوی 45% پروتئین بر برخی شاخص های رشد مانند ضریب تبدیل غذایی و نسبت بازده پروتئین اثر معنی داری مثبت داشته است (0/05>p) اما با افزایش انرژی از 3500 به 4000 کالری اثر معنی داری بر شاخص های رشد ماهی دیده نمی شود (0/05<p). نتایج نشان داد که مناسب ترین سطح پروتئین برای ماهی آزاد دریای خزر برای یک رشد ایده آل سطح 50% می باشد.
    کلیدواژگان: ماهی آزاد دریای خزر، پرورش مصنوعی، رشد، غذا، پروتئین، انرژی
  • زهرا مظاهری تهرانی *، عبدالصمد کرامت امیری صفحات 171-178
    هدف از این مطالعه، بررسی ساختار فیزیکی پلت تهیه شده مورد استفاده در صنعت آبزی پروری است. به این منظور، پلت های مخصوص پرواری با قطر 4 میلی متر، اکسترود و فشرده تهیه شده برای مصرف قزل آلا و کپور، از کارخانه به دانه شمال مورد آزمایش قرار گرفت. پارامتر های مورد بررسی یکنواختی قطر پلت، وزن حجمی، رطوبت، شناوری، نرخ گسترش، حلالیت در آب و ظرفیت نگه داری آب بود. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که قطر دانه خوراک تهیه شده با روش اکسترود اختلاف معنی داری با قطر پلت فشرده نداشت. نتایج به دست آمده از وزن حجمی، رطوبت و نرخ گسترش در پلت اکسترود کم تر از پلت فشرده بود و اختلاف معنی داری نشان داد (0/05>p) اما بین پلت های قزل آلا و کپور اختلاف معنی داری دیده نشد (0/05<p). پلت های اکسترود در طی مدت آزمایش کاملا شناور و پلت های فشرده کاملا غوطه ور بود. پلت اکسترود پایداری در آب بیش تری نسبت به پلت فشرده نشان داد و انحلال پذیری در پلت اکسترود و فشرده کپور کم تر از دو نوع پلت قزل آلا بود اما در هیچ یک از دو حالت اختلاف معنی داری مشاهده نشد (0/05<p). ظرفیت نگه داری آب در بررسی بین اکسترود و فشرده اختلاف آماری معنی داری مشاهده شد (0/05>p) و پلت های در حالت اکسترود ظرفیت نگه داری آب بیش تری داشت اما در جیره قزل آلا و کپور اختلاف معنی داری مشاهده نشد (0/05<p). در نهایت می توان به این نتیجه رسید که دوام و پایداری پلت های اکسترود بیش تر از پلت های فشرده بود و این نوع پلت مزایای بیش تری برای استفاده در تغذیه آبزیان دارد.
    کلیدواژگان: خصوصیات فیزیکی، اکسترود، پلت فشرده، قزل آلای رنگین کمان، کپور معمولی
  • مهدیه نصیرپور، تکاور محمدیان *، محمدرضا تابنده، مهرزاد مصباح صفحات 179-188
    سین بیوتیک ها مکمل های غذایی هستند که ترکیبی از پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها می باشند، از این رو سین بیوتیک ها اثرات مفید بیش تری دارند. هدف از مطالعه حاضر بررسی تاثیر سطوح مختلف پربیوتیکی بتاگلوکان و مانان الیگوساکارید (ایمنوژن) به همراه لاکتوباسیلوس کازئی 1608 PTCC بر آنزیم های گوارشی ماهی کپورمعمولی بود. این تحقیق با استفاده از طرح کاملا تصادفی، شامل سه سطح 0/5 (B) 1، (A) و 1/5 (C) درصد پربیوتیک ایمنوژن به همراه لاکتوباسیلوس کازئی 107×5 CFU g_1 در هر گرم خوراک پایه، گروه لاکتوباسیلوس کازئی به تنهایی و گروه شاهد بدون مکمل غذایی در قالب 5 تیمار با سه تکرار طراحی شد. 300 بچه ماهی با میانگین وزن 5±65 گرم و تراکم 20 عدد در مخازن پلی اتیلنی به مدت 11 هفته با جیره های آزمایشی تغذیه شدند. نمونه گیری از دستگاه گوارش ماهیان (3 قطعه از هر تکرار) ، در روز صفر (اول شروع آزمایش) ، 30 ، 60 و 75 (15 روز قطع مکمل غذایی) انجام شد. نتایج فعالیت آنزیم های گوارشی بچه ماهیان کپور نشان داد، فعالیت آنزیم های تریپسین و پروتئاز، آلفا-آمیلاز، لیپاز و آلکالین فسفاتاز به طور قابل توجهی نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت (0/05>p). نتایج این مطالعه نشان داد، سطوح مختلف ایمنوژن در ترکیب سین بیوتیک قابلیت تاثیرگذاری بالایی بر افزایش کارایی دستگاه گوارش به لحاظ جایگزینی پروبیوتیکی و افزایش فعالیت آنزیم های گوارشی دارد و این سین بیوتیک در غلظت یک درصد ایمنوژن می تواند به عنوان مکمل مناسبی برای جیره غذایی کپور معمولی باشد.
    کلیدواژگان: سین بیوتیک، رشد، بازماندگی، فلور باکتریایی، آنزیم های گوارشی، کپورمعمولی
  • معصومه ماچانلو، سعید ضیایی نژاد *، مهدی بنایی، سیدعلی جوهری صفحات 189-194
    نفت خام ترکیبی بسیار پیچیده حاوی هزاران هیدروکربن با اثرات مضر است که به دلیل حجم نسبتا زیاد ورود آن به محیط های آبی،کاهش آلودگی های ناشی از آن بسیار مهم می باشد. این مطالعه با هدف بررسی حذف ترکیبات عامل سمیت نفت خام در آب به وسیلهنانو ذرات دی اکسید تیتانیوم تحت تابش فرابنفش انجام شد. تعداد 210 عدد ماهی (میانگین وزنی 58/89 گرم و میانگین طولی 15/16 سانتی متر) از یک مزرعه تکثیر و پرورش خصوصی تهیه و برای سازگاری با شرایط آزمایشگاهی به مدت دو هفته در مخزن 300 لیتری نگه داری شدند. نمونه استاندارد ترکیب فاز محلول نفت خام و نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم با اختلاط یک قسمت نفت خام با 9 قسمت نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم تهیه گردید. تیماربندی با 7 گروه (با سه تکرار) و با تراکم 10 عدد بچه ماهی صورت گرفت. ارزیابی 3 عدد ماهی از هر مخزن به صورت تصادفی در روزهای صفر و 21 با ترازوی دیجیتالی و با تخته زیست سنجی انجام گرفت. سپس ماهی ها تشریح شده و امعاء و احشاء آن هرکدام جداگانه وزن شد. نتایج افزایش معنی داری را در شاخص احشایی تیمار هم زمان نانوذرات دی اکسید تیتانیوم و فاز محلول نفت خام و نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم تحت تابش فرابنفش و ضریب تبدیل غذایی تیمار فاز محلول نفت خام تحت تاریکی با گروه شاهد نشان دادند (0/05>p). بر مبنای نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان این گونه بیان کرد که فرآیند فتوکاتالیستی دی اکسید تیتانیوم و تابش فرابنفش به طور ناچیزی منجر به کاهش اثرات نامطلوب فاز محلول نفت خام گشته و موجب بهبود شاخص های مختلف رشد و سلامت در این ماهی گردید.
    کلیدواژگان: دی اکسید تیتانیوم، فتوکاتالیست، فاز محلول نفت خام، شاخص های رشد، کپورمعمولی
  • سیده سارا جعفری کناری *، بتول ادهمی صفحات 195-202
    دیازینون یکی از آفت کش های ارگانوفسفره، به دلیل پایداری بالا و حلالیت کم در آب می تواند اثرات مخربی بر پوست و بافت آبزیان بگذارد که به دلیل عدم تصفیه فاضلاب های زراعی، مزارع پرورش ماهی در معرض سمومی از این قبیل قرار گرفته اند. آلوورا گیاه دارویی شناخته شده با اثرات مختلف ضدالتهابی و محرک سیستم ایمنی است. در این رابظه مطالعه ای به منظور اثر کوتاه مدت گیاه آلوئه ورا بر ترمیم اثر تخریبی ایجاد شده ناشی از غلظت تحت حاد سم دیازنون بر بافت ماهی و فاکتورهای خونی کپورمعمولی صورت گرفت. در این مطالعه 90 قطعه ماهی کپور معمولی با میانگین وزن اولیه 6/05±45/2 گرم در 9 آکواریوم تقسیم بندی شد. غلظت تحت کشنده سم دیازنون معادل 0/5 میلی گرم در لیتر درنظر گرفته شد. سه تیمار آزمایشی شامل: 1) تغذیه خوراکی با جیره حاوی 5 درصد آلوئه ورا خام، 2) تیمار 10 درصد حمام آلوئه ورا، 3) تیمار شاهد (بدون آلوئه ورا) ، هرکدام در 3 تکرار درنظر گرفته شد. نتایج فراسنجه های خونی نشان داد گلبول قرمز، گلبول سفید و هموگلوبین بین تیمارهای آزمایشی اختلاف معنی داری داشت (P<0/05) در حالی که، در میزان هماتوکریت،MCV، MCH و MCHC تفاوت معنی داری مشاهده نشد (0/05<P). بیش ترین میزان گلبول قرمز، گلبول سفید و هموگلوبین در تیمار 2 (حمام آلوورا) مشاهده شد در حالی که کم ترین آن در گروه شاهد بود. نتایج هیستوپاتولوژیکی، در برش بافتی مربوط به کبد هر دو تیمار درمانی حمام و غذا آلوئه ورا از بین رفتن چربی در هپاتوسیت ها مشاهده شد. دربرش بافتی آبشش تیمار تغذیه با غذا آلوئه ورا 5%، هایپرپلازی سلول های رشته های آبششی اولیه و ثانویه، کوتاه شدن رشته های آبششی و تورم پایه خارهای آبششی ثانویه دیده شد. در آبشش مربوط به تیمار حمام آلوئه ورا نیز پرخونی خفیف دیده شد. به طورکلی، به نظر می رسد تیمار حمام آلوئه ورا بیش ترین اثر ترمیمی را بر اساس بافتی و بهبود فراسنجه های خونی داشته باشد.
    کلیدواژگان: آسیب بافتی، دیازنون، آلوورا، کپور معمولی
  • فریده چناری *، سیدمحمدباقر نبوی، محمدعلی سالاری، احمد سواری، حسین ذواالقرنین صفحات 203-210
    جنس Metopograpsus شامل 6 گونه در جهان است که دو گونه از آن ها که به طور معمول در خلیج فارس وجود دارد شامل گونه های Metopograpsus messor و Metopograpsus thukuhar می باشند. این دو گونه از لحاظ مورفولوژی بسیار مشابه بوده در نتیجه براساس مورفولوژی شناخت آن ها بسیار گیج کننده است. وجود گونه های مخفی و هم نیا در میان سخت پوستان دریایی بسیار رایج است. هدف مطالعه حاضر بررسی این نکته بود که آیا 6 مورفوتایپ گونه های جنس Metopograpsus از لحاظ ژنتیکی متفاوت هستند یا خیر، بنابراین نشانگر مولکولی ژن COI با تاکید بر فراساختار اولین گونوپود جنس نر بررسی شد تا روابط تکاملی را در میان گونه های این جنس نشان داده شود. نتایج مطالعه حاضر نشان داد توالی نوکلئوتیدی این قطعه ژنی میتوکندریایی (COI) در تمام نمونه های مورد بررسی یکسان نیست و از این 6 مورفوتایپ گونه Metopograpsus sp. PGE با بقیه مورفوتایپ ها تفاوت بیش تری را نشان داد و در کلادی جداگانه قرار گرفت. مطالعه فراساختار قسمت راسی اولین گونوپود جنس نر نشان داد، تفاوت هایی در قسمت راسی این اندام در 6 مورفوتایپ رنگی دیده می شود. آن چه از این بررسی حاصل شد نشان داد، زمانی که تشخیص گونه ها به دلیل شباهت های زیاد مورفولوژی مشکل است، بررسی های فراساختار اولین گونوپود جنس نر و شناسایی براساس ژن COI در تفکیک گونه ها بسیار مفید است.
    کلیدواژگان: Metopograpsus، مولکولی، COI، فراساختار، گونوپود، خلیج فارس
  • میلاد پورزارع_رامین منا ف فر *_علی نکویی فرد_مهدی محمدزاده صفحات 211-218
    دریاچه مخزنی سد ارس زیستگاه گونه منحصر به فرد و مهم اقتصادی از آبزیان با عنوان شاه میگو آب شیرین (Astacus leptodactylus) می باشد. دریاچه پشت این سد امروزه یکی از منابع آبی مهم در زمینه آبزی پروری است. تنوع اکولوژیک نواحی مختلف دریاچه باعث شده است جمعیت های مختلفی از شاه میگو آب شیرین دربخش های مختلف دریاچه زندگی کنند که ممکن است از نظر ویژگی های فنوتیپی با هم تفاوت داشته باشند. لذا هدف از این مطالعه بررسی ویژگی های ریخت شناسی و ریخت سنجی جمعیت های مختلف شاه میگو سد ارس در3 ایستگاه مختلف دریاچه بود. بدین منظور از 3 ایستگاه در بخش های مختلف دریاچه پشت سد ارس در مجموع تعداد 72 نمونه شاه میگو صید شد. و سپس در آزمایشگاه 26 صفت ریخت شناسی و 6 صفت ریخت سنجی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که جمعیت های این سخت پوست از نظر صفات ریخت شناسی دارای تفاوت های مشخصی هستند که آن ها را در جمعیت های مستقلی قرار می دهد. آنالیز آماری جمعیتی Canonical Discriminat Function (DA) براساس تابع ممیزی 1 توانست ضمن جدا نمودن این 3 جمعیت، برخی از صفات ریخت شناسی از قبیل ارتفاع شکم، طول انگشت چنگالی راست، طول چنگال راست، عرض چنگال راست، عرض کاسه سنگ، عرض سر، عرض دنباله شنا و زاویه آلفا را موثر در این جدائی تشخیص دهد.
    کلیدواژگان: شاه میگو آب شیرین، دریاچه سد ارس، مورفولوژی، مورفومریستیک
  • حسین آدینه *، محمد سوداگر، حسن صالحی، سید عباس حسینی، حسنی قلی پور صفحات 219-226
    قطع پایه چشمی رایج ترین روش برای تحریک رسیدگی جنسی در هچری های تجاری میگوی خانواده پنائیده است. این مطالعه به منظور بررسی قابلیت استفاده از هورمون اواپریم (گنادوتروپین و ضد دوپامین) برای القاء رسیدگی تخمدان در میگو وانامی انجام شد. مولدین ماده در 4 تیمار آزمایشی به شرح زیر تقسیم شدند: 1) تیمار قطع پایه چشمی، 2 و 3) به ترتیب تیمارهای 500 و 1000 نانوگرم تزریق هورمون اواپریم به ازای هرگرم وزن بدن میگو، 4) تیمار تزریق سرم فیزیولوژی (شاهد). فاکتورهای تولیدمثلی مانند تعداد تخم ها، قطر اووسیت ها، شاخص گنادوسوماتیک و تعداد ناپلی بررسی شد. نتایج آنالیز فاکتورهای تولیدمثلی نشان داد که بین تیمارهای مختلف آزمایشی تفاوت معنی داری وجود داشت (0/05>p). بیش ترین میانگین تعداد تخم و ناپلی (به ترتیب16993±83100 و 5180±56132) در تیمار قطع پایه چشمی به دست آمد. ضعیف ترین عملکرد تولیدمثل در تیمار تزریق سرم فیزیولوژی (شاهد) مشاهده شد. تغییرات همولنف در برابر استرس های فیزیولوژیکی بررسی شد. تعداد سلول های همورال بین تیمار قطع پایه چشمی و تیمار تزریق تفاوت آماری معنی داری نداشت (0/05<p). پاسخ های متابولیکی (پروتئین کل، گلوکز، لاکتات و کورتیزول) بین تیمارهای آزمایشی، در دو زمان 0 و 45 دقیقه تفاوت آماری معنی داری داشت (0/05>p). در این دو زمان، پارامترهای متابولیکی در تیمار قطع چشمی افزایش و در تیمار تزریقی کاهش یافت.
    کلیدواژگان: استرس فیزیولوژیکی، بلوغ تخمدان و تخم ریزی، تزریق هورمون، قطع پایه چشمی
  • نوید طحان زاد، سیدجواد حسینی *، رویا علیزاده، فریبا غلامی دشتی، محمد نظریان صفحات 227-236
    انتخاب روش مناسب جهت استخراجDNA سالم و دست نخورده از بافت هایی که مدت طولانی در الکل نگه داری شده اند، نقش مهمی در موفقیت آنالیزهای مولکولی دارد. هدف از این مطالعه، بهینه سازی یک روش ساده، تکرار پذیر، ایمن و قابل اعتماد جهت استخراج DNA ژنومیک با کیفیت از بافت های قدیمی ماهیچه ای میگو ببری سبز (Penaeus semisulcatus) بود. از مهم ترین مزایای این روش، پودر نمودن بافت در هاون چینی پس از خشک کردن در درجه حرارت 40 درجه سانتی گراد، عدم استفاده از نیتروژن مایع جهت پودر کردن بافت و کاهش زمان استخراج تا حدود 5 ساعت بود. به دلیل این که موفقیت در واکنش PCR معکوس، به شدت وابسته به کیفیتDNA الگو است، جداسازی بخشی از ژن بتا اکتین با استفاده از این واکنش، جهت ارزیابی کیفیتDNA استخراج شده، مورد توجه قرار گرفت. موفقیت در تکثیر و تعیین توالی بخشی از ژن بتا اکتین میگو ببری سبز، حاکی از آن است که DNA حاصل از این روش از کیفیت لازم جهت واکنش فوق برخوردار است. با توجه به موفقیت آمیز بودن واکنش PCR معکوس، DNA حاصل از این روش را می توان با موفقیت جهت انجام سایر مطالعات مولکولی از قبیل AFLP، RFLP و تکثیر قطعات بلند که نیازمند DNA با کیفیت است، به عنوان الگو مورد استفاده قرار داد.
    کلیدواژگان: استخراج DNA، بافت های قدیمی، پودر کردن، میگو ببری سبز
  • امیر هوشنگ بحری *، معصومه الماسی صفحات 237-242
    این تحقیق در سال 1392، جهت بررسی اثر تراکم بر بقاء و هم جنس خواری مایسید گونه (Indomysis nybini) ، در استخرهای نگه داری مولدین میگو سفید هندی بندرکلاهی استان هرمزگان انجام گرفت. آزمایش هم جنس خواری با دو تیمار T1 با غذا و T2 بدون غذا که هر کدام دارای چهار تکرار بودند انجام شد. میانگین دمای آب در زمان آزمایش 0/5±24/6 درجه سانتی گراد بود. آزمایش تراکم شامل 5 تیمار T1=10و20= T5=50 ،T4=40 ،T3=30 ،T2 عدد مایسید در هر لیتر با میانگین دمای 1±23/8 درجه سانتی گراد، طی یک هفته انجام گرفت. غذادهی یک بار در روز و یک ساعت پس از تعویض آب انجام و از ناپلی آرتمیا برای تغذیه آن ها استفاده شد. نتیجه آزمایش تراکم نشان داد که بین تیمارهای مختلف تراکم مایسید از لحاظ درصد بقاء اختلاف معنی دار آماری وجود دارد (0/05≥P). از لحاظ درصد بقاء بین تیمارهای T3, T2و T4 اختلاف معنی دار آماری وجود نداشت (0/05≤P). نتایج نشان داد که از لحاظ درصد بقاء بین تیمار T1 و T5 اختلاف معنی دار آماری وجود داشت (0/05≥P). مایسید گونه Indomysis nybini به عنوان اولین گونه شناسایی شده در استان هرمزگان می باشد. بالاترین میانگین بقاء در تراکم T1 مشاهده شد، این گونه یک گونه لاشه خوار است.
    کلیدواژگان: تراکم، هم جنس خواری، مایسیدIndomysis nybini، هرمزگان
  • فائزه براتی محمدپناه، یوسفعلی اسدپور * صفحات 243-248
    این تحقیق به منظور بررسی آلودگی های احتمالی باکتریایی سیست دز آرتمیا اورمیانا پرورشی انجام پذیرفته است. نمونه‎های سیست با استفاده از توری استریل چشمه 100 میکرونی از استخرهای پرورش آرتمیای مرکز تحقیقات آرتمیای کشور صید گشته و درون ظروف نمونه‎برداری استریل به آزمایشگاه باکتری شناسی مرکز منتقل شد. نمونه ها، به طور جداگانه داخل هاون چینی له گردیدند. 1 گرم از نمونه له شده داخل 9 سی سی پپتون واتر قرار گرفته و به مدت 18 تا 24 ساعت در انکوباتور 35 تا 37 درجه سانتی گراد قرار داده شدند. پس از این مدت گرم‎ خانه گذاری، هر یک از نمونه ها ابتدا در محیط‎ کشت عمومی آگار و سپس در محیط اختصاصی سوپ مغذی با 3 در صد نمک طعام، مورد شناسائی نهایی قرار گرفتند. در نتایج پژوهش با انجام انواع آزمایشات رنگ آمیزی، کلید شناسائی مورفولوژیک و غیره، باکتری های ویبریو سالینا، سودوموناس آیروژینوزا، آئروموناس هیدروفیلا، کوکسی ها، اشریشیا کولای، باسیل سرئوس و سالمونلا تیفی موریوم در سیست های آرتمیا مشاهده گردیدند که این آلودگی‎ها می تواند به آبزی مصرف ‎کننده انتقال یابند. لذا انواع سیست‎ها مورد استفاده در صنعت آبزی پروری، ابتدا بایستی با ترکیبات ضدعفونی کننده، عفونت زدائی شده وسپس بسته بندی شود.
    کلیدواژگان: آلاینده های باکتریایی، سیست، آرتمیا ارومیانا، پرورشی، ارومیه
  • افشار ذوقی شلمانی *، عبدالرحمن پاتیمار، حجت الله جعفریان، شهرام عبدالملکی، بابک تیزکار صفحات 249-260
    این تحقیق در طی فروردین الی مهر 1393 بر روی مجموع 10645 میگو شامل 5667 نر، 4978 ماده و 58 میگو نابالغ صورت گرفت. نسبت جنسی نر به ماده 1:1/14 برآورد گردید. دامنه طول کل و وزن در این میگو به ترتیب 81/5-6/5 میلی متر و 13/69-0/01 گرم به دست آمد. میانگین طول و وزن در میگوهای نر (طول کل 46/6میلی متر و وزن 2/76 گرم) بیش تر از ماده ها (میانگین طول کل 44/5میلی متر و وزن 2/14گرم) بود. ارتباط طول و وزن بین نرها و ماده ها قوی و هر دو جنس دارای رشد آلومتریک مثبت می باشند (نر3/33=b ، ماده 22/3=b) r2=0/99 ). ضریب چاقی در نرها از 1/96 تا 2/33 (میانگین 0/01±2/07) و در ماده ها از 1/97 تا 2/17 (میانگین 0/01±2/04) نوسان داشت. ماده های تخم دار در این میگو از ماه اردیبهشت تا شهریور با یک بیشینه در مرداد ماه مشاهده گردید. کم ترین و بیش ترین طول کل در ماده های تخم دار به ترتیب 23/7 و 71/5 میلی متر در تیرماه به دست آمد. میانگین طول اولین بلوغ در میگو مورد مطالعه 38/4 میلی متر تعیین گردید. میزان هم آوری با حداقل 43 عدد تخم در شهریور و حداکثر 5821 عدد تخم در تیرماه بود (میانگین 48±1227). بین تعداد تخم و طول کل رابطه مستقیم و معنی دار نشان می دهد (0/79=r). بازده تولیدمثلی در ماه های مختلف متغیر و از 1/6 در شهریور تا 22/4 در ماه تیر متغیر بود (میانگین 0/2±9/2). نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد، شرایط مناسب برای رشد میگو M. nipponense در تالاب انزلی فراهم است.
    کلیدواژگان: جمعیت، تولیدمثل، Macrobrachium nipponense، تالاب انزلی