فهرست مطالب

پژوهش های قرآن و حدیث - سال چهل و نهم شماره 2 (پاییز و زمستان 1395)

مجله پژوهش های قرآن و حدیث
سال چهل و نهم شماره 2 (پاییز و زمستان 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/12/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • منصور پهلوان، اسلام ملکی معاف صفحات 185-205
    عموم مفسران از جمله علامه طباطبایی بر این باورند که آیه « اقتربت الساعه و انشق القمر [قمر:1] هنگام قیامت نزدیک شد و ماه شکافت» ناظر به معجزه شق القمر است که در زمان پیامبر خاتم(ص) تحقق یافته است. در مقابل، اندکی از مفسران از جمله سید محمدحسین فضل الله (صاحب تفسیر من وحی القرآن) بر این باورند که این آیه به شکافته شدن ماه در قیامت اشاره دارد و روایاتی که تحقق آن در زمان پیامبر(ص) را مطرح کرده اند قابل اتکا نیستند. علامه طباطبایی در المیزان از نظریه مشهور دفاع کرده اما فضل الله آن را نقد کرده و دفاعیات صاحب المیزان را ناکافی دانسته است. در این نوشتار با استناد به شواهد قرآنی و تاریخی نشان داده شده است که نظریه مشهور با اشکال هایی مواجه است و نظریه فضل الله و شماری از عالمان مسلمان که انشقاق قمر را از رویدادهای هنگام قیامت می دانند قوی تر است.
    کلیدواژگان: اعجاز، المیزان، شق القمر، علامه طباطبایی، من وحی القرآن، محمدحسین فضل الله
  • علی حسن بگی صفحات 207-228
    حدیث در میان مسلمانان همواره از جایگاه مهمی برخوردار بوده زیرا پس از قرآن کریم، دومین منبع و خاستگاه فکری مسلمانان و همچنین تنها واسطه میان آنان و سنت معصومان است. از سوی دیگر، میان رشته ای بودن دانش حدیث اقتضا می کند که رابطه آن را با دانش های مرتبط بررسی کنیم. در این میان، دانش کلام یکی از دانش هایی است که ارتباط وثیقی با دانش حدیث دارد زیرا راویان و مولفان کتاب های حدیثی هریک قالب فکری خاصی دارند که بر اساس آن به حدیث می نگرند. در این میان، باورهای کلامی نقش بسزایی در شکل گیری قالب فکری افراد دارد لذا بررسی تاثیر باورهای کلامی بر حوزه حدیث ضروری است و بدین ترتیب، مقصد اصلی پژوهش های حدیثی یعنی نقد و فهم حدیث را بهتر می توان سامان دهی کرد. نوشتار حاضر پاسخ این پرسش را بررسی می کند: آیا باورهای کلامی بر حوزه حدیث تاثیر گذاشته است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا این تاثیر سلبی بوده یا علاوه بر آن، تاثیر ایجابی هم داشته است؟ با این بررسی روشن شد که باورهای کلامی آثار سلبی گوناگونی از خود در سند ومتن حدیث بر جای گذاشته است که حاکی از لزوم توجه به تاثیر باورهای کلامی بر حدیث است.
    کلیدواژگان: باورهای کلامی، حدیث، سند، متن
  • علی راد، عاطفه محمدزاده صفحات 229-249
    احادیث معصومان در گذر تاریخ در معرض برخی از آسیب ها بوده است. بررسی روش مند حدیث با هدف کشف این آفات و ارائه راهکارهای علاج آن، یکی از مهم ترین دانش های مطرح در علوم حدیث است. این مهم در ارزیابی شرح های منسوب به اخباریان و به ویژه شرح های نوشته شده بر کتاب کافی اهمیت مضاعفی می یابد. ملاخلیل قزوینی یکی از شارحان اصول کافی در عهد صفوی، در کتاب صافی، تعداد اندکی از احادیث را مبتلا به آسیب دانسته است. هرچند تعداد آسیب هایی که وی در ضمن شرح حدیث بیان کرده است در مقایسه با برخی دیگر از شرح نویسان زیاد نیست، با این حال می توان آن ها را در انواع آسیب های ماده پژوهش، روش پژوهش و پژوهشگر طبقه بندی کرد و شامل گونه هایی چون تقیه، سقط، تقطیع، اختصار، چندمعنایی و گسستگی سند دانست. این نوشتار بر آن است تا پس از بررسی رویکرد قزوینی در آسیب شناسی روایات اصول کافی، شیوه او را تحلیل کرده، در صورت نیاز به نقد آن بپردازد.
    کلیدواژگان: آسیب شناسی حدیث، شرح حدیث، صافی در شرح کافی، ملاخلیل قزوینی
  • ابوالفضل رضایی، رقیه خرمی صفحات 251-268
    نظریه بینامتنی که نخستین بار از سوی کریستوا مطرح شد بیانگر آن است که هر متنی برخاسته از متن های پیشین یا معاصر خود است و به معنای اندیشه انتقال معنا یا لفظ از یک متن به متن دیگر می باشد. این انتقال بر اساس سه قاعده نفی جزئی، متوازی و کلی صورت می پذیرد. از مهم ترین منابعی که همواره مورد اقتباس شاعران قرار داشته قرآن کریم است. آنان همواره از سرچشمه فیاض واژگان و مضمون های آن بهره می بردند. یکی از این شاعران، سفیان بن مصعب است که شعر خود را در خدمت نشر فضایل ائمه( ع) و مفاهیم قرآنی قرار داد. او با کمترین تغییر، بینامتنی آشکاری را با مفردات و مضامین قرآنی به نمایش گذاشته است. پربسامدترین نوع رابطه بینامتنی در شعر وی، نفی جزیی است. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، روابط بینامتنی در شعر این شاعر مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: بینامتنی قرآنی، سفیان بن مصعب، شعر عربی، قرآن کریم
  • مجتبی زروانی، قربان علمی، محمدباقر سعیدی صفحات 269-284
    خاورشناسان قائل به تاثیرات مسیحی در اسلام آغازین را می توان به گروه های مختلفی تقسیم کرد. برخی از ایشان قائل به تاثیرات اناجیل غیررسمی و به طور مشخص اناجیل کودکی در اسلام آغازین بوده اند.گابریل رینولدز با طرح این نظر که قرآن را باید با نظر به نوشته های عهدینی فهم کرد، آیات 35-44 سوره آل عمران در باب تولد و کودکی و کفالت حضرت مریم را در پرتو یکی از اناجیل کودکی به نام «پیشا انجیل یعقوب» تبیین کرده است. به تبیین وی از این آیات نقدهایی وارد است که نتیجه غفلت وی از فقراتی از متن عهدین بوده است.
    کلیدواژگان: زکریا، خاورشناسان، عهدین، قرآن، گابریل رینولدز، مریم
  • محمدرضا شاهرودی، محمد سعید بیلکار صفحات 285-304
    اعراب القرآن از دانش هایی است که در راستای فهم و تفسیر استدلالی قرآن کریم شکل گرفته و در آن، آثار ارزشمندی تالیف شده است. در میان قرآن پژوهان، معربان در کتاب های «اعراب القرآن» و مفسران در آثار تفسیری خود به خوبی اهمیت این دانش را دریافته و از آن بهره برده اند اما برخی از مترجمان با تساهل از این دانش گذر کرده و به یافته های دانش اعراب القرآن به عنوان یکی از بایسته های مقدماتی ترجمه قرآن کمتر توجه کرده اند. در این مقاله نخست به تعریف این دانش و پژوهش ها و تالیف های صورت گرفته در آن پرداخته و سپس نقش اعراب القرآن را در ترجمه صحیح قرآن کریم پیگیری کرده ایم. مهم ترین عناصر تاثیر گذار اعراب القرآن بر ترجمه کلام الله عبارت اند از توجه به معنای مراد گوینده بر پایه ظهور عرفی، رعایت قواعد نحو و علائم اعراب، عنایت به ایجاز های حذف، توجه به سیاق و قرائن سازنده معنا، دقت در تقدیم و تاخیر الفاظ، توجه به تعدد وجوه در یک آیه و تشخیص نوع ادوات بکار رفته در آن. از میان ترجمه های قرآن «شاه ولی الله دهلوی» در ترجمه خود به وجوه اعراب کلمات قرآن توجه تام ورزیده و ترجمه او از این حیث قابل قبول است گرچه درمواردی از اعمال آموزه های اعراب القرآن غفلت کرده و ترجمه اش به راه ناصواب رفته است.
    کلیدواژگان: اعراب القرآن، ترجمه قرآن، تفسیر، دهلوی، نحو، وجوه اعراب
  • محمدحسین شیرزاد، محمدحسن شیرزاد، سیدعلی اکبر ربیع نتاج صفحات 305-325
    بغداد یکی از اصلی‏ترین مراکز تجمع شیعیان امامی است که در طول سده های متمادی به مکان مناسبی برای رشد فرهنگ تشیع در عرصه های حدیثی، تفسیری، فقهی و کلامی تبدیل شده است. در میان جریان‏های نیک‏شناخته امامی در بغداد باید از «جریان اهل ادب» یاد کرد که به رغم جایگاه مهم در تاریخ فکر امامیه، مورد کم‏توجهی قرار گرفته است. لذا، این نوشتار برای نخستین بار به بازشناسی این جریان کم‏شناخته امامی در بغداد می پردازد. مطالعه حاضر نشان می دهد که این جریان همزمان با تاسیس بغداد در سده دوم و متاثر از «ادب دیوانی» برآمده از فرهنگ ایرانیان در آیین کشورداری، پای گرفت. همچنین معرفی شخصیت‏های اثرگذار این جریان فکری روشن می سازد که اهل ادب امامیه بغداد، افزون بر توجه به امور دیوانی در دستگاه حکومتی، به تولید آثار ارزنده‏ای در دیگر جنبه های ادب همچون ادب زبان‏شناختی، اخلاقی و دینی همت گماردند.
    کلیدواژگان: ادب، بغداد، تاریخ حدیث امامیه، عراق، مدرسه حدیثی
|
  • Mansour Pahlevan, Islam Maleki Moaf Pages 185-205
    The majority of the interpreters of the Quran, including Allameh Tabatabaei, hold that the Quranic verse 54:1 is about splitting of the Moon in the time of the Holy Prophet. On the contrary, the minority of the interpreters, including Allameh Fadlallah, believed that this verse pointed to the splitting of the Moon in the Day of Judgment and that the traditions in which it is cited that the event was occured in the time of the Holly Prophet are not reliable. Allameh Tabatabaei defends of the famous view but Allameh Fadlallah criticizes it and regard the Tabatabaei’s defence as insufficient. In this article, we have argued against the famous view and have shown some of its defects.
    Keywords: Splitting of the Moon (shaq ul Qamar), Quranic Verse 54:1, Miracle, Tafsir al-Mizan, Allameh Tabatabaei, Allameh Fadlallah
  • Ali Hasanbagi Pages 207-228
    On the one hand, as the second source for the Muslim intellectual origin after the Quran, yet as the only medium among Muslims and the infallible Imam’s tradition, Hadith has always played an important role among Muslims; on the other, as an interdisciplinary knowledge, Hadith is required to be studied along with the other related sciences. In this sense, it seems that Islamic Theology (Kalam) is deeply connected to the science of Hadith in that each of the narrators and the Hadith books’ authors have had a specific intellectual framework through which they try their best to study Hadith. In this respect, the theological beliefs play the important role in shaping people’s intellectual framework. Therefore, it is essential to study the effects of these beliefs on the field of the Hadith. In this sense, it helps us come up with a better understanding of the critique and the recognition of the science of Hadith. This paper examines the answer to the question whether or not theological beliefs have had any effect on the field of Hadith. If yes, whether this effect has been negative and/or positive. The results show that the theological beliefs have had various negative effects on the text and document of the Hadith. As a result, it is necessary to take the effects of these beliefs on the field of Hadith into consideration.
    Keywords: Hadith, Text, Document, Theological Beliefs
  • Ali Rad, Atefe Mohammadzade Pages 229-249
    Hadiths of the infallibles (Ma‘sumin)) have been exposed to some distortions during the course of history. The methodological review of hadith with the aim of discovering these distortions and providing their solutions is one of the most important parts of Hadith sciences. This important issue becomes much more important in evaluating the commentaries attributed to Akhbaris and especially the ones written on the book Usul al-Kafi. Mulla Khalil al-Qazwini, one of the commentators of Usul al-Kafi in the Safavid era, has regarded a few of the hadiths in the book Safi as distorted. Although the number of distortions he has mentioned while interpreting hadiths are not much compared to those mentioned by some other commentators, they can be classified in a variety of types including distortions of research material, research methods, and the researcher; and they can include many kinds such as concealment (taqiyyah), fractionating (taq’ti), summarization, polysemy and dissociation of the document. This article seeks to analyze the Al-Qazwini’s method after examining his approach to pathology of traditions in Usul al-Kafi, and then criticize it.
    Keywords: Mulla Khalil al-Qazwini, Usul al-Kafi, Pathology of Hadith, The Hadith Commentary
  • Abolfazl Rezaei, Roghayyeh Khorrami Pages 251-268
  • Mojtaba Zorvani, Ghorban Elmi, Mohammad Bagher Saeedi Pages 269-284
    Orientalists believing in the influences of Christianity on the early Islam can be divided into various groups, some of whom believe in the influence of Apocryphal Gospels, specifically Infancy Gospels. Stating that the Quran should be understood in terms of the Biblical literature, Gabriel Reynolds explains the Quranic verses dealing with the birth, childhood and guardianship over Mary (“Āl-i ʿimrān”: 35-44) in the light of an Infancy Gospel known as Protevangelium of James. Some criticisms can be directed to these explanations, which reveal how Reynolds ignored some portions of Bible.
    Keywords: Quran, Bible, Orientalists, Gabriel Reynolds, Mary, Zechariah
  • Mohammad Reza Shahroudi, Mohammad Saeed Bilkar Pages 285-304
    I’rab al-Quran is an important knowledge formed to help understand and interpret the Holy Quran. There are many valuable I’rab al-Quran books written by Quranic scholars. However, some of the Quran translators did not pay enough attention to this knowledge and did not regard it as a necessary means of Quran translation. In this article, after definition of the knowledge, I’rab al-Quran, and introducing some of its famous scholars works, we have showed its important role in Quran interpretation. Among translators of Quran, Shah Wali Allah Dehlawi has paid complete attention to I’rab al-Quran in his translation; therefore, in this respect, his translation is acceptable, although, in some few cases, because of his poor attention to some the aforementioned knowledge instructions, his translation is not accurate.
    Keywords: Irab al-Quran, Shah Wali Allah Dehlawi, Quran Translation, Quran interpretation
  • Muhammad Husein Shirzad, Muhammad Hasan Shirzad, Seyed Ali Rabinataj Pages 305-325
    Baghdad has been one of the main centers of Shiites where the Shiʿi culture has developed in several fields such as Hadith, Exegesis of the Quran, jurisprudence, and theology during previous centuries. Contrary to the well-known Imami movements in Baghdad which have received special attention of researchers, the Literary movement has attracted less attention in spite of its significant status in the history of Shiism. This study, therefore, introduces this little-known Imami movement in Baghdad for the first time. This article indicates that the Literary movement, coinciding with the foundation of Baghdad in the second century, was born out of Iranian governmental bureaucracy. Introducing prominent figures of this Imami movement in Baghdad, this study shows that they produced valuable works in linguistic, ethical and religious Literary in addition to paying attention to governmental bureaucracy.
    Keywords: Literary, Imamiyya, Baghdad, Hadith School, History of Imami Hadith