فهرست مطالب

پژوهش های قرآن و حدیث - سال پنجاهم شماره 1 (بهار و تابستان 1396)

مجله پژوهش های قرآن و حدیث
سال پنجاهم شماره 1 (بهار و تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/06/18
  • تعداد عناوین: 6
|
  • قاسم بستانی* صفحات 9-31
    پدیده جعل حدیث، از دیرباز نزد مسلمانان امری شناخته شده بود و پیوسته درباره آن، هشدارهایی حتی از سوی معصومان(ع) صورت گرفته و تالیفات بسیاری در تبیین و مصداق یابی آن نوشته شده است و دانشمندان از جنبه های مختلفی بدان پرداخته اند که از آن جمله است اشاره به شخصیت هایی که به کار جعل حدیث مشغول بوده و احادیثی جعلی بدان ها منسوب است. یکی از مشهورترین این افراد، ابن ابی العوجاء است که کمتر کتاب مربوط به تاریخ حدیث است که از او و ادعاهایش در خصوص جعل حدیث و تغییر احکام دین بر اساس این احادیث سخن نگفته باشد. اما آیا او شخصیتی حقیقی دارد یا افسانه ای؟ ادعاهای منسوب به او از حیث تعداد احادیث جعلی او و تغییر احکام شرعی توسط این جعلیات، تا چه اندازه با حقیقت سازگار است؟ در این مقاله که به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل داده ها است، پس از ذکر گزارش هایی تاریخی مربوط به این فرد و بررسی و نقد آن ها و معلوم شدن تعارضات و اشکالات سندی و متنی این گزارش ها، آشکار می شود که هر چند می توان از وجود تاریخی این فرد و متکلم بودنش متکلمی معارض اسلام سخن گفت اما نمی توان ثابت کرد که وی در کار جعل حدیث و اشاعه آن و تغییر احکام اسلامی بر اساس آن ها بوده است.
    کلیدواژگان: ابن ابی العوجاء، حدیث، روزه، وضع
  • منصور پهلوان، حسن طارمی راد، محمدحسین سهیلی* صفحات 33-59
    کتاب الحج نوشته معاویه بن عمار از اصحاب مورد اعتماد امام صادقعلیه السلام از اصولی است که در تالیف کتاب های متقدمان امامیه در موضوع حج مورد استفاده قرار گرفته است. به مناسبت اعمال حج، زیارت رسول خدا صلی الله علیه و آله و اعمال سایر اماکن متبرکه مدینه نیز در این کتاب وجود داشته است. شناسایی احادیث این کتاب در موضوع زیارت که در کتاب های موجود متقدمان امامیه به خصوص الکافی، الفقیه، کامل الزیارات و تهذیب باقی مانده و ارزیابی سندی آن ها، هدف این نوشتار است. این کار با بررسی اسناد این احادیث در کتاب های موجود و مقایسه آن ها با طرق منابع مفقود در کتاب های فهرست انجام می شود. نقل این احادیث از کتاب معاویه بن عمار با توجه به وثاقت او و اعتبار طرق کتابش، بر خلاف برخی ادعاها[1] نشانه اصالت زیارت رسول خدا صلی الله علیه و آله، دعا نزد قبر ایشان، تبرک به قبر و توسل به آن حضرت و مشروعیت این اعمال از دیدگاه امام صادق علیه السلام است.
    کلیدواژگان: بازسازی منابع کهن زیارت، زیارت معصومان علیهم السلام، کتاب الحج معاویه بن عمار، مصادر کهن زیارت
  • محمد ابرهیم خلیفه شوشتری، زهرا احمدلو* صفحات 61-75
    ابو فراس حمدانی از چکامه سرایان عصر عباسی است. او نگاهی عمیق به اسلام و مسائل مذهبی دارد و در اسارت، دیدگاه زاهدانه نسبت به زندگی پیدا می کند. همچنین او در عصری نزدیک به صدر اسلام می زیست. بیشتر پژوهش هایی که درباره این شاعر صورت گرفته است در خصوص شخصیت و برخی از قصاید اوست ولی درباره تعامل اشعار او با قرآن و نهج البلاغه تحقیقی صورت نگرفته است. در حالی که مضامین و واژگان و تصاویر شعری شاعر، الهام گرفته از این دو متن دینی، گاه به شکل وام گیری و گاه به شکل دگردیسی است و شاعر آگاهانه گاه تعاملی در جهت این دو متن و گاه بر خلاف جهت این دو متن داشته است.
    کلیدواژگان: ابوفراس حمدانی، بینامتنیت، قرآن، نهج البلاغه
  • احد فرامرز قراملکی، عبدالهادی فقهی زاده، مریم قاسم احمد* صفحات 77-99
    تبیین مولفه های ماده «کرم» در پژوهش های قرآنی از اهمیت خاصی برخوردار است. انبوه پژوهش های انجام شده در این رابطه، از کرامت و اعتبار و احترامی که انسان به طور ذاتی یا اکتسابی به آن دست یافته است سخن به میان آورده اند. حال آنکه براساس داده های معناشناسی و با استخراج همنشین ها و جانشین های ماده «کرم» و بسامد به کارگیری آن ها می توان دریافت که مفاهیم ماده «کرم » در قرآن برمحور مصداق رب قرار گرفته و بنابر این، مولفه های این ماده در قرآن باید بر محور «رب» استخراج و تحلیل گردد. این پژوهش می کوشد، برمبنای داده های معناشناسی تاریخی و قومی و به کارگیری معناشناسی ساختاری، به استخراج همنشین ها و جانشین های ماده «کرم» در قرآن بپردازد و در ادامه با تکمیل داده های معناشناسی ساختاری با رویکردهای تحلیلی منطقی، علاوه بر کشف معانی ماده کرم در قرآن، با دسته بندی همنشین ها و جانشین های این ماده در دو گروه مصادیق و مفاهیم، آن ها را تحلیل کند؛ چنانکه در پایان می توان شرافت، دهش و دوسویه بودن این ارتباط را از مولفه های معنایی ماده «کرم» در قرآن به شمار آورد.
    کلیدواژگان: انسان شناسی اقتصادی، رویکرد تحلیلی - منطقی، معناشناسی ساختاری، مولفه های معنایی، همنشین ها و جانشین های کرم
  • محسن قاسمپور، محمد شیرین کار موحد* صفحات 101-121
    حدیث «امرت ان اقاتل الناس...» از جمله مهم ترین مستندات احکام جهاد به شمار می آید. مستشرقان و تکفیرگرایان با استناد به این حدیث و البته سایر ادله جهاد در اسلام را خشونت بار معرفی می کنند لکن واکاوی سندی این حدیث بیانگر مخدوش بودن آن است. برخی منابع رجالی نشان می دهد در هر یک از طرق این حدیث، افراد ضعیف، متهم به کذب و یا کسانی وجود دارند که درباره آنها توصیفی وارد نشده است. در این مقاله بررسی رجالی بیشتری با نگاه به مبانی شیعی صورت پذیرفته است. همچنین بررسی محتوایی حدیث در قالب عرضه حدیث بر قرآن و سیره پیامبر(ص) و نیز تحلیل واژگان حدیث، حاکی از معنایی متفاوت از فهم رایج آن است. به علاوه توجه به روح حاکم بر آیات قتال در قرآن و دفاع از مظلومان و سرزمین های اسلامی در کنار اولویت صلح و مدارا، مولفه های دیگری است که به لحاظ محتوایی حدیث یاد شده را بی اعتبار می کند. همچنین با وجود تواتر حدیث مذکور نزد اهل سنت، در مجامع حدیثی مشهور شیعه ذکری از آن به میان نیامده است و تنها فقها بدان استناد کرده اند.
    کلیدواژگان: جهاد، جهاد ابتدائی، حدیث ضعیف، فقه شیعه، فقه عامه، قتال
  • سیدمحسن میرباقری* صفحات 123-142
    موضوع این مقاله بررسی آیاتی از قرآن کریم در ارتباط با «عالم ذر» با نظری بر روایات و منابع اسلامی است. ذر در لغت به دو معنی آمده است، مورچه ریز و ذرات پراکنده در هوا. منشا نام گذاری دوران قبل از دنیای انسان به عالم ذر، روایاتی است که از اهل بیت(ع) صادر شده است. درباره خلقت انسان از گل آیات متعددی در قرآن کریم وجود دارد و روشن می شود که از نظر قرآن همه انسان ها از خاک یا از گل در قالب ذره ای نادیدنی خلق شده اند و در همان عالم بود که امانت الهی بر او عرضه شد و بر بندگی خدا و عدم بندگی شیطان از او پیمان گرفته شد. آن بدن ذره ای حاوی همه کد های اطلاعاتی انسان است و برای ورود به زندگی دنیا به بدن پدر و مادر ورود پیدا می کند و در آنجا ساخت و ساز می شود و به سلول حیاتی به نام نطفه تبدیل می گردد؛ نطفه ای که امشاج است و استعداد های نورانی و ظلمانی در وجود او به ودیعت گذاشته می شود تا زمینه ای برای آزمون بندگی خالصانه خدای منان باشد و خویشتن داری در مسیر بندگی معنا پیدا کند. نطفه تشکیل شده در بدن مادر (قرار مکین) رو به رشد می گذارد و به علقه، مضغه و... تبدیل می شود تا اینکه به صورت طفلی متولد شود و دوران درس و بحث مدرسه دنیای خود را طی کند. جالب است که بر اساس روایات و اشارات قرآن کریم برای احیاء انسان ها در قیامت نیز همین مسیر طی می گردد و طینت افراد بشر در دل خاک قرار می گیرد و باران های مخصوصی زمینه رشد آنان را به صورت جنین فراهم می کنند تا این که با نفخ صور دوم از دل خاک بر آیند.
    کلیدواژگان: اخذ میثاق، امانت، طینت، عالم ذر، نطفه، نفس انسان
|
  • Ghasem Bostani * Pages 9-31
    The phenomenon of Hadith forgery has long been known to Muslims, and there have been constant warnings, even of Imams (a. s.), about it. Many books have been written in explaining and applicability of this phenomenon which have dealt with its different aspects, including the reference to characters to whom fabricated Hadiths are ascribed. The most famous of these characters is Ibn Abi Al-Awja about whom most history books of Hadith have talked. But, who is this character? Is he real or fictional? To what extent the claims about him, in terms of the number of fabricated Hadiths and the changing of religious orders is consistent with truth. In this paper, based on the library method and data analysis, we have shown although this character is real, he has not been engaged in Hadith forgery.
    Keywords: Ibn Abi Al-Awja, Hadith, forgery
  • Mansour Pahlevan, Hassan Taromi Rad, Mohammad Hosein Soheili * Pages 33-59
    The book, al-Hajj, which is written by Muawiyah Ibn Ammar, one of the trusted companions of Imam Sadiq (a.s.), is one of the principal sources used in the books written by early Shiite scholars on the subject of Hajj. The issues like pilgrimage practices of the Prophet’s grave (pbuh) and the practices of other holy places of Medina exist in this book too. The purpose of this paper is to evaluate the Hadiths of this book on pilgrimage, existing in the early Shiite scholars’ books (especially al-Kafi, al-Faqih, Kamil al-Ziyarat, and Tahdhib). This task is done through examining the existing evidence of Hadiths and comparing them with the Chains of Narration of the missing sources in the listed books. The quotation of these Hadiths by Muawiyah Ibn Ammar, with regard to his authority and the prestige of his Chains of Narration, and contrary to some claims, is the indication of the genuineness of the pilgrimage of the grave of the Holy Prophet (pbuh), praying beside his grave, blessing the grave, resorting to him, and the legitimacy of these practices from the viewpoint of Imam Sadiq (a.s.).
    Keywords: Al-Hajj, Muawiyah Ibn Ammar, Hadith
  • Mohammad Ebrahim Khalife Shoshtari, Zahra Ahmadloo * Pages 61-75
    Abu Firas Al-Hamedani is one of the poets in Abbasid era. He has a deep looking into Islam and the religious issues. When in prison, he found an ascetic view to life.
    Al-Hamedani lived close to the beginning of Islam. The most researches on him are conducted about his character and some of his odes, but no research has been done on the relationship between his poems and the Holy Quran or Nahjul Balagha, although his poems and words are mostly inspired by these two in the form of borrowing or changing the texts. The poet did this consciously, sometimes in favor of the two and sometimes against them.
    Keywords: Quran, Nahjul Balagha, Intertextuality of Quran, Abu Firas al-Hamdani
  • Ahad Framarz Gharamaleki, Abdol Hadi Feqhizadeh, Maryam Qhasemahmad * Pages 77-99
    Expounding the various components associated with the word “Karam” (meaning “dingus” in Latin, which is the root of the word “dignity” in English) is of paramount importance. There are a huge number of Quranic studies dedicated to the dignity and the respect that humans gain either intrinsically or acquire by themselves. However, by delving into the semantic data as well as the meanings of the words associated with Karam or by paying attention to how frequently they are used, one may realize that Karam and its components in the Holy Quran need to be extracted and dissected according to the concept of “Rab” (God). Using historic and ethnic structural semantics as well as semantic data, the current study tries to come up with the associated words and substitutes for “Karam”. Subsequently, this study will try to complete the structural-semantic data and not only discover the meanings of “Karam” in Quran with an analytical-rational approach, but also analyze them by categorizing the related associated words and substitutes into the two groups of concepts and examples. Eventually it comes to the conclusion that honor and dignity are closely associated in the Holy Quran and that there is an ample interaction between the two.
    Keywords: Quran, Karam, Analytical-Rational Approach, Semantic Components
  • Mohsen Ghasem Pour, Mohammad Shirinkar Movahed * Pages 101-121
    The Hadith of “I have been commanded to fight people” is considered as one of the most important documents for Jihad commands. Referring to this Hadith, and some other reasons, orientalists and Takfiris introduce jihad in Islam as an act of violence. However, the documental analysis of this Hadith indicates a distortion of it. Some Rejal sources, both by Sunni and Shiite, suggest that in any succession to Hadith, there are unreliable narrators, i.e., those accused of mendacity, or those for whom there is no description. Moreover, the content analysis of the Hadith measured against Quran and Sunnah along with the word analysis of it both bring us to a different sense than common understanding. It should be noted that although this Hadith has been narrated among Sunnis frequently, i.e. it has been in succession by a countless number of people over centuries, there is no citation of it in famous Shiite Hadith communities, and only the jurisconsults have relied upon it.
    Keywords: Quran_The Hadith I have been commanded to fight people_Fight_Jihad_Primary Jihad
  • Seyed Mohsen Mirbagheri * Pages 123-142
    The word Zar has two lexical meanings: a tiny ant and an outspread dust in the air, but in Quranic thought, it refers to an era before the present mundane world. The origin of calling this era Zar World, is the Hadiths narrated from Ahl al-Bayt (may peace be upon them all). In the world of Zar, It is believed that, all Humans are created from soil as an imperceptible whit, and it was in this world that the divine trustworthiness (Al-Amanah) was placed upon them and they vowed to obey only Allah and not the Devil. That whit body includes all of Man’s codes of information and in order to enter this world, The Nutfah Amshaj encompasses both luminous and evil capacities to provide a basis for testing Man’s truth and sincerity. The Nutfah which is formed in the mother’s body/womb (al-Qarar al-Makin) starts to grow and become “Alaqah”, then “Mudghah”, then …, and eventually the baby is born and, then, is placed in the way of his/her subsequent growth.
    Keywords: Quran, Zar World, Spirit, Nutfah, Trustworthiness (al-Amanah)